زن، زندگی، آزادی
«جام» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «جام» در غزلیات حافظ شیرازی
- آیینه سکندر جام می است بنگر
تا بر تو عرضه دارد احوال ملک دارا - صوفی بیا که آینه صافیست جام را
تا بنگری صفای می لعل فام را - حافظ مرید جام می است ای صبا برو
وز بنده بندگی برسان شیخ جام را - ساقیا برخیز و درده جام را
خاک بر سر کن غم ایام را - باده درده چند از این باد غرور
خاک بر سر نفس نافرجام را - ساقی به نور باده برافروز جام ما
مطرب بگو که کار جهان شد به کام ما - عمرتان باد و مراد ای ساقیان بزم جم
گر چه جام ما نشد پرمی به دوران شما - به هست و نیست مرنجان ضمیر و خوش می باش
که نیستیست سرانجام هر کمال که هست - اساس توبه که در محکمی چو سنگ نمود
ببین که جام زجاجی چه طرفه اش بشکست - خنده جام می و زلف گره گیر نگار
ای بسا توبه که چون توبه حافظ بشکست - من نخواهم کرد ترک لعل یار و جام می
زاهدان معذور داریدم که اینم مذهب است - جام جهان نماست ضمیر منیر دوست
اظهار احتیاج خود آن جا چه حاجت است - کنون که بر کف گل جام باده صاف است
به صد هزار زبان بلبلش در اوصاف است - گوشم همه بر قول نی و نغمه چنگ است
چشمم همه بر لعل لب و گردش جام است - بر آستانه میخانه هر که یافت رهی
ز فیض جام می اسرار خانقه دانست - هر آن که راز دو عالم ز خط ساغر خواند
رموز جام جم از نقش خاک ره دانست - به یاد لعل تو و چشم مست میگونت
ز جام غم می لعلی که می خورم خون است - سر ز مستی برنگیرد تا به صبح روز حشر
هر که چون من در ازل یک جرعه خورد از جام دوست - هر وقت خوش که دست دهد مغتنم شمار
کس را وقوف نیست که انجام کار چیست - بیار باده که رنگین کنیم جامه زرق
که مست جام غروریم و نام هشیاریست - ساقی بیار باده و با محتسب بگو
انکار ما مکن که چنین جام جم نداشت - حافظا روز اجل گر به کف آری جامی
یک سر از کوی خرابات برندت به بهشت - گر طمع داری از آن جام مرصع می لعل
ای بسا در که به نوک مژه ات باید سفت - گفتم ای مسند جم جام جهان بینت کو
گفت افسوس که آن دولت بیدار بخفت - وقت عزیز رفت بیا تا قضا کنیم
عمری که بی حضور صراحی و جام رفت - بر بوی آن که جرعه جامت به ما رسد
در مصطبه دعای تو هر صبح و شام رفت - روان تشنه ما را به جرعه ای دریاب
چو می دهند زلال خضر ز جام جمت - مگر که لاله بدانست بی وفایی دهر
که تا بزاد و بشد جام می ز کف ننهاد - فریاد که آن ساقی شکرلب سرمست
دانست که مخمورم و جامی نفرستاد - عکس روی تو چو در آینه جام افتاد
عارف از خنده می در طمع خام افتاد - این همه عکس می و نقش نگارین که نمود
یک فروغ رخ ساقیست که در جام افتاد - من ز مسجد به خرابات نه خود افتادم
اینم از عهد ازل حاصل فرجام افتاد - آن شد ای خواجه که در صومعه بازم بینی
کار ما با رخ ساقی و لب جام افتاد - زیر شمشیر غمش رقص کنان باید رفت
کان که شد کشته او نیک سرانجام افتاد - حباب وار براندازم از نشاط کلاه
اگر ز روی تو عکسی به جام ما افتد - آن کس که به دست جام دارد
سلطانی جم مدام دارد - آبی که خضر حیات از او یافت
در میکده جو که جام دارد - سررشته جان به جام بگذار
کاین رشته از او نظام دارد - دلی که غیب نمای است و جام جم دارد
ز خاتمی که دمی گم شود چه غم دارد - جام مینایی می سد ره تنگ دلیست
منه از دست که سیل غمت از جا ببرد - سروبالای من آن گه که درآید به سماع
چه محل جامه جان را که قبا نتوان کرد - کاغذین جامه به خوناب بشویم که فلک
رهنمونیم به پای علم داد نکرد - ساقیا جام می ام ده که نگارنده غیب
نیست معلوم که در پرده اسرار چه کرد - سال ها دل طلب جام جم از ما می کرد
وان چه خود داشت ز بیگانه تمنا می کرد - گفتم این جام جهان بین به تو کی داد حکیم
گفت آن روز که این گنبد مینا می کرد - به سر جام جم آن گه نظر توانی کرد
که خاک میکده کحل بصر توانی کرد - ولی تو تا لب معشوق و جام می خواهی
طمع مدار که کار دگر توانی کرد - عجب می داشتم دیشب ز حافظ جام و پیمانه
ولی منعش نمی کردم که صوفی وار می آورد - به مطربان صبوحی دهیم جامه چاک
بدین نوید که باد سحرگهی آورد - خرم دل آن که همچو حافظ
جامی ز می الست گیرد - من این دلق مرقع را بخواهم سوختن روزی
که پیر می فروشانش به جامی بر نمی گیرد - ساقی ار باده از این دست به جام اندازد
عارفان را همه در شرب مدام اندازد - زاهد خام که انکار می و جام کند
پخته گردد چو نظر بر می خام اندازد - باده با محتسب شهر ننوشی زنهار
بخورد باده ات و سنگ به جام اندازد - به کوی می فروشانش به جامی بر نمی گیرند
زهی سجاده تقوا که یک ساغر نمی ارزد - از آن ساعت که جام می به دست او مشرف شد
زمانه ساغر شادی به یاد میگساران زد - در خانقه نگنجد اسرار عشقبازی
جام می مغانه هم با مغان توان زد - جام می و خون دل هر یک به کسی دادند
در دایره قسمت اوضاع چنین باشد - ایا پرلعل کرده جام زرین
ببخشا بر کسی کش زر نباشد - ارغوان جام عقیقی به سمن خواهد داد
چشم نرگس به شقایق نگران خواهد شد - خیال آب خضر بست و جام اسکندر
به جرعه نوشی سلطان ابوالفوارس شد - بدان هوس که به مستی ببوسم آن لب لعل
چه خون که در دلم افتاد همچو جام و نشد - صوفی مجلس که دی جام و قدح می شکست
باز به یک جرعه می عاقل و فرزانه شد - سرود مجلس جمشید گفته اند این بود
که جام باده بیاور که جم نخواهد ماند - چون می از خم به سبو رفت و گل افکند نقاب
فرصت عیش نگه دار و بزن جامی چند - بیخود از شعشعه پرتو ذاتم کردند
باده از جام تجلی صفاتم دادند - ساقی به جام عدل بده باده تا گدا
غیرت نیاورد که جهان پربلا کند - ز ملک تا ملکوتش حجاب بردارند
هر آن که خدمت جام جهان نما بکند - ساقی سیم ساق من گر همه درد می دهد
کیست که تن چو جام می جمله دهن نمی کند - در شب قدر ار صبوحی کرده ام عیبم مکن
سرخوش آمد یار و جامی بر کنار طاق بود - رسم عاشق کشی و شیوه شهرآشوبی
جامه ای بود که بر قامت او دوخته بود - ساقیا جام دمادم ده که در سیر طریق
هر که عاشق وش نیامد در نفاق افتاده بود - یک دو جامم دی سحرگه اتفاق افتاده بود
و از لب ساقی شرابم در مذاق افتاده بود - در ازل هر کو به فیض دولت ارزانی بود
تا ابد جام مرادش همدم جانی بود - بی چراغ جام در خلوت نمی یارم نشست
زان که کنج اهل دل باید که نورانی بود - همت عالی طلب جام مرصع گو مباش
رند را آب عنب یاقوت رمانی بود - مجلس انس و بهار و بحث شعر اندر میان
نستدن جام می از جانان گران جانی بود - بنوش جام صبوحی به ناله دف و چنگ
ببوس غبغب ساقی به نغمه نی و عود - بخواه جام صبوحی به یاد آصف عهد
وزیر ملک سلیمان عماد دین محمود - خورشید خاوری کند از رشک جامه چاک
گر ماه مهرپرور من در قبا رود - حافظ از چشمه حکمت به کف آور جامی
بو که از لوح دلت نقش جهالت برود - مگر نسیم خطت صبح در چمن بگذشت
که گل به بوی تو بر تن چو صبح جامه درید - دامنی گر چاک شد در عالم رندی چه باک
جامه ای در نیک نامی نیز می باید درید - دل در جهان مبند و به مستی سؤال کن
از فیض جام و قصه جمشید کامگار - می خور به شعر بنده که زیبی دگر دهد
جام مرصع تو بدین در شاهوار - بیار زان می گلرنگ مشک بو جامی
شرار رشک و حسد در دل گلاب انداز - ملک این مزرعه دانی که ثباتی ندهد
آتشی از جگر جام در املاک انداز - چون گل از نکهت او جامه قبا کن حافظ
وین قبا در ره آن قامت چالاک انداز - برنیامد از تمنای لبت کامم هنوز
بر امید جام لعلت دردی آشامم هنوز - روز اول رفت دینم در سر زلفین تو
تا چه خواهد شد در این سودا سرانجامم هنوز - در ازل داده ست ما را ساقی لعل لبت
جرعه جامی که من مدهوش آن جامم هنوز - فدای پیرهن چاک ماه رویان باد
هزار جامه تقوا و خرقه پرهیز - فرشته عشق نداند که چیست ای ساقی
بخواه جام و گلابی به خاک آدم ریز - حافظ که هوس می کندش جام جهان بین
