«چشم» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «چشم» در غزلیات حافظ شیرازی
- ندانم از چه سبب رنگ آشنایی نیست
سهی قدان سیه چشم ماه سیما را - مستی به چشم شاهد دلبند ما خوش است
زان رو سپرده اند به مستی زمام ما - راه دل عشاق زد آن چشم خماری
پیداست از این شیوه که مست است شرابت - به یک کرشمه که نرگس به خودفروشی کرد
فریب چشم تو صد فتنه در جهان انداخت - ماجرا کم کن و بازآ که مرا مردم چشم
خرقه از سر به درآورد و به شکرانه بسوخت - چشم بد دور کز آن تفرقه ات بازآورد
طالع نامور و دولت مادرزادت - من همان دم که وضو ساختم از چشمه عشق
چارتکبیر زدم یک سره بر هر چه که هست - بجز آن نرگس مستانه که چشمش مرساد
زیر این طارم فیروزه کسی خوش ننشست - آن که ناوک بر دل من زیر چشمی می زند
قوت جان حافظش در خنده زیر لب است - رواق منظر چشم من آشیانه توست
کرم نما و فرود آ که خانه خانه توست - چشم جادوی تو خود عین سواد سحر است
لیکن این هست که این نسخه سقیم افتادست - هنگام وداع تو ز بس گریه که کردم
دور از رخ تو چشم مرا نور نماندست - می رفت خیال تو ز چشم من و می گفت
هیهات از این گوشه که معمور نماندست - در هجر تو گر چشم مرا آب روان است
گو خون جگر ریز که معذور نماندست - در آستین مرقع پیاله پنهان کن
که همچو چشم صراحی زمانه خون ریز است - به چشم عقل در این رهگذار پرآشوب
جهان و کار جهان بی ثبات و بی محل است - گوشم همه بر قول نی و نغمه چنگ است
چشمم همه بر لعل لب و گردش جام است - ز جور کوکب طالع سحرگهان چشمم
چنان گریست که ناهید دید و مه دانست - شرم از آن چشم سیه بادش و مژگان دراز
هر که دل بردن او دید و در انکار من است - دیدن روی تو را دیده جان بین باید
وین کجا مرتبه چشم جهان بین من است - ز گریه مردم چشمم نشسته در خون است
ببین که در طلبت حال مردمان چون است - به یاد لعل تو و چشم مست میگونت
ز جام غم می لعلی که می خورم خون است - از آن دمی که ز چشمم برفت رود عزیز
کنار دامن من همچو رود جیحون است - ز چشم شوخ تو جان کی توان برد
که دایم با کمان اندر کمین است - بر آن چشم سیه صد آفرین باد
که در عاشق کشی سحرآفرین است - بی خیالش مباد منظر چشم
زان که این گوشه جای خلوت اوست - آن سیه چرده که شیرینی عالم با اوست
چشم میگون لب خندان دل خرم با اوست - گر باد فتنه هر دو جهان را به هم زند
ما و چراغ چشم و ره انتظار دوست - جمال دختر رز نور چشم ماست مگر
که در نقاب زجاجی و پرده عنبیست - جمال شخص نه چشم است و زلف و عارض و خال
هزار نکته در این کار و بار دلداریست - سحر کرشمه چشمت به خواب می دیدم
زهی مراتب خوابی که به ز بیداریست - ماهم این هفته برون رفت و به چشمم سالیست
حال هجران تو چه دانی که چه مشکل حالیست - چون چشم تو دل می برد از گوشه نشینان
همراه تو بودن گنه از جانب ما نیست - نرگس طلبد شیوه چشم تو زهی چشم
مسکین خبرش از سر و در دیده حیا نیست - از چشم خود بپرس که ما را که می کشد
جانا گناه طالع و جرم ستاره نیست - او را به چشم پاک توان دید چون هلال
هر دیده جای جلوه آن ماه پاره نیست - از حیای لب شیرین تو ای چشمه نوش
غرق آب و عرق اکنون شکری نیست که نیست - آب چشمم که بر او منت خاک در توست
زیر صد منت او خاک دری نیست که نیست - چشم حافظ زیر بام قصر آن حوری سرشت
شیوه جنات تجری تحتها الانهار داشت - تا رفت مرا از نظر آن چشم جهان بین
کس واقف ما نیست که از دیده چه ها رفت - دور از رخ تو دم به دم از گوشه چشمم
سیلاب سرشک آمد و طوفان بلا رفت - خاک ره آن یار سفرکرده بیارید
تا چشم جهان بین کنمش جای اقامت - آن که عمری شد که تا بیمارم از سودای او
گو نگاهی کن که پیش چشم شهلا میرمت - خوش خرامان می روی چشم بد از روی تو دور
دارم اندر سر خیال آن که در پا میرمت - چشمت به غمزه ما را خون خورد و می پسندی
جانا روا نباشد خون ریز را حمایت - زهی همت که حافظ راست از دنیی و از عقبی
نیاید هیچ در چشمش بجز خاک سر کویت - مدامم مست می دارد نسیم جعد گیسویت
خرابم می کند هر دم فریب چشم جادویت - من و باد صبا مسکین دو سرگردان بی حاصل
من از افسون چشمت مست و او از بوی گیسویت - دو چشم شوخ تو برهم زده خطا و حبش
به چین زلف تو ماچین و هند داده خراج - ز چین زلف کمندت کسی نیافت خلاص
از آن کمانچه ابرو و تیر چشم نجاح - ز دیده ام شده یک چشمه در کنار روان
که آشنا نکند در میان آن ملاح - گر چه صد رود است در چشمم مدام
زنده رود باغ کاران یاد باد - چشمم از آینه داران خط و خالش گشت
لبم از بوسه ربایان بر و دوشش باد - هر آن که روی چو ماهت به چشم بد بیند
بر آتش تو بجز جان او سپند مباد - چشمی که نه فتنه تو باشد
چون گوهر اشک غرق خون باد - چشم تو ز بهر دلربایی
در کردن سحر ذوفنون باد - دردا که از آن آهوی مشکین سیه چشم
چون نافه بسی خون دلم در جگر افتاد - نرگس همه شیوه های مستی
از چشم خوشت به وام دارد - ز چشمت جان نشاید برد کز هر سو که می بینم
کمین از گوشه ای کرده ست و تیر اندر کمان دارد - ز سروقد دلجویت مکن محروم چشمم را
بدین سرچشمه اش بنشان که خوش آبی روان دارد - ز خوف هجرم ایمن کن اگر امید آن داری
که از چشم بداندیشان خدایت در امان دارد - کی کند سوی دل خسته حافظ نظری
چشم مستش که به هر گوشه خرابی دارد - چشم من کرد به هر گوشه روان سیل سرشک
تا سهی سرو تو را تازه تر آبی دارد - چشم مخمور تو دارد ز دلم قصد جگر
ترک مست است مگر میل کبابی دارد - چشمه چشم مرا ای گل خندان دریاب
که به امید تو خوش آب روانی دارد - شوخی نرگس نگر که پیش تو بشکفت
چشم دریده ادب نگاه ندارد - دیدم و آن چشم دل سیه که تو داری
جانب هیچ آشنا نگاه ندارد - آه و فریاد که از چشم حسود مه چرخ
در لحد ماه کمان ابروی من منزل کرد - روی خاکی و نم چشم مرا خوار مدار
چرخ فیروزه طربخانه از این کهگل کرد - به یاد چشم تو خود را خراب خواهم ساخت
بنای عهد قدیم استوار خواهم کرد - عدو با جان حافظ آن نکردی
که تیر چشم آن ابروکمان کرد - رو بر رهش نهادم و بر من گذر نکرد
صد لطف چشم داشتم و یک نظر نکرد - هر کس که دید روی تو بوسید چشم من
کاری که کرد دیده من بی نظر نکرد - به تنگ چشمی آن ترک لشکری نازم
که حمله بر من درویش یک قبا آورد - هر کس که بدید چشم او گفت
کو محتسبی که مست گیرد - سر و چشمی چنین دلکش تو گویی چشم از او بردوز
برو کاین وعظ بی معنی مرا در سر نمی گیرد - چه خوش صید دلم کردی بنازم چشم مستت را
که کس مرغان وحشی را از این خوشتر نمی گیرد - من از رنگ صلاح آن دم به خون دل بشستم دست
که چشم باده پیمایش صلا بر هوشیاران زد - قد خمیده ما سهلت نماید اما
بر چشم دشمنان تیر از این کمان توان زد - چشمت از ناز به حافظ نکند میل آری
سرگرانی صفت نرگس رعنا باشد - ارغوان جام عقیقی به سمن خواهد داد
چشم نرگس به شقایق نگران خواهد شد - مرا مهر سیه چشمان ز سر بیرون نخواهد شد
قضای آسمان است این و دیگرگون نخواهد شد - به بوی او دل بیمار عاشقان چو صبا
فدای عارض نسرین و چشم نرگس شد - از چشم شوخش ای دل ایمان خود نگه دار
کان جادوی کمانکش بر عزم غارت آمد - چشم من در ره این قافله راه بماند
تا به گوش دلم آواز درا بازآمد - هر می لعل کز آن دست بلورین ستدیم
آب حسرت شد و در چشم گهربار بماند - گشت بیمار که چون چشم تو گردد نرگس
شیوه تو نشدش حاصل و بیمار بماند - مکش آن آهوی مشکین مرا ای صیاد
شرم از آن چشم سیه دار و مبندش به کمند - ای گدایان خرابات خدا یار شماست
چشم انعام مدارید ز انعامی چند - با چشم پرنیرنگ او حافظ مکن آهنگ او
کان طره شبرنگ او بسیار طراری کند - مگرم چشم سیاه تو بیاموزد کار
ور نه مستوری و مستی همه کس نتوانند - ز چشمم لعل رمانی چو می خندند می بارند
ز رویم راز پنهانی چو می بینند می خوانند - آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند
آیا بود که گوشه چشمی به ما کنند - پیش چشمم کمتر است از قطره ای
این حکایت ها که از طوفان کنند - مردم چشمم به خون آغشته شد
در کجا این ظلم بر انسان کنند - گفتم کی ام دهان و لبت کامران کنند
گفتا به چشم هر چه تو گویی چنان کنند - نیکی پیر مغان بین که چو ما بدمستان
هر چه کردیم به چشم کرمش زیبا بود - یاد باد آن که چو چشمت به عتابم می کشت
معجز عیسویت در لب شکرخا بود - برو ای زاهد خودبین که ز چشم من و تو
راز این پرده نهان است و نهان خواهد بود - چشمم آن دم که ز شوق تو نهد سر به لحد
تا دم صبح قیامت نگران خواهد بود - پیش از این کاین سقف سبز و طاق مینا برکشند
منظر چشم مرا ابروی جانان طاق بود - نقش می بستم که گیرم گوشه ای زان چشم مست
طاقت و صبر از خم ابروش طاق افتاده بود - عاشقان زمره ارباب امانت باشند
لاجرم چشم گهربار همان است که بود - حافظا بازنما قصه خونابه چشم
که بر این چشمه همان آب روان است که بود - قیاس کردم و آن چشم جادوانه مست
هزار ساحر چون سامریش در گله بود - حافظ از چشمه حکمت به کف آور جامی
بو که از لوح دلت نقش جهالت برود - مکن به چشم حقارت نگاه در من مست
که آبروی شریعت بدین قدر نرود - آن چشم جادوانه عابدفریب بین
کش کاروان سحر ز دنباله می رود - ذره را تا نبود همت عالی حافظ
طالب چشمه خورشید درخشان نشود - به پیش خیل خیالش کشیدم ابلق چشم
بدان امید که آن شهسوار بازآید - صبا به چشم من انداخت خاکی از کویش
که آب زندگیم در نظر نمی آید - ای شاه حسن چشم به حال گدا فکن
کاین گوش بس حکایت شاه و گدا شنید - خوش دولتیست خرم و خوش خسروی کریم
یا رب ز چشم زخم زمانش نگاه دار - کنون که چشمه قند است لعل نوشینت
سخن بگوی و ز طوطی شکر دریغ مدار - دیگر ز شاخ سرو سهی بلبل صبور
گلبانگ زد که چشم بد از روی گل به دور - رفته گیر از برم وز آتش و آب دل و چشم
گونه ام زرد و لبم خشک و کنارم تر گیر - بیا که فرقت تو چشم من چنان در بست
که فتح باب وصالت مگر گشاید باز - شرمش از چشم می پرستان باد
نرگس مست اگر بروید باز - چشم آلوده نظر از رخ جانان دور است
بر رخ او نظر از آینه پاک انداز - دل به رغبت می سپارد جان به چشم مست یار
گر چه هشیاران ندادند اختیار خود به کس - گرت هواست که با خضر همنشین باشی
نهان ز چشم سکندر چو آب حیوان باش - شکرانه را که چشم تو روی بتان ندید
ما را به عفو و لطف خداوندگار بخش - یا رب این نوگل خندان که سپردی به منش
می سپارم به تو از چشم حسود چمنش - گر به سرمنزل سلمی رسی ای باد صبا
چشم دارم که سلامی برسانی ز منش - ای ملک العرش مرادش بده
و از خطر چشم بدش دار گوش - در حریم عشق نتوان زد دم از گفت و شنید
زان که آن جا جمله اعضا چشم باید بود و گوش - شکر چشم تو چه گویم که بدان بیماری
می کند درد مرا از رخ زیبای تو خوش - شیوه و ناز تو شیرین خط و خال تو ملیح
چشم و ابروی تو زیبا قد و بالای تو خوش - می ای در کاسه چشم است ساقی را بنامیزد
که مستی می کند با عقل و می بخشد خماری خوش - بوی شیر از لب همچون شکرش می آید
گر چه خون می چکد از شیوه چشم سیهش - مظهر لطف ازل روشنی چشم امل
جامع علم و عمل جان جهان شاه شجاع - روز و شب خوابم نمی آید به چشم غم پرست
بس که در بیماری هجر تو گریانم چو شمع - گشاده نرگس رعنا ز حسرت آب از چشم
نهاده لاله ز سودا به جان و دل صد داغ - رود به خواب دو چشم از خیال تو هیهات
بود صبور دل اندر فراق تو حاشاک - به چشم خلق عزیز جهان شود حافظ
که بر در تو نهد روی مسکنت بر خاک - بیا که پرده گلریز هفت خانه چشم
کشیده ایم به تحریر کارگاه خیال - رواست نرگس مست ار فکند سر در پیش
که شد ز شیوه آن چشم پرعتاب خجل - ز خون که رفت شب دوش از سراچه چشم
شدیم در نظر ره روان خواب خجل - در عین گوشه گیری بودم چو چشم مستت
و اکنون شدم به مستان چون ابروی تو مایل - ای دوست دست حافظ تعویذ چشم زخم است
یا رب ببینم آن را در گردنت حمایل - ناوک چشم تو در هر گوشه ای
همچو من افتاده دارد صد قتیل - چشم بیمار مرا خواب نه درخور باشد
من له یقتل داء دنف کیف ینام - حافظ به پیش چشم تو خواهد سپرد جان
در این خیالم ار بدهد عمر مهلتم - دوش بیماری چشم تو ببرد از دستم
لیکن از لطف لبت صورت جان می بستم - عافیت چشم مدار از من میخانه نشین
که دم از خدمت رندان زده ام تا هستم - چشمم به روی ساقی و گوشم به قول چنگ
فالی به چشم و گوش در این باب می زدم - از آن زمان که فتنه چشمت به من رسید
ایمن ز شر فتنه آخرزمان شدم - گناه چشم سیاه تو بود و گردن دلخواه
که من چو آهوی وحشی ز آدمی برمیدم - به شوق چشمه نوشت چه قطره ها که فشاندم
ز لعل باده فروشت چه عشوه ها که خریدم - ز چشم من بپرس اوضاع گردون
که شب تا روز اختر می شمارم - گر چه افتاد ز زلفش گرهی در کارم
همچنان چشم گشاد از کرمش می دارم - صفای خلوت خاطر از آن شمع چگل جویم
فروغ چشم و نور دل از آن ماه ختن دارم - غلام مردم چشمم که با سیاه دلی
هزار قطره ببارد چو درد دل شمرم - بر آستان مرادت گشاده ام در چشم
که یک نظر فکنی خود فکندی از نظرم - مزن بر دل ز نوک غمزه تیرم
که پیش چشم بیمارت بمیرم - سر سودای تو در سینه بماندی پنهان
چشم تردامن اگر فاش نگردی رازم - من دوستدار روی خوش و موی دلکشم
مدهوش چشم مست و می صاف بی غشم - از بس که چشم مست در این شهر دیده ام
حقا که می نمی خورم اکنون و سرخوشم - به مردمی که دل دردمند حافظ را
مزن به ناوک دلدوز مردم افکن چشم - سزای تکیه گهت منظری نمی بینم
منم ز عالم و این گوشه معین چشم - بیا که لعل و گهر در نثار مقدم تو
ز گنج خانه دل می کشم به روزن چشم - سحر سرشک روانم سر خرابی داشت
گرم نه خون جگر می گرفت دامن چشم - نخست روز که دیدم رخ تو دل می گفت
اگر رسد خللی خون من به گردن چشم - به بوی مژده وصل تو تا سحر شب دوش
به راه باد نهادم چراغ روشن چشم - خیال روی تو چون بگذرد به گلشن چشم
دل از پی نظر آید به سوی روزن چشم - گر چه گردآلود فقرم شرم باد از همتم
گر به آب چشمه خورشید دامن تر کنم - عاشقان را گر در آتش می پسندد لطف دوست
تنگ چشمم گر نظر در چشمه کوثر کنم - به مژگان سیه کردی هزاران رخنه در دینم
بیا کز چشم بیمارت هزاران درد برچینم - لبت شکر به مستان داد و چشمت می به میخواران
منم کز غایت حرمان نه با آنم نه با اینم - به هواداری او ذره صفت رقص کنان
تا لب چشمه خورشید درخشان بروم - آن شد که چشم بد نگران بودی از کمین
خصم از میان برفت و سرشک از کنار هم - عمری گذشت تا به امید اشارتی
چشمی بدان دو گوشه ابرو نهاده ایم - تا سحر چشم یار چه بازی کند که باز
بنیاد بر کرشمه جادو نهاده ایم - در گوشه امید چو نظارگان ماه
چشم طلب بر آن خم ابرو نهاده ایم - شیوه چشمت فریب جنگ داشت
ما غلط کردیم و صلح انگاشتیم - ما ز یاران چشم یاری داشتیم
خود غلط بود آن چه ما پنداشتیم - من از چشم تو ای ساقی خراب افتاده ام لیکن
بلایی کز حبیب آید هزارش مرحبا گفتیم - می کشیم از قدح لاله شرابی موهوم
چشم بد دور که بی مطرب و می مدهوشیم - حال دلم ز خال تو هست در آتشش وطن
چشمم از آن دو چشم تو خسته شده ست و ناتوان - یا رب امان ده تا بازبیند
چشم محبان روی حبیبان - ای نور چشم مستان در عین انتظارم
چنگ حزین و جامی بنواز یا بگردان - مست بگذشت و نظر بر من درویش انداخت
گفت ای چشم و چراغ همه شیرین سخنان - ببار ای شمع اشک از چشم خونین
که شد سوز دلت بر خلق روشن - مراد دل ز تماشای باغ عالم چیست
به دست مردم چشم از رخ تو گل چیدن - در چشم پرخمار تو پنهان فسون سحر
در زلف بی قرار تو پیدا قرار حسن - بگشا به شیوه نرگس پرخواب مست را
و از رشک چشم نرگس رعنا به خواب کن - به چشم و ابروی جانان سپرده ام دل و جان
بیا بیا و تماشای طاق و منظر کن - ای نور چشم من سخنی هست گوش کن
چون ساغرت پر است بنوشان و نوش کن - ساقی که جامت از می صافی تهی مباد
چشم عنایتی به من دردنوش کن - چشم خود را گفتم آخر یک نظر سیرش ببین
گفت می خواهی مگر تا جوی خون راند ز من - عیب دل کردم که وحشی وضع و هرجایی مباش
گفت چشم شیرگیر و غنج آن آهو ببین - مکن به چشم حقارت نگاه در من مست
که نیست معصیت و زهد بی مشیت او - چشم بد دور ز خال تو که در عرصه حسن
بیدقی راند که برد از مه و خورشید گرو - نرگس کرشمه می برد از حد برون خرام
ای من فدای شیوه چشم سیاه تو - گر چه خورشید فلک چشم و چراغ عالم است
روشنایی بخش چشم اوست خاک پای تو - شاهنشین چشم من تکیه گه خیال توست
جای دعاست شاه من بی تو مباد جای تو - مرا چشمیست خون افشان ز دست آن کمان ابرو
جهان بس فتنه خواهد دید از آن چشم و از آن ابرو - غلام چشم آن ترکم که در خواب خوش مستی
نگارین گلشنش روی است و مشکین سایبان ابرو - رقیبان غافل و ما را از آن چشم و جبین هر دم
هزاران گونه پیغام است و حاجب در میان ابرو - دگر حور و پری را کس نگوید با چنین حسنی
که این را این چنین چشم است و آن را آن چنان ابرو - اگر چه مرغ زیرک بود حافظ در هواداری
به تیر غمزه صیدش کرد چشم آن کمان ابرو - هر کس که گفت خاک در دوست توتیاست
گو این سخن معاینه در چشم ما بگو - جانا چه گویم شرح فراقت
چشمی و صد نم جانی و صد آه - شبی می گفت چشم کس ندیده ست
ز مروارید گوشم در جهان به - آب و آتش به هم آمیخته ای از لب لعل
چشم بد دور که بس شعبده بازآمده ای - از چشم بخت خویش مبادت گزند از آنک
در دلبری به غایت خوبی رسیده ای - آن آهوی سیه چشم از دام ما برون شد
یاران چه چاره سازم با این دل رمیده - تا کی کشم عتیبت از چشم دلفریبت
روزی کرشمه ای کن ای یار برگزیده - لفظی فصیح شیرین قدی بلند چابک
رویی لطیف زیبا چشمی خوش کشیده - چو چشمش مست را مخمور مگذار
به یاد لعلش ای ساقی بده می - مخمور آن دو چشمم آیا کجاست جامی
بیمار آن دو لعلم آخر کم از جوابی - به شعر حافظ شیراز می رقصند و می نازند
سیه چشمان کشمیری و ترکان سمرقندی - ز کفر زلف تو هر حلقه ای و آشوبی
ز سحر چشم تو هر گوشه ای و بیماری - مرو چو بخت من ای چشم مست یار به خواب
که در پی است ز هر سویت آه بیداری - چشم فلک نبیند زین طرفه تر جوانی
در دست کس نیفتد زین خوبتر نگاری - چون تویی نرگس باغ نظر ای چشم و چراغ
سر چرا بر من دلخسته گران می داری - گوشه چشم رضایی به منت باز نشد
این چنین عزت صاحب نظران می داری - ای که در دلق ملمع طلبی نقد حضور
چشم سری عجب از بی خبران می داری - تو خود چه لعبتی ای شهسوار شیرین کار
که در برابر چشمی و غایب از نظری - دعای گوشه نشینان بلا بگرداند
چرا به گوشه چشمی به ما نمی نگری - در مقامی که صدارت به فقیران بخشند
چشم دارم که به جاه از همه افزون باشی - بازآ که چشم بد ز رخت دفع می کند
ای تازه گل که دامن از این خار می کشی - هر دم به یاد آن لب میگون و چشم مست
از خلوتم به خانه خمار می کشی - با چشم و ابروی تو چه تدبیر دل کنم
وه زین کمان که بر من بیمار می کشی - چون من خیال رویت جانا به خواب بینم
کز خواب می نبیند چشمم بجز خیالی - چشم آسایش که دارد از سپهر تیزرو
ساقیا جامی به من ده تا بیاسایم دمی - جلوه بخت تو دل می برد از شاه و گدا
چشم بد دور که هم جانی و هم جانانی - دل ز ناوک چشمت گوش داشتم لیکن
ابروی کماندارت می برد به پیشانی - ملامتگو چه دریابد میان عاشق و معشوق
نبیند چشم نابینا خصوص اسرار پنهانی - چراغ افروز چشم ما نسیم زلف جانان است
مباد این جمع را یا رب غم از باد پریشانی - چشم تو خدنگ از سپر جان گذراند
بیمار که دیده ست بدین سخت کمانی - رنج ما را که توان برد به یک گوشه چشم
شرط انصاف نباشد که مداوا نکنی - دهقان سالخورده چه خوش گفت با پسر
کای نور چشم من بجز از کشته ندروی - چشمت به غمزه خانه مردم خراب کرد
مخموریت مباد که خوش مست می روی - کلک تو بارک الله بر ملک و دین گشاده
صد چشمه آب حیوان از قطره سیاهی - ساقی بیار آبی از چشمه خرابات
تا خرقه ها بشوییم از عجب خانقاهی - نرگس ار لاف زد از شیوه چشم تو مرنج
نروند اهل نظر از پی نابینایی - کشتی باده بیاور که مرا بی رخ دوست
گشت هر گوشه چشم از غم دل دریایی - سرم ز دست بشد چشم از انتظار بسوخت
در آرزوی سر و چشم مجلس آرایی - به چشم کرده ام ابروی ماه سیمایی
خیال سبزخطی نقش بسته ام جایی - شاید که به آبی فلکت دست نگیرد
گر تشنه لب از چشمه حیوان به درآیی - سعدی شیرازی
- «چشم» در غزلیات سعدی شیرازی
- جانور از نطفه می کند شکر از نی
برگ تر از چوب خشک و چشمه ز خارا - گرفتم آتش پنهان خبر نمی داری
نگاه می نکنی آب چشم پیدا را - شبی و شمعی و جمعی چه خوش بود تا روز
نظر به روی تو کوری چشم اعدا را - دو چشم باز نهاده نشسته ام همه شب
چو فرقدین و نگه می کنم ثریا را - چشم کوته نظران بر ورق صورت خوبان
خط همی بیند و عارف قلم صنع خدا را - باری به چشم احسان در حال ما نظر کن
کز خوان پادشاهان راحت بود گدا را - چون تشنه جان سپردم آن گه چه سود دارد
آب از دو چشم دادن بر خاک من گیا را - نه ملک پادشا را در چشم خوبرویان
وقعیست ای برادر نه زهد پارسا را - من نیز چشم از خواب خوش بر می نکردم پیش از این
روز فراق دوستان شب خوش بگفتم خواب را - هر پارسا را کان صنم در پیش مسجد بگذرد
چشمش بر ابرو افکند باطل کند محراب را - گویی دو چشم جادوی عابدفریب او
بر چشم من به سحر ببستند خواب را - می رود تا در کمند افتد به پای خویشتن
گر بر آن دست و کمان چشم اوفتد نخجیر را - شیراز پرغوغا شدست از فتنه چشم خوشت
ترسم که آشوب خوشت برهم زند شیراز را - دوش ای پسر می خورده ای چشمت گواهی می دهد
باری حریفی جو که او مستور دارد راز را - چشمان ترک و ابروان جان را به ناوک می زنند
یا رب که دادست این کمان آن ترک تیرانداز را - دلبندم آن پیمان گسل منظور چشم آرام دل
نی نی دلارامش مخوان کز دل ببرد آرام را - چشم گریان مرا حال بگفتم به طبیب
گفت یک بار ببوس آن دهن خندان را - دیار هند و اقالیم ترک بسپارند
چو چشم ترک تو بینند و زلف هندو را - لبت بدیدم و لعلم بیوفتاد از چشم
سخن بگفتی و قیمت برفت لؤلؤ را - ای موافق صورت و معنی که تا چشم منست
از تو زیباتر ندیدم روی و خوشتر خوی را - از درون سوزناک و چشم تر
نیمه ای در آتشم نیمی در آب - گر چشم دلم به صبر بودی
جز عشق ندیدمی مهمات - به چشم های تو کان چشم کز تو برگیرند
دریغ باشد بر ماه آسمان انداخت - مرا به شاعری آموخت روزگار آن گه
که چشم مست تو دیدم که ساحری آموخت - غلام آن لب ضحاک و چشم فتانم
که کید سحر به ضحاک و سامری آموخت - گرم به گوشه چشمی شکسته وار ببینی
فلک شوم به بزرگی و مشتری به سعادت - غیرتم هست و اقتدارم نیست
که بپوشم ز چشم اغیارت - من هم اول که دیدمت گفتم
حذر از چشم مست خون خوارت - چشم سعدی به خواب بیند خواب
که ببستی به چشم سحارت - تو بدین هر دو چشم خواب آلود
چه غم از چشم های بیدارت - مرا آن گوشه چشم دلاویز
به کشتن می کند گویی اشارت - جهان از فتنه و آشوب یک چندی برآسودی
اگر نه روی شهرآشوب و چشم فتنه انگیزت - چشمت به کرشمه خون من ریخت
وز قتل خطا چه غم خورد مست - به دل گفتم ز چشمانش بپرهیز
که هشیاران نیاویزند با مست - چشم چپ خویشتن برآرم
تا چشم نبیندت بجز راست - چشمی که تو را بیند و در قدرت بی چون
مدهوش نماند نتوان گفت که بیناست - بنده چه دعوی کند حکم خداوند راست
گر تو قدم می نهی تا بنهم چشم راست - بازآی که از غم تو ما را
چشمی و هزار چشمه آبست - فرمان برمت به هر چه گویی
جان بر لب و چشم بر خطابست - صبر از تو کسی نیاورد تاب
چشمم ز غمت نمی برد خواب - لب های تو خضر اگر بدیدی
گفتی لب چشمه حیاتست - توبه کند مردم از گناه به شعبان
در رمضان نیز چشم های تو مستست - گر یک نظر به گوشه چشم ارادتی
با ما کنی و گر نکنی حکم از آن توست - چون خضر دید آن لب جان بخش دلفریب
گفتا که آب چشمه حیوان دهان توست - هرگز نشان ز چشمه کوثر شنیده ای
کو را نشانی از دهن بی نشان توست - گر تو انکار نظر در آفرینش می کنی
من همی گویم که چشم از بهر این کار آمدست - تا نپنداری که بعد از چشم خواب آلود تو
تا برفتی خوابم اندر چشم بیدار آمدست - تا مرا با نقش رویش آشنایی اوفتاد
هر چه می بینم به چشمم نقش دیوار آمدست - با این همه باران بلا بر سر سعدی
نشگفت اگرش خانه چشم آب چکیدست - ای خضر حلالت نکنم چشمه حیوان
دانی که سکندر به چه محنت طلبیدست - صورت ز چشم غایب و اخلاق در نظر
دیدار در حجاب و معانی برابرست - بازآ که در فراق تو چشم امیدوار
چون گوش روزه دار بر الله اکبرست - برگ تر خشک می شود به زمان