گو در نظر آصف جمشید مکان باش - گرت هواست که چون جم به سر غیب رسی
بیا و همدم جام جهان نما می باش - ساقی چو شاه نوش کند باده صبوح
گو جام زر به حافظ شب زنده دار بخش - صوفی سرخوش از این دست که کج کرد کلاه
به دو جام دگر آشفته شود دستارش - کمند صید بهرامی بیفکن جام جم بردار
که من پیمودم این صحرا نه بهرام است و نه گورش - با دل خونین لب خندان بیاور همچو جام
نی گرت زخمی رسد آیی چو چنگ اندر خروش - وان گهم درداد جامی کز فروغش بر فلک
زهره در رقص آمد و بربط زنان می گفت نوش - به فیض جرعه جام تو تشنه ایم ولی
نمی کنیم دلیری نمی دهیم صداع - چنگ در غلغله آید که کجا شد منکر
جام در قهقهه آید که کجا شد مناع - مظهر لطف ازل روشنی چشم امل
جامع علم و عمل جان جهان شاه شجاع - بیا که توبه ز لعل نگار و خنده جام
حکایتیست که عقلش نمی کند تصدیق - عرصه بزمگاه خالی ماند
از حریفان و جام مالامال - ماجرای من و معشوق مرا پایان نیست
هر چه آغاز ندارد نپذیرد انجام - همچو حافظ به خرابات روم جامه قبا
بو که در بر کشد آن دلبر نوخاسته ام - زان جا که فیض جام سعادت فروغ توست
بیرون شدی نمای ز ظلمات حیرتم - عشق من با خط مشکین تو امروزی نیست
دیرگاه است کز این جام هلالی مستم - شبی دل را به تاریکی ز زلفت باز می جستم
رخت می دیدم و جامی هلالی باز می خوردم - ابروی یار در نظر و خرقه سوخته
جامی به یاد گوشه محراب می زدم - در شاهراه دولت سرمد به تخت بخت
با جام می به کام دل دوستان شدم - بدین شکرانه می بوسم لب جام
که کرد آگه ز راز روزگارم - به طرب حمل مکن سرخی رویم که چو جام
خون دل عکس برون می دهد از رخسارم - راهم مزن به وصف زلال خضر که من
از جام شاه جرعه کش حوض کوثرم - جامی بده که باز به شادی روی شاه
پیرانه سر هوای جوانیست در سرم - حافظ غم دل با که بگویم که در این دور
جز جام نشاید که بود محرم رازم - در شان من به دردکشی ظن بد مبر
کآلوده گشت جامه ولی پاکدامنم - با آن که از وی غایبم و از می چو حافظ تایبم
در مجلس روحانیان گه گاه جامی می زنم - جرعه جام بر این تخت روان افشانم
غلغل چنگ در این گنبد مینا فکنم - زردرویی می کشم زان طبع نازک بی گناه
ساقیا جامی بده تا چهره را گلگون کنم - چو غنچه با لب خندان به یاد مجلس شاه
پیاله گیرم و از شوق جامه پاره کنم - کی بود در زمانه وفا جام می بیار
تا من حکایت جم و کاووس کی کنم - جام می گیرم و از اهل ریا دور شوم
یعنی از اهل جهان پاکدلی بگزینم - رموز مستی و رندی ز من بشنو نه از واعظ
که با جام و قدح هر دم ندیم ماه و پروینم - گرم از دست برخیزد که با دلدار بنشینم
ز جام وصل می نوشم ز باغ عیش گل چینم - پیر میخانه سحر جام جهان بینم داد
و اندر آن آینه از حسن تو کرد آگاهم - زاهد برو که طالع اگر طالع من است
جامم به دست باشد و زلف نگار هم - ما بی غمان مست دل از دست داده ایم
همراز عشق و همنفس جام باده ایم - طاق و رواق مدرسه و قال و قیل علم
در راه جام و ساقی مه رو نهاده ایم - تا همه خلوتیان جام صبوحی گیرند
چنگ صبحی به در پیر مناجات بریم - ما نگوییم بد و میل به ناحق نکنیم
جامه کس سیه و دلق خود ازرق نکنیم - گنج در آستین و کیسه تهی
جام گیتی نما و خاک رهیم - ای نور چشم مستان در عین انتظارم
چنگ حزین و جامی بنواز یا بگردان - حدیث صحبت خوبان و جام باده بگو
به قول حافظ و فتوی پیر صاحب فن - تنت را دید گل گویی که در باغ
چو مستان جامه را بدرید بر تن - تنت در جامه چون در جام باده
دلت در سینه چون در سیم آهن - چو گل هر دم به بویت جامه در تن
کنم چاک از گریبان تا به دامن - ای صبا بر ساقی بزم اتابک عرضه دار
تا از آن جام زرافشان جرعه ای بخشد به من - خوشتر از فکر می و جام چه خواهد بودن
تا ببینم که سرانجام چه خواهد بودن - پیر میخانه همی خواند معمایی دوش
از خط جام که فرجام چه خواهد بودن - به پیر میکده گفتم که چیست راه نجات
بخواست جام می و گفت عیب پوشیدن - مبوس جز لب ساقی و جام می حافظ
که دست زهدفروشان خطاست بوسیدن - زان پیشتر که عالم فانی شود خراب
ما را ز جام باده گلگون خراب کن - ما مرد زهد و توبه و طامات نیستیم
با ما به جام باده صافی خطاب کن - ساقی که جامت از می صافی تهی مباد
چشم عنایتی به من دردنوش کن - آن چه اسکندر طلب کرد و ندادش روزگار
جرعه ای بود از زلال جام جان افزای تو - خرقه زهد و جام می گر چه نه درخور همند
این همه نقش می زنم از جهت رضای تو - ای جرعه نوش مجلس جم سینه پاک دار
کآیینه ایست جام جهان بین که آه از او - ای بخت سرکش تنگش به بر کش
گه جام زر کش گه لعل دلخواه - ما شیخ و واعظ کمتر شناسیم
یا جام باده یا قصه کوتاه - شعاع جام و قدح نور ماه پوشیده
عذار مغبچگان راه آفتاب زده - حافظ چو طالب آمد جامی به جان شیرین
حتی یذوق منه کاسا من الکرامه - فردا شراب کوثر و حور از برای ماست
و امروز نیز ساقی مه روی و جام می - درده به یاد حاتم طی جام یک منی
تا نامه سیاه بخیلان کنیم طی - نجوید جان از آن قالب جدایی
که باشد خون جامش در رگ و پی - لبش می بوسد و خون می خورد جام
رخش می بیند و گل می کند خوی - بده جام می و از جم مکن یاد
که می داند که جم کی بود و کی کی - مخمور جام عشقم ساقی بده شرابی
پر کن قدح که بی می مجلس ندارد آبی - مخمور آن دو چشمم آیا کجاست جامی
بیمار آن دو لعلم آخر کم از جوابی - گوی خوبی بردی از خوبان خلخ شاد باش
جام کیخسرو طلب کافراسیاب انداختی - باده نوش از جام عالم بین که بر اورنگ جم
شاهد مقصود را از رخ نقاب انداختی - در بوستان حریفان مانند لاله و گل
هر یک گرفته جامی بر یاد روی یاری - ای که در کوی خرابات مقامی داری
جم وقت خودی ار دست به جامی داری - نه گل از دست غمت رست و نه بلبل در باغ
همه را نعره زنان جامه دران می داری - گوهر جام جم از کان جهانی دگر است
تو تمنا ز گل کوزه گران می داری - چو مستعد نظر نیستی وصال مجوی
که جام جم نکند سود وقت بی بصری - می اندر مجلس آصف به نوروز جلالی نوش
که بخشد جرعه جامت جهان را ساز نوروزی - ز جام گل دگر بلبل چنان مست می لعل است
که زد بر چرخ فیروزه صفیر تخت فیروزی - عمر بگذشت به بی حاصلی و بوالهوسی
ای پسر جام می ام ده که به پیری برسی - ساقی بیار جامی و از خلوتم برون کش
تا در به در بگردم قلاش و لاابالی - صافیست جام خاطر در دور آصف عهد
قم فاسقنی رحیقا اصفی من الزلال - زان می عشق کز او پخته شود هر خامی
گر چه ماه رمضان است بیاور جامی - که برد به نزد شاهان ز من گدا پیامی
که به کوی می فروشان دو هزار جم به جامی - چشم آسایش که دارد از سپهر تیزرو
ساقیا جامی به من ده تا بیاسایم دمی - ببین در آینه جام نقش بندی غیب
که کس به یاد ندارد چنین عجب زمنی - نوش کن جام شراب یک منی
تا بدان بیخ غم از دل برکنی - دل گشاده دار چون جام شراب
سر گرفته چند چون خم دنی - چون ز جام بیخودی رطلی کشی
کم زنی از خویشتن لاف منی - صبح است و ژاله می چکد از ابر بهمنی
برگ صبوح ساز و بده جام یک منی - جمشید جز حکایت جام از جهان نبرد
زنهار دل مبند بر اسباب دنیوی - همچو جم جرعه ما کش که ز سر دو جهان
پرتو جام جهان بین دهدت آگاهی - عمریست پادشاها کز می تهیست جامم
اینک ز بنده دعوی و از محتسب گواهی - سخن غیر مگو با من معشوقه پرست
کز وی و جام می ام نیست به کس پروایی - سعدی شیرازی
- «جام» در غزلیات سعدی شیرازی
- وقت طرب خوش یافتم آن دلبر طناز را
ساقی بیار آن جام می مطرب بزن آن ساز را - چون بخت نیک انجام را با ما به کلی صلح شد
بگذار تا جان می دهد بدگوی بدفرجام را - سعدی ملامت نشنود ور جان در این سر می رود
صوفی گران جانی ببر ساقی بیاور جام را - گه نعره زدی بلبل گه جامه دریدی گل
با یاد تو افتادم از یاد برفت آن ها - خوی به دامان از بناگوشش بگیر
تا بگیرد جامه ات بوی گلاب - غلام قامت آن لعبت قباپوشم
که در محبت رویش هزار جامه قباست - تیغ برآر از نیام زهر برافکن به جام
کز قبل ما قبول وز طرف ما رضاست - گر مدعیان نقش ببینند پری را
دانند که دیوانه چرا جامه دریدست - آن خون کسی ریخته ای یا می سرخست
یا توت سیاهست که بر جامه چکیدست - با محتسب شهر بگویید که زنهار
در مجلس ما سنگ مینداز که جامست - شراب خورده معنی چو در سماع آید
چه جای جامه که بر خویشتن بدرد پوست - این مطرب از کجاست که برگفت نام دوست
تا جان و جامه بذل کنم بر پیام دوست - تا نفخ صور بازنیاید به خویشتن
هرک اوفتاد مست محبت ز جام دوست - مجنون ز جام طلعت لیلی چو مست شد
فارغ ز مادر و پدر و سیم و زر فتاد - تو را چنان که تویی من صفت ندانم کرد
که عرض جامه به بازار در نمی گنجد - تیغ قهر ار تو زنی قوت روحم گردد
جام زهر ار تو دهی قوت روانم باشد - بیش احتمال سنگ جفا خوردنم نماند
کز رقت اندرون ضعیفم چو جام شد - بگیر جامه صوفی بیار جام شراب
که نیک نامی و مستی به هم نیامیزند - اینان که به دیدار تو در رقص می آیند
چون می روی اندر طلبت جامه درانند - هزار جامه معنی که من براندازم
به قامتی که تو داری قصیر می آید - عاقل انجام عشق می بیند
تا هم اول نمی کند آغاز - متقلب درون جامه ناز
چه خبر دارد از شبان دراز - شراب وصل تو در کام جان من ازلیست
هنوز مستم از آن جام آشنایی باز - لایق سعدی نبود این خرقه تقوا و زهد
ساقیا جامی بده وین جامه از سر برکنش - غلام قامت آن لعبتم که بر قد او
بریده اند لطافت چو جامه بر بدنش - مرا جامی بده وین جامه بستان
مرا نقلی بنه وین خرقه بفروش - او رفت و جان می پرورد این جامه بر خود می درد
سلطان که خوابش می برد از پاسبانانش چه غم - بگردان ساقیا جام لبالب
بیاموز از فلک دور دمادم - انتبه قبل السحر یا ذالمنام
نوبت عشرت بزن پیش آر جام - دگر من از شب تاریک هیچ غم نخورم
که هر شبی را روزی مقدرست انجام - تنک مپوش که اندام های سیمینت
درون جامه پدیدست چون گلاب از جام - در دماغ می پرستان بازکش
آتش سودا به آب چشم جام - اولم اندیشه بود تا نشود نام زشت
فارغم اکنون ز سنگ چون بشکستند جام - پیش از آنم که به دیوانگی انجامد کار
معرفت پند همی داد و نمی پذرفتم - ای که پندم دهی از عشق و ملامت گویی
تو نبودی که من این جام محبت خوردم - شراب وصلت اندرده که جام هجر نوشیدم
درخت دوستی بنشان که بیخ صبر برکندم - بیار ساقی سرمست جام باده عشق
بده به رغم مناصح که می دهد پندم - ساقی بیار جامی کز زهد توبه کردم
مطرب بزن نوایی کز توبه عار دارم - شراب خورده ساقی ز جام صافی وصل
ضرورتست که درد سر خمار کشم - گر پیرهن به درکنم از شخص ناتوان
بینی که زیر جامه خیالیست یا تنم - سعدی سر سودای تو دارد نه سر خویش
هر جامه که عیار بپوشد کفنست آن - بس جامه فروختست و دستار
بس خانه که سوختست و دکان - دو تن در جامه ای چون پسته در پوست
برآورده دو سر از یک گریبان - هر که چنین روی دید جامه چو سعدی درید
موجب دیوانگیست آفت بشناختن - چند به شب در سماع جامه دریدن ز شوق
روز دگر بامداد پاره بر او دوختن - و گر به جام برم بی تو دست در مجلس
حرام صرف بود بی تو باده نوشیدن - سعدی هزار جامه به روزی قبا کند
یک مهربانی از تو به سالی نیافته - سرمست بتی لطیف ساده
در دست گرفته جام باده - تو با این حسن نتوانی که روی از خلق درپوشی
که همچون آفتاب از جام و حور از جامه پیدایی - هزار جامه سپر ساختیم و هم بگذشت
خدنگ غمزه خوبان ز دلق نه تویی - لطیف جوهر و جانی غریب قامت و شکلی
نظیف جامه و جسمی بدیع صورت و خویی - گفته بودی با تو در خواهم کشیدن جام وصل
جرعه ای ناخورده شمشیر جفا برداشتی - گر دلی داری و دلبندیت نیست
پس چه فرق از ناطقی تا جامدی - سعدی نظر بپوشان یا خرقه در میان نه
رندی روا نباشد در جامه فقیری - جامه ای پهنتر از کارگه امکانی
لقمه ای بیشتر از حوصله ادراکی - بسیار سفر باید تا پخته شود خامی
صوفی نشود صافی تا درنکشد جامی - گر پیر مناجاتست ور رند خراباتی
هر کس قلمی رفته ست بر وی به سرانجامی - طاقتم نیست ز هر بی خبری سنگ ملامت
که تو در سینه سعدی چو چراغ از پس جامی - از من مطلب صبر جدایی که ندارم
سنگیست فراق و دل محنت زده جامی - سعدی چو ترک هستی گفتی ز خلق رستی
از سنگ غم نباشد بعد از شکسته جامی - باد اگر بر من اوفتد ببرد
که نماندست زیر جامه تنی - خیام نیشابوری
- «جام» در رباعیات خیام نیشابوری
- مائیم و می و مطرب و این کنج خراب
جان و دل و جام و جامه در رهن شراب - آن قصر که جمشید در او جام گرفت
آهو بچه کرد و شیر آرام گرفت - اکنون که گل سعادتت پربار است
دست تو ز جام می چرا بیکار است - چون ابر به نوروز رخ لاله بشست
برخیز و بجام باده کن عزم درست - چون بلبل مست راه در بستان یافت
روی گل و جام باده را خندان یافت - هان تا ننهیم جام می از کف دست
در بی خبری مرد چه هشیار و چه مست - جامی و بتی و بربطی بر لب کشت
این هر سه مرا نقد و ترا نسیه بهشت - آن جام بلورین که ز می خندان است
اشکی است که خون دل درو پنهان است - یک جام شراب صد دل و دین ارزد
یک جرعه می مملکت چین ارزد - در دایره سپهر ناپیدا غور
جامیست که جمله را چشانند بدور - جامی است که عقل آفرین میزندش
صد بوسه ز مهر بر جبین میزندش - این کوزهگر دهر چنین جام لطیف
میسازد و باز بر زمین میزندش - با سرو قدی تازهتر از خرمن گل
از دست منه جام می و دامن گل - پستیم و بلندیم و کمالیم و کمیم
آئینهی زنگ خورده و جام جمیم - من بنده آن دمم که ساقی گوید
یک جام دگر بگیر و من نتوانم - شاهی بودم که جام زرینم بود
اکنون شدهام کوزه هر خماری - مولوی
- «جام» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- ای یوسف خوش نام ما خوش میروی بر بام ما
ای درشكسته جام ما ای بردریده دام ما - كو بام غیر بام تو كو نام غیر نام تو
كو جام غیر جام تو ای ساقی شیرین ادا - گل دیده ناگه مر تو را بدریده جان و جامه را
وان چنگ زار از چنگ تو افكنده سر پیش از حیا - اول بگیر آن جام مه بر كفه آن پیر نه
چون مست گردد پیر ده رو سوی مستان ساقیا - من از كجا پند از كجا باده بگردان ساقیا
آن جام جان افزای را برریز بر جان ساقیا - بر دست من نه جام جان ای دستگیر عاشقان
دور از لب بیگانگان پیش آر پنهان ساقیا - ای گل تو اینها دیدهای زان بر جهان خندیدهای
زان جامهها بدریدهای ای كربز لعلین قبا - هین از ترشح زین طبق بگذر تو بیره چون عرق
از شیشه گلابگر چون روح از آن جام سما - دل از جهان رنگ و بو گشته گریزان سو به سو
نعره زنان كان اصل كو جامه دران اندر وفا - ناگه قضا را شیطنت از جام عز و سلطنت
بربوده از وی مكرمت كرده به ملكش اقتضا - مخدوم جان كز جام او سرمست شد ایام او
گاهی كه گویی نام او لازم شمر تكرار را - دانه تویی دام تویی باده تویی جام تویی
پخته تویی خام تویی خام بمگذار مرا - هر كه به جوبار بود جامه بر او بار بود
چند زیانست و گران خرقه و دستار مرا - همچو كتابیست جهان جامع احكام نهان
جان تو سردفتر آن فهم كن این مسله را - جام می الست خود خویش دهد به سمت خود
طبل زند به دست خود باز دل پریده را - ز شمس الدین تبریزی به ناگه ساقی دولت
به جام خاص سلطانی مدام آورد مستان را - ز اول باغ در مجلس نثار آورد آنگه نقل
چو دید از لاله كوهی كه جام آورد مستان را - تو را ساقی جان گوید برای ننگ و نامی را
فرومگذار در مجلس چنین اشگرف جامی را - بكش جام جلالی را فدا كن نفس و مالی را
مشو سخره حلالی را مخوان باده حرامی را - فرست آن عشق ساقی را بگردان جام باقی را
كه از مزج و تلاقی را ندانم جامش از صهبا - چو جامش دید این عقلم چو قرابه شد اشكسته
درستیهای بیپایان ببخشید آن شكستش را - گزید او لب گه مستی كه رو پیدا مكن مستی
چو جام جان لبالب شد از آن میهای لب ما را - چون در دل ما آیی تو دامن خود بركش