برگ چشمان ما همیشه ترست - نه هر آن چشم که بیند سیاهست و سپید
یا سپیدی ز سیاهی بشناسد بصرست - چشمت خوشست و بر اثر خواب خوشترست
طعم دهانت از شکر ناب خوشترست - ز آب روان و سبزه و صحرا و لاله زار
با من مگو که چشم در احباب خوشترست - گو چشمه آب کوثر و بستان بهشت باش
ما را مقام بر سر این کوی خوشترست - چه تربیت شنوم یا چه مصلحت بینم
مرا که چشم به ساقی و گوش بر چنگست - هر که چشمش بر چنان روی اوفتاد
طالعش میمون و فالش مقبلست - دانی خیال روی تو در چشم من چه گفت
آیا چه جاست این که همه روزه با نمست - نه هر که چشم و گوش و دهان دارد آدمیست
بس دیو را که صورت فرزند آدمست - دور از تو در جهان فراخم مجال نیست
عالم به چشم تنگ دلان چشم سوزنست - هرگز نباشد از تن و جانت عزیزتر
چشمم که در سرست و روانم که در تنست - به خواب درنرود چشم بخت من همه عمر
گرش به خواب ببینم که در کنار منست - نه پادشاه منادی ز دست می مخورید
بیا که چشم و دهان تو مست و میگونست - ننهد پای تا نبیند جای
هر که را چشم مصلحت بینست - گوشه گرفتم ز خلق و فایده ای نیست
گوشه چشمت بلای گوشه نشینست - خواب در عهد تو در چشم من آید هیهات
عاشقی کار سری نیست که بر بالینست - همه آرام گرفتند و شب از نیمه گذشت
وان چه در خواب نشد چشم من و پروینست - شاهدش دیدار و گفتن فتنه اش ابرو و چشم
نادرش بالا و رفتن دلپذیرش طبع و خوست - چشم اگر با دوست داری گوش با دشمن مکن
عاشقی و نیک نامی سعدیا سنگ و سبوست - جماعتی به همین آب چشم بیرونی
نظر کنند و ندانند کآتشم در توست - چشمش به کرشمه گفت با من
در نرگس مست من چه آهوست - حقیر تا نشماری تو آب چشم فقیر
که قطره قطره باران چون با هم آمد جوست - کس به چشم در نمی آید که گویم مثل اوست
خود به چشم عاشقان صورت نبندد مثل دوست - غم تو دست برآورد و خون چشمم ریخت
مکن که دست برآرم به ربنا ای دوست - هر چه در روی تو گویند به زیبایی هست
وان چه در چشم تو از شوخی و رعنایی هست - بگریست چشم دشمن من بر حدیث من
فضل از غریب هست و وفا در قریب نیست - گر من از چشم همه خلق بیفتم سهلست
تو مپندار که مخذول تو را ناصر نیست - خلق را بیدار باید بود از آب چشم من
وین عجب کان وقت می گریم که کس بیدار نیست - چشم نابینا زمین و آسمان
زان نمی بیند که انسانیش نیست - شاهد ما را نه هر چشمی چنان بیند که هست
صنع را آیینه ای باید که بر وی زنگ نیست - دوستت دارم اگر لطف کنی ور نکنی
به دو چشم تو که چشم از تو به انعامم نیست - چشم از آن روز که برکردم و رویت دیدم
به همین دیده سر دیدن اقوامم نیست - تا مصور گشت در چشمم خیال روی دوست
چشم خودبینی ندارم روی خودراییم نیست - چشم برکرده بسی خلق که نابینااند
مثل صورت دیوار که در وی جان نیست - دیده ام می جست و گفتندم نبینی روی دوست
خود درفشان بود چشمم کاندر او سیماب داشت - دوش دور از رویت ای جان جانم از غم تاب داشت
ابر چشمم بر رخ از سودای دل سیلاب داشت - در تفکر عقل مسکین پایمال عشق شد
با پریشانی دل شوریده چشمم خواب داشت - چشمت چو تیغ غمزه خون خوار برگرفت
با عقل و هوش خلق به پیکار برگرفت - دل برتوانم از سر و جان برگرفت و چشم
نتوانم از مشاهده یار برگرفت - هر که دلارام دید از دلش آرام رفت
چشم ندارد خلاص هر که در این دام رفت - ای چشم خرد حیران در منظر مطبوعت
وی دست نظر کوتاه از دامن ادراکت - چشم مسافر که بر جمال تو افتاد
عزم رحیلش بدل شود به اقامت - فتنه در پارس بر نمی خیزد
مگر از چشم های فتانت - بسیار چو ذوالقرنین آفاق بگردیدست
این تشنه که می میرد بر چشمه حیوانت - گر راه بگردانی و گر روی بپوشی
من می نگرم گوشه چشم نگرانت - نظر به روی تو صاحب دلی نیندازد
که بی دلش نکند چشم های فتانت - بیا و گر همه بد کرده ای که نیکت باد
دعای نیکان از چشم بد نگهبانت - دانی چرا نخفتم تو پادشاه حسنی
خفتن حرام باشد بر چشم پاسبانت - بر این یکی شده بودم که گرد عشق نگردم
قضای عشق درآمد بدوخت چشم درایت - ز حرص من چه گشاید تو ره به خویشتنم ده
که چشم سعی ضعیفست بی چراغ هدایت - همچو مستسقی بر چشمه نوشین زلال
سیر نتوان شدن از دیدن مهرافزایت - چشم در سر به چه کار آید و جان در تن شخص
گر تأمل نکند صورت جان آسایت - بخت نیکت به منتهای امید
برساناد و چشم بد مرساد - تو بدین چشم مست و پیشانی
دل ما بازپس نخواهی داد - روزی به دلبری نظری کرد چشم من
زان یک نظر مرا دو جهان از نظر فتاد - به چشم دل نظرت می کنم که دیده سر
ز برق شعله دیدار در نمی گنجد - عافیت می بایدت چشم از نکورویان بدوز
عشق می ورزی بساط نیک نامی درنورد - ستیزه بردن با دوستان همین مثلست
که تشنه چشمه حیوان به گل بینبارد - دریغ پای که بر خاک می نهد معشوق
چرا نه بر سر و بر چشم ما گذر دارد - تو پادشاهی گر چشم پاسبانان همه شب
به خواب درنرود پادشا چه غم دارد - بگریست چشم ابر بر احوال زار من
جز آه من به گوش وی این ماجرا که برد - جز چشم تو که فتنه قتال عالمست
صد شیخ و زاهد از سر راه خدا که برد - من پاس دارم تا به روز امشب به جای پاسبان
کان چشم خواب آلوده خواب از دیده ما می برد - از خیال آمدن و رفتنش اندر دل و چشم
با گمان افتم و گر خود به یقین می گذرد - ز چشم خلق فتادم هنوز و ممکن نیست
که چشم شوخ من از عاشقی حذر گیرد - دو چشم مست تو شهری به غمزه ای ببرند
کرشمه تو جهانی به یک نظر گیرد - ابر چشمانم اگر قطره چنین خواهد ریخت
بوالعجب دارم اگر سیل به دریا نرسد - شاخکی تازه برآورد صبا بر لب جوی
چشم بر هم نزدی سرو سهی بالا شد - همه عالم جمال طلعت اوست
تا که را چشم این نظر باشد - پری رویا چرا پنهان شوی از مردم چشمم
پری را خاصیت آنست کز مردم نهان باشد - به شمشیر از تو نتوانم که روی دل بگردانم
و گر میلم کشی در چشم میلم همچنان باشد - گفتم به شیرمردی چشم از نظر بدوزم
با تیر چشم خوبان تقوا سپر نباشد - به رهت نشسته بودم که نظر کنی به حالم
نکنی که چشم مستت ز خمار برنباشد - ملک یا چشمه نوری پری یا لعبت حوری
که بر گلبن گل سوری چنین زیبا نمی باشد - دو چشم از ناز در پیشت فراغ از حال درویشت
مگر کز خوبی خویشت نگه در ما نمی باشد - به دوستی گله کردم ز چشم شوخش گفت
عجب نباشد اگر مست تیغ زن بکشد - سروبالای منا گر چون گل آیی به چمن
خاک پایت نرگس اندر چشم بینایی کشد - دل نماند بعد از این با کس که گر خود آهنست
ساحر چشمت به مقناطیس زیبایی کشد - گفتم یکی به گوشه چشمت نظر کنم
چشمم دور بماند و زیادت مقام شد - برگ چشمم می نخوشد در زمستان فراقت
وین عجب کاندر زمستان برگ های تر بخوشد - از خیال تو به هر سو که نظر می کردم
پیش چشمم در و دیوار مصور می شد - چشم مجنون چو بخفتی همه لیلی دیدی
مدعی بود اگرش خواب میسر می شد - دل که بیابان گرفت چشم ندارد به راه
سر که صراحی کشید گوش ندارد به پند - قاصد رود از پارس به کشتی به خراسان
گر چشم من اندر عقبش سیل براند - هر آفریده که چشمش بر آن جمال افتاد
دلش ببخشد و بر جانت آفرین خواند - اگر به دست کند باغبان چنین سروی
چه جای چشمه که بر چشم هات بنشاند - ز فرقت تو نمی دانم ایچ لذت عمر
به چشم های کش دلربای می داند - خط سبز و لب لعلت به چه ماننده کنی
من بگویم به لب چشمه حیوان ماند - ور نگفتندی چه حاجت کآب چشم و رنگ روی
ماجرای عشق از اول تا به پایان گفته اند - سحرست چشم و زلف و بناگوششان دریغ
کاین مؤمنان به سحر چنین بگرویده اند - آب حیات در لب اینان به ظن من
کز لوله های چشمه کوثر مکیده اند - خار در پای گل از دور به حسرت دیدن
تشنه بازآمدن از چشمه حیوان تا چند - گوش در گفتن شیرین تو واله تا کی
چشم در منظر مطبوع تو حیران تا چند - عجب از چشم تو دارم که شبانش تا روز
خواب می گیرد و شهری ز غمت بیدارند - دوستی با تو حرامست که چشمان کشت
خون عشاق بریزند و حلالش دارند - دو چشم مست تو کز خواب صبح برخیزند
هزار فتنه به هر گوشه ای برانگیزند - قرار عقل برفت و مجال صبر نماند
که چشم و زلف تو از حد برون دلاویزند - روی و چشمی دارم اندر مهر او
کاین گهر می ریزد آن زر می زند - زان عارض فرخنده خو نه رنگ دارد گل نه بو
انگشت غیرت را بگو تا چشم عبهر برکند - سحر گویند حرامست در این عهد ولیک
چشمت آن کرد که هاروت به بابل نکند - صبر هم سودی ندارد کآب چشم
راز پنهان آشکارا می کند - آن چشم مست بین که به شوخی و دلبری
قصد هلاک مردم هشیار می کند - ماجرای دل نمی گفتم به خلق
آب چشمم ترجمانی می کند - چشم سعدی در امید روی یار
چون دهانش درفشانی می کند - یا پرده ای به چشم تأمل فروگذار
یا دل بنه که پرده ز کارت برافکنند - حسن تو نادرست در این عهد و شعر من
من چشم بر تو و همگان گوش بر منند - اهل نظرانند که چشمی به ارادت
با روی تو دارند و دگر بی بصرانند - چشمی که جمال تو ندیدست چه دیدست
افسوس بر اینان که به غفلت گذرانند - یکی به گوشه چشم التفات کن ما را
که پادشاهان گه گه نظر به عام کنند - برآرند فریاد عشق از ختا
گر این شوخ چشمان به یغما روند - همچنین پیش وجودت همه خوبان عدمند
گر چه در چشم خلایق همه زیبا آیند - همی گذشت و نظر کردمش به گوشه چشم
که یک نظر بربایم مرا ز من بربود - ناچار هر که صاحب روی نکو بود
هر جا که بگذرد همه چشمی در او بود - من باری از تو بر نتوانم گرفت چشم
گم کرده دل هرآینه در جست و جو بود - مجروح تیر عشق اگرش تیغ بر قفاست
چون می رود ز پیش تو چشم از قفا رود - حیف آیدم که پای همی بر زمین نهی
کاین پای لایقست که بر چشم ما رود - چشم حسرت به سر اشک فرو می گیرم
که اگر راه دهم قافله بر گل برود - ره ندیدم چو برفت از نظرم صورت دوست
همچو چشمی که چراغش ز مقابل برود - نه عجب گر برود قاعده صبر و شکیب
پیش هر چشم که آن قد و شمایل برود - اهل دل را گو نگه دارید چشم
کان پری پیکر به یغما می رود - بازآی و بر چشمم نشین ای دلستان نازنین
کآشوب و فریاد از زمین بر آسمانم می رود - در رفتن جان از بدن گویند هر نوعی سخن
من خود به چشم خویشتن دیدم که جانم می رود - ساکن نمی شود نفسی آب چشم من
سیماب طرفه نبود اگر بی سکون شود - آن که نقشی دیگرش جایی مصور می شود
نقش او در چشم ما هر روز خوشتر می شود - آب شوق از چشم سعدی می رود بر دست و خط
لاجرم چون شعر می آید سخن تر می شود - تشنگانت به لب ای چشمه حیوان مردند
چند چون ماهی بر خشک توانند طپید - اگر صد نوبتش چون قرص خورشید
ببینم آب در چشم من آید - ز چشم غمزده خون می رود به حسرت آن
که او به گوشه چشم التفات فرماید - به انتظار تو آبی که می رود از چشم
به آب چشم نماند که چشمه می زاید - چشم عاشق نتوان دوخت که معشوق نبیند
پای بلبل نتوان بست که بر گل نسراید - مرو به خواب که خوابت ز چشم برباید
گرت مشاهده خویش در خیال آید - به جای خاک قدم بر دو چشم سعدی نه
که هر که چون تو گرامی بود به ناز آید - چشم رغبت که به دیدار کسی کردی باز
باز بر هم منه ار تیر و سنان می آید - در عهد شاه عادل اگر فتنه نادرست
این چشم مست و فتنه خون خوار بنگرید - چشمش به تیغ غمزه خون خوار خیره کش
شهری گرفت قوت بیمار بنگرید - بر فراز سرو سیمینش چو بخرامد به ناز
چشم شورانگیز بین تا نجم بینی بر شجر - برخیز که چشم های مستت
خفتست و هزار فتنه بیدار - آتش آست و دود می رودش تا به سقف
چشمه چشمست و موج می زندش بر کنار - برخاست آهم از دل و در خون نشست چشم
یا رب ز من چه خاست که بی من نشست یار - در عشق یار نیست مرا صبر و سیم و زر
لیک آب چشم و آتش دل هر دو هست یار - به فلک می رسد از روی چو خورشید تو نور
قل هو الله احد چشم بد از روی تو دور - سحر چشمان تو باطل نکند چشم آویز
مست چندان که بکوشند نباشد مستور - بذل تو کردم تن و هوش و روان
وقف تو کردم دل و چشم و ضمیر - من از این هر دو کمانخانه ابروی تو چشم
برنگیرم و گرم چشم بدوزند به تیر - سعدیا پیکر مطبوع برای نظرست
گر نبینی چه بود فایده چشم بصیر - ای به خلق از جهانیان ممتاز
چشم خلقی به روی خوب تو باز - در دو لختی چشمان شوخ دلبندت
چه کرده ام که به رویم نمی گشایی باز - چو نرگس چشم بخت از خواب برخاست
حسدگو دشمنان را دیده بردوز - لب بر لبی چو چشم خروس ابلهی بود
برداشتن بگفته بیهوده خروس - خواب از آن چشم چشم نتوان داشت
که ز سر برگذشت سیلابش - هرچ آن قبیحتر بکند یار دوست روی
داند که چشم دوست نبیند قباحتش - با چشم نیم خواب تو خشم آیدم همی
از چشم های نرگس و چندان وقاحتش - تا چه کردیم دگرباره که شیرین لب دوست
به سخن باز نمی باشد و چشم از نازش - آه دریغ و آب چشم ار چه موافق منند
آتش عشق آن چنان نیست که وانشانمش - چون برآمد ماه روی از مطلع پیراهنش
چشم بد را گفتم الحمدی بدم پیرامنش - قیامت باشد آن قامت در آغوش
شراب سلسبیل از چشمه نوش - پری پیکر بتی کز سحر چشمش
نیامد خواب در چشمان من دوش - مرا گویند چشم از وی بپوشان
ورا گو برقعی بر خویشتن پوش - نمی شاید گرفتن چشمه چشم
که دریای درون می آورد جوش - مرا که چشم ارادت به روی و موی تو باشد
دلیل صدق نباشد نظر به لاله و سنبل - چشم خدا بر تو ای بدیع شمایل
یار من و شمع جمع و شاه قبایل - شب دراز دو چشمم بر آستان امید
که بامداد در حجره می زند مأمول - بیار ساقی و همسایه گو دو چشم ببند
که من دو گوش بیاکندم از حدیث عذول - چندان که می بینم جفا امید می دارم وفا
چشمانت می گویند لا ابروت می گوید نعم - در دماغ می پرستان بازکش
آتش سودا به آب چشم جام - گوش دلم بر درست تا چه بیاید خبر
چشم امیدم به راه تا که بیارد پیام - به دو چشم تو که شوریده تر از بخت منست
که به روی تو من آشفته تر از موی توام - چشم بر هم نزنم گر تو به تیرم بزنی
لیک ترسم که بدوزد نظر از روی توام - به چشم های تو دانم که تا ز چشم برفتی
به چشم عشق و ارادت نظر به هیچ نکردم - من چشم از او چگونه توانم نگاه داشت
کاول نظر به دیدن او دیده ور شدم - از چشم عنایتم مینداز
کاول به تو چشم برگشودم - وین بوالعجبی و چشم بندی
در صنعت سامری ندیدم - شوخ چشمی چو مگس کردم و برداشت عدو
به مگسران ملامت ز کنار شکرم - نه او به چشم ارادت نظر به جانب ما
نمی کند که من از ضعف ناپدیدارم - سر من دار که چشم از همگان دردوزم
دست من گیر که دست از دو جهان وادارم - هندوی چشم مبیناد رخ ترک تو باز
گر به چین سر زلفت به خطا می نگرم - ماجرای دل دیوانه بگفتم به طبیب
که همه شب در چشمست به فکرت بازم - چشم که بر تو می کنم چشم حسود می کنم
شکر خدا که باز شد دیده بخت روشنم - دردیست در دلم که گر از پیش آب چشم
برگیرم آستین برود تا به دامنم - سرو در باغ نشانند و تو را بر سر و چشم
گر اجازت دهی ای سرو روان بنشانم - دلم صد بار می گوید که چشم از فتنه بر هم نه
دگر ره دیده می افتد بر آن بالای فتانم - ما همه چشمیم و تو نور ای صنم
چشم بد از روی تو دور ای صنم - سعدی از این چشمه حیوان که خورد
سیر نگردد به مرور ای صنم - رقیب انگشت می خاید که سعدی چشم بر هم نه
مترس ای باغبان از گل که می بینم نمی چینم - ندانمت که چه گویم تو هر دو چشم منی
که بی وجود شریفت جهان نمی بینم - نم چشم آبروی من ببرد از بس که می گریم
چرا گریم کز آن حاصل برون از نم نمی بینم - رفیقان چشم ظاهربین بدوزید
که ما را در میان سریست مکتوم - امشب آن نیست که در خواب رود چشم ندیم
خواب در روضه رضوان نکند اهل نعیم - عشقبازی نه طریق حکما بود ولی
چشم بیمار تو دل می برد از دست حکیم - ای به حسن تو صنم چشم فلک نادیده
وی به مثل تو ولد مادر ایام عقیم - حال درویش چنانست که خال تو سیاه
جسم دل ریش چنانست که چشم تو سقیم - چشم جادوی تو بی واسطه کحل کحیل
طاق ابروی تو بی شائبه وسمه و سیم - در همه چشمی عزیز و نزد تو خواریم
در همه عالم بلند و پیش تو پستیم - تنگ چشمان نظر به میوه کنند
ما تماشاکنان بستانیم - چشمم به زبان حال گوید
نی آن که به اختیار گویم - چرخ با صد چشم چون روی تو دید
صد زبان می خواست تا گوید حسن - فی الجمله قیامت تویی امروز در آفاق
در چشم تو پیداست که باب فتنست آن - ترسم که به عاقبت بماند
در چشم سکندر آب حیوان - چشمی که به دوست برکند دوست
بر هم ننهد ز تیرباران - مگر آن که هر دو چشمش همه عمر بسته باشد
به ورع خلاص یابد ز فریب چشم بندان - با ساربان بگویید احوال آب چشمم
تا بر شتر نبندد محمل به روز باران - بگذاشتند ما را در دیده آب حسرت
گریان چو در قیامت چشم گناهکاران - دو چشم مست میگونت ببرد آرام هشیاران
دو خواب آلوده بربودند عقل از دست بیداران - من نه به وقت خویشتن پیر و شکسته بوده ام
موی سپید می کند چشم سیاه اکدشان - خون می رود از چشم اسیران کمندش
یک بار نپرسد که کیانند و کدامان - خفته خبر ندارد سر بر کنار جانان
کاین شب دراز باشد بر چشم پاسبانان - چشم از تو برنگیرم ور می کشد رقیبم
مشتاق گل بسازد با خوی باغبانان - در هیچ بوستان چو تو سروی نیامدست
بادام چشم و پسته دهان و شکرسخن - چشمان دلبرت به نظر سحر می کنند
من خود چگونه گویمت اندر نظر سخن - گر بر این چاه زنخدان تو ره بردی خضر
بی نیاز آمدی از چشمه حیوان دیدن - آن چه از نرگس مخمور تو در چشم منست
برنخیزد به گل و لاله و ریحان دیدن - سعدی چو حریف ناگزیرست
تن درده و چشم در قضا کن - چشم اگر با دوست داری گوش با دشمن مکن
تیرباران قضا را جز رضا جوشن مکن - جای پرهیزست در کوی شکرریزان گذشت
یا به ترک دل بگو یا چشم وا روزن مکن - ای روی تو راحت دل من
چشم تو چراغ منزل من - ای به دیدار تو روشن چشم عالم بین من
آخرت رحمی نیاید بر دل مسکین من - از آن ساعت که دیدم گوشوارش
ز چشمانم بیفتادست پروین - بکش تا عیب گیرانم نگویند
نمی آید ملخ در چشم شاهین - بامدادش بین که چشم از خواب نوشین برکند
گر ندیدی سحر بابل در نگارستان چین - درازنای شب از چشم دردمندان پرس
عزیز من که شبی یا هزار سالست این - سعدی بدو چشم تو که دارد
چشمی و هزار دانه لولو - چشمم بستی به زلف دلبند
هوشم بردی به چشم جادو - هر شب چو چراغ چشم دارم
تا چشم من و چراغ من کو - این چشم و دهان و گردن و گوش
چشمت مرساد و دست و بازو - ای چشم تو دلفریب و جادو
در چشم تو خیره چشم آهو - مه گر چه به چشم خلق زیباست
تو خوبتری به چشم و ابرو - در چشم منی و غایب از چشم
زان چشم همی کنم به هر سو - با این همه چشم زنگی شب
چشم سیه تو راست هندو - صد چشمه ز چشم من گشاید
چون چشم برافکنم بر آن رو - دو چشمم خیره ماند از روشنایی
ندانم قرص خورشیدست یا رو - چشمم بدوخت از همه عالم به اتفاق
تا جز در او نظر نکند مستمند او - با همه تدبیر خویش ما سپر انداختیم
روی به دیوار صبر چشم به تقدیر او - کاشکی صد چشم از این بی خوابتر بودی مرا
تا نظر می کردمی در منظر زیبای تو - ای که در دل جای داری بر سر چشمم نشین
کاندر آن بیغوله ترسم تنگ باشد جای تو - دمی تو شربت وصلم نداده ای جانا
همیشه زهر فراقت همی چشم بی تو - از گل و ماه و پری در چشم من زیباتری
گل ز من دل برد یا مه یا پری نی روی تو - مردم چشمش بدرد پرده اعمی ز شوق
گر درآید در خیال چشم اعمی روی تو - چشمم از زاری چو فرهادست و شیرین لعل تو
عقلم از شورش چو مجنونست و لیلی روی تو - آن سرو ناز بین که چه خوش می رود به راه
وان چشم آهوانه که چون می کند نگاه - غیرت سلطان جمالت چو باز
چشم من از هر که جهان دوخته - چشمی که جز به روی تو بر می کنم خطاست
وان دم که بی تو می گذرانم غبینه ای - گر تو صد بار بیایی به سر کشته عشق
چشم باشد مترصد که دگربار آیی - تو صاحب منصبی جانا ز مسکینان نیندیشی
تو خواب آلوده ای بر چشم بیداران نبخشایی - بی رخت چشم ندارم که جهانی بینم
به دو چشمت که ز چشمم مرو ای بینایی - در چشم بامدادان به بهشت برگشودن
نه چنان لطیف باشد که به دوست برگشایی - گر او نظر کند سعدیا به چشم نواخت
به دست سعی تو بادست تا نپیمایی - تو خواهی خشم بر ما گیر و خواهی چشم بر ما کن
که ما را با کسی دیگر نماندست از تو پروایی - با چشم نمی بیند یا راه نمی داند
هر کو به وجود خود دارد ز تو پروایی - همه چشمیم تا برون آیی
همه گوشیم تا چه فرمایی - درازنای شب از چشم دردمندان پرس
تو قدر آب چه دانی که بر لب جویی - گلم نباید و سروم به چشم درناید
مرا وصال تو باید که سرو گلبویی - ندیدم آبی و خاکی بدین لطافت و پاکی
تو آب چشمه حیوان و خاک غالیه بویی - در من منگر تا دگران چشم ندارند
کز دست گدایان نتوان کرد ثوابی - دل همچو سنگت ای دوست به آب چشم سعدی
عجبست اگر نگردد که بگردد آسیابی - به چشمانت که گر زهرم فرستی
چنان نوشم که شیرینتر شرابی - ز چشم دوست فتادم به کامه دل دشمن
احبتی هجرونی کما تشاء عداتی - گرت به گوشه چشمی نظر بود به اسیران
دوای درد من اول که بی گناه بخستی - احوال دو چشم من بر هم ننهاده
با تو نتوان گفت به خواب شب مستی - شبان خوابم نمی گیرد نه روز آرام و آسایش
ز چشم مست میگونش که پنداری به خوابستی - زمین تشنه را باران نبودی بعد از این حاجت
اگر چندان که در چشمم سرشک اندر سحابستی - بسیار گذشتی که نکردی سوی ما چشم
یک دم ننشستم که به خاطر نگذشتی - لعل دیدی لاجرم چشم از شبه بردوختی
در پسندیدی و دست از کهربا برداشتی - نه دست عهد گرفتی که پای وصل بدارم
به چشم خویش بدیدم خلاف هر چه بگفتی - تا من در این سرایم این در ندیده بودم
کامروز پیش چشمم در بوستان گشادی - هزار بار بگفتم که چشم نگشایم
به روی خوب ولیکن تو چشم می بندی - برقع از پیش چنین روی نشاید برداشت
که به هر گوشه چشمی دل خلقی ببری - چشم عادت کرده با دیدار دوست
حیف باشد بعد از او بر دیگری - رفتی و همچنان به خیال من اندری
گویی که در برابر چشمم مصوری - گر چشم در سرت کنم از گریه باک نیست
زیرا که تو عزیزتر از چشم در سری - نسخه چشم و ابرویت پیش نگارگر برم
گویمش این چنین بکن صورت قوس و مشتری - من نه مخیرم که چشم از تو به خویشتن کنم
گر تو نظر به ما کنی ور نکنی مخیری - بر سرو قامتت گل و بادام روی و چشم
نشنیده ام که سرو چنین آورد بری - تا نکند وفای تو در دل من تغیری
چشم نمی کنم به خود تا چه رسد به دیگری - بسته ام از جهانیان بر دل تنگ من دری
تا نکنم به هیچ کس گوشه چشم خاطری - نه حرامست در رخ تو نظر
که حرامست چشم بر دگری - می رود وز خویشتن بینی که هست
در نمی آید به چشمش دیگری - می نماید که سر عربده دارد چشمت
مست خوابش نبرد تا نکند آزاری - دو چشم مست تو برداشت رسم هشیاری
و گر نه فتنه ندیدی به خواب بیداری - تو می روی و مرا چشم و دل به جانب توست
ولی چه سود که جانب نگه نمی داری - درازنای شب از چشم دردمندان پرس
که هر چه پیش تو سهلست سهل پنداری - ای خردمند که گفتی نکنم چشم به خوبان
به چه کار آیدت آن دل که به جانان نسپاری - ز چشم مست تو واجب کند که هشیاران
حذر کنند ولی تاختن نهان آری - تو در میان خلایق به چشم اهل نظر
چنان که در شب تاریک پاره نوری - ز کبر و ناز چنان می کنی به مردم چشم
که بی شراب گمان می برد که مخموری - بعد از تو که در چشم من آید که به چشمم
گویی همه عالم ظلماتست و تو نوری - گفتم مگر ز رفتن غایب شوی ز چشمم
آن نیستی که رفتی آنی که در ضمیری - تا کی ای چشمه سیماب که در چشم منی
از غم دوست به روی چو زرم برخیزی - به چشم رحم به رویم نظر همی نکند
به دست جور و جفا گوشمال داده بسی - تشنگانت به لب ای چشمه حیوان مردند
تشنه تر آن که تو نزدیک دهانش باشی - سعدی آن روز که غوغای قیامت باشد
چشم دارد که تو منظور نهانش باشی - قدح چون دور ما باشد به هشیاران مجلس ده
مرا بگذار تا حیران بماند چشم در ساقی - به دو چشم تو که گر بی تو برندم به بهشت
نکنم میل به حوران و نظر با ساقی - چشم های نیم خوابت سال و ماه
همچو من مستند بی میخوارگی - بلعجبی های خیالت ببست
چشم خردمندی و فرزانگی - به چشمانت که گر چه دوری از چشم
دل از یاد تو یک دم نیست خالی - نگویم قامتت زیباست یا چشم
همه لطفی و سرتاسر جمالی - دانی کدام دولت در وصف می نیاید
چشمی که باز باشد هر لحظه بر جمالی - تو مشک بوی سیه چشم را که دریابد
که همچو آهوی مشکین از آدمی برمی - راستی خواهی سر از من تافتن بودی صواب
گر چو کژبینان به چشم ناصوابت دیدمی - ای چشم عقل خیره در اوصاف روی تو
چون مرغ شب که هیچ نبیند به روشنی - چشمان تو سحر اولین اند
تو فتنه آخرالزمانی - چه فتنه ست این که در چشمت به غارت می برد دل ها
تویی در عهد ما گر هست در شیراز فتانی - تو آهوچشم نگذاری مرا از دست تا آن گه
که همچون آهو از دستت نهم سر در بیابانی - تو خود چه فتنه ای که به چشمان ترک مست
تاراج عقل مردم هشیار می کنی - از دوستی که دارم و غیرت که می برم
خشم آیدم که چشم به اغیار می کنی - چشم رضا و مرحمت بر همه باز می کنی
چون که به بخت ما رسد این همه ناز می کنی - آورده ز غمزه سحر در چشم
درداده ز فتنه تاب در موی - ناودان چشم رنجوران عشق
گر فروریزند خون آید به جوی - گر ببینی گریه زارم ندانی فرق کرد
کآب چشمست این که پیشت می رود یا آب جوی - گر قدم بر چشم من خواهی نهاد
دیده بر ره می نهم تا می روی - منم ای نگار و چشمی که در انتظار رویت
همه شب نخفت مسکین و بخفت مرغ و ماهی - با لشکرت چه حاجت رفتن به جنگ دشمن
تو خود به چشم و ابرو برهم زنی سپاهی - خیام نیشابوری
- «چشم» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «چشم» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- گفتند باری كم گری تا كم نگردد مبصری
كه چشم نابینا شود چون بگذرد از حد بكا - گفت ار دو چشمم عاقبت خواهند دیدن آن صفت
هر جزو من چشمی شود كی غم خورم من از عمی - ور عاقبت این چشم من محروم خواهد ماندن
تا كور گردد آن بصر كو نیست لایق دوست را - گر چشم تو بربست او چون مهرهای در دست او
گاهی بغلطاند چنین گاهی ببازد در هوا - گر رانده آن منظرم بستست از او چشم ترم
من در جحیم اولیترم جنت نشاید مر مرا - گلزار و باغ عالمی چشم و چراغ عالمی
هم درد و داغ عالمی چون پا نهی اندر جفا - گشته خیال همنشین با عاشقان آتشین
غایب مبادا صورتت یك دم ز پیش چشم ما - ای بر درت خیل و حشم بیرون خرام ای محتشم
زیرا كه سرمست و خوشم زان چشم مست دلربا - دعوی خوبی كن بیا تا صد عدو و آشنا
با چهرهای چون زعفران با چشم تر آید گوا - هر جا روی تو با منی ای هر دو چشم و روشنی
خواهی سوی مستیم كش خواهی ببر سوی فنا - چشم محمد با نمت واشوق گفته در غمت
زان طرهای اندرهمت ای سر ارسلنا بیا - چون خون نخسپد خسروا چشمم كجا خسپد مها
كز چشم من دریای خون جوشان شد از جور و جفا - چون نالد این مسكین كه تا رحم آید آن دلدار را
خون بارد این چشمان كه تا بینم من آن گلزار را - تیرش عجبتر یا كمان چشمش تهیتر یا دهان
او بیوفاتر یا جهان او محتجبتر یا هما - ای شاه جسم و جان ما خندان كن دندان ما
سرمه كش چشمان ما ای چشم جان را توتیا - ای چشم جان را توتیا آخر كجا رفتی بیا
تا آب رحمت برزند از صحن آتشدان ما - ای چشم ابر این اشكها میریز همچون مشكها
زیرا كه داری رشكها بر ماه رخساران ما - از جان گذشته صد درج هم در طرب هم در فرج
میكرد اشارت آسمان كای چشم بد دور از شما - آینهام آینهام مرد مقالات نهام
دیده شود حال من ار چشم شود گوش شما - از كف سلطان رسدم ساغر و سغراق قدم
چشمه خورشید بود جرعه او را چو گدا - چشم گشا و رو نگر جرم بیار و خو نگر
خوی چو آب جو نگر جمله طراوت و صفا - چشمه سوزن هوس تنگ بود یقین بدان
ره ندهد به ریسمان چونك ببیندش دوتا - با لب خشك گوید او قصه چشمه خضر
بر قد مرد میبرد درزی عشق او قبا - مست شوند چشمها از سكرات چشم او
رقص كنان درختها پیش لطافت صبا - چونك شوی ز روی تو برق جهنده هر دلی
دست به چشم برنهد از پی حفظ دیدهها - خواب ببر ز چشم ما چون ز تو روز گشت شب
آب مده به تشنگان عشق بس است آب ما - چشمه خضر و كوثری ز آب حیات خوشتری
ز آتش هجر تو منم خشك دهان چرا چرا - تو دو دیده فروبندی و گویی روز روشن كو
زند خورشید بر چشمت كه اینك من تو در بگشا - چنانك از رنگ رنجوران طبیب از علت آگه شد
ز رنگ و روی چشم تو به دینت پی برد بینا - عطارد مشتری باید متاع آسمانی را
مهی مریخ چشم ارزد چراغ آن جهانی را - چو چشمی مقترن گردد بدان غیبی چراغ جان
ببیند بیقرینه او قرینان نهانی را - یكی جان عجب باید كه داند جان فدا كردن
دو چشم معنوی باید عروسان معانی را - یكی چشمیست بشكفته صقال روح پذرفته
چو نرگس خواب او رفته برای باغبانی را - چو شهر لوط ویرانم چو چشم لوط حیرانم
سبب خواهم كه واپرسم ندارم زهره و یارا - ایا نور رخ موسی مكن اعمی صفورا را
چنین عشقی نهادستی به نورش چشم بینا را - چو شهر لوط ویرانم چو چشم لوط حیرانم
سبب خواهم كه واپرسم ندارم زهره و یارا - چو بیگاهست آهسته چو چشمت هست بربسته
مزن لاف و مشو خسته مگو زیر و مگو بالا - تویی جان من و بیجان ندانم زیست من باری
تویی چشم من و بیتو ندارم دیده بینا - به سوی خطه تبریز چه چشمه آب حیوانست
كشاند دل بدان جانب به عشق چون كنب ما را - شمس الحق تبریزی با غنچه دل گوید
چون باز شود چشمت بیننده شوی با ما - صد چشم شود حیران در تابش این دولت
تو گوش مكش این سو هر كور عصایی را - زان می كه ز دل خیزد با روح درآمیزد
مخمور كند جوشش مر چشم خدابین را - هین چشم فروبند كه آن چشم غیورست
هین معده تهی دار كه لوتیست مهیا - در هدیه دهد چشم چنان لعل لبی را
رخ زر زند از بهر چنین سیمبری را - رو صاحب آن چشم شو ای خواجه چو ابرو
كو راست كند چشم كژ كژنگری را - خضر خضرانست و از هیچ عجب نیست
كز چشمه جان تازه كند او جگری را - سوز دل شاهانه خورشید بباید
تا سرمه كشد چشم عروس سحری را - هر دل كه نلرزیدت و هر چشم كه نگریست
یا رب خبرش ده تو از این عیش و تماشا - به كاسی كاسه سر را طرب ده
تو كن مخمور چشم عبهری را - ز چاه و آب چه رنجور گشتیم
روان كن چشمههای كوثری را - امیر حسن خندان كن چشم را
وجودی بخش مر مشتی عدم را - آن چشم و چراغ آسمان را
آن زنده كننده زمین را - چون چشم دگر در او گشادیم
یك جو نخریم ما یقین را - این جا مدد حیات جانست
ذوقست دو چشم را از این جا - این چشمه آب زندگانیست
مشكی پر كن سقا از این جا - از پشت خلیفهای بزادی
چشمی به جهان دون گشادی - در چشم تو ظاهرست یارا
آخر تو به اصل اصل خویش آ - با چشم خوش و پرآتش آیی
آخر تو به اصل اصل خویش آ - دیدم رخ خوب گلشنی را
آن چشم و چراغ روشنی را - دیدم شه خوب خوش لقا را
آن چشم و چراغ سینهها را - بربند دو چشم عیب بین را
بگشای دو چشم غیب دان را - چون چشمه بجوش از دل سنگ
بشكن تو سبوی جسم و جان را - وی صورت تو درون چشمم
مانند گهر میان دریا - گستاخ مكن تو ناكسان را
در چشم میار این خسان را - چون گشت گذار از مكان چشم
زو بیند جان آن مكان را - پندی بده و به صلح آور
آن چشم خمار عبهری را - وز ساغرهای چشم مستت
درده تو فلان بن فلان را - بشتاب كه چشم ذره ذره
جویا گشتست آن عیان را - رویهای زعفران را از جمالش تابها
چشمهای محرمان را از غبارش توتیا - جام جان پر كن از آن می بنگر اندر لطف او
تا گشاید چشم جانت بیند آن الطاف را - چشم را صد پر ز نور از بهر دیدار توست
ای كه هر دو چشم را یك پر مبادا بیشما - رنج تن دور از تو ای تو راحت جانهای ما
چشم بد دور از تو ای تو دیده بینای ما - تن همیگوید به جان پرهیز كن از عشق او
جانش میگوید حذر از چشمه حیوان چرا - چون همیرفتی به سكته حیرتی حیران بدم
چشم باز و من خموش و میشد آن اقبالها - وارهان این جان ما را تو به رطلی می از آنك
خون چكید از بینی و چشم دل آونگ ما - خاك تبریزست اندر رغبت لطف و صفا
چون صفای كوثر و چون چشمه حیوان ما - چشمه رواق می را نحل بگشا سوی عیش
تا ز چشمه میشود هر چشم و چارت ساقیا - شكر ایزد را كه جمله چشمه حیوانها
تیره باشد پیش لطف چشمه حیوان ما - شرم آرد جان و دل تا سجده آرد هوشیار
پیش چشم مست مخمور خوش جانان ما - تا ز خاك پاش بگشاید دو چشم سر به غیب
تا ببیند حال اولیان و آخریان ما - شاه ما دستی بزد بشكست آن در را چنانك
چشم كس دیگر نبیند بند یا اغلاق را - شاه جانست آن خداوند دل و سر شمس دین
كش مكان تبریز شد آن چشمه رواق را - عالمی كرده خرابه از برای یك كرشم
وز خمار چشم نرگس عالمی دیگر هبا - پا نهادی بر فلك از كبر و نخوت بیدرنگ
گر به چشم سر بدیدستی زمین تبریز را - همچو دریاییست تبریز از جواهر و ز درر
چشم درناید دو صد در ثمین تبریز را - از فراق شمس دین افتادهام در تنگنا
او مسیح روزگار و درد چشمم بیدوا - سوی آن چشم نظر كن كه بود مست تجلی
كه در آن چشم بیابی گهر عین و عیان را - تو صلاح دل و دین را چو بدان چشم ببینی
به خدا روح امینی و امین مشعلهها را - بدود به چشم و دیده سوی حبس هر كی او را
ز چنین شكرستانی برسد چنین تقاضا - تو اسیر بو و رنگی به مثال نقش سنگی
بجهی چو آب چشمه ز درون سنگ خارا - به دو چشم من ز چشمش چه پیامهاست هر دم
كه دو چشم از پیامش خوش و پرخمار بادا - ای تو سرچشمه حیوان و حیات همگان
جوی ما خشك شدهست آب از این سو بگشا - چشم بد دور از آن رو كه چو بربود دلی
هیچ سودش نكند چاره و لا حول و لا - در هوای چشم چون مریخ او
ساز ده ای زهره باز آن چنگ را - تا نیفتد بر جمالت چشم بد
گوش مالیدم بیازردم تو را - با منی وز من نمیدانی خبر
چشم بستم جادوی كردم تو را - تا نیازارد تو را هر چشم بد
از برای آن بیازردم تو را - اغنیا خشك و فقیران چشم تر
عاشقا بیشكل خشك و تر بیا - اشكوفهها شكفته وز چشم بد نهفته
غیرت مرا بگفته می خور دهان میالا - ای میرآب بگشا آن چشمه روان را
تا چشمها گشاید ز اشكوفه بوستان را - آب حیات لطفت در ظلمت دو چشم است
زان مردمك چو دریا كردست دیدگان را - این پنج چشمه حس تا بر تنت روانست
ز اشراق آن پری دان گه بسته گاه مجری - وان پنج حس باطن چون وهم و چون تصور
هم پنج چشمه میدان پویان به سوی مرعی - هر چشمه را دو مشرف پنجاه میرابند
صورت به تو نمایند اندر زمان اجلا - دزدیده چشم مگشا بر هر بت از خیانت
تا نفكند ز چشمت آن شهریار بینا - بر چشمه ضمیرت كرد آن پری وثاقی
هر صورت خیالت از وی شدست پیدا - ماندست چند بیتی این چشمه گشت غایر
برجوشد آن ز چشمه خون برجهیم فردا - هر جا كه چشمه باشد باشد مقام پریان
بااحتیاط باید بودن تو را در آن جا - این بار جام پر كن لیكن تمام پر كن
تا چشم سیر گردد یك سو نهد حسد را - بیدار كن طرب را بر من بزن تو خود را
چشمی چنین بگردان كوری چشم بد را - مخمور و مست گردان امروز چشم ما را
رشك بهشت گردان امروز كوی ما را - جان چشم تو ببوسد و بر پات سر نهد
ای مروه را بدیده و بررفته بر صفا - سوی پری رخی كه بر آن چشمها نشست
آرام عقل مست و دل بیقرار ما - سرو اگر سر كشید در قد تو كی رسید
نرگس اگر چشم داشت هیچ ندید او تو را - نرگس در ماجرا چشمك زد سبزه را
سبزه سخن فهم كرد گفت كه فرمان تو را - سیب بگفت ای ترنج از چه تو رنجیدهای
گفت من از چشم بد مینشوم خودنما - نگر به عیسی مریم كه از دوام سفر
چو آب چشمه حیوانست یحیی الموتی - چو نور گفت خداوند خویشتن را نام
غلام چشم شو ایرا ز نور كرد چرا - برفت یار من و یادگار ماند مرا
رخ معصفر و چشم پرآب و وااسفا - رسید وحی خدایی كه گوش تیز كنید
كه گوش تیز به چشم خدای بین كشدا - چه جرم كردی ای چشم ما كه بندت كرد
بزار و توبه كن و ترك كن خطاها را - كجاست بحر حقایق كجاست ابر كرم
كه چشمهای روان داده است خارا را - كجاست كان شه ما نیست لیك آن باشد
كه چشم بند كند سحرهاش بینا را - چنان ببندد چشمت كه ذره را بینی
میان روز و نبینی تو شمس كبری را - ز چشم بند ویست آنك زورقی بینی
میان بحر و نبینی تو موج دریا را - دو چشم بسته تو در خواب نقشها بینی
دو چشم باز شود پرده آن تماشا را - زهی پیاله كه در چشم سر همیناید
ز دست ساقی معنی تو هم بنوش هلا - تو در چشم نقاش و پنهان ز چشم
زهی چشم بند و زهی سیمیا - از چشمه جان پر كرد شكم
كای تشنه بیا ای تشنه بیا - از بوی تو جان قانع نشود
ای چشمه جان ای چشم رضا - بگشا در بیا درآ كه مبا عیش بیشما
به حق چشم مست تو كه تویی چشمه وفا - ز دو چشمت خیال او نشدی یك دمی نهان
كه دو صد نور میرسد به دو دیده از آن لقا - پنبه در گوش و موی در چشمست
غم فردا و وسوسه سودا - چشم خوشش را ابدا خواب نیست
مست كند چشم همه خلق را - جمله بخسپند و تبسم كند
چشم خوشش بر خلل چشمها - ای كرمت شاه هزاران كرم
چشمه فرستی جگر خاره را - چشمه حیوان بگشا هر طرف
نقل كن آن قصه و افسانه را - بشكند آن چشم تو صد عهد را
مست كند زلف تو صد شانه را - گرم شوی شب تو به خورشید غیب
چشم تو را باز كند توتیا - روز پی كسب و شب از بهر عشق
چشم بدی تا كه نبیند تو را - بیند چشمش كه چه خواهد شدن
تا ابد او بیند پیشانه را - قصه آن چشم كی یارد گزارد
ساحر ساحركش فتانه را - از چشم یعقوب صفی اشكی دوان بین یوسفی
تجری دموعی بالولا من مقلتی عین الولا - امشب به جمال او پرورده شود دیده
ای چشم ز بیخوابی تا غم نخوری امشب - از آن آبی كه چشمه خضر و الیاس
ندیدست و نبیند آن چنان آب - زهی سرچشمهای كز فر جوشش
بجوشد هر دمی از عین جان آب - چه رونق دارد از مجلس جان
زهی چشم و چراغ جان اصحاب - برون كن خواب را از چشم اسرار
كه تا پیدا شود اسرار امشب - اگر چشمم بخسبد تا سحرگه
ز چشم خود شوم بیزار امشب - آن چشم به گریه میفشارد
تا بفشارد نگار غبغب - هیچ میدانی چه میگوید رباب
ز اشك چشم و از جگرهای كباب - چشمها وا نمیشود از خواب
چشم بگشا و جمع را دریاب - بنگر آخر كه بیقرار شدست
چشم در چشم خانه چون سیماب - هم سیاهی و هم سپیدی چشم
از می خواب هر دو گشت خراب - چشم در عین و غین افتادست
كار بگذشت از سال و جواب - بخندد چشم مریخش مرا گوید نمیترسی
نگارا بوی خون آید اگر مریخ خندانست - از نیست برآوردی ما را جگری تشنه
بردوختهای ما را بر چشمه این دولت - ببستی چشم یعنی وقت خوابست
نه خوابست آن حریفان را جوانست - تو می دانی كه ما چندان نپاییم
ولیكن چشم مستت را شتابست - تو چشم آتشین در خواب میكن
كه ما را چشم و دل باری كبابست - بسی سرها ربوده چشم ساقی
به شمشیری كه آن یك قطره آبست - كسی كو جوهر خود را ندیدهست
كسی كان ماه از چشمش نهانست - مكرر بنگر آن سو چشم میمال
كه جان را مدرسه و تكرار اینست - عجب ترك خوش رنگ این چه رنگست
عجب ای چشم غماز این چه شیوهست - چو چشم خود بمالم خود جز تو
كدامست و كدامست و كدامست - دو چشم آهوانش شیرگیرست
كز او بر من روان باران تیرست - چرا این خاك همچون طشت خونست
كه چشم ساقی اسرار مستست - مده پند و مبر خونم به گردن
كه چشم دلبر كین دار مستست - میری مطلب كه میر مجلس
گر چشم ببستهست بیناست - گویم سخن شكرنباتت
یا قصه چشمه حیاتت - در هر گوشی از او سماعیست
هر چشم از او در اعتباریست - بس كشته زنده را كه دیدم
از غمزه چشم پرخمارت - چون نداری تاب دانش چشم بگشا در صفات
چون نبینی بیجهت را نور او بین در جهات - چشم مست یار گویان هر زمان با چشم من
در دو عالم مینگنجد آنچ در چشم منست - چشمهای خواهم كه از وی جمله را افزایش است
دلبری خواهم كه از وی مرده را آسایش است - چون حجاب چشم دل شد چشم صورت لاجرم
شمس تبریزی حجاب شمس تبریزی شدست - چون خیالت بر كه آید چشمهها گردد روان
خود گرفتم كاین دل ما جز كه و جز خاره نیست - هر كه روید نرگس گل ز آب چشمش عاشقست
هر كه نرگسها بچیند دسته بند عاملست - شمس تبریز اگر نیست مقیم اندر چشم
چشمه شهد از او در بن هر دندان چیست - چشم پرنور كه مست نظر جانانست
ماه از او چشم گرفتست و فلك لرزانست - جمله را آب درانداز و در آن آتش شو
كتش چهره او چشمه گه حیوانست - چشم نرگس نشناسد ز غمش كاندر باغ
پیش او یاسمن است آن گل تر یا سمنست - غمزه چشم بهانهست و زان سو هوسیست
و آنك او در پس غمزهست دل خست كجاست - چشم بند ار نبدی كه گرو شمع شدی
كفتاب سحری ناسخ مهتاب شدست - ز ابر پرآب دو چشمش ز تصاریف فراق
بر شكوفه رخ پژمرده بباریده خوش است - چشم یعقوبی از این بو باز شد
ای خدا این بوی از كنعان كیست - نرگس چشم بتان ره میزند
آب این نرگس ز نرگسدان كیست - گفتا گواه جرحست تردامنست چشمت
گفتم به فر عدلت عدلند و بیغرامت - گوشم شنید قصه ایمان و مست شد
كو قسم چشم صورت ایمانم آرزوست - امروز جان بیابد هر جا كه مردهای است
چشمی دگر گشاید چشمی كه اعمش است - هر ممنی كه ز آتش او باخبر بود
در چشم صادقان ره عشق كافرست - ای آنك بادههای لبش را تو منكری
در چشم من نگر كه پر از می چو ساغرست - ای سیمبر به من نظری كن زكات حسن
كاین چشم من پر از در و رخسار از زرست - صد چشم وام خواهم تا در تو بنگرم
این وام از كی خواهم و آن چشم خود كه راست - میآیدم به چشم همین لحظه نقش تو
والله خجسته آمد و حقا مباركست - با داردار وعده وصلت رسید صبر
هجران دو چشم بسته و بر دارم آرزوست - گرگی نمود یوسف در چشم حاسدان
پنهان شد آنك خوب و شكرلب برادریست - ای گل و گلزارها كیست گواه شما
بوی كه در مغزهاست رنگ كه در چشمهاست - در دل ما درنگر هر دم شق قمر
كز نظر آن نظر چشم تو آن سو چراست - چاره روپوشها هست چنین جوشها
چشمه این نوشها در سر و چشم شماست - چشم خلایق از او بسته شد از چشم بند
زانك مسلم شده چشم ورا ساحریست - دلو دو چشم مرا گر چه كه كم نیست آب
مردمك دیده را چاه ذقن واجبست - بگرد عاشق اگر صد هزار خام بود
مرا دو چشم ببندی بگویمت كه كجاست - وجود من به كف یار جز كه ساغر نیست
نگاه كن به دو چشمم اگرت باور نیست - بخفت چشم محمد ضعیف گشت رباب
مخسب گنج زرست این سخن اگر زر نیست - مباد جانم بیغم اگر فدای تو نیست
مباد چشمم روشن اگر سقای تو نیست - به جای دارو او خاك میزند در چشم
بدان گمان كه مگر سرمه است و خاك و دواست - فراق دوست اگر اندكست اندك نیست
درون چشم اگر نیم تای موست بدست - به حق روی چو ماهت كه چشم روشن كن
اگر چه جرم من از جمله خلق افزونست - به چشمهای كه در او آب زندگانی بود
سبو ببردم و دیدم كه چشمه پرخونست - بیا بیا كه مرا بیتو زندگانی نیست
ببین ببین كه مرا بیتو چشم جیحونست - به حق چشم خمار لطیف تابانت
به حلقه حلقه آن طره پریشانت - پدید باشد مستی میان صد هشیار
ز بوی رنگ و ز چشم و فتادن از چپ و راست - مژده از بخششی كه نتوان یافت
به دو صد سال خون چشم و عنات - مردمت گر ز چشم خویش انداخت
مردم چشم عاشقانت جاست - ذره خیر بیگشادی نیست
چشم بگشا اگر عمایت نیست - امشب از چشم و مغز خواب گریخت
دید دل را چنین خراب گریخت - گوشه گرفتست و جهان مست اوست
او خضر و چشمه حیوان ماست - چشم كی دیدست در این باغ كون
رقص گلی كان ز هوای تو نیست - ابروی غماز اشارت كنان
جانب آن چشم خمیدن گرفت - سنگ از خورشید شد یاقوت و لعل
چشم از خورشید شد بینای چرخ - اشكی كه چشم افروختی صبری كه خرمن سوختی
عقلی كه راه آموختی در نیم شب گمراه شد - خورشید اگر در گور شد عالم ز تو پرنور شد
چشم خوشت مخمور شد چشم دگر خمار شد - لعلت شكرها كوفته چشمت ز رشك آموخته
جان خانه دل روفته هین نوبت دیدار شد - آن میر مه رو را بگو وان چشم جادو را بگو
وان شاه خوش خو را بگو مستان سلامت میكنند - آن بحر مینا را بگو وان چشم بینا را بگو
وان طور سینا را بگو مستان سلامت میكنند - گر چشم و جان عاشقان چون ابر طوفان بار شد
اما دل اندر ابر تن چون برقها رخشان شود - دانی چرا چون ابر شد در عشق چشم عاشقان
زیرا كه آن مه بیشتر در ابرها پنهان شود - چشم تو ناز میكند ناز جهان تو را رسد
حسن و نمك تو را بود ناز دگر كه را رسد - چشم تو ناز میكند لعل تو داد میدهد
كشتن و حشر بندگان لاجرم از خدا رسد - چشم كشید خنجری لعل نمود شكری
بو كه میان كش مكش هدیه به آشنا رسد - رونق باغ میرسد چشم و چراغ میرسد
غم به كناره میرود مه به كنار میرسد - ز حرف عین چشم او ز ظرف جیم گوش او
شه شطرنج هفت اختر به حرفی مات من گردد - نه هر كلكی شكر دارد نه هر زیری زبر دارد
نه هر چشمی نظر دارد نه هر بحری گهر دارد - بنه سر گر نمیگنجی كه اندر چشمه سوزن
اگر رشته نمیگنجد از آن باشد كه سر دارد - چو تو از باد بگذشتی مقیم چشمهای گشتی
حریف همدمی گشتی كه آبی بر جگر دارد - مرا گوید چرا چشمت رقیب روی من باشد
بدان در پیش خورشیدش همیدارم كه نم دارد - بتی كو زهره و مه را همه شب شیوه آموزد
دو چشم او به جادویی دو چشم چرخ بردوزد - تو خورشید جهان باشی ز چشم ما نهان باشی
تو خود این را روا داری وانگه این روا باشد - چو چشم چپ همیپرد نشان شادی دل دان
چو چشم دل همیپرد عجب آن چه نشان باشد - كجا آمد كجا آمد كز این جا خود نرفتست او
ولیكن چشم گه آگاه و گه بیاعتبار آمد - ببندم چشم و گویم شد گشایم گویم او آمد
و او در خواب و بیداری قرین و یار غار آمد - همیزد چشمك آن نرگس به سوی گل كه خندانی
بدو گفتا كه خندانم كه یار اندر كنار آمد - ایا ای دل برآور سر كه چشم توست روشنتر
بمال آن چشم و خوش بنگر كه بینی هر چه آن باشد - درآ ساقی دگرباره بكن عشاق را چاره
كه آهوچشم خون خواره چو شیر اندر شكار آمد - بنفشه در ركوع آمد چو سنبل در خشوع آمد
چو نرگس چشمكش میزد كه وقت اعتبار آمد - برو ای خواب خاری زن تو اندر چشم نامحرم
كه حیفست آن كه بیگانه در این شب قد و خد بیند - خصوصا اندر این مجلس كه امشب در نمیگنجد
دو چشم عقل پایان بین كه صدساله رصد بیند - مراد دل كجا جوید بقای جان كجا خواهد
دو چشم عشق پرآتش كه در خون جگر باشد - ز بدحالی نمینالد دو چشم از غم نمیمالد
كه او خواهد كه هر لحظه ز حال بد بتر باشد - چو كور افتاد چشم دل چو گوش از ثقل شد پرگل
به غیر خانه وسواس جای كور و كر چه بود - اگر این لشكر ما را ز چشم بد شكست افتد
به امر شاه لشكرها از آن بالا فروآید - مترسان دل مترسان دل ز سختیهای این منزل
كه آب چشمه حیوان بتا هرگز نمیراند - آن آهوی شیرافكن پیداست در آن چشمش
كو از دو جهان بیرون صحرای دگر دارد - دریای دو چشم او را میجست و تهی میشد
آگاه نبد كان در دریای دگر دارد - چون تاج ملوكاتش در چشم نمیآید
او بیپدر و مادر عالی نسبی باشد - آن مه كه ز پیدایی در چشم نمیآید
جان از مزه عشقش بیگشن همیزاید - امشب عجبست ای جان گر خواب رهی یابد
وان چشم كجا خسپد كو چون تو شهی یابد - شادی و فرح بخشد دل را كه دژم باشد
تیزی نظر بخشد گر چشم سبل دارد - جز غمزه چشم شه جز غصه خشم شه
والله كه نیندیشد هر زنده كه جان دارد - صد مه اگر افزاید در چشم خوشش ناید
با تنگی چشم او كان خوب ختن دارد - آن میوه یعقوبی وان چشمه ایوبی
از منظره پیدا شد هنگام نظر آمد - موسی نهان آمد صد چشمه روان آمد
جان همچو عصا آمد تن همچو حجر آمد - آب حیوانش را حیوان ز كجا نوشد
كی بیند رویش را چشمی كه فرازآمد - گر چشم سرش خسپد بیسر همه چشمست او
كز دیده جان خود لوح ازلی خواند - دیوانه دگر سانست او حامله جانست
چشمش چو به جانانست حملش نه بدو ماند - شقه علم عالم هر چند كه میرقصد
چشم تو علم بیند جان تو هوا داند - چشم از پی آن باید تا چیز عجب بیند
جان از پی آن باید تا عیش و طرب بیند - بیرون سبب باشد اسرار و عجایبها
محجوب بود چشمی كو جمله سبب بیند - خاموش كن و بیلب خوش طال بقا میزن
میترس كه چشم بد بر طال بقا كوبد - گر چشمه بود دلكش دارد دهنت را خوش
لیكن همه گوهرها دریای عدن دارد - صد پرده در پرده گر باشد در چشمی
ابروی كمان شكلش از تیر همیدرد - سغراق معانی را بر معده خالی زن
معشوقه خلوت را هم چشم عزب بیند - چو آن چشمه بدیدیت چرا آب نگشتید
چو آن خویش بدیدیت چرا خویش پسندید - چشم و دل عشاق چنان پر شد از آن حسن
تا قصه خوبان كه بنامند برافتاد - بس چشمه حیوان كه از آن حسن بجوشید
بس باده كز آن نادره در چشم و سر افتاد - یك نیم جهان كركس و نیمیش چو مردار
هین چشم چو كركس سوی مردار مدارید - كه چشم حقد یوسف را نداند
كه بانگ چنگ گوش كر نگیرد - دو چشم عاشقان بیدار تا روز
همه شب سوی آن محراب رفتند - دو چشم من چو جیحون شد ز گریه
كه آن گوهر در این دریا كجا شد - ز قد پرخم من در ره عشق
بر آب چشم من پل میتوان كرد - در چشم من آی تا تو هم بینی
یك تن كه به صد هزار جان ماند - چشم از نظرش چه مست میگشت
وز قند لبش دهان چه میشد - كمتر بخشش دو چشم بخشد
بینا و حكیم و تیز و استاد - زان جام شراب ارغوانی
زان چشمه آب زندگانی - مویی در چشم نیست اندك
زنهار كه سرمهای بسایید - چون چشم ز موی پاك گردد
در عشق چو چشم پیشوایید - كفر و ایمان تو و غیر تو در فرمان اوست
سر مكش از وی كه چشمش غارت ایمان كند - از همه پیداترند و از همه پنهان ترند
گر عیان خواهی به پیش چشم تو تعیین كنند - دیدم آن جا پیرمردی طرفهای روحانیی
چشم او چون طشت خون و موی او چون شیر بود - چشم تو در چشمها ریزد شرابی كز صفا
زان سوی هفتاد پرده دیده را ره بین كند - نرگسان مست شمس الدین تبریزی كه هست