تا جامه نیالایی از خون جگر جانا - خواهی كه بگویم بده آن جام صبوحی
تا چرخ به رقص آید و صد زهره زهرا - چه مرد آن عتابم خیز یارا
بده آن جام مالامال صهبا - در پیش تو داشت جام باقی
شمس تبریز شاه و ساقی - درزی دزدی چو یافت فرصت
كم آرد جامه رسان را - مخمور توام به دست من ده
آن جام شراب گوهری را - ساقیان سیمبر را جام زرینها به كف
رویشان چون ماه تابان پیش آن سلطان ما - جام جان پر كن از آن می بنگر اندر لطف او
تا گشاید چشم جانت بیند آن الطاف را - جرعه جرعه مر جگر را جام آتش میدهیم
كاین جگر را شربت كوثر مبادا بیشما - تو ز جام خاص شاهان تا نیاشامی مدام
كز مدام شمس تبریزی چشیدستی دلا - هر زمان شهره بتی بینی كه از هر گوشهای
جام می را میدهد در دست بادستان ما - جام چون طاووس پران كن به گرد باغ بزم
تا چو طاووسی شود این زهر و مارت ساقیا - كار را بگذار می را بار كن بر اسب جام
تا ز كیوان بگذرد این كار و بارت ساقیا - جامه جانی كه از آب دهانش شسته شد
تا چه خواهد كرد دست و منت دقاق را - جام می میریخت ره ره زانك مست مست بود
خاك ره میگشت مست و پیش او میكوفت پا - من جفاگر بیوفا جستم كه هم جامم شود
پیش جام او بدیدم مست افتاده وفا - چون پدید آمد ز دور آن فتنه جانهای حور
جام در كف سكر در سر روی چون شمس الضحی - دوش آن جانان ما افتان و خیزان یك قبا
مست آمد با یكی جامی پر از صرف صفا - چه تفرج و تماشا كه رسد ز جام اول
دومش نعوذبالله چه كنم صفت سوم را - سینه شكاف گشته دل عشق باف گشته
چون شیشه صاف گشته از جام حق تعالی - در دست جام باده آمد بتم پیاده
گر نیستی تو ماده زان شاه نر به رقص آ - با آن كه میرسانی آن باده بقا را
بی تو نمیگوارد این جام باده ما را - جام چو نار درده بیرحم وار درده
تا گم شوم ندانم خود را و نیك و بد را - این بار جام پر كن لیكن تمام پر كن
تا چشم سیر گردد یك سو نهد حسد را - ای صوفیان عشق بدرید خرقهها
صد جامه ضرب كرد گل از لذت صبا - جامی چو آفتاب پرآتش بگیر زود
دركش به روی چون قمر شهریار ما - مست شود نیك مست از می جام الست
پر كن از می پرست خانه خمار را - ز دست زهره به مریخ اگر رسد جامش
رها كند به یكی جرعه خشم و صفرا را - بده به لالا جامی از آنك میدانی
كه علم و عقل رباید هزار دانا را - تو جامه گرد كنی تا ز آب تر نشود
هزار غوطه تو را خوردنیست در دریا - گهی ز بوسه یار و گهی ز جام عقار
مجال نیست سخن را نه رمز و ایما را - ز بهر غیرت آموخت آدم اسما را
ببافت جامع كل پردههای اجزا را - ز جام ساقی باقی چو خوردهای تو دلا
كه لحظه لحظه برآری ز عربده عللا - ان علینا بیانه تو میا در میان ما
چو در خانه دید تنگ بكند مرد جامهها - دل پرخون ببین تو ای ساقی
درده آن جام لعل چون خون را - در دلم خون شوق میجوشد
منتظر بوی جوش جام تو را - جام مباح آمد هین نوش كن
با زره از غابر و از ماجرا - بنگر به خانه تن و بنگر به جان من
از جام عشق او شده این مست و آن خراب - اگر چه زنگی شب سخت ساقی چستست
مگیر جام وی و ترس از آن خمار مخسب - شمس تبریز جام عشق از تو
و خذ الكبد للشراب كباب - ای شمس تبریزی بیا ای معدن نور و ضیا
كاین روح باكار و كیا بیتابش تو جامدست - جامی كه برد از دلم آزار به من داد
آن لحظه كه آن یار كم آزار مرا یافت - بده یك جام ای پیر خرابات
مگو فردا كه فی التأخیر آفات - هر آن نقدی كز این جا نیست قلبست
میی كز جام جان نبود پلیدست - بده آن پیر را جامی و بنشان
كه این جا پیر بایستهست هیهات - خزینه دار گوهر بحر بدخوست
كه آب جو و چه تن جامه شویست - گر جام سپهر زهرپیماست
آن در لب عاشقان چو حلواست - عاشق به جهان چه غصه دارد
تا جام شراب وصل برجاست - نكند رحمت مطلق به بلا جان تو ویران
نكند والده ما را ز پی كینه حجامت - سر مپیچان و مجنبان كه كنون نوبت تو است
بستان جام و درآشام كه آن شربت تو است - بند این جام جفا جام وفا را برگیر
تا نگویند كه ساقی ز وفا برگشتهست - گه جام مست گردد از لذت می تو
گه می به جوش آید از چاشنی جامت - یك دست جام باده و یك دست جعد یار
رقصی چنین میانه میدانم آرزوست - آمد رسول عشق تو چون ساقی صبوح
با جام بادهای كه مر آن را خمار نیست - باده عشق ای غلام نیست حلال و حرام
پر كن و پیش آر جام بنگر نوبت كه راست - طرب كه از تو نباشد بیات میگردد
بیار جام كه جان آمدم ز عشق بیات - جان من جام عشق دلبر دید
لعل چون خون خویش گفت كههات - تیره نظر چونك ببیند دو نقش
جامه درد نعره زند كاین صفاست - عشق رسانید تو را همچو جام
از بر ما تا بر خود دست دست - ساقی به سوی جام رو ای پاسبان بر بام رو
ای جان بیآرام رو كان یار خلوت خواه شد - رندان سلامت میكنند جان را غلامت میكنند
مستی ز جامت میكنند مستان سلامت میكنند - یك لحظه میلرزاندت یك لحظه میخنداندت
یك لحظه مستت میكند یك لحظه جامت میكند - ماه از غمت دو نیم شد رخسارهها چون سیم شد
قد الف چون جیم شد وین جیم جامت میكند - با تو برهنه خوشترم جامه تن برون كنم
تا كه كنار لطف تو جان مرا قبا بود - ذوق تو زاهدی برد جام تو عارفی كشد
وصف تو عالمی كند ذات تو مر مرا بود - چند برید جامهها بست بسی عمامهها
چون كه نداشت ستر حق ناكس و عور میرود - همیبینیم ساقی را كه گرد جام میگردد
ز زر پخته بویی بر كه سیم اندام میگردد - از این جمله گذر كردم بده ساقی یكی جامی
ز انعامت كه این عالم بر آن انعام میگردد - به لطف خویش مستش كن خوش جام الستش كن
خراب و می پرستش كن كه بیآرام میگردد - سقای روح یك باده ز جام غیب درداده
ببین تا كیست افتاده و كی بیدار میماند - جامم بشكست ای جان پهلوش خلل دارد
در جمع چنین مستان جامی چه محل دارد - گر بشكند این جامم من غصه نیاشامم
جامی دگر آن ساقی در زیر بغل دارد - جامست تن خاكی جانست می پاكی
جامی دگرم بخشد كاین جام علل دارد - هرك آتش من دارد او خرقه ز من دارد
زخمی چو حسینستش جامی چو حسن دارد - جام می موسی كش شمس الحق تبریزی
تا آب شود پیشت هر نیل كه خون باشد - از لذت جام تو دل ماند به دام تو
جان نیز چو واقف شد او نیز دوید آمد - هر كتش من دارد او خرقه ز من دارد
زخمی چو حسینستش جامی چو حسن دارد - آن یار همانست اگر جامه دگر شد
آن جامه به در كرد و دگربار برآمد - از بهر دل تشنه و تسكین چنین خون
آن جام می لعل چو عناب درآمد - آن یار همانست اگر جامه دگر شد
آن جامه بدل كرد و دگربار برآمد - وگر در راه تو نامحرمانند
تو را از جام چادر میتوان كرد - اگر چه مست جام عشق بودم
رخ معشوق هشیارم چه خوش بود - چو لب تر كرد او از جام عشقش
بدان خشكی لب او از تری شد - میگوید دست جام بخشش
ما بدهیمش اگر ندارد - خاموش و ببین كه خم مستان
چون جام شریف میسپارد - جام چو عصاش اژدها شد
بر قبطی عقل میگمارد - یار آمد و جام باده بر كف
زان می كه خلاف مذهب آمد - شب جامه سپید كرد زیرا
كان ماه ز دور میخرامد - آن جام شراب ارغوانی
وان آب حیات زندگانی - زان جام شراب ارغوانی
زان چشمه آب زندگانی - ماننده آفتاب رخشان
از جام صبوح سر برآرید - جان ما همچون جهان بد جام جان چون آفتاب
از شراب جان جهان تا گردن اندر نور بود - لیلی و مجنون به فاقه آه حسرت میخورند
خسرو و شیرین به عشرت جام راوق میزند - برویم مست امشب به وثاق آن شكرلب
چه ز جامه كن گریزد چو كسی قبا ندارد - خبرت هست كه جان مست شد از جام بهار
سرخوش و رقص كنان در حرم سلطان شد - كف حاجت بگشا جام الهی بستان
تا شعاع می جان بر رخ و سیما بزند - فرق گفتند بسی جامعشان راه ببست
رو به جامع چو نهادند دو صد فرق فزود - فكر محدود بد و جامع و فارق بیحد
آنچ محدود بد آن محو شد از نامحدود - بپرد جانب بالا چو چنان بال بیافت
بدرد جامه تن را چو چنان نامه رسید - هله خاموش برو جانب ساقی وجود
كه می پاك ویت داد در این جام پلید - حاش لله كه به تن جامه طمع كرده بود