چشم آهو تا شكار شیر آن آهو كند - چونك از طفلی برون شد چشم دانش برگشاد
بر لب جو كی دوادو بر نشان جو كند - آن زمانی را كه چشم از چشم او مخمور بود
چون رسیدش چشم بد كز چشمها مستور بود - چشم بد خستش ولیكن عاقبت محمود بود
چشم بد با حفظ حق جز باطل و سودا نبود - هین مترس از چشم بد وان ماه را پنهان مكن
آن مه نادر كه او در خانه جوزا نبود - یا به قاصد رو ترش كردی ز بیم چشم بد
بر كدامین یوسف از چشم بدان غوغا نبود - آمدم با چشم گریان تا ببیند چشم من
چشمههای سلسبیل از مهر آن عیار خود - فخر جمله ساقیانی ساغرت در كار باد
چشم تو مخمور باد و جان ما خمار باد - دی دل من میجهید و هر دو چشمم میپرید
گفتم این دل تا چه بیند وین دو چشمم بامداد - شاد شد جانم كه چشمت وعده احسان نهاد
ساده دل مردی كه دل بر وعده مستان نهاد - هم لبان میفروشت باده را ارزان كند
هم دو چشم شوخ مستت رطل را گردان كند - هر كه را در چشم آرد چشم او روشن شود
هر كه را از جان برآرد عرقه جانان كند - از كف آن هر دو ساقی چشم او و لعل او
هر زمانی می خورید و هر زمانی خه كنید - در خمار چشم مستش چشمها روشن كنید
وز برای چشم بد را ناله و آوه كنید - ز دو صد روضه رضوان ز دو صد چشمه حیوان
دو هزاران گل خندان ز دل خار برآمد - چو در این چشم درآید شود این چشم چو دریا
چو به دریا نگرد از همه آبش گهر آید - به چه چشمهای كودن شود از نگار روشن
اگر آن غبار كویش سر توتیا ندارد - دل و جان به آب حكمت ز غبارها بشویید
هله تا دو چشم حسرت سوی خاكدان نماند - به دو چشم نرگسینت به دو لعل شكرینت
به دو زلف عنبرینت كه كساد عنبر آمد - یار آن صورت غیبند كه جان طالب اوست
همچو چشم خوش او خیره كش و بیمارند - چشمهاشان همه وامانده در بحر محیط
لب فروبسته از آن موج كه در سر دارند - مفسران آب سخن را و از آن چشمه میار
تا وی اطلس بود آن سوی و در این جانب برد - آنك چون شیر نجست از صفت گرگی خویش
چشم آهوفكن یوسف كنعان چه كند - ما همه بر سر راهیم و جهانی گذرست
چشم روشن نفسی كان ز جهان تو بود - چشم شوخ تو چو آغاز كند بوالعجبی
آدم كافر و ابلیس مسلمان آرند - چشم اقبال به اقبال شما مخمورست
این دلیلست كه از عین عیان میآید - نقشهای فسرده بیخبروار مرده
ز انعكاسات چشمش چشمشان عبهر آید - گوشهاشان ز گوشش اهل افسانه گردد
چشمهاشان ز چشمش قابل منظر آید - كم كند از لقاشان بفسرد نقشهاشان
گم شود چشمهاشان گوشهاشان كر آید - باز چون رو نماید چشمها برگشاید
باغ پرمرغ گردد بوستان اخضر آید - تیزچشمان صفا را تا ابد
حلقههای عشق تو در گوش باد - مكرهای دشمنان در گوش كرد
چشم خود بر یار دیگر باز كرد - این جهان چشمست و او چون مردمك
تنگ میآید جهان زین مرد خرد - از پی لعلش گهربارست چشم
این گهر را لعلش استاینده باد - چشم ما بگشاد چشم مست او
طالبان را چشم بگشاینده باد - چون گشادی یافت چشمی در رضا
از سخط هر لحظه اخفش چون بود - نرگس چشمی كز این بحر آب یافت
در شناس بحر اعمش چون بود - چشم دل بگشا و در جانها نگر
چون بیامد چون شد و چون میرود - نار او نور شد از بهر خلیل
چشم خر شد به صفت چشم خرد - ور خضروار قلاووز شوی
تا لب چشمه حیوان چه شود - چشم آلوده مكن از خد و خال
كان شهنشاه بقا میآید - ور چو الیاس قلاووز شوی
تا لب چشمه حیوان چه شود - چون موی ابروی را وهمش هلال بیند
بر چشمش آفتابت كی مستدیر باشد - از چشم پرخمارت دل را قرار ماند
وز روی همچو ماهت در مه شمار ماند - این گنده پیر دنیا چشمك زند ولیكن
مر چشم روشنان را از وی ملال گیرد - این چشم و آن چراغ دو نورند هر یكی
چون آن به هم رسید كسیشان جدا نكرد - از چشم ممن آب ندم میكند روان
تا سینه را بشوید از كینه و جحود - ماندست چشم نرگس حیران به گرد باغ
كاین جا حدیث دیده و دیدار میرود - چندان حلاوت و مزه و مستی و گشاد
در چشمهای مست تو نقاش چون نهاد - چشم تو برگشاید هر دم هزار چشم
زیرا مسیح وار خدا قدرتش بداد - وان جمله چشمها شده حیران چشم او
كان چشمشان بصارت نو از چه راه داد - اكنون ببند دو لب و آن چشم برگشا
دیگر سخن مگوی اگر هست اتحاد - چندان حلاوت و مزه و مستی و گشاد
در چشمهای مست تو نقاش چون نهاد - چشمت بیافرید به هر دم هزار چشم
زیرا خدا ز قدرت خود قدرتش بداد - وان جمله چشمها شده حیران چشم تو
كه صد هزار رحمت بر چشمهات باد - بر تخت سلطنت بنشستست چشم تو
هر جان كه دید چشم تو را گفت داد داد - گفتم كه چشم چرخ چنین چشم هیچ دید
سوگند خورد و گفت مرا نیست هیچ یاد - آن چشم نیك را نرسد هیچ چشم بد
كو شمع حسن را ز ملاء در خلاء ببرد - چشمم همیپرد مگر آن یار میرسد
دل میجهد نشانه كه دلدار میرسد - آن گوش انتظار خبر نوش میكند
وان چشم اشكبار به دیدار میرسد - كوری چشم بد تو ز چشمم نهان مشو
كز چشمها نهانترم از بیم و از امید - در چشم من نیاید خوبی هیچ خوب
نقاش جسم جان را غیبی صور دهد - وان چشم كو چو برق همیسوخت خلق را
در نوحه اوفتاد و به گریه سحاب شد - آه كه دریای عشق بار دگر موج زد
وز دل من هر طرف چشمه خون برگشاد - چشم همه خشك و تر مانده در همدگر
چشم تو سوی خداست چشم همه بر تو باد - دست تو دست خدا چشم تو مست خدا
بر همه پاینده باد سایه رب العباد - رغم حسودان دین كوری دیو لعین
كحل دل و دیده در چشم مرمد رسید - سرمه كشید این جهان باز ز دیدار ما
گشت جهان تازه روی چشم بدش دور باد - چشم چو مریخ او مست ز تاریخ او
جان به سوی ناوكش همچو سپر میرود - چونك به تبریز چشم شمس حقم را بدید
گفت حقش پر شدی گفت كه هل من مزید - چشم چپم میپرد بازو من میجهد
شاید اگر جان من دیگ هوسها پزد - كه در سرم ز شرابش نه چشم ماند نه خوابش
به دست ساقی نابش مگر سرم چو كدو شد - عجب مدار ز كوری كه نور دیده بجوید
و یا ز چشم اسیری كه اشك غربت بارد - چو باز چشم تو را بست دست اوست گشایش
ولی به هر سر كویی تو را چو كبك دواند - مثل شدست كه انگور خور ز باغ مپرس
كه حق ز سنگ دو صد چشمه رضا سازد - به چشم مردم صورت پرست خواجه برفت
ولیك خواجه ز نقش دگر قبا سازد - بگو به گوش كسانی كه نور چشم منند
كه باز نوبت آن شد كه توبهها شكنند - خنك كسی كه چو بو برد بوی او را برد
خنك كسی كه گشادی بیافت چشم گشود - ز گرد چون و چرا پردهای فرود آورد
میان اختر دولت میان چشم حسود - هزار چشمه شیر و شكر روان شد از او
شكاف كرد و به طفلان گاهواره رسید - هزار چشم بگریاند و فروخندد
هزار كس بكشد زار زار و یك شمرد - هزار ساغر مینشكند خمار مرا
دلم چو مست چنان چشم پرخمار بود - چو سینه شیر دهد شیره هم تواند داد
ز سینه چشمه جاریش ماجرا گوید - دلم هزار گره داشت همچو رشته سحر
ز سحر چشم خوشت آن همه گره بگشاد - دو پای یوسف آماس كرد از شبخیز
به درد آمد چشمش ز گریه و فریاد - ادیم روی سهیلیم هر كجا بنمود
غلام چشمه عشقیم هر كجا بگشاد - نه گوش تو سخن یار مهربان شنود
نه پیش چشم تو دلدار سروقد باشد - چو مست چشم تو نبود شراب را چه طرب
چو همرهم تو نباشی سفر چه سود كند - رفیق گشته دو چشمش میان خوف و رجا
برای پختن هر عاشقی كه خام بود - مرا عنایت دریا چو بخت بیدارست
مرا چه غم اگرم هست چشم خواب آلود - ستایشت به حقیقت ستایش خویش است
كه آفتاب ستا چشم خویش را بستود - به پیش چشم محمد بهشت و دوزخ عین
به پیش چشم دگر كس مستر و مغمود - ولی به چشم تو من رنگ كافران دارم
كه چشم خیره كشت بیندم غزا خواهد - ز راه غیرت گوید كه تا بپوشاند
رها كند سر چشمه حدیث پا گوید - نمیهلند كه مخلص بگویم اینها را
ز اصل چشمه بجویید آن چو جویایید - چو هست و نیست مرا دید چشم معتزلی
بگفت دیدم معدوم را كه شیء باشد - هزار چشمه حیوان چه در شمار آید
اگر از او لطف بیشمار بازآید - غنیست چشم من از سرمه سپاهانی
ز خاك تبریز او را مگر نثار كنید - دلم هزار گره داشت همچو رشته سحر
ز سحر چشم خوشت آن همه گره بگشاد - به دست خویش تو در چشم میفشانی خاك
نه آن كه صورت نو نو عیان نمیآید - به حارسان نكوروی من خطاب كنید
كه چشم بد را از یوسفان به خواب كنید - زنید خاك به چشمی كه باد در سر اوست
دو چشم آتشی حاسدان پرآب كنید - بفشان گل كه گلشنی همه را چشم روشنی
به كرم گر نظر كنی چه شود چه زیان شود - منتظر باش و چشم بر در دار
كو نظر را در انتظار نهاد - آهوان صید چشم او گشتند
چونك رو جانب شكار نهاد - عاشقان چشم غیب بگشایند
باقیان جمله كور و كر میرند - در سر هر كه چشم عبرت نیست
خوار و بیاعتبار خواهد بود - انتظار قبول وحی خدا
چشم را چشم اعتبار كند - چون دلم از چشمه تو آب خورد
غرقه شد اندر تو و سیلم ربود - دوش دل عربده گر با كی بود
مشت كی كردست دو چشمش كبود - این قدح از لطف نیاید به چشم
جسم نداند می جان آزمود - والله منت همه بر جان اوست
هر كه سوی چشمه حیوان شود - خوابناكی كه صباحت دید وز جا برنجست
چشم بختش خفته بادا تا الی یوم المعاد - خوابناكی كه صباحت دید وز جا برنجست
چشم بختش خفته بادا تا الی یوم المعاد - اگر به چشم بدیدی جمال ماهم دوش
مرا بگو كه در آن حلقههای گوش چه بود - شمشیرها جوشن شود ویرانهها گلشن شود
چشم جهان روشن شود چون از تو آید یك نظر - رو چشم جان را برگشا در بیدلان اندرنگر
قومی چو دل زیر و زبر قومی چو جان بیپا و سر - عشق بگوید الصلا مایده دو صد بلا
خشك لبی و چشم تر مایده بین ز خشك و تر - گرم درآ و دم مده باده بیار و غم ببر
ای دل و جان هر طرف چشم و چراغ هر سحر - ای چشم كه پردردی در سایه او بنشین
زنهار در این حالت در چهره او بنگر - سودای تو میآرد زان می كه نه قی آرد
از سینه به چشم آید از نور عیان زوتر - ار زانك گهر داری دریای دو چشمم بین
ور سنگ محك داری اندر رخ من بین زر - با طفل دوروزه كس از شاهد و میگوید
یا با نظر حیوان از چشم خمار آخر - من در تو نظر كرده تو چشم بدزدیده
زان ناز و كرشم تو صد فتنه و شور و شر - گفتم بتكی باشم دو چشم بپوشیده
اندر حجب غیرت پوشیده من این مغفر - آن جوهر بیچونی كز حسن خیال تو
در چشم نشستستم ای طرفه سیمین بر - بر نقد زن ای دوست كه محبوب تو نقدست
ای چشم نهاده همه بر بوك و مگر بر - بربستم لب را ز ره چشم بگویم
چیزی كه رود مستی آن كله سر بر - یك لحظه بنه گوش كه خواهم سخنی گفت
ای چشم خوشت طعنه زده نرگس تر بر - در تو نگران او و تو را چشم چپ و راست
او با تو سخن گوی و تو را گوش سمر بر - بدان خروار تو خروار منگر
گشا دو چشم عیسی وار دیگر - به چشم جان چه دریا و چه صحرا
در آن عالم چه اقرار و چه انكار - چه خون آشام و مستسقیست این دل
كه چشمم مینگردد ز اشك و نم سیر - میخندد بر نصیحت من
آن چشم خمار یار خمار - میگوید چشم او به تسخر
خوش میگویی بگو دگربار - میگرید بیخبر ولیكن
صد چشمه شیر از او در اسرار - آن روح لطیف صورتی شد
با ابرو و چشم و رنگ اسمر - چشمی كه ز چشم من طرب یافت
شد روشن و غیب بین و مخمور - چون خوش نبود چنین خرابی
بگشای دو چشم عقل و بنگر - دارد درویش نوش دیگر
و اندر سر و چشم هوش دیگر - در بزم رضای تست نقلی
وز وی دل و چشم انبیا سیر - گر ندانی كرد آن سو زیرزیرك مینگر
نی به چشم امتحانی بل به چشم اعتبار - عارض رخسار او چون عارض لشكر شدست
زخم چشم و چشم زخم عاشقان را گوش دار - جز خمار باده جان چشم را تدبیر نیست
باده جان از كه گیری زان دو چشم پرخمار - بر لب دریای چشمم دیدهای صحرای عشق
پر ز شاخ زعفران و پر ز نسرین یاد دار - معده را پر كردهای دوش از خمیر و از فطیر
خواب آمد چشم پر شد كنچ میجستی بگیر - چشم خود ای دل ز دلبر تا توانی برمگیر
گر ز تو گیرد كناره ور تو را گیرد كنار - دفتری از سحر مطلق پیش چشمش باز بود
گردشی از گردش او در دل هر بیقرار - هر درخت و هر گیاهی در چمن رقصان شده
لیك اندر چشم عامه بسته بود و برقرار - چشم آخر را ببند و چشم آخر برگشا
آخر هر چیز بنگر تا بگیرد چشم نور - سقف مینا گر چه بس عالیست پیش چشم تو
لیك پیش رفعتش بد سقف مینا دور دور - نظرش به سوی هر كس به مثال چشم نرگس
بودش زهر حریفی طرب و خمار دیگر - چون كه در جان منی شسته به چشمان منی
شمس تبریز خداوند تو چونی به سفر - گفت تا چشم تو مر سوخته را بشناسد
تا ننوشی تو دگر سوخته ای نیم ضریر - نیست را هست گمان بردهای از ظلمت چشم
چشمت از خاك در شاه شود خوب و منیر - خنك آن چشم كه گوهر ز خسی بشناسد
خنك آن قافلهای كه بودش دوست خفیر - چشم مست تو خرابی دل و عقل همهست
عارض چون قمر و رنگ چو گلنار مگیر - بانگ بلبل شنو ای گوش بهل نعره خر
در گلستان نگر ای چشم و پی خار مگیر - بحر خونست ای صنم آن چشم نیست
الحذر ای دل ز زخم آن نظر - پیش چشمت سركش روپوش نیست
آفرینها بر صفای آن بصر - ای بسا سر همچنین جنبان شده
با دهان خشك و با چشمان تر - در دو چشمش بین خیال یار ما
رقص رقصان در سواد آن بصر - تیز تیزش بنگر ای باد صبا
چشم و دل را پر كن از خوبی و فر - نرم نرمك سوی رخسارش نگر
چشم بگشا چشم خمارش نگر - سوسمار از آب خوردن فارغست
مر ورا با چشمه و سقا چه كار - رو به بالا میكنی یعنی خدا
چشم بد را از جمالم دار دور - لیك چشم نیك و بد آمیختهست
قلب را هر كس بنشناسد ز زر - من زیانها كردهام من دیدهام
زخمها از چشم هر بیپا و سر - چشم بد دیدیم ما كز زخم او
روسیه گردد عیان شمس و قمر - دور باد از رزم شیران چشم سگ
دور باد از مهد عیسی كون خر - تیر پرانست از چشم بدان
خلوت آمد تیر ایشان را سپر - چشمه خضر تو را میخواند
كه سبو كش دو سه فرسنگ بیار - بر منبرست این دم مذكر مذكر
چون چشمه روانه مطهر مطهر - چشمی كه غیر رویت بیند ز بهر زینت
باشد در این جریمت زانی و چیز دیگر - آن چشم احول آمد در گام اول آمد
كو گفت اولی را ثانی و چیز دیگر - چشمی كه دید آن رو گر عشق راند این سو
آن چشم نیست والله زانی و چیز دیگر - درده از آن شراب كه اول بدادهای
زان چشمهای مست تو بشكن مرا خمار - ای چشم و ای چراغ روان شو به سوی باغ
مگذار شاهدان چمن را در انتظار - اندیشه میكنی كه رهی از زحیر و رنج
اندیشه كردن آمد سرچشمه زحیر - چشم تو چون رهزند ره زده را ره نما
زلفت اگر سر كشد عشوه هندو مخر - چشم تو چون رهزند ره زده را ره نما
زلف تو چون سر كشد عشوه هندو مخر - زانك تو در سردسیر داشتهای رخت خشك
خشك لب و چشم تر بودهای از خشك و تر - چشم تو چون رهزند ره زده را ره نما
زلف تو چون سر كشد عشوه هندو مخر - وگر نه غمزه او زد به تیغ عشق مرا
چراست این دل من خون و چشم من خونبار - خداست سیركن چشم اولیا و خواص
كه رستهاند ز خویش و ز حرص این مردار - دو چشم كشته به زنده بدان همینگرد
كه ای فسرده غافل بیا و گوش مخار - در آن زمان كه عسلهای فقر میلیسیم
به چشم ما مگسی میشود سپه سالار - چو آفتاب برآمد چه خفتهاند این خلق
نه روح عاشق روزست و چشم عاشق نور - سلام من شنوی در لحد خبر شودت
كه هیچ وقت نبودی ز چشم من مستور - ز احولی بگریز و دو چشم نیكو كن
كه چشم بد بود آن روز از جمالم دور - همیشه چشم گشایم چو غنچه بر سر راه
چو سرو روح روانست در بهار سفر - به آب چشم بگویش كه از زمان فراق
شدست روز سیاه و شدست مو كافور - چو چشم بینا در جان تو همینرسد
كسی كه چشم ندارد یقین بود معذور - به حس دست بدان ار چه چشم تو بستست
ز گلشن ازلی گل بچین و خار مگیر - به چشم درد به عیسی نگر اگر نگری
سرك مپیچ بدان چشم و در خرش منگر - فرشته نعره زنان پیش او چو چاوشان
فلك سجودكنان پیش او به چشم و به سر - به چشم نفس نشد روی ماه او دیدن
كه نفس مینگشاید به سوی شاه نظر - چشم كو تا كه جانها بیند
سر برون كرده از در و دیوار - خلق را زیر گنبد دوار
چشمها كور و دیدنی بسیار - جور او كش از آنك شورش دل
نور چشمست یا اولوالابصار - خاك كفت چشم مرا توتیاست
وعده تو گوش مرا گوشوار - جان و جهان جان مرا دست گیر
چشم جهان حرف مرا گوش دار - چشم در آن باد نهادست خس
كو كشدش جانب هر دشت و غار - میزندم نرگس چشمك خموش
خطبه مرغان چمن گوش دار - جان و جهان جان مرا دست گیر
چشم جهان حرف مرا گوش دار - گفت كه هست آب ولی كوزه نیست
آب یتیمان بود از چشم تر - سرمه نو باید در چشم دل
ور نه چه داند ره سرمه بصر - به سوی ما نگر چشمی برانداز
وگر فرصت بود بوسی درانداز - تو چشم شیخ را دیدن میاموز
فلك را راست گردیدن میاموز - تو بگشا چشم تا مهتاب بینی
تو مه را نور بخشیدن میاموز - تو در معنی گشا این چشم سر را
چو گوشش حرف برچیدن میاموز - دلا از سنگ صد چشمه روان كن
كه احسان موفا داری امروز - در خشم مكن تو چشم خود را
وان فتنه خفته را مینگیز - گر همیخواهی كه بویی بشنوی زین رمزها
چشم را از غیر شمس الدین تبریزی بدوز - چشمی كه غرقه بود به خون در شب فراق
آن چشم روی صبح به دیدن گرفت باز - آهوی چشم خونی آن شیر یوسفان
در خون عاشقان بچریدن گرفت باز - گفتم بسوز و سازش چشمم به سوی توست
چشمم مدوز هر دم ای شیر همچو یوز - چند پرسی شمس تبریزی كی بود
چشم جیحون بین و از دریا مپرس - ای مگس دل با لب شكر مپیچ
چشم بادامست از بادام ترس - دست بنه بر دلم از غم دلبر مپرس
چشم من اندرنگر از می و ساغر مپرس - زان گوش همچون جیم تو زان چشم همچو صاد تو
زان قامت همچون الف زان ابروی چون نون خوش - ور چشمش بیش بود هم ترشی بیش كند
دان مثل بیشی او سركه بسیار ترش - بگفت ابروش تكبیری بزد چشمش یكی تیری
دلم از تیر تقدیری شد آن لحظه گرفتارش - قرین مه دو مریخند و آن دو چشمت ای دلكش
بدان هاروت و ماروتت لجوجان را به بابل كش - آن ماه كه میخندد در شرح نمیگنجد
ای چشم و چراغ من دم دركش و میبینش - چشم و دل مریم شد روشن از آن خرما
نخلیست از آن خرما پربار بشوریدش - تماشا یافت آن چشم عفیفش
سعادت یافت آن نفس فقیرش - دل سجده كنان به پیش آن چشم
جان حلقه شده به پیش آن گوش - اندك اندك روی سرخش زرد شد
اندك اندك خشك شد چشم ترش - آن صدف بیچشم و بیگوش است شاد
در به باطن درگشاده منظرش - یا برو از جمع ما ای چشم و عقل
یا شوم از ننگ تو بیچشم و گوش - چشم كژبین را بگفتم كژ مبین
كس كند باور گل خندان ترش - گر این جهان چو جانست ما جان جان جانیم
ور این فلك سر آمد ما چشم روشنیمش - چشمش بلای مستان ما را از او مترسان
من مستم و نترسم از چوب شحنگانش - میگفت چشم شوخش با طره سیاهش
من دم دهم فلان را تو درربا كلاهش - من جسم و جان ندانم من این و آن ندانم
من در جهان ندانم جز چشم پرخمارش - گر منكری گریزد از عشق نیست نادر
كز آفتاب دارد پرهیز چشم اعمش - آینهام من آینهام من تا كه بدیدم روی چو ماهش
چشم جهانم چشم جهانم تا كه بدیدم چشم سیاهش - چشم گشا شش جهت شعشعه نور بین
گوش گشا سوی چرخ ای شده چشم تو گوش - وگر بگیردت آتش به سوی چشم من آ
كه سیل سیل روانست اشك دربارش - حدیث موسی و سنگ و عصا و چشمه آب
ز اشك بنده ببینی به وقت رفتارش - برآر بانگ و بگو هر كجا كه بیماریست
صلای صحت و دولت ز چشم بیمارش - دل از بریشم او چون كلابه گردانست
كلابه ظاهر و پنهان ز چشم قزازش - به هر دو دست دل از ماه چشم خود بگرفت
كه دل ز غیرت شه واقفست و از نازش - گوهر چشم و دل رسول حقست
حلقه گوش ساز پیغامش - بیا كه چشمه خورشید زیر سایه تست
هزار زهره تو داری بر آسمان سماع - آمد بهار و گفت به نرگس به خنده گل
چشم من و تو روشن بیروی زشت زاغ - گویند اشك چشم تو در عشق بیهدهست
چون چشم بسته گشت نباشد لقا دروغ - كان زمردیم ما آفت چشم اژدها
آنك لدیغ غم بود حصه اوست وااسف - كان زمردیم ما آفت چشم مار غم
آنك اسیر غم بود حصه اوست وااسف - تشنه چه بیند به خواب چشمه و حوض و سبو
تشنه وصل توام كی بگذارم طواف - عجب كه كرت دیگر ببیند این چشمم
به سلطنت تو نشسته ملوك بر اطراف - ای مونس و غمگسار عاشق
وی چشم و چراغ و یار عاشق - دهان بر مینهاد او دست یعنی دم مزن خامش
و میفرمود چشم او درآ در كار پنهانك - با یار عرب گفتم در چشم ترم بنگر
میگفت به زیر لب لا تخدعنی والك - به خاك پای تو هر دم همیكنند پیغام
هزار چشم كه ای توتیا سلام علیك - دست را بر چشم خود نه گو به چشم
چشم بگشا خیره منگر دنگ دنگ - ز سنگ چشمه روان كردهای و میگویی
بیا عطا بستان ای دل فسرده چو سنگ - عصای هجر تو گویی عصای موسی بود
ز هر دو چشم روان كرد آب و هر دو سنگ - هست صلاح دل و دین صورت آن ترك یقین
چشم فرومال و ببین صورت دل صورت دل - شعله نور آن قمر میزد از شكاف در
بر دل و چشم رهگذر از بر نیك نام دل - غلط دیدم غلط گفتم همیشه با غلط جفتم
كه گر من دیدمی رویت نماندی چشم من احول - مهم را لطف در لطفست از آنم بیقرار ای دل
دلم پرچشمه حیوان تنم در لاله زار ای دل - عنان از من چنان برتافت جایی شد كه وهم آن جا
به جسم او نیابد راه و نی چشمش غبار ای دل - پس خمش كردم و با چشم و به ابرو گفتم
سخنانی كه نیاید به زبان و به سجل - خواب شب بر چشم خود كردم حرام
تا ببینم صبحدم سیمای دل - گل را مدد رسید ز گلزار روی دوست
تا چشم ما نبیند دیگر زوال گل - مستست چشم نرگس و خندان دهان باغ
از كر و فر و رونق و لطف و كمال گل - چشم گشا عاشقا بر فلك جان ببین
صورت او چون قمر قامت من چون هلال - چشم پر از خواب بود گفتم شاها شبست
گفت كه با روی من شب بود اینك محال - چشم تو با چشم من هر دم بیقیل و قال
دارد در درس عشق بحث و جواب و سال - چون نگرم سوی نقش گوید ای بت پرست
چشم نهم سوی مال او دهدم گوشمال - شد پی این لولیان در حرم ذوالجلال
چشمه و سبزه مقام شوخی و دزدی حلال - دو چشم اگر بگشادی به آفتاب وصال
برآ به چرخ حقایق دگر مگو ز خیال - هر آن دلی كه به خدمت خمید چون ابرو
گشاد از نظرش صد هزار چشم كمال - پیام كرد مرا بامداد بحر عسل
كه موج موج عسل بین به چشم خلق غزل - غلام تست هزار آفتاب و چشم و چراغ
ز پرتو تو ظلالست جانها ای دل - در حبس تن غرقم به خون وز اشك چشم هر حرون
دامان خون آلود را در خاك می مالیدهام - در دیده من اندرآ وز چشم من بنگر مرا
زیرا برون از دیدهها منزلگهی بگزیدهام - نی نی چو باز ممتحن بردوز چشم از خویشتن
مانند طاووسی نكو من دیبهها پوشیدهام - از نقشهای این جهان هم چشم بستم هم دهان
تا نقش بندی عجب بیرنگ و بو آموختم - آمد خیال خوش كه من از گلشن یار آمدم
در چشم مست من نگر كز كوی خمار آمدم - ما را به چشم سر مبین ما را به چشم سر ببین
آن جا بیا ما را ببین كان جا سبكبار آمدم - چشمه خورشید تویی سایه گه بید منم
چونك زدی بر سر من پست و گدازنده شدم - گر بدهی می بچشم ور ندهی نیز خوشم
سر بنهم پا بكشم بیسر و پا می نگرم - تا ز حریفان حسد چشم بدی درنرسد
كف به كف یار دهم در كنف غار روم - ای كه تو شاه چمنی سیركن صد چو منی
چشم و دلم سیر كنی سخره این خوان نشوم - چشم بدی كه بد مرا حسن تو در حجاب شد
دوختم آن دو چشم را چشم دگر گشادهام - دلم پر گشت از مهری كه بر چشمت از او مهری
اگر در پیش محرابم وگر كنج خراباتم - به هر جا كه روم بی تو یكی حرفیم بیمعنی
چو هی دو چشم بگشادم چو شین در عشق بنشستم - بگفتم حال دل گویم از آن نوعی كه دانستم
برآمد موج آب چشم و خون دل نتانستم - خمش كردم كه آن هوشی كه دریابد نداری تو
مجنبان گوش و مفریبان كه چشمی هوش بین دارم - یقین هر چشم جو گردد چو آن آب روان آمد
چو در جلوهست حسن او چه بند بوالحسن باشم - مرا آن صورت غیبی به ابرو نكته می گوید
كه غمزه چشم و ابرو را نمیدانم نمیدانم - منم یعقوب و او یوسف كه چشمم روشن از بویش
اگر چه اصل این بو را نمیدانم نمیدانم - یاران كه چه یاریدم تنها مگذاریدم
چون عشق ملك بردهست از چشم بشر خوابم - ای چشمه آگاهی شاگرد نمیخواهی
چه حیله كنم تا من خود را به تو دردوزم - از آتش و آب او ای جسته نشان بنگر
در آب دو چشم ما در زردی سیما هم - بیخود شدهام لیكن بیخودتر از این خواهم
با چشم تو می گویم من مست چنین خواهم - خفاش نپذرفت فرودوخت از او چشم
ما پرده آن دوخته را هم بدریدیم - چون ابر دو چشمم بستد جوهر آن بحر
بر چرخ وفا آید این ابر روانم - وان روز كه چون جان شوی از چشم نهانی
من همچو دل مرغ ز اندیشه طپانم - چون جوی شد این چشم ز بیآبی آن جوی
تا عاقبت امر به سرچشمه رسیدیم - از چشمه بونواس مگر آب نخوردی
ما عاشق آن ساعد سقای دمشقیم - چو دیدم خوان تو بس چشم سیرم
چو خوردم ز آب تو زین جوی جستم - برای طبع لنگان لنگ رفتم
ز بیم چشم بد سر نیز بستم - كجا آن مه كجا آن چشم دوشین
كجا آن گوش كانها می شنیدم - گلابه چند ریزی بر سر چشم
فروشو چشم از گل من عیانم - به چشم عاشقان جان و جهانیم