آن بهانهست دل پاك به دلدار دهید - طالب جان صفا جامه چرا میخواهد
و آنك بردهست تن و جامه به ایثار دهید - عنكبوتیست ز شهوت كه تو را پرده كشد
جامه و تن زر و سر جمله به یك بار دهید - جانها را بگذارید و در آن حلقه روید
جامهها را بفروشید و به خمار دهید - تا قیامت ساقی باقی عشق
جام بر كف سوی ما آینده باد - جامه بركش چونك در راهی روی
چون همه ره خاك با خون میرود - وان كو ز چه برافتد در جام و ساغر افتد
مستیش در سر افتد پا را ز سر نداند - چون گل رویم بیرون با جامههای گلگون
مجنون شویم مجنون از خواب و خور چه آید - گر خمر خلد نوشم با جامهای زرین
جمله صداع گردد جمله خمار ماند - وقتی خوشست ما را لابد نبید باید
وقتی چنین به جانی جامی خرید باید - جامی كه عقل و روح حریف و جلیس اوست
نی نفس كوردل كه سوی دام میرود - با جام آتشین چو تو از در درآمدی
وسواس و غم چو دود سوی بام میرود - والله كه ذره نیز از آن جام بیخودست
از كرم مست گشته به اكرام میرود - امروز خاك جرعه می سیر سیر خورد
خورشیدوار جام كرم عام میرود - سوی كشنده آید كشته چنانك زود
خون از بدن به شیشه حجام میرود - جانا بیار باده كه ایام میرود
تلخی غم به لذت آن جام میرود - جامی بخر به جانی ور زانك مفلسی
بفروش خویش را كه خریدار میرسد - جام شراب وصل تو پر كن ز فضل خود
تا كام جان روا شود از جام و كام عید - تبریز با شراب چنان صدر نامدار
بر تو حرام باشد بیشبهه تو جام عید - پیش آر جام آتش اندیشه سوز را
كاندیشههاست در سرم از بیم و از امید - بركن تو جامهها و در آب حیات رو
تا پارههای خاك تو لعل و گهر دهد - درده ز جام باده كه یسقون من رحیق
كاندیشه را نبرد جز عشرت جدید - جامه سیه كرد كفر نور محمد رسید
طبل بقا كوفتند ملك مخلد رسید - جام دوی درشكن باده مده باد را
چون دو شود پادشاه شهر رود در فساد - جامه كبود آسمان كرد ز دست قضا
این قدرش فهم نی كو به قدر میرود - وقت نشاطست و جام خواب كنون شد حرام
اصل طربها بزاد شیره فشاران رسید - جام من از اندرون باده من موج خون
از ره جان ساقی خوب عذاران رسید - برهنگان ره از آفتاب جامه كنید
برهنگان ره عشق را قبا مدهید - هزار جام به هر لحظه خرد درشكند
هزار جامه به یك دم بدوزد و بدرد - زهی صباح مبارك زهی صبوح عزیز
ز شاه جام شراب و ز ما ركوع و سجود - چو پاك داشت شكم را رسید باده پاك
زهی شراب و زهی جام و بزم و گفت و شنود - شراب لطف خداوند را كرانی نیست
وگر كرانه نماید قصور جام بود - تو جام هستی خود را برو قوامی ده
كه آن شراب قدیمست و باقوام بود - طراز خلعت آن خوش نظر چو دیده شود
هزار جامه ز درد و دریغ و غم بدرید - جامه عمر را ز آب حیات
چون خضر خوش طراز باید كرد - جام جفا باشد دشوارخوار
چون ز كف دوست بود خوش بود - چون ز سر لطف مرا پیش خواند
جان مرا باده بیجام داد - بوی می لعل بشارت دهد
كز پی من جام و كدو میرسد - جامه صبر من از آن چاك شد
كز ره جان جامه دران آمدند - دیدش ساقی كه در آتش فتاد
جام گرفت و سوی او شد چو دود - باده فراوان و یكی جام نی
بوسه پیاپی شد و لب ناپدید - از آنچ جامه و تن پاره پاره میكردیم
بیار پارگكی تا كه رنگ و بوش چه بود - ای خورده جام ذوالمنن تشنیع بیهوده مزن
زیرا كه فاز من شكر زیرا كه خاب من كفر - كوری هشیاران ده آن جام سلطانی بده
تا جسم گردد همچو جان تا شب شود همچون سحر - آمد ترش رویی دگر یا زمهریر است او مگر
برریز جامی بر سرش ای ساقی همچون شكر - پراكنده شدی ای جان به هر درد و به هر درمان
ز عشقش جوی جمعیت در آن جامع بنه منبر - ای بر در و بام تو از لذت جام تو
جانها به صبوح آیند من از همگان زوتر - هین جامه بكن زود در این حوض فرورو
تا بازرهی از سر و از غصه دستار - بگردان ساقیا آن جام دیگر
بده جان مرا آرام دیگر - چو بوی جام جان بر مغز من زد
شدم ای جان جان از جام جم سیر - چنان جامی كه ویرانی هوش است
ز شمس حق و دین بستان و هش دار - بشنو ز بهار نو سقاهم
در جام كن آن شراب احمر - دسته دسته جامههای گازران از كار ماند
تا پدید آید كه گازر اختیارست اختیار - صد سلام و بندگی ای جان از این مستان بخوان
جام زرین پیش آر و سیم بر ای سیمبر - چونك بینایان نمیبینند رنگ جام را
عقل خود داند كه باشد جان اعمی دور دور - ما به بوی شمس دین سرخوش شدیم و میرویم
ما ز جام شمس دین مستیم ساقی می میار - شمس دین جام جمست و شمس دین بحر عظیم
شمس دین عیسی دم است و شمس دین یوسف عذار - چون بداند برود خاك كند بر سر او
جامه زد چاك به زنهار از این بیزنهار - در خرابات مردان جام جانست گردان
نیست مانند ایشان هیچ خمار دیگر - پر ده آن جام می را ساقیا بار دیگر
نیست در دین و دنیا همچو تو یار دیگر - برشو از گرمابه و گلخن مرو
جامه كن دربنگر آن نقش و نگار - پاره خواهم كرد من جامه ز تو
ای برادر پارهای زین گرمتر - روز جامست نه نام و ناموس
نام از پیش ببر ننگ بیار - گویی كه نیست از مه غیبم بجز دریغ
وز جام و خمر روح مرا نیست جز خمار - صد جام دركشی ز كف دیو آنگهی
بینی ترش كنی بخور ای خام پخته خوار - از جام صاف باده تو خاشاك جسم را
بردار تا نهیم به اقبال بر به بر - از قدح جام وی مست شده كو و كی
گرم شده جام دی سرد شده جان نار - راه زنانیم ما جامه كنانیم ما
گر تو ز مایی درآ كاسه بزن كوزه خور - جامه خران دیگرند جامه دران دیگرند
جامه دران بركنند سبلت هر جامه خر - چو عاجزیم بلا احصیی فرود آریم
چو گشت وقت فروداشت جام جان بردار - بیار جام كه جانم ز آرزومندی
ز خویش نیز برآمد چه جای صبر و قرار - بیار جام حیاتی كه هم مزاج توست
كه مونس دل خستهست و محرم اسرار - تبارك الله آن دم كه پر شود مجلس
ز بوی جام و ز نور رخ چنان دلدار - غلط محمد ساقی نبود جامی بود
پر از شراب و خدا بود ساقی ابرار - چه بیهشانه میی دارد این شب زنگی
كه خلق را به یكی جام میبرد از كار - بیار ساقی بادت فدا سر و دستار
ز هر كجا كه دهد دست جام جان دست آر - به دیگ گرم رسیدی گهی دهان سوزی
گهی سیاه كنی جامه و لب و دستار - نه شهر و یار شناسیم ای مسلمانان
از آنك نیست دل از جام شهریاری سیر - ننگ بگذار و با حریف بساز
جنگ بگذار جام و ساغر گیر - هین مگو راز شمس تبریزی
مكن اسپید و جام احمر گیر - شیشه گر گر دگر نسازد جام
جام می عشق را میسر گیر - در بگشا كمد خامی دگر
پیشكشی كن دو سه جامی دگر - آمد ترش رویی دگر یا زمهریرست او مگر
برریز جامی بر سرش ای ساقی همچون شكر - آفتابی برآمد از اسرار
جامه شویی كنیم صوفی وار - دل من جامهها را میدراند
كه روز وصل دلدارست امروز - اگر خواهی كه تو دیوانه گردی
مثال نقش من بر جامه بردوز - این جام مشعشع آنگهی شرم
ساقی چو تویی خطاست پرهیز - نبات و جامد و حیوان همه ز تو مستند
دمی بدین دو سه مخمور بینوا پرداز - اگر چه رطل گرانست او سبك روحست
ز دست دوست فروكش هزار جام مترس - خیال دوست بیاورد سوی من جامی
كه گیر باده خاص و ز خاص و عام مترس - در این مقام خلیلست و بایزید حریف
بگیر جام مقیم و در این مقام مترس - منم در عشق بیبرگی كه اندر باغ عشق او
چو گل پاره كنم جامه ز سودای گلستانش - آن یار ترش رو را این سوی كشانیدش
زین ساغر خندان رو جامی بچشانیدش - زین باده نخوردست او زان بارد و سردست او
با این همه بدهیدش جامی بپزانیدش - زیرا كه به آمیزش یك خشت شود قصری
زیرا كه شود جامه یك تار به آمیزش - جز ما و تو و جامی دریا كف خوش نامی
چون دیگ مجوش از غم چون ریگ بیا دركش - همچنین تو دم به دم آن جام باقی میرسان
تا شویم از دست و آن باقی تو دانی شاد باش - سجده كردم پیش او و دركشیدم جام را
آتشی افكند در من می ز آتشدان خویش - چون پیاپی كرد و بر من ریخت زان سان جام چند
آن می چون زر سرخم برد اندر كان خویش - بلبل آن را بستاید كه زبانش آموخت
گل از او جامه دراند كه برافروخت خدش - جامش نعوذبالله دامش نعوذبالله
نامش نعوذبالله والله كه نیست یارش - از عشق جام و دورش شاید كشید جورش
چون گوش دوست داری میبوس گوشوارش - گز میكنند جامه عمرت به روز و شب
هم آخر آرد او را یا روز یا شبیش - خمار باده او خوشترست یا مستی
كه باد تا به ابد جانهای ما جامش - اگر چه صاحب صدرست عقل و بس دانا
به جام عشق گرو شد ردا و دستارش - رفت بالا نرست از نحسی
می بد را چه سود از جامش - مست گشتم ز ذوق دشنامش
یا رب آن می بهست یا جامش - تن از آن سر چو جام جان نوشد
هم از آن سر بود سرانجامش - صد هزاران بنا و یك بنا
رنگ جامه هزار و یك صباغ - فریفت یار شكربار من مرا به طریق
كه شعر تازه بگو و بگیر جام عتیق - شما و هر چه مراد شماست از بد و نیك
من و منازل ساقی و جامهای رحیق - ای عشق هزارنام خوش جام
فرهنگ ده هزار فرهنگ - درده ز رحیق خویش یك جام
یا از رز خویش یك كفی بنگ - یكی جام بنمودشان در الست
كه از جام خورشید دارند ننگ - ای عاشق و معشوق من در غیر عشق آتش بزن
چون نقطهای در جیم تن چون روشنی بر جام دل - موج ز نور روی دل پر شده بود كوی دل
كوزه آفتاب و مه گشته كمینه جام دل - در آن خلوت كه خوبان را به جام خاص بنوازد
بود روح الامین حارس و خضرش پرده دار ای دل - جامه دران رسید گل از بهر داد ما
زان میدریم جامه به بوی وصال گل - عرضه كند هر دمی ساغر جام بقا
شیشه شده من ز لطف ساغر او مال مال - مست و خوشی خواجه حسن نی نی چنان مست كه من
كیسه زر مست كند لیك نه چون جام ازل - در جام می آویختم اندیشه را خون ریختم
با یار خود آمیختم زیرا درون پردهام - هر روز نو جامی دهد تسكین و آرامی دهد
هر روز پیغامی دهد این عشق چون پیغامبرم - نی نی منم سرخوان تو سرخیل مهمانان تو
جامی دو بر مهمان كنم تا شرم مهمان بشكنم - گر پاسبان گوید كه هی بر وی بریزم جام می
دربان اگر دستم كشد من دست دربان بشكنم - ای خواجه من جام میم چون سینه را غمگین كنم
شمع و چراغ خانهام چون خانه را تاری كنم - كو خمر تن كو خمر جان كو آسمان كو ریسمان
تو مست جام ابتری من مست حوض كوثرم - زان می كه او سركه شود زو ترش رویی كی رود
این می مجو آن می بجو كو جام غم كو جام جم - تنها شدم راكد شدم بفسردم و جامد شدم
تا زیر دندان بلا چون برف و یخ می خاییم - ای پاك رو چون جام جم وز عشق آن مه متهم
این مرگ خود پیدا كند پاكی تو را كم خور تو غم - چون رخ آفتاب شد دور ز دیده زمین
جامه سیاه می كند شب ز فراق لاجرم - خور چو به صبح سر زند جامه سپید می كند
ای رخت آفتاب جان دور مشو ز محضرم - این دو حریف دلستان باد قرین دوستان
جیم جمال خوب تو جام عقار ای صنم - جام پر از عقار كن جان مرا سوار كن
زود پیاده را ببین گشته سوار ای صنم - بیا درده یكی جامی پر از شادی و آرامی
كه بنمایم سرانجامی چو مخموران بپرسندم - شكسته بسته می گفتم پریر از شرح دل چیزی
تنك شد جام فكر و من چو شیشه خرد بشكستم - چو در گرمابه عشقش حجابی نیست جانها را
نیم من نقش گرمابه چرا در جامه كن باشم - پس جامه برون كردم مستانه جنون كردم
در حلقه آن مستان در میمنه بنشستم - صد جام بنوشیدم صد گونه بجوشیدم
صد كاسه بریزیدم صد كوزه دراشكستم - بشكست مرا دامت بشكستم من جامت
مستی تو و مستی من بشكستی و بشكستم - از جام می خالص پرعربده شد مجلس
از عربده كی ترسم من عربده پروردم - آن باده كه دادی تو و این عقل كه ما راست
معذور همیدار اگر جام شكستیم - بر باب بریدیم كه از یار بریدیم
زان جامع عشاق به خضرای دمشقیم - نشان ده راه خمخانه كه مستم
كه دادم من جهانی را به یك جام - به پیش پیر میخانه بمیرم
زهی مرگ و زهی برگ و سرانجام - مگر ساقی بینداید دهانم
از آن جام و از آن رطل دمادم - بسی گفتم كه من آن جا نخواهم
بسی نالیدم و جامه دریدم - بگردان ساقیا جام خزانی
كه از عشق بهار اندر خمارم - چو زلف انداز من ساقی درآید
به دستی زلف و دستی جام گیرم - چرا چون جام شه زرین نباشیم
چو اندر مخزن اسرار بودیم - چه می پرسم تو خود چون خوش نباشی
كه در مجلس تو داری جام بر جام - می اندرده تهی دستم چه داری
كه از خون جگر پر گشت جامم - مستی تو وانگهی سر و پا
دیوانه وانگهی سرانجام - می خرامد جان مجلس سوی مجلس گام گام
در جبینش آفتاب و در یمینش جام جام - من به سنگ خود همیشه جام خود بشكستهام
من به چنگ خود همیشه پردهام بدریدهام - شمس تبریزی تو سلطانی و ما بنده توییم
لاجرم در دور تو باده به جام جم خوریم - گر بپرسندت حكایت كن كه من بر جام لعل
عاشقی مستی جوانی می خوری را یافتم - تو مرا جان بقایی كه دهی جام حیاتم
تو مرا گنج عطایی كه نهی نام فقیرم - تو گواه باش خواجه كه ز توبه توبه كردم
بشكست جام توبه چو شراب عشق خوردم - نه ز دام من ملالی نه ز جام من وبالی
نه نظیر من جمالی چه غریب و ندره یارم - جام فرعون نگیرم كه دهان گنده كند
جان موسی است روان در تن همچون طورم - این ز عشق است كه مغزم ز طرب خیره شدهست
یا كه جامی است كه از خمر حلالش رسدم - بنهان از همه خلقان چه خوش آیین باغی است
كه چو گل در چمنش جامه جان بدریدم - ساقیا زین همه بگذر بده آن جام شراب
همه را جمله یكی كن كه در این افرادیم - چون دهد جام صفا بر همه ایثار كنیم
ور زند سیخ بلا همچو خران نسكیزیم - تا به كی نامه بخوانیم گه جام رسید
نامه را یك نفسی در سر دستار زنیم - خوش بنوشم تو اگر زهر نهی در جامم
پخته و خام تو را گر نپذیرم خامم - چه خبر پرسی كه بیجام لبت
باخبر یا بیخبر خوش نیستم - اشكم دهل شدهست از این جام دم به دم
می زن دهل به شكر دلا لم و لم و لم - خورشید جام نور چو برریخت بر زمین
ما ذره وار مست بر این اوج برپریم - ای گلعذار جام چو لاله به مجلس آر
كز ساغر چو لاله چو گل یاسمین بریم - از هوس عشق او چرخ زند نه فلك
وز می او جان و دل نوش كند جام جام - تا كه سرانجام تو گردد بر كام تو
توسن خنگ فلك باشد زیر تو رام - چون ز تو فانی شدم و آنچ تو دانی شدم
گیرم جام عدم می كشمش جام جام - بیار جام اناالحق شراب منصوری
در این زمان كه چو منصور زیر دار توام - چو شیشه زان شدهام تا كه جام شه باشم
شها بگیر به دستم كه دست كار توام - و آنگهی كه رسد بادههای حیرانان
ز شیشه خانه دل صد هزار جام كنیم - هزار شیشه شكستند و روزه شان نشكست
از آنك شیشه گر عشق ساختهست آن جام - به حق آنك گزیدی دو لب كه جام بگیر
بنوش جام رها كن حدیث پخته و خام - نهاده بر كف جامی بر من آمد عشق
كه ای هزار چو من عشق را غلام غلام - هزار كزدم غم را كنون ببین كشته
هزار دور فرح بین میان ما بیجام - بیار جام شرابی كه رشك خورشید است
به جان عشق كه از غیر عشق بیزارم - بگفتمش كه به خونابه جامه چون شویی
بگفت خون همه زان سوست و من از این سویم - لگن نهاد خیالش به چشمه چشمم
بهانه كرد كز این آب جامه می شویم - عریان كندم هر صبحدمی
گوید كه بیا من جامه كنم - جام مردان بیار تا كامروز
بیمحابا و مردوار خوریم - یك قدحم بیست چو جام شماست
تا همه دانند كه من دیگرم - گل جامه در از دست تو ای چشم نرگس مست تو
ای شاخها آبست تو ای باغ بیپایان من - جمله درختان صف زده جامه سیه ماتم زده
بیبرگ و زار و نوحه گر زان امتحان زان امتحان - گفتم منم در دام تو چون گم شوم بیجام تو
بفروش یك جامم به جان وانگه ببین بازار من - گر كاهلی باری بیا دركش یكی جام خدا
كوه احد جنبان شود برپرد از محراك من - جامی كه تفش می زند بر آسمان بیسند
دانی چه جوششها بود از جرعهاش بر خاك من - گل جامه در از دست تو وی چشم نرگس مست تو
ای شاخهها آبست تو وی باغ بیپایان من - ای عشق تو بخریده ما وز غیر تو ببریده ما
ای جامهها بدریده ما بر چاك ما بخیه مزن - ای پدر نشاط نو بر رگ جان ما برو
جام فلك نمای شو وز دو جهان كرانه كن - دست نلرزدت از این بیخرد خوش رزین
جام گزین و می ببین از كف شهریار من - پر ز حیات جام او مشك و عبر ختام او