به چشم فاسقان مرگیم و دردیم - چو جوشد سنگ او هفتاد چشمه
سبو و كوزه و ساغر بگیریم - كمینه چشمهاش چشمی است روشن
كه ما از نور او صد فر بگیریم - سبوی جسمم از چشمهات پرآب است
مكن ای سنگ دل مشكن سبویم - بیا با هم سخن از جان بگوییم
ز گوش و چشمها پنهان بگوییم - مرا در چشم خود ره ده كه خود را
ز چشم دیگران مستور خواهم - اگر چشم و دلم غیر تو بیند
در آن دم چشمها را كور خواهم - ببستم چشم خود از نور خورشید
كه من آن چهره پرنور خواهم - من چشم شدم همه چو نرگس
كان نرگس پرخمار دیدم - من ماهی چشمه حیاتم
من غرقه بحر شهد و شیرم - چون حلقه زلف خود شماری
ما چشم در آن شمار داریم - چشم تو شكار كرد جان را
ما دیده در آن شكار داریم - كز روی تو چشم برندارم
گر تیغ زنی ز تو نگردم - چون چشم نظر كند بجز تو
جان را ز تو گوشمال خواهیم - چشم بد دور از خیالش دوشمان بس لطف كرد
من پس گوش از خجالت تا سحر خاریدهام - من به ناخنهای خود هم اصل خود بركندهام
من ز ابر چشم خود بر كشت جان باریدهام - چشم بگشا جان نگر كش سوی جانان می برم
پیش آن عید ازل جان بهر قربان می برم - نور چشمت چون منم دورم مبین ای نور چشم
سوی بالا بنگر آخر زانك من بر روزنم - ذرههای تیره را در نور او روشن كنیم
چشمهای خیره را در روی او تابان كنیم - از شهنشه شمس دین من ساغری را یافتم
در درون ساغرش چشمه خوری را یافتم - تابش سینه و برت را خود ندارد چشم تاب
شكر ایزد را كه من زین دلبری را یافتم - چو تویی روح جهان را جهت چشم بدان را
اگرم پاك بسوزی سزد ایرا كه سپندم - چو تویی چشم و زبانم دو نبینم دو نخوانم
جز یك جان كه تویی آن به كس اقرار ندارم - منم آن باز كه مستم ز كله بسته شدستم
ز كله چشم فرازم ز كله دوز خموشم - تن ما را همه جان كن همه را گوهر كان كن
ز طرب چشمه روان كن به سوی باغ و بهارم - علم عشق برآمد برهانم ز زحیرم
به لب چشمه حیوان بكشم پای بمیرم - ز جبین زعفرانی كر و فر لاله گویم
به دو چشم ناودانی صفت سحاب گویم - خمشان بس خجسته لب و چشم برببسته
ز رهی كه كس نداند به ضمیرشان دویدم - چه حدیث است كجا مرگ بود عاشق را
این محالت كه در چشمه حیوان میرم - گوش تو تا بنمالم نگشاید چشمت
دهمت بیم مبارات تو اما نكنم - گلشن عقل و خرد پرگل و ریحان طری است
چشم بستی به ستیزه كه تماشا نكنم - چشم مست تو قدح بر سر ما می ریزد
ما چه موقوف شراب و می و افیون باشیم - به دعا نوح خیالت یم و جیحون خواهد
بهر این سابح و با چشم چو جیحون باشیم - جز ز فتان دو چشمت ز كی مفتون باشیم
جز ز زنجیر دو زلفت ز كی مجنون باشیم - زهر بر یاد یكی نوش تو ای آهوچشم
گر به از نوش ننوشیم پس از سگ بتریم - عاشقی چه بود كمال تشنگی
پس بیان چشمه حیوان كنم - گفتمش دور از جمالت چشم بد
چشم من نزدیك اگر چه معجبم - چشم تیراندازش آنگه یافتم
كه ز تیر خركمان نگریختم - چشم می بندم به هر دم تا به دیر
زانك بیتو با نظر خوش نیستم - ای دل اندك نیست زخم چشم بد
پس مگو بسیار چونت یافتم - خون شدم جوشیده در رگهای عشق
در دو چشم عاشقانش نم شدم - چشم نرگس خیره در من ماندهست
كز میان باغ و بستان می روم - ای دل و ای جان و چشم روشنم
بیپناه توتیا نشكیفتم - یك دمم چشمه خورشید كند
یك دمی جمله شبستان كندم - من اگر مستم اگر هشیارم
بنده چشم خوش آن یارم - این چنین آینهای می بینم
چشم از این آینه چون بردارم - ای حلقههای زلفش پیچیده گرد حلقم
افغان ز چشم مستش كان مست كرد مستم - چشمم بدوخت دلبر تا غیر او نبینم
تا چشمها به ناگه در روی او گشادم - آن چشم اگر گشایی جز خویش را نشایی
ور این نظر گشایی دانی كه بینظیرم - عالم گرفت نورم بنگر به چشمهایم
نامم بها نهادند گر چه كه بیبهایم - از چشم ترك دوست چه تیری كه خوردهام
وز طاق ابروش چه كمانی خریدهام - ای گوش من گرفته تویی چشم روشنم
باغم چه می بری چو تویی باغ و گلشنم - می مالم این دو چشم كه خواب است یا خیال
باور نمیكنم عجب ای دوست كاین منم - در بزم چون عقار و گه رزم ذوالفقار
در شكر همچو چشمه و در صبر خارهایم - با روی تو ز سبزه و گلزار فارغیم
با چشم تو ز باده و خمار فارغیم - بگشای چشم خود كه از آن چشم روشنیم
حاشا كه چشم خویش از آن روی بركنیم - این نقشها نشانه نقاش بینشان
پنهان ز چشم بد هله تا بینشان رویم - نه ابن یامین زان زخم یافت یوسف خویش
به چشم لطف نظر كن به جمله آثارم - بیا به پیش كه تا سرمه نوت بكشم
كه چشم روشن باشی به فهم اسرارم - همه جمال تو بینم چو چشم باز كنم
همه شراب تو نوشم چو لب فراز كنم - نگفتمت مرو آن جا كه آشنات منم
در این سراب فنا چشمه حیات منم - نگفتمت كه صفتهای زشت در تو نهند
كه گم كنی كه سرچشمه صفات منم - ز خوشدلی و طرب در جهان نمیگنجم
ولی ز چشم جهان همچو روح پنهانم - چو چشم بند قضا راه چشم بسته كند
به بوی عنبریش چشمها فرازروم - لگن نهاد خیالش به چشمه چشمم
بهانه كرد كز این آب جامه می شویم - زان چو روزن گشادهام دل و چشم
كه تویی آفتاب و مهتابم - چشم تن بود درفشان از عشق
تا كنون جان درفشان دارم - در طریقت دو صد كمین دارم
لیك صد چشم خرده بین دارم - تا بسوزم حجاب غفلت و خواب
ز آتش چشمهای بیدارم - سیم با یار خوش عذار خوریم
خدمت چشم پرخمار كنیم - صورت من ناید در چشم سر
زان كه از این سر نیم و زان سرم - ای فخر من سلطان من سلطان من فرمان ده و خاقان من خاقان من
چون سوی من میلی كنی میلی كنی روشن شود چشمان من چشمان من - یك لحظه داغم می كشی یك دم به باغم می كشی
پیش چراغم می كشی تا وا شود چشمان من - چون می روی بیمن مرو ای جان جان بیتن مرو
وز چشم من بیرون مشو ای شعله تابان من - گل جامه در از دست تو ای چشم نرگس مست تو
ای شاخها آبست تو ای باغ بیپایان من - دزدیده چشمك می زدی همراز خوبان می شدی
دستك زنان می آمدی كو یك نشان ز آنها كنون - گفتم كه چونی در سفر گفتا كه چون باشد قمر
سیمین بر و زرین كمر چشم و چراغ مرد و زن - ای عشق تو در جان من چون آفتاب اندر حمل
وی صورتت در چشم من همچون عقیق اندر یمن - امشب ز سیلاب دلم ویران شود آب و گلم
كمد به میرابی دل سرچشمه انهار من - ای هوش ما از خود برو وی گوش ما مژده شنو
وی عقل ما سرمست شو وی چشم ما دولت ببین - سرمستی جان جهان معشوقه چشم و دهان
ویرانی كسب و دكان یغماجی تقوا و دین - هرگز نباشد بیسبب گریان دو چشم و خشك لب
نبود كسی بیدرد دل رخ زعفران رخ زعفران - بینور نورافروز او ای چشم من چیزی مبین
بیجان جان انگیز او ای جان من رو جان مكن - آن باده بر مغزت زند چشم و دلت روشن كند
وانگه ببینی گوهری در جسم چون خاشاك من - چشم و دماغ از عشق تو بیخواب و خور پرورده شد
چون سرو و گل هر دو خورند از آب لطفت بیدهن - بخت نگار و چشم من هر دو نخسبد در زمن
ای نقش او شمع جهان ای چشم من او را لگن - چون می روی بیمن مرو ای جان جان بیتن مرو
وز چشم من بیرون مشو ای مشعله تابان من - گل جامه در از دست تو وی چشم نرگس مست تو
ای شاخهها آبست تو وی باغ بیپایان من - یك لحظه داغم می كشی یك دم به باغم می كشی
پیش چراغم می كشی تا وا شود چشمان من - عشق تو را من كیستم از اشك خون ساقیستم
سغراق می چشمان من عصار می مژگان من - دریای چشمم یك نفس خالی مباد از گوهرت
خالی مبادا یك زمان لعل خوشت از كان من - نك چشم من تر می زند نك روی من زر می زند
تا بر عقیقت برزند یك زر ز زرافشان من - در سر به چشمم چشم تو گوید به وقت خشم تو
پنهان حدیثی كو شود از آتش پنهان من - زین سو بگردان یك نظر بر كوی ما كن رهگذر
برجوش اندر نیشكر ای چشمه حیوان من - ای نور افلاك و زمین چشم و چراغ غیب بین
ای تو چنین و صد چنین مخدوم جانم شمس دین - صخره موسی گر از او چشمه روان گشت چو جو
جوی روان حكمت حق صخره و خارا دل من - گفتم اگر ترش شوم از پی رشك می شوم
تا نرسد به چشم بد كر و فر ولای من - گفت كه چشم بد بهل كو نخورد جز آب و گل
چشم بدان كجا رسد جانب كبریای من - خانه هر فرشتهام سینه كبود گشتهام
چشم برآر و خوش نگر سوی سما كه همچنین - گفتم بوی یوسفی چشم چگونه وادهد
چشم مرا نسیم تو داد ضیا كه همچنین - از تبریز شمس دین می رسدم چو ماه نو
چشم سوی چراغ كن سوی چراغدان مكن - گشته خیال روی او قبله نور چشم من
وان سخنان چون زرش حلقه گوشوار من - نور دو دیده منی دور مشو ز چشم من
شعله سینه منی كم مكن از شرار من - چشم عوام بسته به روح ز شهر رسته به
فتنه و شر نشسته به ای شه باوقار من - عشق تو است هر زمان در خمشی و در بیان
پیش خیال چشم من روزی و روزگار من - تیره نگشت آن صفا خیره شدهست چشم ما
از قطرات آب و گل وز حركات نقش طین - تلخ بود غم بشر وین غم عشق چون شكر
این غم عشق را دگر بیش به چشم غم مبین - چشم مرا نگارگر ساخت به سوی آن قمر
تا جز ماه ننگرد زهره آسمان من - چون سر عشق نیستت عقل مبر ز عاشقان
چشم خمار كم گشا روی به ارغوان مكن - ربابی چشم بربسته رباب و زخمه بر دسته
كمانچه رانده آهسته مرا از خواب او افغان - چه جام زهر و قند است این چه سحر و چشم بند است این
كه سرگردان همیدارد تو را این دور و این دوران - زنم گاهیش بر دریا برآرم گرد از دریا
زنم گاهیش بر سنگی بجوشد چشمه حیوان - به چشم حاسدان گرگم بر یعقوب خود یوسف
بر جهال بوجهلم محمد پیش یزدان دان - ز شمع آموز ای خواجه میان گریه خندیدن
ز چشم آموز ای زیرك به هنگام سكون رفتن - چه خنجر می كشی این جا تو گردن پیش خنجر نه
كه تا زفتی نگنجی تو درون چشمه سوزن - در جنت چو تنگ آمد مثال چشمه سوزن
اگر خواهی چو پشمی شو لتغزل ذاك تغزیلا - خرامان می روی در دل چراغ افروز جان و تن
زهی چشم و چراغ دل زهی چشمم به تو روشن - بگو ای چشم حیران را چو دیدی لطف جانان را
چه خواهی دید خلقان را چه گردی گرد آهرمن - ز چشم روز می ترسم كه چشمش سحرها دارد
ز زلف شام می ترسم كه شب فتنه است و آبستن - تویی پیمانه اسرار گوش و چشم را بربند
نتاند كاسه سوراخ خود پیمانگی كردن - بدریدی همه هامون ز نقش لیلی و مجنون
ولی چشمش نمیخواهد گران جان را فریبیدن - معلم خانه چشمش چه رسم آورد در عالم
كه طمع افتاد موران را سلیمان را فریبیدن - چراغ عالم افروزم نمیتابد چنین روشن
عجب این عیب از چشم است یا از نو یا روزن - نشانیهاست در چشمش نشانش كن نشانش كن
ز من بشنو كه وقت آمد كشانش كن كشانش كن - چه دانستم كه این سودا مرا زین سان كند مجنون
دلم را دوزخی سازد دو چشمم را كند جیحون - ای سنجق نصرالله وی مشعله یاسین
یا رب چه سبك روحی بر چشم و سرم بنشین - حرز دل یعقوبم سرچشمه ایوبم
هم چستم و هم خوبم هم خسرو و هم شیرین - خامش كه نمیگنجد این حصه در این قصه
رو چشم به بالا كن روی چو مهش می بین - كو چشم كه تا بیند هر گوشه تتق بسته
هر ذره بپیوسته با جفت نهان ای جان - وان دم كه تو را گوید والله ز تو بیزارم
آن آب خضر باشد از چشمه گه حیوان - تابوت كسان دیده وز دور بخندیده
وان چشم تو نگشوده رو كم تركوا برخوان - دانی كه كجا جویی ما را به گه جستن
در گردش چشم او آن نرگس آبستن - از چشمه جان ره شد در خانه هر مسكین
ماننده كاریزی بیتیشه و بیمیتین - ای كار دو چشم تو بیجرم و گنه كشتن
وی كار دو لعل تو حاجات روا كردن - زهی روز زهی روز زهی عید دل افروز
از آن چشم كرشمه وزان لب شكرافشان - تو یوسف جمالی و چشم خلق بسته
نظر ز تو گشاید چو چشم پیر كنعان - چشمی است تو را در دل و آن چشم به درد است
پس چیست غم تو بجز آن چشم خلیدن - چون می خلد آن چشم بجو دارو و درمان
تا بازرهی از خلش و آب دویدن - گر آن مه را نمیبینی ببینی
چو چشمت را بپیچاند خمش كن - چو مستان گرد چشمت حلقه كردند
كی بنشیند دگر بالای مستان - دو چشم خاین نامحرمان را
از آن زیب و جمال فر برون كن - میان جان چاكر كار كردی
به پیش چشم چاكر همچنین كن - ولی همراهی و با تو بسازم
كه چشم من به روی توست روشن - به چشم شمس تبریزی تو بنگر
یكی دریای دیگر پرگهر بین - ز چشمه چشم پریان سر برآرند
چو ماه و زهره و خورشید و پروین - منكر ز برای چشم زخمت
همچو سر خر میان بستان - ای صد گل سرخ عاشق تو
بر چشمه و سبزه زار خندان - ای دریغا چشم بودی تا بدیدی در هوا
تا روان دیدی روان گشته روان عاشقان - در كفن پیچید بینید ای عزیزان كوه قاف
چشم بند است این عجب یا امتحان عاشقان - اشك چشمم بس گواه و بس گواه و بس گواه
رنگ رویم بس نشان و بس نشان و بس نشان - من ز گوش او بدزدم حلقه دیگر نهان
تا نداند چشم دشمن ور بداند گو بدان - چون ببینی بر فلك مریخ خون آشام را
چشم مریخی خون آشام پرشر یاد كن - لب ببند و خشك آر و هر چه بینی خشك و تر
در لب و چشمم نگر زان خشك و زینتر یاد كن - غیر رویت هر چه بینم نور چشمم كم شود
هر كسی را ره مده ای پرده مژگان من - زعفرانستان خود را آب خواهم داد آب
زعفران را گل كنم از چشمه حیوان من - چشم شوخ سوف یبصر باش پیش از یبصرون
چو مداهن نرم سازی چیست پیش یدهنون - زان فروبسته دمی كت همدم و همراز نیست
چشم بگشا هر دمی همراز بین همراز بین - همچو چشم كشتگان چشمان من حیران او
وز شراب عشق او این جان من بیخویشتن - گر بشد انگشتری انگشت او انگشتری است
پرده بود انگشتری كای چشم بد بر وی مزن - چشم بد خود را خورد خود ماه ما زان فارغ است
شمع كی بدنام شد گر نور او بستد لگن - نرگس آمد سوی بلبل خفته چشمك می زند
كاندرآ اندر نوا عشق و هوا را تازه كن - یار خود را خواب دیدم ای برادر دوش من
بر كنار چشمه خفته در میان نسترن - گر ز خم احمدی بویی برون ظاهر شود
چون میش در جوش گردد چشم و جان كافران - چون جهد از جان من القاب او مانند برق
چشم بیند از شعاعش صد درخش كاویان - در غریبستان جان تا كی شوی مهمان خاك
خاك اندر چشم این مهمان و مهمان دار زن - عقل هشیارت قبایی دوخت بهر شمس دین
تو ز عشق او به چشم منكران مسمار زن - عقل از بهر هوسها دارداری می كند
زود چشمش را ببند و بهر او تو دار زن - عاشقا دو چشم بگشا چارجو در خود ببین
جوی آب و جوی خمر و جوی شیر و انگبین - ای خدا داده تو را چشم بصیرت از كرم
كز خمارش سجده آرد شهپر روح الامین - چشم نرگس را مبند و چشم كركس را مگیر
چشم اول را مبند و چشم احول را مبین - جان ز غیرت گوش را گوید حدیثش كم شنو
دل ز غیرت چشم را گوید كه رویش را مبین - گر به ظاهر لشكر و اقبال و مخزن نیستش
رو به چشم جان نگر كان دولت جانی است آن - چشم بگشاید ببیند از ورای وهم و روح
آنك بر ترك طرازی كرد ناز راستین - ملك جانیها نه ملك فانیی جسمانیی
تا شود جانها ز ملكش چشم باز راستین - صنما به چشم مستت دل و جان غلام دستت
به می خوشی كه هستت ببر اختیار مستان - صنما به چشم شوخت كه به چشم اشارتی كن
نفسی خراب خود را به نظر عمارتی كن - بر كلوخی است رخ و چشم و لب عاریتی
پیش بیچشم به جد شیوه ابروی مكن - هر كی از ضعف خود اندر رخ مردان نگرد
بر دو چشم كژ او فرض بود خندیدن - شمس تبریز سخنهای تو می بخشد چشم
لیك كو گوش كه داند سخنت بشنیدن - چشم دل داند چه دید از كحل او
نور و رحمت تا به هفتم آسمان - در نشان جویی تو گشته چارچشم
وآنگه اندر كنج چشمت صد نشان - نور چشم عاشقان آخر تویی
عیشها بر كوری ایشان مكن - چشم خود را شسته عارف بیست سال
مشك مشك آورده از اشك روان - ای محو راه گشته از محو هم سفر كن
چشمی ز دل برآور در عین دل نظر كن - تا بشكنی شكاری پهلوی چشمه ساری
ای شیر بیشه دل چنگال در جگر كن - از پرتوی كه افتد در چشمها ز رویش
خارش چه افتد از وی در چشمهای كوران - هر سو كه خشك بینی تو چشمهای روان كن
هر جا كه سنگ بینی از عكس خود گهر كن - خالی شدهست و ساده نه چشم برگشاده
لب بر لبش نهاده سرنا كه همچنین كن - چل سال چشم آدم در عذر داشت ماتم
گفته به كودكانش بابا كه همچنین كن - در چشم ما نگر اثر بیخودی ببین
ما را سوار اشقر و پشت سمند كن - سبزه پیاده میدود اندر ركاب سرو
غنچه نهان همیكند از چشم بد جبین - از تو كدو گریخت رسن بازیی گرفت
آن نیم كوزه كی رهد از چشمه معین - بیدست میكشی تو و بیتیغ میكشی
شاگرد چشم تو نظر بیگنه كشان - در طرههاش نسخه ایاك نعبد است
در چشمهاش غمزه ایاك نستعین - ما خشك لب شویم چو تو خشك آوری
چشم مرا به اشك چه تر میكنی مكن - چشم حرام خواره من دزد حسن توست
ای جان سزای دزد بصر میكنی مكن - چشم تو با چشم من گفت چه مطمع كسی
هم بخوری قند ما هم ببری ارمغان - خواجه به خویش آ یكی چشم گشا اندكی
گر چه نه بر پای توست اندك و بسیار من - یار شو و یار بین دل شو و دلدار بین
در پی سرو روان چشمه و گلزار بین - پیش چو من كیقباد چشم بدم دور باد
شرم ندارد كسی یاد كند از كهان - چشم شدی غیب بین گر نظر شمس دین
مفخر تبریزیان بر تو شدی غمزه زن - سیر نشد چشم و دل از نظر شاه من
سیر مشو هم تو نیز زین دل آگاه من - چشم منی تو گوش منی تو
این دو بگفتم باقی میدان - دلا تو شهد منه در دهان رنجوران
حدیث چشم مگو با جماعت كوران - تو راست حكم كه گویی به كور چشم گشا
سخن تو بخشی و گویی كه گفت آن الكن - زمانه روشن و تاریك و گرم و سرد شود
مقام جز به سرچشمه زمانه مكن - تو چشم تیز كن آخر به چشم من بنگر
مدزد این دل خود را ز دلستانی من - برای چشم تو صد چشم بد توان دیدن
چه چشم داری ای چشم ما به تو روشن - بلی ز گلشن معنی است چشمها مخمور
ولیك نغمه بلبل خوش است در گلشن - اگر تجلی یوسف برهنه خوبتر است
دو چشم باز نگردد مگر به پیراهن - ز روی زرد و دل درد و سوز سینه مپرس
كه آن به شرح نگنجد بیا به چشم ببین - بلندهمتی و چشم تنگ ترك مرا
اگر تو واقف رازی بیا و شرح بكن - نه چشم تنگ خسیسم ولیك ره تنگ است
ز نرگسان دو چشمم به سوی او ره كن - ور تو ای استاسرا متهم داری مرا
روی زرد و چشم تر میدهد از دل نشان - رحمی نكند چشم خوش تو
بر نوحه و این چشم تر من - من خشك لبم من چشم ترم
این است مها خشك و تر من - ای زهره و مه زان شعله رو
دو چشم مرا دو مشعله كن - از تجلی آفتاب رخت
چشم و دل را چو طور سینین كن - ای دو چشم جهان به تو روشن
این جهان را تو آن جهان بین كن - نور منی باش در این چشم من
چشم من و چشمه حیوان من - صبح چو خندید دو چشمم گریست
دید ملك دیده گریان من - جوش برآورد و روان كرد آب
از شفقت چشمه حیوان من - در نظرش روشنی چشم من
در رخ او باغ و تماشای من - گوش گشا جانب حلقه كرام
چشم گشا روشنی چشم بین - سجده كند چین چو گشاید دو چشم
جعد تو را بیند پنجاه چین - آب روان داد ز چشمه حیات
تا بدمد سبزه ز آب و ز طین - هلا ای بید گوش و سر بجنبان
اگر داری چو نرگس چشم روشن - دریا شود این دو چشم سرم
گر گوش مرا زان سو بكشی - بر گورم اگر آیی بنگر
پرعشق بود چشمم ز كشی - شب فعل و دستان میكند او عیش پنهان میكند
نی چشم بندد چشم او كژ مینهد ابروی او - سوزان دلم از رشك او گشته دو چشمم مشك او
كی ز آب چشم او تر شود ای بحر تا زانوی او - چشم تو وقف باغ او گوش تو وقف لاغ او
از دخل او چون نخل شو وز نخل او آونگ شو - رقص از تو آموزد شجر پا با تو كوبد شاخ تر
مستی كند برگ و ثمر بر چشمه حیوان تو - من مست چشم شنگ تو و آن طره آونگ تو
كز باده گلرنگ تو وارستهایم از رنگ و بو - ای ذوق تسبیح ملك بر آسمان از فر او
چشم و چراغ رهبری جان همه عباد از او - جان صد هزاران گرد او چون انجم او مه در میان
مست و خرامان میرود چشم بدان كم باد از او - خشك و ترم خیال تو آینه جمال تو
خشك لبم ز سوز دل چشم ترم به جان تو - سخت خوش است چشم تو و آن رخ گلفشان تو
دوش چه خوردهای دلا راست بگو به جان تو - بازبدید چشم ما آنچ ندید چشم كس
بازرسید پیر ما بیخود و سرگران تو - راست بگو نهان مكن پشت به عاشقان مكن
چشمه كجاست تا كه من آب كشم سبو سبو - نی تو حریف كی كنی ای همه چشم و روشنی
خفیه روی چو ماهیان حوض به حوض جو به جو - نور دو چشم و نور مه چون برسد یكی شود
تو چو مهی به جان من من بصرم به جان تو - مرو ای یوسف خوبان ز پیش چشم یعقوبان
شب قدری كن این شب را چراغ بیت احزان شو - دلم جوشید و میخواهد كه صد چشمه روان گردد
ببست او راه آب من به ره بستن نكیر است او - دو چشمم خیره در رویت گهی چوگان گهی گویت
تویی حیران تویی چوگان تویی دو چشم روشن تو - چو سرنایی تو نه چشم از برای انتظار لب
چو آن لب را نمیبینی در آن پرده چه زاری تو - ز مكر حق مباش ایمن اگر صد بخت بینی تو
بمال این چشمها را گر به پندار یقینی تو - در خشكی ما بنگر و آن پرده تر برگو
چشم تر ما را بین ای نور بصر برگو - موسی كه در این خشك بیابان به عصایی
صد چشمه روان كرد از این خاره ما كو - زین پنج حسن ظاهر و زین پنج حسن سر
ده چشمه گشاینده در این قاره ما كو - زبان بربند و بگشا چشم عبرت
كه بگشادهست راه اعتبار او - چو چشمت بست آن جادوی استاد
درآ در آب جو و آب میجو - تاریك شدهست چشم بیماهت
ما را به عصا چه میفریبی تو - ای قند دو لعل تو خردسوز
وی تیر دو چشم تو جگرجو - یا سحر نمود و چشم ما بست
آن ساحر و آن گره گشا كو - در خم چوگانت میتازم چو چشمت با من است
همچنین در من نگر بیمن مران بیمن مرو - از حلاوتها كه هست از خشم و از دشنام او
میستیزم هر شبی با چشم خون آشام او - الله الله تو مپرس از باخودان اوصاف می
تو ببین در چشم مستان لطفهای عام او - شب همه خلقان بخفته چشم من بیدار و باز
همچو بخت و طالع بیدار تو بیدار تو - چشمهها بر دل بجوشد هر دم از دریای تو
چشم دل پرك زن انوار تو انوار تو - سوسنی با صد زبان گر حال من با او بگفت
تو چو نرگس بیزبان از چشم اسراری بگو - چون ز شورستان تن رفتی سوی بستان جان
جز گل و ریحان و لاله و چشمههای آب كو - تا نمالی گوش خود را خلق بینی كار و بار
چون بمالی چشم خود را گویی آن را تاب كو - همه عشاق كه مستند ز چه رو دیده ببستند
كه بدانند كه بیچشم توان دید به جان رو - به یكی لحظه چریدند همه جانها و پریدند
كه نباید كه ز نقصان شود از چشم نهان رو - هله دلدار بخوان باقی این بر منكر
تا دو صد چشمه روان گردد از مرمر او - تن ما خفته در آن خاك به چشم عامه
روح چون سرو روان در چمن اخضر او - دل پرخون بنگر چشم چو جیحون بنگر
هر چه بینی بگذر چون و چرا هیچ مگو - در همه روی زمین چشم و دل باز كه راست
مكن آزار مكن جانب اغیار مرو - چون سبوی تو در آن عشق و كشاكش بشكست
بر لب چشمه دهان مینه و خوش میكش از او - چشم بد از روی خوبت دور باد
ای هزاران جان فدای جان تو - چشم گریانم ز گریه كند بود
یافت نور از نرگس جادوی تو - ای غذای جان مستم نام تو
چشم و عقلم روشن از ایام تو - میدوید از هر طرف در جست و جو
چشم پرخون تیغ در كف عشق او - رزق مرا فراخی از آن چشم تنگ توست
ای تو هزار دولت و اقبال تو به تو - و این طرفهتر كه چشم نخسپد ز شوق تو
گرمابه رفته هر سحری از وصال تو - بر چشم من فتاد ورا چشم گفت چیست
گفتم مها دو ابر تر درفشان تو - دل چشم گشت جمله چو چشمم به دل بگفت
بیكام و بیزبان عجب وصفهای تو - زان دم كه از تو چشم خبر برد سوی دل
دل میكند دعای دو چشم و دعای تو - میگردد آسمان همه شب با دو صد چراغ
در جست و جوی چشم خوش دلربای تو - غنچه گلزار جان روی تو را یاد كرد
چشم چه خوش برگشاد بر هوس خار تو - چو مردمك تو خمش كن مقام تو چشم است
وگر نه آن نظرستت در انتظار بجو - چو خواهیم كه ببینی خراب و غرق شراب
بیا حوالی آن چشم پرخمار بجو - اگر چه قند ندارم چو نی نوا دارم
از آنك بر لب فضلش چشم ز شربت او - نه لولیان سیاه دو چشم دزد ویند
همیكشند نهان نور از بصیرت او - نظری كن به چشم او به جمال و كرشم او
نظری كن به خال او به حق صحبت ای عمو - چو دل و چشم و گوشها ز تو نوشند نوشها
همه هر دم شكوفهها شكفد در نثار تو - چو بدان چشم عبهری به سوی بنده بنگری
بپرد جانش از مكان به سوی لامكان تو - بنشسته عقل سرمه كش با هر كی با چشمی است خوش
بنشسته زاغ دیده كش بر هر كجا آویخته - شب گشت ای شاه جهان چشم و چراغ شب روان
ای پیش روی چون مهت ماه سما آویخته - ای دلنواز و دلبری كاندرنگنجی در بری
ای چشم ما از گوهرت افزون ز دریا آمده - بیدل شو ار صاحب دلی دیوانه شو گر عاقلی
كاین عقل جزوی میشود در چشم عشقت آبله - ز علم او است هر مغزی پر از اندیشه و حیله
ز لطف او است هر چشمی كه مخمور است و سحاره - چو نرگس شوخ چشم آمد سمن را رشك و خشم آمد
به نسرین گفت تا ما هم براستیزیم مستانه - فغان از چشم مكارت كز اول بود این كارت
كه پاره پاره پیش آیی و بربایی دل پاره - از سنگ سبو ترسد اما چو شود چشمه