دیو و پری غلام او چستی و انتشار من - یا رب من بدانمیتا به كجام می كشد
بهر چه كار می كشد هر طرفی مهار من - گفت دلم اگر جز او سازی شمع و ساقیم
بر سر مام و باب زن جام و كباب بابزن - باده خاص خوردهای جام خلاص خوردهای
بوی شراب می زند لخلخه در دهان مكن - چو جامم گه بگرداند چو ساغر گه بریزد خون
چو خمرم گه بجوشاند چو مستم گه كند ویران - گرفته جام چون مستان در او صد عشوه و دستان
به پیشم داشت جام می گه گر میخوارهای بستان - چه جام زهر و قند است این چه سحر و چشم بند است این
كه سرگردان همیدارد تو را این دور و این دوران - یكی جامی به پیشم داشت و من از ناز گفتم نی
بگفتا نی مگو بستان برای من برای من - یكی جامی به پیش آورد من از ناز گفتم نی
بگفتا نی مگو بستان برای اقتضای من - عجب باشد كه روزی من بگیرم جام وصل او
شوم مست و همیگویم كه من خمار شمس الدین - گر جام تو بشكستم مستم صنما مستم
مستم مهل از دستم و اندر خطر افتادن - اكسیر لدنی را بر خاطر جامد نه
مخمور یتیمی را بر جام محرم زن - بر همدگر افتادن مستان چه لطیف است
وز همدگر آن جام وفا را بربودن - شمس الحق تبریز چو خورشید برآید
زیرا كه ز خورشید بود جامه عوران - ز جام باده خاموش گویا
تو را بیخویش بنشاند خمش كن - اگر گویند ماه روزه آمد
نیابی جام جان افزای مستان - به پیش جام بحرآشام ایشان
تو دریای جهان را مختصر بین - نیم قانع به یك جام و به صد جام
دوساله پیش تو دارم قضا كن - یك جام برآر همچو خورشید
عالی كن از آن نهال پستان - آن طرف رندان همه شب جامهها را می كنند
تا ببینی روز روشن ما و من بیما و من - رومیانش جامه دزد و زنگیانش جامه دوز
شاد باش ای جامه دزد و آفرین ای جامه كن - جامه شعر است شعر و تا درون شعر كیست
یا كه حوری جامه زیب و یا كه دیوی جامه كن - ز آفتابی كفتاب آسمان یك جام او است
ذرهها و قطرهها را مست و دست انداز بین - چونك قبله شاه یابی قبله اقبال شو
چون دو دم خوردی ز جامش بخت را دمساز بین - جامههای سبز ببریدند بر دكان غیب
خیز ای خیاط بنشین بر دكان سوزن بزن - هر كه صحرایی بود ایمن بود از زلزله
هر كه دریایی بود كی غم خورد از جامه كن - اندرون بحر عشقش جامه جان زحمت است
نام و نان جستن به عشق اندر دلا خامی است آن - جام پر كن ساقیا آتش بزن اندر غمان
مست كن جان را كه تا اندررسد در كاروان - در پی آن می كه خوردم از پیاله وصل تو
این چنین زهرت ز جام هجر خوردم مزمزان - از در دل درشدم امروز دیدم حال او
زردروی و جامه چاك و بییسار و بییمین - كله سر را تهی كن از هوا بهر میش
كله سر جام سازش كان می جامی است آن - جان فانی را همیشه مست دار از جام او
رنگ باقی گیرد از می روح كان فانی است آن - آنك جام او بگیرد یك نشانش این بود
در بیان سر حكمت جان او منشی است آن - حق و صاحب حق را از عاشقان مست پرس
زانك جام مست اندر عاشقان قاضی است آن - ز عقیق جام داری نمكی تمام داری
چه غریب دام داری جهت شكار مستان - مدتی هست كه ما در طلبش سوختهایم
شب و روز از طلبش هر طرفی جامه دران - هم در این كوی كسی یافت ز ناگه اثرش
جامه پرخون شده او است ببینید نشان - ساقیا برخیز و می در جام كن
وز شراب عشق دل را دام كن - با گل از تو گلهها میكردم
گفت من هم ز ویم جامه دران - ای خواجه تو كدامی یا پخته یا كه خامی
سرمست نقل و جامی یا شهسوار میدان - از لعل می فروشت سرمست كن جهان را
بستان ز زهره چنگش بر جام و ساغرش زن - زان جام بیدریغ در اندیشهها بریز
در بیخودی سزای دل خودپسند كن - آن خانه را كه جام نباشد چو نیست نور
ما خانه ساختیم تو تدبیر جام كن - جامه تن را بكن جان برهنه ببین
جان برهنه خوش است تا چه كنی جامه دان - هزار جامه بدوزی ز عشق و پاره كنی
و آنگهان بنویسی تو جرم آن بر من - بده به خمس مبارك مرا ششم جامی
بگو بگیر و درآشام خمس با خمسین - مست جام حق شوم فانی مطلق شوم
پر برآرم در عدم برپرم در لامكان - جام بقا گیر و بهل جام خواب
پرده بود خواب و حجاب عیان - از خم توحید بخور جام می
مست شو این است كرامات من - میی كز روح میخیزد به جام فقر میریزد
حیات خلد انگیزد چو ذات عشق بیپایان - بهل جام عصیرانه كه آوردی ز میخانه
سبو را ساز پیمانه كه بیگه آمدیم ای جان - بیار آن جام خوش دم را كه گردن میزند غم را
بیار آن یار محرم را كه خاك او است صد خاقان - این شب سیه پوش است از آن كز تعزیه دارد نشان
چون بیوهای جامه سیه در خاك رفته شوی او - رفتیم سوی شاه دین با جامههای كاغذین
تو عاشق نقش آمدی همچون قلم در رنگ شو - هر چند دشمن نیستش هر سو یكی مستیستش
مستان او را جام شو بر دشمنان سرهنگ شو - والله ملولم من كنون از جام و سغراق و كدو
كو ساقی دریادلی تا جام سازد از سبو - فتنه گر است نام تو پرشكر است دام تو
باطرب است جام تو بانمك است نان تو - جامه صبر میدرد عقل ز خویش میرود
مردم و سنگ میخورد عشق چو اژدهای تو - سماع گوش من نامت سماع هوش من جامت
عمارت كن مرا آخر كه ویرانم به جان تو - غلط گفتم غلط گفتن در این حالت عجب نبود
كه این دم جام را از می نمیدانم به جان تو - الا ای مو سیه پوشی به هنگام طرب وآنگه
سپیدت جامه باشد چون در این غم سوگواری تو - از جام رحیق او مست است عشیق او
پیغام عقیق او ای گوهر كان برگو - از دل چو ببردی غم دل گشت چو جام جم
وین جام شود تابان ای جان چو برآیی تو - تو جام عشق را بستان و میرو
همان معشوق را میدان و میرو - تو باری دزد خود را سیخ میزن
چو میدانی كه دزدیدهست جام او - ای جام شرابدار برگرد
وی چنگ لطیف تار برگو - آن جام چو زر پخته بستان
زان سوختگان خام برگو - هر ممتحنی ز دست رفته
بر دست گرفت جام برگو - خون ما را رنگ خون و فعل میآمد از آنك
خونها می میشود چون میرود در جام او - ساقیا هشیار نتوان عشق را دریافتن
بوی جامت بیقرارم كرد آخر جام كو - هست احرامت در این حج جامه هستیت را
از سر سرت بكندن شرط این احرام كو - گر تو ترك پخته گویی خام مسكر باشدت
پس تو را در جام سر آثار و بوی خام كو - بنواز نغمه تر به نشاط جام احمر
صدفی است بحرپیما كه در آورد به دست او - پرده من مدران و در احسان بگشا
شیشه دل مشكن قصه آن جام بگو - سخن بند مگو و صفت قند بگو
صفت راه مگو و ز سرانجام بگو - دوش دیوانه شدم عشق مرا دید و بگفت
آمدم نعره مزن جامه مدر هیچ مگو - بس كن و دفتر گفتار در این جو افكن
بر لب جوی حیل تخته منه جامه مشو - از قوت شراب به فریاد جام تو
وز پرتو نشاط به فریاد وقت تو - آن می صافی جام گزافی
درده و خندان برگو برگو - ز من چو میطلبی مطربی مستانه
تو نیز با من بیدل ز جام و ساغر گو - تو بر او ریز جام می كه حجاب وی است وی
هله تا از سعادتت برهد اوی او ز او - چو رسد سبزجامهها به سوی باغ و نامهها
شنو از صحن بامها كه سلام علیكم - بس كن كاین گفت تو نسبت به عشق
جامه كهنهست ز بزاز نو - گر جام دهی شادم دشنام دهی شادم
افندی اوتی تیلس ثیلو كه براكالو - شكر است عدو رفته و ما همدم جامیم
ما سرخ و سپید از طرب و كور و كبود او - بگردان ساقی مه روی جام
رهایی ده مرا از ننگ و نام - جام وفا برداشته كار و دكان بگذاشته
و افسردگان بیمزه در كارها آویخته - باده در آن جام فكن گردن اندیشه بزن
هین دل ما را مشكن ای دل و دلدار بده - تشنه دیرینه منم گرم دل و سینه منم
جام و قدح را بشكن بیحد و بسیار بده - ساقی فرخ رخ من جام چو گلنار بده
بهر من ار میندهی بهر دل یار بده - حج پیاده میروی تا سر حاجیان شوی
جامه چرا دری اگر شد كف پات آبله - آمد یار و بر كفش جام میی چو مشعله
گفت بیا حریف شو گفتم آمدم هله - جام میی كه تابشش جان ببرد ز مشتری
چرخ زند ز بوی او بر سر چرخ سنبله - بیار آن جام پرآتش كه تا ما دركشیمش خوش
به عشق روی آن مه وش برون از چرخ و استاره - خواهی كه همه دریا آب حیوان گردد