هر لحظه سبو آید تازان به سوی خاره - نوری كه از او تابد هر چشم كه برتابد
بیدار ابد یابد در كالبد خفته - خود را چو كمر كردم باشد به میان آیی
ای چشم تو سوی من از خشم نظر كرده - ای روی تو رویم را چون روی قمر كرده
اجزای مرا چشمت اصحاب نظر كرده - ده چشم شده جانها چون نای بنالیده
چون چنگ شده تنها هم پشت به خم كرده - صد چشمه بجوشانی در سینه چون مرمر
ای آب روان كرده از مرمر و از خاره - ای نور روان كرده از پیه دو چشم ما
و اندیشه روان كرده از خون دل پاره - ای چشم چمن میبین وی گوش سخن میچین
بگشای لب نوشین ای یار خوش افسانه - از هیبت خون ریزی آن چشم چو مریخ
مریخ ز گردون پی زنهار رسیده - یا چشمه خضر است روان گشته بدین سو
یا ترك خوش ماست ز بلغار رسیده - ای نرگس چشم و رخ چون لاله كجایی
از گور تو آن نرگس و آن لاله دمیده - كو شیوه ابروی تو كو غمزه چشمت
ای چشم بد مرگ بدان هر دو رسیده - بربند دهان از سخن و باده لب نوش
تا قصه كند چشم خمار از ره دیده - چو پر كردند گوش ما ز پیغام
توشان صد چشم بخت شاه بین ده - آن مه كه ز روز و شب برون است
كو چشم كه تا كند نظاره - چشمی كه مناره را نبیند
چون بیند مرغ بر مناره - جان آب لطیف دیده خود را
در خویش دو چشم را گشاده - خلقان بنهاده چشم در جان
جان چشم به خویش درنهاده - رفتی و ز چشم من بریدی
خون آید لاشك از بریده - چشم من و چشم تو حریفند
ای چشم ز چشم تو چریده - ماییم و دو چشم و جان خیره
بنگر تو به عاشقان خیره - از چشم سیه سپید پرخون
كز چشم بود زبان خیره - ای زهره ز چشمهای هندو
تركانه تو تیر در كمان نه - چون نكته ز راه چشم گویی
ما را همه مهر بر دهان نه - ای اشك چو رفتی از در چشم
آن جا رو و سر بر آستان نه - ای دو چشمت جاودان را نكتهها آموخته
جانها را شیوههای جان فزا آموخته - زخم و آتشهای پنهانی است اندر چشمشان
كهنان را همچو آیینه صفا آموخته - ای دریغا ای دریغا ای دریغا ای دریغ
بر چنان چشم عیان چشم گمان بگریسته - روی و چشم شمس تبریزی گل و نسرین بكاشت
در میان نرگس و گل جسم من پا كوفته - مردم چشم از خیالت چون شود پی كوب عشق
فرقها پیدا شود از كوفته تا كوفته - عقل كل كژچشم گشته از كمال غیرتت
وز كژی پنداشته كو مر تو را انداخته - ای چراغ و چشم عالم در جهان فرد آمدی
تا در اسرار جهان تو صد جهان پرداخته - چشم بگشا جانها بین از بدن بگریخته
جان قفص را درشكسته دل ز تن بگریخته - چشم بر ره داشت پوینده قراضه میبچید
آن قراضه چین ره را بین كنون در كان شده - كی بود آب كه دارد به لطافت صفت او
كه دو صد چشمه برآرد ز دل مرمر و خاره - زعفران رخ ما از حذر چشم بد است
ما حریف چمن و لاله ستانیم همه - ای گرفته چشمت آب از دود كفر
دود را نور عیان پنداشته - از باده لب او مخمور گشته جانها
و آن چشم پرخمارش داده سزای توبه - جادو و چشم بندی چشم كسش نبیند
سوداگری است موزون میزان من گرفته - در چشم من نیاید خوبان جمله عالم
بنگر خیال خوبش مژگان من گرفته - بشكن طلسم صورت بگشای چشم سیرت
تا شرق و غرب بینی سلطان من گرفته - در حلقه قلاشی زنهار تا نباشی
چون غنچه چشم بسته چون گل دهان گشاده - جانهای آسمانی سرمست شمس تبریز
بگشای چشم و بنگر پران شده چو ژاله - میدید حسن خود را میگفت چشم بد را
نی بود و نی بیاید چون من در این زمانه - از چشم توست جانا پرسحر چاه بابل
سحری بكن حلالی در چاه بابلم نه - از آهوان چشمت ای بس كه شیر عشقت
هم پوست بردریده هم استخوان شكسته - كی رغم چشم بد را آری تو جعد خود را
كاین را به تو سپردم ای دل به ما سپرده - در عین مرگ چشمه آب حیات دید
آن چشمه ای كه مایه دیدار آمده - چو موج موج درآمیخت چشم با دریا
عجب عجب كه همه بحر گشت یا دیده - دو چشم تو عجمی ترك و مست و خون ریزند
كه میزند عجمی تیرهای تركانه - چو مست روی توام ای حكیم فرزانه
به من نگر تو بدان چشمهای مستانه - ز چشم مست تو پیچد دلم كه دیوانه است
كه جنس همدگر افتاد مست و دیوانه - بمال چشم دلا بهترك از این بنگر
مدو به هر طرف ای دل تو نیز آهسته - چرا مكن تو در این جا مگو چرا نكنم
كه چشم جان را گشته است این چرا پرده - چشمش را بین خشمش را بین
پنهان پنهان فی ستر الله - گر باغ از او واقف بدی از شاخ تر خون آمدی
ور عقل از او آگه بدی از چشم جیحون آمدی - ور سحر آن كس نیستی كو چشم بندی میكند
چون چشم و دل این جسم و تن بر سقف گردون آمدی - شه باز را گوید كه من زان بستهام دو چشم تو
تا بگسلی از جنس خود جز روی ما را ننگری - فردا ببینی روش را شد طعمه مار و موش را
دروازه موران شده آن چشمهای عبهری - ای بس طلسمات عجب بستی برون از روز و شب
تا چشم پندارد كه تو اندر مكانی میروی - چشمه شكر جوشان كنم اندر دل تنگ نیی
اندیشههای خوش نهم اندر دماغ و كلهای - ای چشم تو چون نرگسی شد خواب در چشمم خسی
بیدار میبینم بسی لیك از پی دانگانهای - شرمی بدار از ریش خود از ریش پرتشویش خود
بسته دو چشم از عاقبت در هرزه لب گشادهای - خاموش خاموش ای زبان همچون زبان سوسنان
مانند نرگس چشم شو در باغ كن نظارهای - از رخ جهان پرنور كن چشم فلك مخمور كن
از جان عالم دور كن این اندهان را ساعتی - چنگ از شمال و از یمین اندر بر حوران عین
در گلشنی پر یاسمین بر چشمهای فوارهای - چون معبرم خیره نگر نی رخنه پیدا و نه در
چون چشمهای بركرده سر بیمعدنی از خارهای - خاموش باش اندیشه كن كز لامكان آید سخن
با گفت كی پردازیی گر چشم تو آن جاستی - گفتم مها در ما نگر در چشم چون دریا نگر
آن جا مرو این جا نگر گفتا كه خه سودا نگر - چونك خیالت نبود آمده در چشم كسی
چشم بز كشته بود تیره و خیره نگری - با غمت آموختهام چشم ز خود دوختهام
در جز تو چون نگرد آنك تو در وی نگری - گفت حدیث چرب و خوش با گل و داد خندهاش
گفت به ابر نكته ای كرد دو چشم او تری - ور دو سه روز چشم را بند كنی باتقوا
چشمه چشم حس را بحر در عیان كنی - مایه صد ملامتی شورش صد قیامتی
چشمه مشك دیدهای جوشش خنب بادهای - خوبی جان چو شد ز حد و آن مدد است بر مدد
هست برای چشم بد نیك بلا حمایتی - چشم تو خواب میرود یا كه تو ناز میكنی
نی به خدا كه از دغل چشم فراز میكنی - چشم ببستهای كه تا خواب كنی حریف را
چونك بخفت بر زرش دست دراز میكنی - می زده مییم ما كوفته دییم ما
چشم نهادهایم ما در تو كه توتیا تویی - آنك ز چشم شوخ او هر نفسی است فتنهای
آنك ز لطف قامتش هر طرفی قیامتی - چشم هر آنك بسته شد تابش حرص خسته شد
و آنك ز گنج رسته شد گشت گران و كاهلی - گر نه ز تیر غیرت او چشم زمانه دوختی
فاش و عیان به دست او بر مثل كمانمی - گاه ز نیم زلتی برهمشان همیزنی
گاه خود از كبیرها چشم فراز میكنی - پیش تو است این دم او مینبری ز یار بو
مینگری تو سو به سو پله چشم میزنی - مرد قمارخانهام عالم بیكرانهام
چشم بیار در رخم بنگر پیش روشنی - گهی از روی خود داده خرد را عشق و بیصبری
گهی از چشم خود كرده سقیمان را مسیحایی - اگر خواهی كه حق گویم به من ده ساغر مردی
وگر خواهی كه ره بینم درآ ای چشم و بینایی - گلستان و گل و ریحان نروید جز ز دست تو
دو چشمه داری ای چهره چرا پرنم نمیگردی - بتا زیبا و نیكویی رها كن این گدارویی
اگر چشم تو سیرستی فلك ما را حشم بودی - عصای عشق از خارا كند چشمه روان ما را
تو زین جوع البقر یارا مكن زین بیش بقاری - زهی صبحی كه او آید نشیند بر سر بالین
تو چشم از خواب بگشایی ببینی شاه شادانی - مرا چشمك زد آن دربان كه تو او را نمیدانی
كه حیلت گر به پیش او نبیند غیر رسوایی - چو با چشمه درآمیزی نماید شمس تبریزی
درون آب همچون مه ز بهر عالم آرایی - به باغ و چشمه حیوان چرا این چشم نگشایی
چرا بیگانهای از ما چو تو در اصل از مایی - قدم بر نردبانی نه دو چشم اندر عیانی نه
بدن را در زیانی نه كه تا جان را بیفزایی - یكی چشمه عجب بینی كه نزدیكش چو بنشینی
شوی همرنگ او در حین به لطف و ذوق و زیبایی - بگفتش كور اگر آن را كه من دیدم تو میدیدی
دو چشم خویش میكندی و میگشتی تماشایی - زهی لطفی كه بر بستان و گورستان همیریزی
زهی نوری كه اندر چشم و در بیچشم میآیی - از آن چشم سیاه او وزان زلف سه تاه او
الا ای اهل هندستان بیاموزید هندویی - وگر زاغ است آن خاطر كه چشمش سوی مردار است
كسی كش زاغ رهبر شد به گورستان روانستی - اگر گوشت شود دیده گواهی ضیا بشنو
ولی چشم تو گوش آمد كه حرفش گلستانستی - ز یك خندش مصور شد بهشت ار هشت ور بیش است
به چشم ابلهان گویی ز جنت ارمغانستی - ور او یك لطف بنمودی گشادی چشم جانها را
خشونتها گرفتی لطف و هر اخشن بخندیدی - مها چشمی كه او روزی بدید آن چشم پرنورت
به زخم چشم بدخواهان در او كوری روا داری - دلی دارم پر از آتش بزن بر وی تو آبی خوش
نه ز آب چشمه جیحون از آن آبی كه تو داری - حلاوتهای جاویدان درون جان عشاق است
ز بهر چشم زخم است این نفیر و این همه زاری - ولیكن عشق كی پنهان شود با شعله سینه
خصوصا از دو دیده سیل همچون چشمه جاری - حجاب از چشم بگشایی كه سبحان الذی اسری
جمال خویش بنمایی كه سبحان الذی اسری - منال ای اشتر و خامش به من بنگر به چشم هش
كه تمییز نوت بخشم اگر چه كان تمییزی - قدح در كار شیران كن ز زرشان چشم سیران كن
به جامی عقل ویران كن كه عقل آن جا بود خامی - مثال تیر مژگانت شدم من راست یك سانت
چرا ای چشم بخت من تو با من كژ چو ابرویی - دو چشم زشت رویان را لباس زشت میباید
و كی شاید كه درپوشد لباس زشت آن عاری - و او با این همه جسمی فروبرید و درپوشید
برون زد لطف از چشمش ز هر سو شد به دیداری - فروپوشید لطف او نهانی كرده چشمش را
كه تا شد دیدهها محروم و كند از سیر و سیاری - زهی چشم مرا حاصل شده آیین خون ریزی
ز هجران خداوندی شمس الدین تبریزی - هر آن چشم سپیدی كو سیه كردهست تن جامه
سیاهش شد سپید آخر سپیدش شد سیه فامی - هر آن چشمی كه گریان است در عشق دلارامی
بشارت آیدش روزی ز وصل او به پیغامی - یكی كشتی كه این دریا ز نور او بگیرد چشم
كه از شعشاع آن كشتی بگردد بحر نورانی - ز عریانی نشانیهاست بر درز لباس او
ز چشم و گوش و فهم و وهم اگر خواهی تو برهانی - از چشم چو بادامت در مجلس یك رنگی
هر نقل كه پیش آید بادام كنی حالی - ای چشم نمیبینی این لشكر سلطان را
وی گوش نمینوشی این نوبت سلطانی - از عشق تو جان بردن وز ما چو شكر مردن
زهر از كف تو خوردن سرچشمه حیوانی - برگو غزلی برگو پامزد خود از حق جو
بر سوخته زن آبی چون چشمه حیوانی - در خدمت خاك او عیشی و تماشایی
در آتش عشق او هر چشمه حیوانی - هر لحظه یكی صورت میبینی و زادن نی
جز دیده فزودن نی جز چشم گشودن نی - هر نور تو را گوید ای چشم و چراغ من
هر رنج تو را گوید كی دفع بلا چونی - دركش قدح سودا هل تا بشوی رسوا
بربند دو چشم سر تا چشم نهان بینی - در ممن و در كافر بنگر تو به چشم سر
جز نعره یا رب نی جز ناله یا حی نی - گر مرد تماشایی چون دیده بنگشایی
بگشادن چشم ارزد تا بانی مهتابی - ما تشنه و هر جانب یك چشمه حیوانی
ما طامع و پیش و پس دریا كف وهابی - ره چیست میان ما جز نقص عیان ما
كو پرده میان ما جز چشم گران خوابی - شش چشمه پیوسته میگردد شب بسته
زان سوش روان كرده آن فاتح ابوابی - گه دور بگردانی گاهی شكر افشانی
گه غوطه خوری عریان در چشمه ایوبی - ای ساغر پنهانی تو جامی و یا جانی
یا چشمه حیوانی یا صحت بیماری - در پیش دو چشم من پیوسته خیال تو
خوش خواب كه میبینم در حالت بیداری - در چشمه سوزن تو خواهی كه رود اشتر
ای بسته تو بر اشتر شش تنگ به سرباری - ماییم و هوای تو دو چشم سقای تو
ای آب حیات ما زین آب و هوا چونی - آبی است به زیرش مه آبی است به زیرش كه
او چشم چنین بندد چون جادو دلخواهی - مه گرد درت گردد زیرا كه كجا یابد
چو چشم تو خماری چون روی تو صحرایی - چندانك تو میكوشی جز چشم نمیپوشی
تا چند گریزی تو از خویش و نیاسایی - ای چشمه خورشید كه جوشیدی از آن بحر
تا پرده ظلمات به انوار دریدی - ای ساقی مه روی چه مست است دو چشمت
انگشتك می زن كه تو بر راه صوابی - خورشید ز برق رخ تو چشم ببندد
كافزون ز زجاجهست و ز مشكات افندی - گر آب حیاتی تو و گر آب سیاهی
این چشم ببستی تو در آن چشمه رسیدی - اقبال كف پای تو بر چشم نهاده
اندر طمعی كه سرش از لطف بخاری - در باغ صفا زیر درختی به نگاری
افتاد مرا چشم و بگفتم چه نگاری - امروز در این شهر نفیر است و فغانی
از جادوی چشم یكی شعبده خوانی - هین رخت فروگیر و بخوابان شتران را
آخر بگشا چشم كه در دست رضایی - آن ماهی چه خوردهست كه او لقمه ما شد
در چشم نیاید خورش مردم آبی - آن شاه نشد لیك پی چشم بد این گو
گر شاه بشد مخزن اسرار چرایی - بر چشمه دل گر نه پری خانه حسن است
ای جان سراسیمه پری دار چرایی - بگریست بسی از غم تو طفل دو چشمم
وز سنگ دلی در دهنش شیر نكردی - اگر خسبی نخسبد جز كه چشمت
تویی آن نور جاویدان نخسبی - دلا بر چشم خوبان چهره بگشا
كه اندیشد كه تو شرمنده باشی - ز هر جزوت چو مطرب میتوان ساخت
ز چشمت ساختن نواح تا كی - ز خود پنهان شدی سر دركشیدی
ببستی چشم تا خود را نبینی - همیپیچی به صد گون چشم ما را
به صد صورت جهان را مینمایی - دل سنگین چو یابد تاب آن چشم
شود در حال او در خوشابی - كه آورد آن پری رو رنگ دیگر
ز چشمه زندگی جوشید آبی - نی نه چشم زان چشمان چه گوید
چنین بیدار باشد مست خوابی - ز ما برگشتی و با گل فتادی
دو چشم خویش سوی گل گشادی - چه خون از چشم و دلها برگشادهست
كه تا تو چشم در عالم گشادی - چراغم مرد و دودم رفت بالا
دو چشمم ماند بالا ای افندی - تو هم ای چشم جنس خاك بودی
بگفتی من چه بینم هم بدیدی - یكی رویی چو ماهی ماه سوزی
یكی مریخ چشمی پرخماری - ز ما رنجورتر آخر كی باشد
كه در چشمت نیاییم از نزاری - هلا آهستهتر ای برق سوزان
كه شد چشمم ز تو ابر بهاری - تو خیره كشتری یا چشم مستت
كه بر خسته دلانش میگماری - حدیث چشم تو گفتم دلم رفت
به دریای فنا و جان سپاری - دو چشم تو بیان حال من بس
كه روشنتر از این نبود بیانی - چو نور از ناودان چشم ریزد
یقین بیبام نبود ناودانی - بر آن چشم دروغت طمع كردم
كه چون دوزخ نمودستت جنانی - به حق نور چشم دلبر من
كه روشنتر از این نبود نشانی - بسوز ای تن كه جان را چون سپندی
به دفع چشم بد چون كیمیایی - كه چشم بد بجز بر جسم ناید
به معنی كی رسد چشم هوایی - گشادی چشم و گوش خاكیان را
همه حیران كه چون بر میگشایی - دو عباسند با تو این دو چشمت
تلین القاسیین بالبكا - كه آب چشم با خون شهیدان
برابر میروند اندر روایی - بیا ای جان ما را زندگانی
بیا ای چشم ما را روشنایی - خمش كن چشم در خورشید درنه
كه مستغنی است خورشید از گدایی - خدایا چشم بد را دور گردان
خداوندا نگه دار از جدایی - اگر چشم بد من راه من زد
به یك جامی ز خویشم ده رهایی - زین نوع كه مات كرد دلها را
آن چشمه زندگی كجا دیدی - تا آخر كار آن ولی نعمت
چشمت بگشاد توتیا دیدی - از چشمه سلسبیل می خوردی
عشرت گه خاص اولیا دیدی - آن گرمی چشم را كه داری
نیش زهر است و شكل نوشی - ای دل خواهم كه آن قدح را
بر دیده و چشم خود بمالی - هم خود بینی جمال خود را
و آن چشم كه گوش او بمالی - مگریز ز چشمم ای خیالش
تا تازه شود دلم زمانی - آن دم كه نهان شوی ز چشمم
مینالد جان من نهانی - ای داده تو چشم گلرخان را
مخموری و سحر و دلستانی - وز ابر كه حاملهست از بحر
چون چشم عروس بین بكایی - تاریك شدهست چشم بیتو
ما را به عصا چه میفریبی - گیرم كه جمال دوست دیدی
از چشم ویش ندیده استی - در چشم تو ریخت كحل پندار
میپنداری به اختیاری - منگر به سمن به چشم خردی
منگر به چمن به چشم خواری - ای چشم و چراغ شهریاری
والله به خدا كه آن تو داری - در هر حرفیش مستمع را
بگشاید چشمه معانی - چون چشم تو وا كنند ناگه
بر شهر عظیم آن جهانی - تا چشم بر آن جهان نشیند
چاره نبود از این نشانی - بی چشمانند همچو یعقوب
بینا شده چشم و توتیا نی - تا چشم تو این بود چه بینی
در بتگه نفس نقش مانی - تا من باشی تو او نبینی
زیرا كه شب است و چشم اعمی - هم چشمی و هم چراغ ما را
هم دفع بلا و هم بلایی - گر چشم ببندم از تو كفر است
زیرا كه تو نور میفزایی - پاكی چشمت نباشد جز شه تبریزیان
شمس دین گر او بخواهد لیك نی زانهاستی - در جمال لم یزل چشم ازل حیران شده
نی فزودی از دو عالم نی ز نفیش كاستی - ای كه از الا تو لافیدی بدین زفتی مباش
چشمها را پاك كن بنگر كه هم در لاستی - گر هزاران دولت و نعمت ببیند عاشقی
ناید اندر چشم او الا بلای بیخودی - خود ببینی چونك بگشاید اجل چشمت ورا
رو چو پشت سوسمار و تن سیه چون قیركی - دست در طاعت زنیم و چشم در ایمان نهیم
بر امید آنك بنمایی كه خود ایمان تویی - دست احسان بر سر ما نه ز احسانی كه ما
چشم روشن در تو آویزیم كان احسان تویی - هر كجا كاری فروبندد تو باشی چشم بند
هر كجا روشن شود آن شعله تابان تویی - آن یكی محبوب این و باز او مكروه آن
چشم بندی چشم و دل را قبله و سامان تویی - كودكی لعلین قبایی خوش لقایی شكری
سروقدی چشم شوخی چابكی برجستهای - ور چو چشم خونی او بودمی من فتنه جوی
در میان حلقههای شور و غوغا بودمی - شاد با گوش مقیم اندر مقالات الست
چون ز بیچشمان مقالات خطا بشنودهای - گفت گویم من تو را ای دوربین بسته چشم
بشنو از من پند جانی محكمی پیرانهای - گر نه خون آمیز بودی آب چشم عاشقان
بر سر هر آب چشمی نقش آن میناستی - تا دو چشمت بسته باشد اندر این بازارگاه
سخت ارزان میفروشی لیك انبان میخری - در دو چشم من نشین ای آن كه از من منتری
تا قمر را وانمایم كز قمر روشنتری - هر طرف آید به دستش بیصراحی بادهای
هر طرف آید به چشمش دلبری عیارهای - چشم مرده وام كرده جان ز بهر عشق او
ز آنك در دیده بدیده جان از آن سر پایهای - آه از آن رخسار مریخی خون ریزش مرا
آه از آن تركانه چشم كافر یغماییی - ای صبا جانم تو را چاكر شدی بر چشم و سر
گر ز تبریزم كنی خاك كفش بخشاییی - ای گشاده قلعههای جان به چشم آتشین
ای هزاران صف دریده عشقت از مردانگی - با كدامین چشم تو از ظلمتی بگذشتهای
با كدامین پای راه بیرهی بسپردهای - چشم بگشا سوی ما آخر جوابی بازگو
كز درون بحر دانش صافیی نی دردهای - چو بسی قحط كشیدم بنما دعوت عیدم
كه نشد سیر دو چشمم به تره و نان براتی - همه را گوش بگیری شنوایی برسانی
همه را چشم گشایی و به دیدار فریبی - غلطی جان غلطی جان همه خود را بمرنجان
نه مسیحی كه به افسون به دمی چشم گشایی - قمری است رونموده پر نور برگشوده
دل و چشم وام بستان ز كسی اگر نداری - صنما ز چشم مستت كه شرابدار عشق است
بدهی می و قدح نی چه عظیم اوستادی - به دو چشم شوخ مستت كه طرب بزاد از وی
كه تو روح اولینی و ز هیچ كس نزادی - به سمن بگفت سوسن به دو چشم راست روشن
كه گذاشت خاك خاكی و گذاشت خار خاری - رخ لاله برفروزان و رمان ز چشم نرگس
كه به چشم شوخ منگر به بتان به طبل خواری - تو برسته از فزونی ز قیاسها برونی
به دو چشم مست خونی تو چنین شكر چرایی - چشم عشاق ز چشم خوش تو تردامن
فتنه و رهزن هر زاهد و هر زاهدهای - همچو نایم ز لبت میچشم و مینالم
كم زنم تا نكند كس طمع انبازی - آب حیوان بكش از چشمه به سوی دل خود
ز آنك در خلقت جان بر مثل كاریزی - در دل عارف تو هر دو جهان یاوه شود
كی درآید به دو چشمی كه تو را دید خسی - چشم یعقوب به دیدار پسر شاد شدی
ساقی وصل شراب صمدی پیمودی - خانه در دیده گرفتی و تو را یار نشد
آنك از چشمه او جوش كند دیده وری - چشم غیرت ز حسد گوش شكر را كر كرد
ترس از آن چشم كه در گوش شكر ریخت كری - مردم چشم كه مردم به تو مردم بیند
نظرت نیست به دل گر چه كه صاحب نظری - در درون ظلمات سیهی چشمان
همچو آب حیوان ساكنی و مستتری - خیز كامروز همایون و خوش و فرخندهست
خاصه كه چشم بر آن چهره فرخنده زنی - گر بباری تو چو باران كرم بر بامم
هر دو چشمم ز نم و قطره چو میزاب كنی - چه شود گر من و تو بیمن و تو جمع شویم
فرد باشیم و یكی كوری چشم ثنوی - ای كه تو چشمه حیوان و بهار چمنی
چو منی تو خود خود را كی بگوید چو منی - ای شه جاودانی وی مه آسمانی
چشمه زندگانی گلشن لامكانی - قدر غم گر چشم سر بگریستی
روز و شبها تا سحر بگریستی - لیك بیعقلی نگرید طفل نیز
ور نه چشم گاو و خر بگریستی - چشم نرگس چون به ترك خواب گفت
بر خورد از فرجه بستان بلی - در جهان غمگین نماندی گر تو را
چشم دیدی چون خرامان میروی - چون عصای عشق او بر دل بزد
صد هزاران چشمه بین از خارهای - چشم بد گر چه كه آن چشم من است
دور بادا از چنین رخسارهای - شمس تبریزی به پیش چشم تو
حلقه حلقه هر كجا سحارهای - كی ببینی چشم تیرانداز را
چون ز تیر خركمان بگریختی - پست و بالا عشق پر شد همچو بحر
چشمه چشمه جوش جوش سرمدی - این دو چشم اشكبار نوحه گر
روشنی یابد از آن منظر بلی - تا درآرد شمس تبریزی به چشم
سرمه وار ای دل به هاون میروی - لب ببند و چشم عبرت برگشا
چونك دیده اعتباری دیدهای - شمس تبریزی بگیرد دست تو
گر ز چشم بد عثاری دیدهای - ور نه غیرت خاك زد در چشم دل
چشمه چشمه سوی دریاهاستی - هست چشمش قلزم مستی نعم
هست جعدش مایه سودا بلی - عاشقان سازیدهاند از چشم بد
خانهها زیر زمین چون شهر ری - چشم جان میدید نقشی بوالعجب
هر طرف زیبا نگاری شادهای - ای چشمش الله الله خود خفته میزدی ره
اكنون نعوذبالله چون پرخمار گشتی - گر چه به زیر دلقی شاهی و كیقبادی
ور چه ز چشم دوری در جان و سینه یادی - سوسن به غنچه گوید هر چند بسته چشمی
چشمت گشاده گردد كز بخت در مزیدی - بردانم و ندانم گردان شدهست خلقی
گردان و چشم بسته چون استر خراسی - چون چشم میگشاید در چشم مینماید
گر ز آنك ریش گاوی ور شیر هوشمندی - كشتی ز رشك ما را باری چو اشك ما را
از چشم خود میفكن چون در نظر كشیدی - از چشم عاشقانت شب خواب شد رمیده
زیرا كه بیدلان را وقت سحر كشیدی - بر گرد شید گردی ای جان عشق ساده
یا نیك سرخ چشمی یا خود سیاه گوشی - هستی تو از سر و بن در چشم خویش ناخن
زنار روم گم كن در عشق زلف شامی - گر ز آنك زندگانی بودی مثال سنگی
خوش چشمهها دویدی از سنگ زندگانی - گر چشم رفت خوابش از عاشقی و تابش
بر ما بود جوابش ای جان مرتضایی - از چشم ساحر تو گشتیم شاعر تو
عذر عظیم دارم در عشق خوش عذاری - از عشق شمس دین شد تبریز بهر این دم
مر گوش را سماعی مر چشم را نظاری - از چشم من بپرس چرا چشمه گشتهای
وز قد من بپرس كه از كی خمیدهای - دانم كه دیدهای تو بدین چشم یوسفی
تا تو ترنج و دست ز مستی بریدهای - گر از بریده خون چكد اینك ز چشم من
خون میچكد كه بیسبب از من بریدهای - ما را اشارتی است ز تبریز و شمس دین
چون تشنه را ز چشمه كوثر اشارتی - اندر دو چشم كور درآیی نظر دهی
و اندر دهان گنگ درآیی زبان شوی - ای چشم گریه چیست به هر ساعتی تو را
چون كحل از مسیح پیمبر گرفتهای - زیر سواد چشم روان كرده موج نور
و اندر جهان پیر جوانی نهادهای - چشمی كه مستتر كند از صد هزار می
چشمی لطیفتر ز صبایی بدیدهای - هر گریه خنده جوید و امروز خندهها
با چشم لابه گر كه بكایی بدیدهای - بر مغز من برآی كه چون می مفرحی
در چشم من درآی كه نور بصارتی - تا آدمی است آدمی و تا ملك ملك
بستهست چشم هر دو از آن جان و دلبری - چون از خودی برون شد او آدمی نماند
او راست چشم روشن و گوش پیمبری - در آینه نظر كن و در چشم خود نگر
صد جان گره گره شده از وی به ساحری - خشك و تر دو چشم و لب من روان شده
در قلزمی كه خشك نیابند و نی تری - دانم كه پرتو نظری داری از شهی
چشم و چراغ غیب به شاهی و سروری - آن چشمهای مست به چشمت كه ساقی است
گویند خوش بكش كه به دیدار میكشی - هر چند سالها ز چمن گل بچیدهایم
ناگه ز چشم بد به ره خار میكشی - نه چشم گشتهای تو و ده گوش گشته جان
دردم به شش جهت كه تو دمساز هر ششی - سوگند میخورم به جمال و كمال او
كز چشم خویش هم پنهان است آن یكی - هر دم كه كنج چشمم بر روی او فتد
گویم كه ای خدای چه سان است آن یكی - گر چشم درد نیست تو را چشم باز كن
زیرا چو آفتاب عیان است آن یكی - نه چشم گشتهای تو كه بیآگهی ز خویش
ما را حجاب دیده و دیدار آگهی - دو چشم را تو ناظر هر بینظر مكن
در ناظری گریز و ازو آن خویش جوی - گاه ز غیرت رود از همه چشمی نهان
تا دل خود را ز هجر تو سوی آذر كشی - ندهد بیچشم تو چشم من آینگی
ندهد بیروز تو روزن من روزنی - چشم منش چون بدید گفت كه نور منی
جان منش چون بدید گفت كه جان منی - سوی بتان كم نگر تا نشوی كوردل
كور شود از نظر چشم سگ مسلخی - مستی از آن دید و داد شادی از آن بخت شاد
چشم بدت دور باد تا كه كنی لمتری - چشم ببند و بكن بار دگر رحمتی
بشكن سوگند را گر به خدا خوردهای - چشمه بجوشد ز تو چون ارس از خارهای
نور بتابد ز تو گر چه سیه چردهای - چیست سپیدی چشم از اثر نفس و خشم
چون پی دارو ز یشم سرمه دهی سودهای - چشمه آن آفتاب خواب نبیند فلك
چشمت از او روشنست تیزنظر عاشقی - تربیت آن پری چشم بشر باز كرد
یافته دیو و ملك گوهر جان زان پری - چشم پیاپی چو ابر آب فشاند
تا ننشیند بر آن نیاز غباری - بند كند چشمشان كه راه نبینند
راه الهیست نیست راه هوایی - چو شب روان هوس را تو چشمی و تو چراغی
مسافران فلك را تو آتشی و تو آبی - رفیق خضر خرد شو به سوی چشمه حیوان
كه تا چو چشمه خورشید روز نور فشانی - ولیك این همه محنت به گرد باغ چو خاری
درون باغ گلستان و یار و چشمه جاری - مثال لذت مستی میان چشم نشستی
طریق فهم ببستی چه آفتی چه بلایی - به چشم عشق توان دید روی یوسف جان را
تو چشم عشق نداری تو مرد وهم و قیاسی - به ضرب دستش بنگر به چشم مستش بنگر
به زلف شستش بنگر به هر چه هستش بنگر - روان شد اشك ز چشم من و گواهی داد
كما یسیل میاه السقا من القرب - بیا بیا كه حیات و نجات خلق تویی
بیا بیا كه تو چشم و چراغ یعقوبی - دو چشم كشته شنیدم كه سوی جان نگرد
چرا به جان نگری چون به جان جان رفتی - ببند چشم خر و برگشای چشم خرد
كه نفس همچو خر افتاد و حرص افساری - به هر دلی كه درآیی چو عشق بنشینی
بجوشد از تك دل چشمه چشمه شیرینی - گره گشای خداوند شمس تبریزی
كه چشم جادوی او زد گره به سحاری - حذر ز سنبل ابرو كه چشم شه بر توست
هلا كه مینگرد سوی تو خریداری - چو مشتری دو چشم تو حی قیومست
به چنگ زاغ مده چشم را چو مرداری - خمش خمش كه اگر چه تو چشم را بستی
ریای خلق كشیدت به نظم و اشعاری - نگاهبان دو دیدهست چشم دلداری
نگاه دار نظر از رخ دگر یاری - هلا مباد كه چشمش به چشم تو نگرد
درون چشم تو بیند خیال اغیاری - به پیش تو چو كفست و به وصف خود دریا
به چشم خلق مقیمست و هر دم او سفری - دو چشم ترك خطا را چه ننگ از تنگی
چه عار دارد سیاح جان از این عوری - به سوی مجلس خوبان بكش حریفان را
به خضر و چشمه حیوان بكن قلاوزی - ایا كسی كه نخفت و نخفت چشم خوشت
ز لكلك جرس و بانگ پاسبان چونی - تو آفتاب و دلم همچو سایه در پی تو
دو چشم در تو نهادهست و گشته هرجایی - زهی سعادت آن تشنگان كه بوی برند
به اصل چشمه آب خوش مصفایی - به گوش كفر چه گفتی كه چشم و گوش ببست
به گوش عقل چه گفتی كه گشت انواری - به حق گنج نهانی كه در خرابه ماست
مرا ز چشم همه مردمان نهان داری - به حق باغی كز چشم خلق پنهانست
رخ نژند مرا همچو ارغوان داری - به برج آبی فرمود خاك را تر كن
به شكر آنك درون چشمه روان داری - دروغ و عشوه و صدق و محال او حالست
ولیك غیر نبیند به چشم اغیاری - مثال ده كه رهد حرص از گداچشمی
مثال ده كه طمع وارهد ز طراری - دریغ دیده بختم به كحل خاك درش
ز بهر روشنی چشم یافتی نظری - اگر تو رند تمامی ز احمقان بگریز
گشا دو چشم دلت را به نور لم یزلی - ز دشمنان و ز بیگانگان زیانت نیست
كه از دو چشم تو دورند ز آشنا چونی - خدات گوید تدبیر چشم روشن كن
تو چشم را بگذاری و میكنی بینی - چو چشم مست كسی كرد حلقه در گوشت
ز گوش پنبه برون كن مجوی آزادی - كجاست خواب و كجا چشم و كو قرار دلی
كجا گذارد این فتنه صبر صباری - به خواب هم نتوان دید خواب چشم مرا
چو مردهای كه درافتاد در نمكساری - كسی كه باده خورد بامداد زین ساقی
خمار چشم خوشش بین و فهم كن باقی - برآ در آینه شو یا ز پیش چشمم دور
كه زنگ قیصر روم و عدو احداقی - چراغ قصر جهان قیصر منست امروز
به برق عارض رومی و چشم قفچاقی - از این جماعت قومی كه خاصتر بودند
به چشم مست بیاموختشان هم اورادی - پدید گشت یكی آهوی در این وادی
به چشم آتش افكند در همه نادی - دایهی هستیها، چشمهی مستیها
سرده مستانی، و افت سرهایی - هوش را برباید، عمر را افزاید
چشم را بگشاید، هرچه تو فرمایی - تو سماع گوشی تو نشاط هوشی
نظر دو چشمی شكر گلویی - وگر آشنایی، تو دو چشم مایی
كنمت غلامی، اگرم پذیری - ایا همنشینا جز این چشم بینا
دو صد چشم دیگر تو داری نهانی - به مجنون تو بازآ و این را رها كن
كه شد خیره چشمم ز شمس ضیایی - ضعیفست در قرص خورشید چشمم
ولی مه دهد بر شعاعش گوایی - به یك غمزه آهوان دو چشمت
چو روبه كنی شیر نر را ببندی - زمستان هجر آمد و ترسم آنست
كه سیلاب این چشم تر را ببندی - چو آن مه برآمد به چشمش درآمد
زمین درنگنجد از آن آسمانی - میا خواب! اینجا، برو جای دیگر
كه بحرست چشمم، در او غرقه آبی - تو در چشم بعضی مقیمی و ساكن
تو هر دیده را شیوهی مینمایی - گر آن جان جان را ندیدی دلا تو
اگر جمله چشمی، اسیر عمایی - لطیفان خوش چشم هستند لیك
به چشمت نیایند زیرا خسی - سرمه بود آن كز چشم جداست
در چشم رود گردد نظری - عشق را بین كه صد دهان بگشاد
چون تو چشمان عشق بگشادی - پیش آن چشمهای جادوی تو
چون نباشد حرام جادویی - پیش آن چشمهای تركانه
بندهای و كمینه هندویی - چشم سر داد و چشم سر ایزد
چشم جای دگر چرا داری؟! - چشم پیران كور كی بیند
شیوه شاهدان روحانی - در رخ و رنگ و چشم تو پیداست
كه ازان بازی و ازان دستی - سخت مستست چشم تو امروز
دوش گویی كه صرف خوردستی - ماهیان میطپند اندر ریگ
چشمه یا جویبار بایستی - چشم مریخ دارد آن دشمن
تو چو مه دست زهره میبندی - چون دل و چشم معده نور خورد
ز آن كه اصل غذا بد انواری - در سفر ای شاه سبك روح من
زیر قدم چشم و دل اسپردهای - غنچه صفت چشم ببستی ز گل
رو، بهمان خار كشی لایقی - جان شهان و حاجبان! چشم و چراغ طالبان
بیتو ز جان و جا شدم، تو ز برم كجا شدی؟ - از ناز برون آی، كزین ناز به ارزی
تو روشنی چشم حسینی، نه یزیدی - جدایی تن مرا خود بند كردست
هم از وی چشم میدارم رهایی - هزاران شكر ایزد را كه جانم
به عشق چشم او دارد روایی - وز ذوق تو چشم وهم چراغیم
یا معتمدی و یا شفایی - ای سر طور سینا وی نور چشم بینا
انتالكبیر فینا، فارحم علیاصغار - دریا شود این دو چشم سرم
گر گوش مرا زان سو بكشی - بر گورم اگر آیی بنگر
پرعشق بود چشمم ز كشی - «چشم» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- در چشم ببین دو چشم آن مفتون را
نیک بشنو تو نکتهی بیچون را - دل گفت به جان کای خلف هر دو سرا
زین کار که چشم داری از کار و کیا - گه چشم مرا چو باز بر میبندد
گه بگشاید به صید چون باز مرا - خواب آمد و در چشم نبد موضع خواب
زیرا ز تو چشم بود پرآتش و آب - در چشم آمد خیال آن در خوشاب
آن لحظه کزو اشک همی رفت شتاب - پنهان گفتم براز در گوش دو چشم
مهمان عزیز است بیفزای شراب - یارب به دل کباب و چشم پرآب
جوشانتر از آنیم که در خم، شراب - آن چشم فراز از پی تاب شده است
تا ظن نبری که فتنه در خواب شده است - صد آب ز چشم ما روان کردی دی
امروز نگر که صد روان آب شده است - آن چشم که خون گشت غم او را جفت است
زو خواب طمع مدار کوکی خفته است - آنکس که ترا به چشم ظاهر دیده است
بر سبلت و ریش خویشتن خندیده است - از بسکه دل تو دام حیلت افراخت
خود را و ترا ز چشم رحمت انداخت - این فصل بهار نیست فصلی دگر است
مخموری هر چشم ز وصلی دگر است - تا تن نبری دور زمانم کشته است
آن چشمهی آب حیوانم کشته است - تا ظن نبری که این زمین بیهوشست
بیدار دو چشم بسته چون خرگوشست - توبه که دل خویش چو آهن کرده است
در کشتن بنده چشم روشن کرده است - حاصل چشمی که بیندش نشناسد
کو را بر رخ هزار صاحب خبر است - چشم تو ز روزگار خونریزتر است
تیر مژهی تو از سنان تیزتر است - چشمی دارم همه پر از صورت دوست
با دیده مرا خوشست چون دوست در اوست - در خانهی نیست هست بینی بسیار
میمال دو چشم را که اکثر عدم است - درنه قدمی که چشمه حیوانست
میگرد چو چرخ تا مهت گرانست - دستت دو و پایت دو و چشمت دو رواست
اما دل و معشوق دو باشند خطاست - زانروز که چشم من برویت نگریست
یکدم نگذشت کز غمت خون نگریست - گر حلقهی آن زلف چو شستت نگرفت
تا باده از آن دو چشم مستت نگرفت - گفتم چشمم که هست خاک کویت
پرآب مدار بیرخ نیکویت - گفتم که بیا بچشم من درنگریست
من نیز به حال گفتمش کاین دغلیست - مست است دو چشم از دو چشم مستت
دریاب که از دست شدم در دستت - از دیدن و از گرفتن زلف چو شست
رویم همه چشم گشت و چشمم همه دست - هرچند که بار آن شترها شکر است
آن اشتر مست چشم او خود دگر است - چشمش مست است و او ز چشمش بتر است
او از مستی ز چشم خود بیخبر است - یک چشم من از روز جدائی بگریست
چشم دگرم گفت چرا گریه ز چیست - بیزار شود ز چشم در روز اجل
کان روی رها کند به جان درنگرد - آن روز که چشم تو ز من برگردد
وز بهر تو کشتنم میسر گردد - در غصهی آنم که چه خواهم عذرت
گر چشم تو در ماتم من تر گردد - وانکس که ز چشم سحر مطلق میزد
بر خود ز غمت هزار گون دق میزد - آنها که بتش خزان سوختهاند
وز لطف بهار چشمشان دوختهاند - ای آنکه نخست بر سحر چشم تو زد
وز با نمکی راه نظر چشم تو زد - آنکس که چو توتیاش عزت داری
آمد به طریق شکرم چشم توزد - زین غلغلهای فتاد در انجم و چرخ
در غلغله چشم ماه بر نجم فتاد - ای سر روان باد خزانت مرساد
ای چشم جهان چشم بدانت مرساد - در یک گندم هزار خرمن گنجد
صد عالم و در چشمهی سوزن گنجد - میترساند ترا که تا هر نفسی
پر دل شوی و چشم بدانت نرسد - پرسید مهم که چشم تو مه را دید
گفتم که بدید و مه ز مه میپرسید - پیران خرابات غمت بسیارند
چون چشم تو هم خفته و هم بیدارند - آن چشمه آبست چه آن آب حیات
آب حیوان نگردد آتش نشود - چشمت صنما هزار دلدار کشد
آن نالهی زیر او همه زار کشد - چشم تو هزار سحر مطلق دارد
هر گوشه هزار جان معلق دارد - چشمی که نظر بدان گل و لاله کند
این گنبد چرخ را پر از ناله کند - حایی برسد مرد که در هر نفسی
بیزحمت چشم دوست دیدن گیرد - بیزار شوم ز چشم در روز اجل
گر عشق رها کند که جانرا نگرد - هان ای دل بیدل غم او دربر گیر
تا چشم زنی خود غم او او باشد - بیچشمی خویش را دوا کنی ور نی
عالم همه او است دیدهای میباشد - در صحبت حق خموش میباید بود
بیچشم و زبان و گوش میباید بود - در میطلبی ز چشمه در بر ناید
جوینده در به قعر دریا باید - مستی ز دو چشم پرخمار تو کند
تا خدمت لعل آبدار تو کند - دی چشم تو رای سحر مطلق میزد
روی تو ره گنبد از رق میزد - آن غم که نگنجد در افلاک و زمین
اندر دل چون چشمهی سوزن گنجد - شب چون دل عاشقان پر از سودا شد
از چشم بد و نیک جهان تنها شد - آن چشم چو پاسبان فروبست بخواب
وقت هوس شکر ربائی آمد - یک چشمهی آب در درون خانه
به زان رودی که از برون میید - یک موی ز هست او بر او باقی بود
آن موی به چشم فقر زنار نمود - گر در طلبی ز چشمه در بر ناید
جویندهی در به قعر دریا باید - ور نعمت و مال چشم تنگان گیرند
عشاق جمال خوب رنگان گیرند - کو پای که او باغ و چمن را شاید
کو چشم که او سرو و سمن را شاید - پای و چشمی یکی جگر سوختهای
بنمای یکی که سوختن را شاید - اما چکند چشم که بیرون و درون
بیچارهی عشق اوست بیچاره نظر - ای آنکه دلت باید در وی منگر
زاهد شو و چشم را بخوابان بگذار - بالا بنگر دو چشم را بالا دار
صاحبنظری کن و نظر با ما دار - در نوبت عشق چشم باشد در بار
چون او بگذشت دل بروید چو بهار - عیش خوش مفلسانه یک چشم زدن
از حشمت صد هزار قیصر خوشتر - خوش باش که تا چشم زنی خود بکشد
حمال زمانه رخت از خانهی عمر - گر در سر و چشم عقل داری و صبر
بفروش زبان را و سر از تیغ بخر - گفتم چشمم گفت سحابی کم گیر
گفتم جگرم گفت سرابی کم گیر - در ظاهر خار و گل، مخالف دیدار
بر چشم خلاف دید، خندد گلزار - گوش ما را بیدم اسرار مدار
چشم ما را بیرخ دلدار مدار - این خار و گل ارچه شد مخالف دیدار
بر چشم خلاف بین بخند ای گلزار - ای تنگ شکر از ترشان چشم بدوز
آتش بزن و هرچه بجز عشق بسوز - ور کشتن بیگناه سودات شود
از چشم خود آن جادوی استاد بپرس - حال دلم از دهان تنگت بطلب
بیماری من ز چشم جادوت بپرس - آنکس که نظر کند به چشم مستش
از رشک دعای بد کنم پیوستش - ای چشم بیا دامن خود در خون کش
وی روح برو قماش بر گردون کش - با آنکه درون سینه بیکام و زبان
سرچشمهی هر گفت توئی گویان باش - خوش چشمی و محبوب عذاری همه خوش
فریاد رس جانفکاری همه خوش - دیدار ترا چشم همی دارد چشم
آواز ترا گوش همی دارد گوش - سودای توام در جنون میزد دوش
دریای دو چشم موج خون میزد دوش - گفتم چشمم گفت که جیحون کنمش
گفتم که دلم گفت که پر خون کنمش - دریاب که این دم اگرت فوت شود
بسیار طلب کنی به صد چشم و چراغ - بلبل آمد به باغ و رستیم ز زاغ
آئیم به باغ با تو ای چشم و چراغ - ترسم که چراغ زیر طشتی بنهی
وانگاه بجویمش به صد چشم و چراغ - در چشم تو نیستم تو در چشم منی
تو مردم دیدای و من مردم گل - چشمم چو شکفت غیر آب تو نخورد
هم سرمهی دیدهای و هم قوت دل - دیوانهی آن دو زلف چون زنجیرم
مدهوش دو چشم جادوی کشمیرم - از چشم تو سحر مطلق آموختهام
وز عشق تو شمع روحافروختهام - از حالت من چشم بدان دوخته باد
چون چشم برخسار تو در دوختهام - من میگفتم چشم بد از روی تو دور
جانا مگر آن چشم بدت من بودم - چون حلقهی چشم اگر حریف نظریم
باید که ازین حلقهی در درگذریم - در روی تو بیقرار شد مردم چشم
یعنی که پری دیدم و دیوانه شدم - جان و دل من جمله توئی میدانم
چشم و سر من جمله توئی میبینم - او شاهد حضرتست و حق نیک غیور
هر چشم که بسته گشت از آن میدانم - با زحمت چشم خود چه خواهم کردن
اکنون که جهان به چشم او میبینم - در چشمهی دل مهی بدیدیم به چشم
ز آن چشمه بسی آب کشیدیم به چشم - ز آن روز بگرد گرد آن چشمهی دل
مانندهی دل، همی دویدیم به چشم - عمری رخ یکدگر بدیدم به چشم
امروز که درهم نگریدیم به چشم - ور با لب خشک عشق را خشک آریم
این چشمهی چشم همچو جو را چه کنیم - کردیم قبول و من زرد میترسم
در خدمت تو ز چشم بد میترسم - گر صبر کنی پردهی صبرت بدریم
ور خواب روی خواب ز چشمت ببریم - گفتم که ز چشم خلق با دردسریم
تا زحمت خود ز چشم خلقان ببریم - او در تن چون خیال من شد چو خیال
یعنی که ز چشمها کنون دورتریم - ما مذهب چشم شوخ مستش داریم
کیش سر زلف بتپرستش داریم - ماهی فارغ ز چارده میبینم
بیچشم بسوی ماه ره میبینم - مائیم که تا مهر تو آموختهایم
چشم از همه خوبان جهان دوختهایم - من چشم ترا بسته به کین میبینم
اکنون چه کنم که همچنین میبینم - من عاشق روی تو نگارم چکنم
وز چشم خوش تو شرمسارم چکنم - گفتا که از آن دو چشم یک حرف بگوی
گفتا که دو چشم را چه تانم گفتن - ای عادت تو خشم و جفا ورزیدن
وز چشم تو شاید این سخن پرسیدن - زینگونه که ابروی تو با چشم خوش است
او را ز چه رو نمیتواند دیدن - با چشم تو آهوان چه دارند به دست
ای زلف تو پایبند شیران جهان - ای لعل لبت معدن شکر چیدن
وز چشم تو نور نامصور دیدن - چون آتش میشود عذارش به سخن
خون میچکد از چشم خمارش به سخن - چون زرد و نزار دید او رو یک من
خونابه روان ز چشم چون جو یک - در چشم منست ابروی همچو کمان
من روح سپر کرده و او تیر زنان - هر چند دراز کرده بد گوی زبان
ای چشم و چراغ عاشقان گوش مکن - افسوس که خندهی ترا میبینند
و آن خندهی تو ز چشم خلقان پنهان - ای بسته تو خواب من به چشم جادو
آن آب حیات و نقل بیخوابان کو - روی تو نماز آمد و چشمت روزه
وین هر دو کنند از لبت دریوزه - چشمی که نبیند ره حق کوری به
صحبت که تقرب نبود دوری به - آن روی ترش نگر چو قندستانی
وان چشم خوشش نگر چو هندوستان - ای آنکه ز حال بندگان میدانی
چشمی و چراغ در شب ظلمانی - چشمم به تو روشنست همچون خورشید
هم در تو گریزم که توام شاد کنی - ای باغ خدا که پر بت و پر حوری
از چشم خلایق اینچنین چون دوری - در چشم تو من مسم دگر کس زر سرخ
فردا بنمایمت چو بر سنگ زنی - خورشید جبین و چهرهی همچون ماه
می گون لبی و چشم چو مستان داری - وی نرگس اگرچه تازه و مخموری
رو چشم بتم ندیدهای معذوری - ای نرگس بیچشم و دهن حیرانی
در روی عروسان چمن حیرانی - گوئی به رخم چشم بردوختهای
نی نی، تو مرا چنین نیاموختهای - آن چشمه که خضر خورد از او آب حیات
اندر ره تست لیکن انباشتهای - چون برگذری درنگری دل ببری
چشمت مرساد سخت زیبا صوری - ای چشم فراز کرده چون مظلومان
در حیله و مکر موی بشکافتهای - چشم توز می مست و من از چشم تو مست
زان مست بدین مست نپرداختهای - تا همچو خلیل اندر آتش نروی
چون خضر به سرچشمهی حیوان نرسی - چشمان خمار و روی رخشان داری
کان گوهر و لعل بدخشان داری - چشم تو بهر غمزه بسوزد مستی
گر دلبندی هزار خون کردستی - چشم مستت ز عادت خماری
افغان که نهاد رسم تنها خواری - زلف شب را گره گره بگشائی
چشمت مرسا که سخت بیهمتائی - در چشم منست این زمان ناز کسی
در گوش منست این دم آواز کسی - در چشم منی و گرنه بینا کیمی
در مغز منی و گرنه شیدا کیمی - تا صبح دو چشم من بگفتش بتری
مهمان منی به آب چندانکه خوری - در چشم کسی تو خویش را جای کنی
تو مردمک دیدهی آن کس باشی - ای یوسف روزگار ما یعقوبیم
پیراهن تست چشم را بینائی - من بندهی چشم مست پرخواب توام
آن دم که چنان و اینچنین میافتی - فردوسی
- «چشم» در شاهنامه فردوسی
- سه پاس تو چشم است وگوش و زبان
کزین سه رسد نیک و بد بیگمان - خرد چشم جانست چون بنگری
تو بیچشم شادان جهان نسپری - یکی پهن کشتی بسان عروس
بیاراسته همچو چشم خروس - خداوند جوی می و انگبین
همان چشمهی شیر و ماء معین - اگر چشم داری به دیگر سرای
به نزد نبی و علی گیر جای - به چشمش همان خاک و هم سیم و زر
کریمی بدو یافته زیب و فر - سر بخت بدخواه با خشم اوی
چو دینار خوارست بر چشم اوی - همه جامهها کرده پیروزه رنگ
دو چشم ابر خونین و رخ بادرنگ - نیایش به جای پسر داشتی
جز او بر کسی چشم نگماشتی - دوچشم از بر سر چو دو چشمه خون
ز دود دهانش جهان تیرهگون - که فرمان دهد تا سر کتف اوی
ببوسم بدو بر نهم چشم و روی - جز اینست آیین پیوند و کین
جهان را به چشم جوانی مبین - همی کرد خواهد ز چشمم جدا
یکی رای بایدزدن با شما - چو چشمش به روی فریدون رسید
همه دیده و دل پر از شاه دید - که من چشم از ایشان چنین داشتم
همی بر دل خویش بگذاشتم - که چندان کجا راه بگذاشتند
یکی چشم از ایرج نه برداشتند - خروشی به زاری و چشمی پرآب
ز هر دام و دد برده آرام و خواب - گلستانش برکند و سروان بسوخت
به یکبارگی چشم شادی بدوخت - چو چشم و دل پادشا باز شد
سپه نیز با او هم آواز شد - همی چشم داریم از آن تاجور
که بخشایش آرد به ما بر مگر - همه زیر برگستوان اندرون
نبدشان جز از چشم ز آهن برون - که بر هم زند چشم زیر و زبر
بریده به لشکر نمایمش سر - فرستاده آمد رخی پر ز شرم
دو چشم از فریدون پر از آب گرم - منوچهر یک هفته با درد بود
دو چشمش پر آب و رخش زرد بود - همه گنج گیتی به چشم تو خوار
مبادا ز تو نام تو یادگار - دو چشمش بسان دو نرگس بباغ
مژه تیرگی برده از پر زاغ - برو هیچکس چشم نگماشتند
مر او را ز دیوانگان داشتند - وزان پس به چشم و به روی دژم
به ابرو ز خشم اندر آورد خم - اگر جادویی باید آموختن
به بند و فسون چشمها دوختن - بریشان یکی بانگ برزد به خشم
بتابید روی و بخوابید چشم - بیامد سیه چشم گنجور شاه
که بود اندر آن کار دستور شاه - دو چشمش چو دو نرگس قیرگون
لبانش چو بسد رخانش چو خون - برآمد سیه چشم گلرخ به بام
چو سرو سهی بر سرش ماه تام - همی پوست از باد بر من بسوخت
زمان تا زمان خاک چشمم بدوخت - بها گفت بگذار بر چشم من
یکی آب بر زن برین خشم من - جهان پیش چشمم چو دریا نمود
به ابر سیه بر شده تیره دود - و گر برگشاید زبان را به خشم
پس از شرمش آب اندر آرم به چشم - کنون کم جهان آفرین پرورید
به چشم خدایی به من بنگرید - چو دو آبگیرش پر از خون دو چشم
مرا دید غرید و آمد به خشم - شود روز چون چشمه روشن شود
جهان چون نگین بدخشان شود - دوم روز چون چشمهی آفتاب
بجنیبد و بیدار شد سر ز خواب - ز تو چشم آهرمنان دور باد
دل و جان تو خانهی سور باد - بزد نای مهراب و بربست کوس
بیاراست لشکر چو چشم خروس - ندانست کش چون ستاید همی
برو چشم را چون گشاید همی - چنین گفت با زال کین غم چراست
به چشم هژبر اندرون نم چراست - به شادی برآمد ز درگاه کوس
بیاراست میدان چو چشم خروس - همی بر سر و چشم او داد بوس
فروماند پیلان و آوای کوس - دو چشم کیانی به هم بر نهاد
بپژمرد و برزد یکی سرد باد - که گیتی بداد و دهش داشتند
به بیداد بر چشم نگماشتند - ز خشمش سرشک اندر آمد به چشم
از آن لشکر گشن بد جای خشم - یکی جادوی ساخت با من به جنگ
که با چشم روشن نماند آب و رنگ - که با کین شاهان نشاید که چشم
نباشد پر از آب و دل پر ز خشم - برین کینه آرامش و خواب نیست
همی چون دو چشمم به جوی آب نیست - چو تابند گردان ازین سو عنان
به چشم اندر آرند نوک سنان - بزد نای رویین و بربست کوس
بیاراست لشکر چو چشم خروس - جهان چون عروسی رسیده جوان
پر از چشمه و باغ و آب روان - سیه چشم و بورابرش و گاودم
سیه خایه و تند و پولادسم - سه سالست تا این بزین آمدست
به چشم بزرگان گزین آمدست - بروی دگر قارن رزم زن
که چشمش ندیدست هرگز شکن - نه مرگ از تن خویش بتوان سپوخت
نه چشم جهان کس به سوزن بدوخت - برون آمد از پیش کاووس شاه
شده تیره بر چشم او هور و ماه - ز تو دور باد آز و چشم نیاز
مبادا به تو دست دشمن دراز - چنان زار و خوارند بر چشم من
چه جادو چه دیوان آن انجمن - ز لشکر دو بهره شده تیره چشم
سر نامداران ازو پر ز خشم - چو تاریک شد چشم کاووس شاه
بد آمد ز کردار او بر سپاه - یکی خیمه زد بر سر او دود و قیر
سیه شد جهان چشمها خیره خیر - چو بگذشت شب روز نزدیک شد
جهانجوی را چشم تاریک شد - کنون چشم شد تیره و تیره بخت
به خاک اندر آمد سر تاج و تخت - هران تن که چشمش سنان تو دید
که گوید که او را روان آرمید - پر از دیو و شیرست و پر تیرگی
بماند بدو چشمت از خیرگی - بره بر یکی چشمه آمد پدید
چو میش سراور بدانجا رسید - برین چشمه آبشخور میش نیست
همان غرم دشتی مرا خویش نیست - سوی چشمهی روشن آمد بر آب
چو سیراب شد کرد آهنگ خواب - زمین شد به زیر تنش ناپدید
یکی چشمه خون از برش بردمید - بداندیش بسیار و گر اندکیست
چو خشم آورم پیش چشمم یکیست - نشست از بر چشمه فرخندهپی
یکی جام زر دید پر کرده می - چو چشم تذروان یکی چشمه دید
یکی جام زرین برو پر نبید - بدو گفت اولاد دل را ز خشم
بپرداز و بگشای یکباره چشم - سپه را ز غم چشمها تیره شد
مرا چشم در تیرگی خیره شد - چکانی سه قطره به چشم اندرون
شود تیرگی پاک با خون برون - به چشمش چو اندر کشیدند خون
شد آن دیدهی تیره خورشیدگون - به چشم من اندر چکان خون اوی
مگر باز بینم ترا نیز روی - ز گفتار من سر بپیچید نیز
جهان پیش چشمش نیرزد به چیز - دلیران و گردان آن انجمن
چنان دان که خوارند بر چشم من - چو چشم تهمتن بدیشان رسید
به ره بر درختی گشن شاخ دید - بخندید ازو رستم پیلتن
شده خیره زو چشم آن انجمن - چنان کن که گردد رخش پر ز شرم
به چشم اندر آرد ز شرم آب گرم - چو بر نیزهی رستم افگند چشم
نماند ایچ با او دلیری و خشم - ز چشم سنان آتش آمد برون
زمین شد به کردار دریای خون - همان به که این درد را نیز چشم
بپوشم و بر دل بخوابیم خشم - ببارید رستم ز چشم آب زرد
دلش گشت پرخون و جان پر ز درد - چو برخواند نامه سرش خیره شد
جهان پیش چشمش همه تیره شد - بدین دشت کین بر گر از ما یکیست
همی جنگ ترکان بچشم اندکیست - گسارندهی باده آورد ساز
سیه چشم و گلرخ بتان طراز - به پدرود کردن گرفتش به بر
بسی بوسه دادش به چشم و به سر - دو چشمش گوزن و دو ابرو کمان
تو گفتی همی بشکفد هر زمان - کنون کارگر شد که بیکار گشت
پسر پیش چشم پدر خوار گشت - چو بشنید رستم سرش خیره گشت
جهان پیش چشم اندرش تیره گشت - یکی داستانست پر آب چشم
دل نازک از رستم آید بخشم - همی چشم و رویش ببوسید دیر
نیمد ز دیدار آن شاه سیر - بدو گفت شاه ار به مردی رسد
نباید که بیند ورا چشم بد - ازین خوب رویان بچشم خرد
نگه کن که با تو که اندر خورد - وگر سرد گویم بدین شوخ چشم
بجوشد دلش گرم گردد ز خشم - که آمد نگه کرد ایوان همه
بتان سیه چشم کردم رمه - کنم بر تو بر پادشاهی تباه
شود تیره بر روی تو چشم شاه - جهانی نهاده به کاووس چشم
زبان پر ز دشنام و دل پر ز خشم - سیاوش چو چشم اندکی برگماشت
ازیشان یکی چشم ازو برنداشت - بدین سان به شادی گذر کرد روز
چو از چشم شد دور گیتی فروز - چو چشم زمانه بدوزم به گنج
سزد گر سپهرم نخواهد به رنج - نپرد ز پستان نخچیر شیر
شود آب در چشمهی خویش قیر - شود در جهان چشمهی آب خشک
نگیرد به نافه درون بوی مشک - ز من چون خبر یافت افراسیاب
سیه شد به چشم اندرش آفتاب - کنون از گروگان کی اندیشد او
همان پیش چشمش همان خاک کو - چو کاووس بشنید شد پر ز خشم
برآشفت زان کار و بگشاد چشم - بگفت این و بیرون شد از پیش اوی
پر از خشم چشم و پر آژنگ روی - بفرمود تا پرده برداشتند
به چشم سیاووش بگذاشتند - چو چشمش ز دیدار من گشت سیر
بر سیر دیده نباشند دیر - همی دید چشم بد روزگار
که اندر نهان چیست با شهریار - نخواهد بدن نیز دیدار او
ازان چشم گریان شد از کار او - بزد هم چنان چون به میدان رسید
بران سان که از چشم شد ناپدید - یکی تیر زد بر میان نشان
نهاده بدو چشم گردنکشان - همه بردل اندیشه این بد نخست
که بیند دو چشمم ترا تندرست - اگر ماه را دیده بودی سیاه
از ایشان نه برداشتی چشم ماه - سیاوش چو آن دید آب از دو چشم
ببارید و ز اندیشه آمد به خشم - بدو در دو چشمش همی خیره ماند
همی هر زمان نام یزدان بخواند - گرفتند مر یکدگر را به بر
بسی بوس دادند بر چشم و سر - زمانی همی بود و خامش بماند
دو چشمش بروی سیاوش بماند - همی مر ترا بند و تنبل فروخت
به اورند چشم خرد را بدوخت - پر از خون شد آن بسد مشکبوی
پر از آب چشم و پر از گرد روی - دوان خون بران چهرهی ارغوان
چنان روز نادیده چشم جوان - دمنده سپهبد گو پیلتن
که خوارند بر چشم او انجمن - دل شاه توران برو بر بسوخت
همی خیره چشم خرد را بدوخت - همه شهر پر زاری و ناله گشت
به چشم اندرون آب چون ژاله گشت - چو چشم گرامی به پیران رسید
شد از خون دیده رخش ناپدید - به ایوان خویش آمد افروخته
خرامان و چشم بدی دوخته - ز شاه کیان چشم بد دور باد
روان سیاوش پر از نور باد - نبیند دو چشمم مگر گرد رزم
حرامست بر من می و جام و بزم - همی جنگ با چشم گریان کنم
جهان چون دل خویش بریان کنم - چو یک هفته با سوگ و با آب چشم
به درگاه بنشست پر درد و خشم - بمالید خواهم همی روی و چشم
مگر بر دلم کم شود درد و خشم - همه کینه را چشم روشن کنید
نهالی ز خفتان و جوشن کنید - گران شد رکیب و سبک شد عنان
به چشم اندر آورد رخشان سنان - چو کیخسرو از چشمه او را بدید
بخندید و شادان دلش بردمید - بمالید بر چشم او دست و روی
بر و یال ببسود و بشخود موی - چو افتاد بر خواسته چشم گیو
گزین کرد درع سیاووش نیو - دو تن خفته و گیو با رنج و خشم
به راه سواران نهاده دو چشم - زمین سبز و چشمه پر از آب دید
همی جای آرامش و خواب دید - خروشی برآورد برسان ابر
که تاریک شد مغز و چشم هژبر - یکی چشمهای دید تابان ز دور
یکی سرو بالا دل آرام پور - دل گیو خندان شد از زور خشم
که چون چشمه بودیش دریا به چشم - چو بشنید پیران برآورد خشم
دلش گشت پرخون و پرآب چشم - اگر خاک بودیش پروردگار
ندیدی دو چشم من این روزگار - خود و سرکشان سوی جیحون کشید
همی دامن از چشم در خون کشید - ز مردی و از فرهی ایزدی
ازو دور شد چشم و دست بدی - ببوسید چشم و سر گیو گفت
که بیرون کشیدی سپهر از نهفت - فرود آمد از تخت و شد پیش اوی
بمالید بر چشم او چشم و روی - سرانجام بگذاشت جیحون به خشم
به آب و کشتی نیفگند چشم - دو چشمش تو گویی نبیند همی
فریبرز را برگزیند همی - چو چشم سپهبد برآمد به شاه
همان گیو را دید با او به راه - دو چشمت نبیند همی چهر او
چنان برز و بالا و آن مهر او - ز تو چشم بدخواه تو دور باد
روان سیاوش پر از نور باد - گه بخشش و کینهی شهریار
شود گنج دینار بر چشمخوار - همی چشم روشن عنانرا ندید
سپهر و ستاره سنان را ندید - سر و دست و پای و دل و مغز و هوش
زبانی سراینده و چشم و گوش - دو چشم من ار زنده دیدی پدر
همانا نگشتی ازین شادتر - ببالا چو طوس از میم بنگرید
شد آن کوه بر چشم او ناپدید - بدیشان نگه کرد خسرو بخشم
دلش پر ز درد و پر از خون دو چشم - یکی لشکری ساخت افراسیاب
که تاریک شد چشمهی آفتاب - وزین روی لشکر سپهدار طوس
بیاراست برسان چشم خروش - که روزی شوی ناگهان سوخته
خرد سوخته چشم دل دوخته - بشد پیش خاقان پر از آب چشم
جگر خسته و دل پر از درد و خشم - اگر جنگ فرماید افراسیاب
نماند که چشم اندر آید بخواب - برآسود و بگشاد بند میان
بر چشمه بنهاد ببر بیان - بدان چشمه آمد کجا خفته بود
بران دیو بدگوهر آشفته بود - ترا هرچ بر چشم سر بگذرد
نگنجد همی در دلت با خرد - بیامد گرازان بران چشمه باز
دلش جنگ جویان بچنگ دراز - چو گور دلاور کمندش بدید
شد از چشم او در زمان ناپدید - دو چشمش کبود و لبانش سیاه
تنش را نشایست کردن نگاه - چو بگرفتش از آب روشن شتاب
به پیش آمدش چشمهی چون گلاب - فرود آمد و رخش را آب داد
هم از ماندگی چشم را خواب داد - چو بیژن شنید این سخن خیره شد
همه چشمش از روی او تیره شد - همه بیشه آمد بچشمش کبود
برو آفرین کرد و شادی نمود - همه رخ پر از گل همه چشم خواب
همه لب پر از می ببوی گلاب - چو دانست گرگین که آمد عروس
همه دشت ازو شد چو چشم خروس - نموده ز هر سو بچشم اهرمن
چو مار سیه باز کرده دهن - ز در چون به بیژن برافگند چشم
بچوشید خونش برگ بر ز خشم - چو بیژن به بیشه برافگند چشم
بجوشید خونش بتن بر ز خشم - همین داشتم چشم زان بد نهان
ولیکن بفرمان شاه جهان - گواهی دهد بر زمین خاک و آب
همان بر فلک چشمه آفتاب - شهنشاه ما باد با جاه و ناز
ازو دور چشم بد و بی نیاز - ایا آزمون را نهاده دو چشم
گهی شادمانی گهی درد و خشم - چو بشنید شاه این سخن خیره گشت
سیه گشت و چشم و دلش تیره گشت - همی رفت گشتاسپ پرتاب و خشم
دل پر ز کین و پر از آب چشم - درختی گشن سایه بر پیش آب
نهان گشته زو چشمهی آفتاب - یکی گوهری از میان برگزید
که چشم خردمند زان سان ندید - دو دندان او چون دو دندان پیل
دو چشمش طبر خون و چرمش چو نیل - چو الیاس در جنگ خشم آورد
جهانجوی را خون به چشم آورد - سر و چشم آن نامور بوس داد
جهانآفرین را همی کرد یاد - ببد چشمهی روز چون سندروس
ز هر سو برآمد دم نای و کوس - همی چشم دارد زریر و سپاه
که آیی خرامان بدین رزمگاه - فرود آمدند از چمنده ستور
شکسته دل و چشمها گشته کور - چنان بردوانند باره بر آب
که تاری شود چشمهی آفتاب - بران سان همی رفت بایین خشم
پر از خون شده دل پر از آب چشم - ز بنده میازار و بنداز خشم
خنک آنکسی کو نبیند به چشم - بپوشیده شد چشمهی آفتاب
ز پیکانهاشان درفشان چو آب - همانا چنو نیز دیده ندید
ز خوبی کجا بود چشمش رسید - چو از دور دیدش برآورد خشم
پر از خاک روی و پر از خون دو چشم - چه دینار بر چشم او بر چه خاک
به رزم و به بزم اندرش نیست باک - یکی کوه پیش آمدش پرگیا
بدو اندرون چشمه و آسیا - بران بام دژ بود و چشمش به راه
بدان تا کی آید ز ایران سپاه - همی بود بر پای و دل پر ز خشم
به زاری همی راند آب از دو چشم - همی زار می بگسلد جان اوی
ببخشای بر چشم گریان اوی - چو چشمش بران تیزرو برفتاد
ز یزدان نیکی دهش کرد یاد - به جایی کجا کرده بودند رزم
به چشم آمدش زرد روی گرزم - پر آتش دل ابر و پر آب چشم
خروش مغانی و پرتاب خشم - بخندد بدو گوید ای شوخ چشم
به عشق تو گریان نه از درد و خشم - دو چشمش چو دو چشمه تابان ز خون
همی آتش آمد ز کامش برون - جهانجوی چون چشمها باز کرد
به گردان گردنکش آواز کرد - فرود آمد از بارگی چون سزید
ز بیشه لب چشمهیی برگزید - چو جادو بمرد آسمان تیره گشت
بران سان که چشم اندران خیره گشت - ندید از درخت اندرو آفتاب
به هر جای بر چشمهیی چون گلاب - چو ایرانیان برگشادند چشم
بدیدند چهر ورا پر ز خشم - چنین داد پاسخ کز ایدر ستور
نیابد مگر چشمهی آب شور - دگر چشمهی آبیابی چو زهر
کزان آب مرغ و ددان راست بهر - سپهبد بخندید و بگشاد چشم
فرو ماند زان ترک و بفزود خشم - همی بود چندی خرید و فروخت
همی هرکسی چشم خود را بدوخت - که چشم بدان از تنش دور باد
همه روزگاران او سور باد - سه فرزند پرمایه را چشم داشت
ز دیر آمدنشان به دل خشم داشت - کتایون چو بشنید شد پر ز خشم
به پیش پسر شد پر از آب چشم - سپه یکسره بر تو دارند چشم
میفگن تن اندر بلایی به خشم - بپرهیز و پیچان شو از خشم اوی
ندیدی که خشم آورد چشم اوی - به مردی ز دل دور کن خشم و کین
جهان را به چشم جوانی مبین - به پوزش کنم نرم خشم ورا
ببوسم سر و پای و چشم ورا - بترسم که چشم بد آید همی
سر از خوب خوش برگراید همی - دو گیتی به رستم نخواهم فروخت
کسی چشم دین را به سوزن ندوخت - چنین گفت با شاهزاده به خشم
که آیین من بین و بگشای چشم - به یاد شهنشاه رستم بخورد
برآورد ازان چشمهی زرد گرد - تو فردا ببینی به آوردگاه
که گیتی شود پیش چشمت سیاه - تو با او چه گویی به کین و به خشم
بشوی از دلت کین وز خشم چشم - گر ایدونک دستور ایران توی
دل و گوش و چشم دلیران توی - دل مرد بیدارتر شد ز خشم
پر از تاب مغز و پر از آب چشم - سیه شد جهان پیش چشمش به رنگ
خروشان همی تاخت تا جای جنگ - سپاسم ز یزدان که شب تیره شد
دران تیرگی چشم او خیره شد - ابر چشم او راست کن هر دو دست
چنانچون بود مردم گزپرست - زمانه برد راست آن را به چشم
بدانگه که باشد دلت پر ز خشم - تو با من به بیداد کوشی همی
دو چشم خرد را بپوشی همی - پشوتن بدو گفت پر آب چشم
که بر دشمنت باد تیمار و خشم - بزد تیر بر چشم اسفندیار
سیه شد جهان پیش آن نامدار - چه آمد برین تخمه از چشم بد
که بر بدکنش بیگمان بد رسد - گر او بد کند پیچد از روزگار
تو چشم بلا را به تندی مخار - مشو ایمن از گنج و تاج و سپاه
روانم ترا چشم دارد به راه - من آن برگزیدم که چشم خرد
بدو بنگرد نام یاد آورد - بزرگان ایران گرفتند خشم
ز آزرم گشتاسپ شستند چشم - پسر را به خون دادی از بهر تخت
که مه تخت بیناد چشمت مه بخت - همی چشم دارم بدین روزگار
که دینار یابم من از شهریار - دگر چشم دارم به دیگر سرای
که آمرزش آید مرا از خدای - به خاشاک کرده سر چاه کور
که مردم ندیدی نه چشم ستور - چو چشمش به روی تهمتن رسید
پیاده شد از باره کو را بدید - بدو اندرون چشمه بود و درخت
به شادی نهادند هرجای تخت - دل رستم از رخش شد پر ز خشم
زمانش خرد را بپوشید چشم - چو با خستگی چشمها برگشاد
بدید آن بداندیش روی شغاد - ز ناخوردنش چشم تاریک شد
تن نازکش نیز باریک شد - مبیناد چشم کس این روزگار
زمین باد بیتخم اسفندیار - ز تاج تو چشم بدان دور باد
همه روزگاران تو سور باد - دگر باره آمد ز ایوان خروش
که ای طاق چشم خرد را مپوش - بیاورد و بر تخت زرین نشاند
دو چشمش ز دیدار او خیره ماند - بسودی همان کره را چشم و یال
که همتای اسکندر او بد به سال - چو دارا سر و افسر او ندید
به تاریکی از چشم شد ناپدید - همه شهر ایران پر از ناله بود
به چشم اندرون آب چون ژاله بود - به دهلیز کردند چندان نثار
که بر چشم گنج درم گشت خوار - همه دشت یکسر پر از آب و نم
ز خشکی لب چشمه گشت دژم - همه مردمش کور بودی به چشم
یکی را ز کوری ندیدم به خشم - یکی چشمه دیدم به دشتی فراخ
وزو بر زبر برده ایوان و کاخ - پر از خورد و داد و خرید و فروخت
تو گفتی زمان چشم ایشان بدوخت - دگر چشمهیی دیدی از آب خشک
به گرد اندرش آبهای چو مشک - بیامد سر و چشم او بوس داد
دلارام و پیروز برگشت شاد - که بگذشت بر چشم ما چار چیز
که کس را به گیتی نبودست نیز - نه جای گذر دید ازیشان یکی
نه زو چشم برداشتند اندکی - دو چشمش چو دو نرگس اندر بهشت
تو گفتی که از ناز دارد سرشت - همی آب یابد چو گیرد کمی
نبیند به روشن دو چشم آدمی - به قرطاوس بر پیل بنگاشتند
به چشم جهانجوی بگذاشتند - دل فور پر درد شد زان خروش
بران سو کشیدش دل و چشم و گوش - به شبگیر برخاست آوای کوس
هوا شد به کردار چشم خروس - که داماد را نام بد قیدروش
بدو داده فریان دل و چشم و گوش - چنین گفت با بیقطون قیدروش
که زو بر ندارم دل و چشم و گوش - همی رفت پیش اندرون قیدروش
سکندر سپرده بدو چشم و گوش - اگر چهرهی خویش بینی به چشم
ز چاره بیاسای و منمای خشم - چو قیدافه گفت سکندر شنید
به چشم و دلش چارهی او بدید - ز مردم زمین بود چون پر زاغ
سیه گشته و چشمها چون چراغ - زبانش کبود و دو چشمش چو خون
همی آتش آمد ز کامش برون - پس چشمهدر تیره گردد جهان
شود آشکارای گیتی نهان - خرد یافته مرد یزدانپرست
بدو در یکی چشمه گوید که هست - ز فردوس دارد بران چشمه راه
بشوید برآن تن بریزد گناه - همی بود تا گشت خورشید زرد
فرو شد بران چشمهی لاژورد - فرود آمد و بامداد پگاه
به نزدیک آن چشمه شد بیسپاه - همه خانه قندیلهای بلور
میان اندرون چشمهی آب شور - نهاده بر چشمه زرین دو تخت
برو خوابنیده یکی شوربخت - خروش آمد از چشمهی آب شور
که ای آرزومند چندین مشور - چو بشنید بابک فرو ریخت آب
ازان چشم روشن که او دید خواب - بیامد پر از آب چشم اردشیر
بر آخر اسپ شد ناگزیر - بباید بدین چشمه آمد فرود
که شد باره و مرد بیتار و پود - چو چشمش به روی سپهبد رسید
ز باره درآمد چنانچون سزید - برآورد زان چشمه آتشکده
بدو تازه شد مهر و جشن سده - یکی شارستان کرد پر کاخ و باغ
بدو اندرون چشمه و دشت و راغ - یکی چشمه بد بیکران اندروی
فراوان ازو رود بگشاد و جوی - یکی چشمهیی بود بر کوهسار
ز تخت اندرآمد میان حصار - به آواز گفتند کای شهریار
مبیناد چشمت بد روزگار - به چشم خرد چیز ناچیز کرد
دو صندوق پر سرب و ارزیز کرد - سر و چشم و رویش ببوسید و گفت
که چونین شگفتی نشاید نهفت - چو شاپور شد همچو سرو بلند
ز چشم بدش بود بیم گزند - بدان کوش تا دور باشی ز خشم
به مردی به خواب از گنهکار چشم - دگر بوم میسان و رود فرات
پر از چشمه و چارپای و نبات - سر بردباران نیاید به خشم
ز نابودنیها بخوابند چشم - هرانکس که او از گنهکار چشم
بخوابید و آسان فرو برد خشم - بدان شاه شاپور خود چشم داشت
از آواز مستان به دل خشم داشت - چو بشنید قیصر سخن تیره شد
همی چشمش از روی او خیره شد - دل من همی بر تو بریان شود
دو چشمم شب و روز گریان شود - چو از باختر چشمه اندر کشید
شب آن چادر قار بر سر کشید - دو چشمم ز جایی که دارم نشست
بدان خانهی موبدان موبه دست - اگر یابم از تو به جان زینهار
به چشمم شود گنج و دینار خوار - گه آمد که کمتر کنی کین و خشم
فرو خوابنی از گذشته دو چشم - بدین دار چشم و بدان دار گوش
که اویست دارنده جان و هوش - کسی کو بپرهیزد از خشم ما
همی بگذرد تیز بر چشم ما - به فرمان ما چشم روشن کنید
خرد را به تن بر چو جوشن کنید - بگو تا بپیچند پیشم عنان
به چشم اندر آرند نوک سنان - نه این بود چشم امیدم به شاه
که زین سان کند سوی کهتر نگاه - تو چون دیر ماندی بدین بارگاه
پدر چشم دارد همانا به راه - پدر چون بدیدش بهم برده چشم
به تندی یکی بانگ برزد به خشم - چو بخت شهنشاه بدرو شود
از ایدر سوی چشمهی سو شود - که من چشمهی سو نبینم به چشم
نه هنگام شادی نه هنگام خشم - چو نزدیکی چشمهی سو رسید
برون آمد از مهد و دریا بدید - دوان و چو شیر ژیان پر ز خشم
بلند و سیهخایه و زاغ چشم - چو او کشته شد اسپ آبی چوگرد
بیامد بران چشمهی لاژورد - ترا چاره اینست کز راه شهد
سوی چشمهی سو گرایی به مهد - بدانست بهرام کو خیره شد
ز دیدار چشم و دلش تیره شد - اگر چشم شادیت بر دوختی
روان را به آتش چرا سوختی - یکی را به مسمار کنده دو چشم
چو منذر بدید آن برآورد خشم - بزد بر سرش گرز بهرام گرد
ز چشمش همی روشنایی ببرد - بخفت آن شب و بامداد پگاه
از آواز او چشم بگشاد شاه - ز کوه اندرآمد کلاغ سیاه
دو چشمش بکند اندران خوابگاه - دو چشمش ز سر کنده زاغ سیاه
برش اسپ او ایستاده به راه - که کبروی را چشم روشن کلاغ
ز مستی بکندست در پیش راغ - نه چندان که چشمش کلاغ سیاه
همی برکند رفته از نزد شاه - به عیب و هنر چشم تو دیدشان
بدینسان که دیدی پسندیدهشان - همان گاو را چشم یاقوت بود
ز پیری سر گاو فرتوت بود - تذروان زرین و طاوس زر
همه سینه و چشمهاشان گهر - همی خواندش شاه طغری به نام
دو چشمش به رنگ پر از خون دو جام - ز دیدارشان چشم او خیره شد
ز باز و ز طغری دلش تیره شد - پساندر یکی مرغ بودی سیاه
گرامیتر آن بود بر چشم شاه - که چشم بد از فر تو دور باد
همه روزگاران تو سور باد - تو آنی کجا چشم کس چون تو مرد
ندید و نبیند به روز نبرد - مبین مر ورا چشم در پیش دار
ورا چون روان و تن خویش دار - همان نیز پیری که بیکار گشت
به چشم گرانمایگان خوار گشت - که چشم بد از فر تو دور باد
نشست تو در گلشن و سور باد - بدو پهلوان گفت کای شهریار
مبیناد چشمت بد روزگار - مبیناد چشم بد این شاه را
نماند بجز بر فلک ماه را - به دانگی مرا دوش بفروختی
همی چشم شاگرد را دوختی - بران مرد بسیار بگریست زار
وزان زهر شد چشم بهرام تار - به چشم تو خوارست گنج و سپاه
همان تاج ایران و هم تخت و گاه - همی باژ ایرانیان چشم داشت
ز دیر آمدن دل پر از خشم داشت - همه گوش پرنالهی بوق شد
همه چشم پر رنگ منجوق شد - دل شاه بهرام زیشان بسوخت
به دست خرد چشم خشمش بدوخت - ز شادی جوان شد دل مرد پیر
به چشمه درون آبها گشت شیر - خرد جوید آگنده راز جهان
که چشم سر ما نبیند نهان - درفشی بزد چشمهی آفتاب
سر شاه گیتی سبک شد ز خواب - ز پیری مگر گاو بیکار شد
به چشم خداوند خود خوار شد - بداند تن خویش را در نهان
به چشم خرد جست راز جهان - همان چشمهی عنبر و عود و مشک
دگر گنج کافور ناگشته خشک - وگر گیری از تیغ و جوشن شمار
ستاره شود پیش چشم تو خوار - به دیدار تو چشم روشن کنیم
روان را ز رای تو جوشن کنیم - سر نامه گفت آنچ گفتی رسید
دو چشم تو جز کشور چین ندید - شب و روز گریان بد از مهر اوی
نهاده دو چشم اندران چهر اوی - غمی گشت و بگذاشت دریا به خشم
ازان سوی دریا چو بر کرد چشم - چو نیکی کنش باشی و بردبار
نباشی به چشم خردمند خوار - چو پیروز را ویژه گفتی ز خشم
همی آب رشک اندر آمد به چشم - مهان را همه چشم بر سوفزای
ازو گشته شاد و بدو داده رای - نمانم که برهم زند نیز چشم
نگویم سخن پیش او جز بخشم - ز دل پاک بردارم آزار تو
کنم چشم روشن بدیدار تو - ازو نامور دست بستد بخشم
به تندی ز مزدک بخوربید چشم - شما را دل از مهر ما برفروخت
دل و چشم دشمن به ما بربدوخت - برین نیز بادافرهی کردگار
نباید که چشم بد آید به کار - چنین روز اگر چشم دارد کسی
سزد گر نماند به گیتی بسی - وزان کس که با او شدند انجمن
همه زار و خوارند بر چشم من - بگفت آنک مغزش نجوشد زخشم
بخوابد بخشم از گنهکار چشم - بیاراست آن شارستان چون بهشت
ندید اندرو چشم یک جای زشت - نهان شد بگرد اندرون آفتاب
پر از خاک شد چشم پران عقاب - اگر دشمنش کوه آهن شود
برخشم اوچشم سوزن شود - سپهر اندران رزمگه خیره شد
ز گرد سپه چشمها تیره شد - به طلخند هرچند جانش بسوخت
ز خشم او دو چشم خرد رابدوخت - نخواهم که جان باشد اندر تنم
وگر چشم برتاج شاه افگنم - چو بشنید برزوی زو شاد شد
همه رنج برچشم اوبادشد - خردمند بینا بدانا بگفت
سخن هرچ بر چشم او بد نهفت - که داننده را چشم بینا ندید
بسی باد سرد از جگر بر کشید - فرود آمد از بارگی شاه نرم
بدان تاکند برگیا چشم گرم - اگر تیره شد چشم دل روشنست
روان راز دانش همیجوشنست - نشست از بر اسب کسری بخشم
ز ره تا در کاخ نگشاد چشم - به آب خرد چشم دل را بشست
ز دانندگان استواری بجست - بدو گفت بازار من خیره گشت
چو چشمم ازین رنجها تیره گشت - بدنیی گرای و بدین دار چشم
که از دین بود مرد را رشک وخشم - خردمند کو دل کند بردبار
نباشد به چشم جهاندار خوار - نیابد بخواهش همه آرزو
دوچشمش پر از آب و پر چینش رو - بدو گفت شاه ای خردمند مرد
چرا دیو چشم تو را تیره کرد - دگر آنک بر جای بخشایست
برو چشم را جای پالایشست - دوچشمش پر از خون شد و روی زرد
ببهرام گفت ای جفاپیشه مرد - هر آنکس که پرهیز کرد از دو کار
نبیند دو چشمش بد روزگار - فرستاده را چشم موبد بدید
سرشکش ز مژگان برخ بر چکید - دو چشمش کند کور خویش زنش
ازان پس برآرند هوش از تنش - نبینند زین پس جهان را بچشم
بریشان برانی برین سوک خشم - بدو گفت خسرو که ای شهریار
مباد آنک برچشم تو سوکوار - نهادند بر چشم روشنش داغ
بمرد آن چراغ دو نرگس بباغ - چنین با بزرگان روشن روان
همیراند تا چشمهی نهروان - نهی داغ بر چشم شاه جهان
سخن زین نشان کی بود درنهان - همان خوک بینی و خوابیده چشم
دل آگنده دارد تو گویی بخشم - زخاک سیاهت چنان برکشید
شد آن روز برچشم تو ناپدید - ستمگاره دیویست با خشم و زور
کزین گونه چشم تو را کرد کور - چراغ خرد پیش چشمت بمرد
زجان و دلت روشنایی ببرد - که تو داغ بر چشم شاهان نهی
کسی کو نهد نیز فرمان دهی - همی هرزمان سرفرازی بخشم
همی آب خشم اندرآری بچشم - ندانم سرانجام این چون بود
همیشه دو چشمم پر از خون بود - اگر چشمه خواهی که بینی بچشم
شوی خیره زو بازگردی بخشم - چوآن نامه برخواند بفزود درد
شد آن تخت برچشم او لاژورد - کنون چون بچشم خرد بنگری
مراین را بجز راستی نشمری - اگر خود سرشکست در چشم اوی
سزیدی اگر کم شدی خشم اوی - بایرانیان بربخندی همی
وگر چشم ما را ببندی همی - کجا چشم بیننده چونان ندید
بدان سان توگفتی خدای آفرید - همی چشمه گردد بیابان ز خون
مسیحا نبود اندرین رهنمون - چهل مهد دیگر بد از آبنوس
ز گوهر درفشان چو چشم خروس - دل و جان خسرو پراندیشه بود
جهان پیش چشمش یکی بیشه بود - نهاده بکوت و به بهرام چشم
دو دیده پر از آب و دل پر ز خشم - نیاطوس جنگی بتابید چشم
ازان خندهی خسرو آمد بخشم - بدو پیرزن گفت کای شهره مرد
چرا دیو چشم تو را تیره کرد - همانا مرا چشم دارد همی
ز دیر آمدن خشم دارد همی - مخند و بر و هیچ مگشای چشم
مده پاسخ و گر دهی جز به خشم - ز خاقان مقاتوره آمد بخشم
یکایک برآشفت و بگشاد چشم - شد آن شیر کپی به چشمه درون
به غلتید و برخاست و آمد برون - همیشه به بهرام دارید چشم
چه هنگام شادی چه هنگام خشم - چو خاقان شنید این سخن خیره شد
دو چشمش ز گفتار او تیره شد - دهن بر بنا گوش خواهر نهاد
دو چشمش پر از خون شد و جان بداد - همیگفت زین گونه تا تیره گشت
ز گفتار چشم یلان خیره گشت - بشاه جهان گفت دستور باش
یکی چشم بگشا ز بد دور باش - دو چشمش کژ و سبز و دندان بزرگ
بران اندرون کژ رود همچو گرگ - چو خسرو گشاده در باغ دید
همه چشمهی باغ پر ماغ دید - بدیده چوقار و به رخ چون بهار
چو میخواره بد چشم او پر خمار - همان چند زرین و سیمین دده
بگوهر بر و چشمشان آژده - پذیرد پذیرم سپاسی بدان
مبیناد چشم تو روی بدان - بیاورد سیصد شتر سرخ موی
سیه چشم و آراسته راه جوی - به چشم اندر آورد زو خسرو آب
به زردی رخش گشت چون آفتاب - هرآنکس که او داشت آزار و خشم
یکایک به موبد نمودند چشم - سدیگر کجا هفت چشمه گهر
همیخواندی نام او دادگر - چه زو ایستاده چه مانده بجا
بدیدی به چشم سر اخترگرا - دگر هرک یازد به چیز کسان
بود چشم ما سوی آنکس رسان - چنین است رسم سرای جفا
نباید کزو چشم داری وفا - نمودند گردان سراسر به چشم
دو استاد را گر نگیرند خشم - بگوید تو را زاد فرخ همین
جهان را به چشم جوانی مبین - دو چشمش کبود و در خساره زرد
تنی خشک و پر موی و رخ لاژورد - مرا از پی فرخی داشتی
که شبگیر چون چشم بگماشتی - چو خسرو که چشم و دل روزگار
نبیند چنو نیز یک شهریار - من از روم چندان سپاه آورم
که گیتی به چشمت سیاه آورم - همی زر بر چشم بر دوختی
جهان را به دینار بفروختی - شب آید یکی چشمه رخشان کند
نهفته کسی را خروشان کند - نگه کن بدین نامهی پندمند
مکن چشم و گوش و خرد را ببند - دو چشم تو اندر سرای سپنج
چنین خیره شد از پی تاج و گنج - که آمد فرستادهیی پیروسست
نه اسپ و سلیح و نه چشمی درست - فرخ زاد هر مزد با آب چشم
به اروند رود اندر آمد بخشم - یکی نامه بنوشت با درد و خشم
پر از آرزو دل پر از آب چشم - بدو گفت ماهوی کای پهلوان
مرا شاه چشمست و روشن روان - در آسیا را گشادم به خشم
چنان دان که خورشید دیدم به چشم - همه انجمن گشت ازو پر ز خشم
زبان پر ز گفتار و پر آب چشم - به ماهوی گفت ای بد اندیش مرد
چرا دیو چشم تو را تیره کرد - همان به که گیتی نبینی به چشم
نداری ز کردار او مهر و خشم - به تیزی ازو چشم خود برمدار
که با او دگرگونه سازیم کار