از جام شراب خود یك جرعه به دریا ده - گرمابه روحانی آوخ چه پری خوان است
وین عالم گورستان چون جامه كنان گشته - ای جنبش هر شاخی از لون دگر میوه
هر كس ز دگر جامی مستك شده كالیوه - ای یوسف عیسی دم با زر غم و بیزر غم
پیش آر تو جام جم والله كه تویی سرده - اول دیت خون تو جامی است به دستش
دركش كه رحیق است ز اسرار رسیده - جامی است به دستش كه سرانجام فقیر است
زان آب عنب رنگ به عناب رسیده - یك جام ز صد هزار جان به
برخیز و قماش ما گرو نه - بده آن باده جانی كه چنانیم همه
كه می از جام و سر از پای ندانیم همه - ساقی غیب بینی پیدا سلام كرده
پیمانه جام كرده پیمان من گرفته - نقلی ز دل معلق جامی ز نور مطلق
در خلوت هوالحق بزم ابد نهاده - كرده به دست اشارت كز من بگو چه خواهی
مخمور می چه خواهد جز نقل و جام و باده - دزدیده دل ز حسنت از عشق جامه واری
تا شحنه فراقت دستان دل بریده - من باغ جان بدادم چرخشت را خریدم
بر جام مینبشتم این بیع را قباله - پر كرد جام اول زان باده مشعل
در آب هیچ دیدی كتش زند زبانه - ای بخت و بامرادی كاندر صبوح شادی
آن جام كیقبادی تو داده ما بخورده - در جام رنج و شادی پوشیده اصل ما را
در مغز اصل صافیم باقی بمانده درده - چه جای مور سلیمان درید جامه شوق
مرا مگیر خدا زین مثالهای تباه - ولی به قد خریدار میبرند قبا
اگر چه جامه دراز است هست قد كوتاه - ز درد و حسرت تو جان لالهها سیه است
گل از جمال رخ توست جامه بدریده - جام آتش دركش دركش
پیش سلطان فی ستر الله - چه جای باغ و راغ و گل چه جای نقل و جام مل
چه جای روح و عقل كل كز جان جان هم خوشتری - تبریز شد خلد برین از عكس روی شمس دین
هر نقش در وی حور عین هر جامه از وی حلهای - چون ساغری پرداختم جامه حیا انداختم
عشقی عجب میباختم با غره غرارهای - ای جام راح روح جو آسایش مجروح جو
ای ساقی خورشیدرو خون ریز هر استارهای - گفتم كه شد هنگام می ما غرقه اندر وام می
نی نی رها كن نام می مستان نگر بیجام می - بر سر شطرنج بتی جامه كنی كیسه بری
با چو منی ساده دلی خیره سری خیره شوی - ساقی جام ازلی مایه قند و عسلی
بارگه جان و دلی گنجگه بوالحسنی - جام طرب عام شده عقل و سرانجام شده
از كف حق جام بری به كه سرانجام بری - آب حیات جستنی جامه در آب شستنی
بر در دل نشستنی تا بگشایدت دری - دوش خیال مست تو آمد و جام بر كفش
گفتم می نمیخورم گفت مكن زیان كنی - صبح كه آفتاب خود سر نزدهست از زمین
جام جهان نمای را بر كف جان نهادهای - پنج حس از مصاحف نور و حیات جامعت
یاد گرفته ز اوستا ظاهر پنج آیتی - جام تو را چو دل بود در سر و سینه شعلهای
مست تو را چه كم بود تجربه یا كفایتی - كشت مرا به جان تو حیله و داستان تو
سیل تو میكشد مرا تا به كجام میبری - مست ز جام شمس دین میكده الست بین
صد تبریز را ضمین از غم آب و آذری - گر قدحش بدیدیی چون قدحش پریدیی
وز كف جام بخش او از كف خود برستییی - ساقی جان فزای من بهر خدا ز كوثری
در سر مست من فكن جام شراب احمری - امیر دل همیگوید تو را گر تو دلی داری
كه عاشق باش تا گیری ز نان و جامه بیزاری - ببین بینان و بیجامه خوش و طیار و خودكامه
ملایك را و جانها را بر این ایوان زنگاری - چو افتادی تو در دامش چو خوردی باده جامش
برون آیی نیابی در چه شیرین است بیخویشی - در این منگر كه در دامم كه پر گشت است این جامم
به پیری عمر نو بنگر چه شیرین است بیخویشی - اگر من بشكنم جامی و یا مجلس بشورانم
مگیر از من منم بیدل تویی فرزانهای ساقی - نمیتانم سخن گفتن به هشیاری خرابم كن
از آن جام سخن بخش لطیف افسانهای ساقی - ز جام باده عرشی حصار فرش ویران كن
پس آنگه گنج باقی بین در این ویرانهای ساقی - الا ای ساقی بزمش بگردان جام باقی را
چرا بر من دلت رحمی نیارد گویی سنگستی - به یك ساغر نگردم مست تو ساقی بیشتر گردان
خرابی گشتمی گر می ز جام شاه شنگستی - ز تیزیهای آن جامش كه برق از وی فغان آید
قدح در رو همیآید بریزش گویی لنگستی - خمش كردم درآ ساقی بگردان جام راواقی
زهی دوران و دور ما كه بهر ما میان بستی - غلام و خاك آن مستم كه شد هم جام و هم دستم
غلامش چون شوی ای دل كه تو خود عین آنستی - به گرد بام میگردم كه جام حارسان خوردم
تو هم میگرد گرد من گرت عزم است میخواری - سر عالم نمیدارم بیار آن جام خمارم
ز هست خویش بیزارم چه باشد هست من باری - اشارت كن بدان سرده كه رندانند اندر ده
سبك رطل گران درده كه تو ساقی آن جامی - قدح در كار شیران كن ز زرشان چشم سیران كن
به جامی عقل ویران كن كه عقل آن جا بود خامی - پیاپی باده میدادی به صد لطف و به صد شادی
كه گیر این جام بیخویشی كه باخویشی و هشمندی - ز جامی كز صفای آن نماید غیبها یك یك
چه مه رویان نماید غیب اندر حجب و عماری - هر آنچ از روح او آید به وهم روحها ناید
كه خشتك كی تواند كرد اندر جامه تیریزی - هر آن چشم سپیدی كو سیه كردهست تن جامه
سیاهش شد سپید آخر سپیدش شد سیه فامی - حریف عشق پیش آید چو بیند مر تو را بیخود
كبابی از جگر در كف ز خون دل یكی جامی - دلا آخر نمیگویی كجا شد مكر و دستانت
چو جام از دست جان نوشی از آن بیدست و بیپایی - میجوش ز سر گیرد خمخانه به رقص آید
گر از شكرقندت در جام كنی حالی - گه جامه بگردانی گویی كه رسولم من
یا رب كه چه گردد جان چون جامه بگردانی - تا تو نشوی رسوا آن سر نشود پیدا
كان جام نیاشامد جز عاشق رسوایی - بردار صراحی را بگذار صلاحی را
آن جام مباحی را دركش كه بیاسایی - بر جام من از مستی سنگی زدی اشكستی
از جز تو گر اشكستی بودی كه نپیوستی - از سیخ كباب او وز جام شراب او
وز چنگ و رباب او وز شیوه خماری - من با صنم معنی تن جامه برون كردم
چون عشق بزد آتش در پرده ستاری - ای ساغر پنهانی تو جامی و یا جانی
یا چشمه حیوانی یا صحت بیماری - بس كردم من اما برگو تو تمامش را
كای تشنه پرخواره با جام خدا چونی - چون ساقی ما ریخت بر او جام شرابی
بشكست در صومعه كاین معبده تا كی - مستیم ز جام تو و زان نرگس مخمور
رستیم به شاهیت ز شهمات افندی - با ما تو یكی كن سر زیرا سر وقت است
تا همچو سران شاد سرانجام بمانی - یك روز مرا بر لب خود میر نكردی
وز لعل لبت جامگی تقریر نكردی - بیا ای جام عشق شمس تبریز
كه درد كهنه را تو سودمندی - بیا ای جام عشق شمس تبریز
كه درد كهنه را تو سودمندی - دگرباره شكستی تو بها را
به جامی پردهها را بردریدی - تنت چون جامه غواص بر خاك
تو چون ماهی روش در آب داری - كناری گیرمش در جامه تن
كه جان را زو است هر دم جان فزایی - اگر چشم بد من راه من زد
به یك جامی ز خویشم ده رهایی - امروز حریف خاص عشقیم
برداشته جام لاابالی - گوهر تو و این جهان چو حقه
باده تو و جام زندگانی - سوسن گوید خمش كه مستم
از جام میی گران بهایی - بر كف بنهاده لاله جامی
كای نرگس مست بر چه كاری - چون گرم شوم ز جام اول
غیر تسلیم در قضا نی - بر ناطق منطقی فروریز
از جام صبوحیان عطایی - طوطیی كه طمع اسب و مركب تازی كنی
ماهیی كه میل شعر و جامه توزی كنی - عشق جامه میدراند عقل بخیه میزند
هر دو را زهره بدرد چون تو دلدوزی كنی - گر نبودی بزم شمس الدین برون از هر دو كون
جام او بر خاك همچون ابر نیسانیستی - جام همچون شمع را بر آتش می برفروز
پس بسوز این عقل را گر بیت احزانیستی - پس ز جام شمس تبریزی بده یك جرعهای
بعد از آن مر عاشقان را وقت حیرانیستی - شیرگیرا گاو و گوساله به بانگ زر سپار
چونك شیر و شیرگیر جام صرف احمری - خون چو میجوشد منش از شعر رنگی میدهم
تا نه خون آلود گردد جامه خون آلاییی - این چه جام است این كه گردان كردهای بر جانها
آب حیوان است این یا آتشی روحانیی - به مباركی و شادی بستان ز عشق جامی
كه ندا كند شرابش كه كجاست تلخكامی - همه باغ دام گشته همه سبزفام گشته
گل و لاله جام بر كف كه هلا بیا چه داری - چو به پشه این رساند تو بگو به پیل چه دهد
چه كنم به شرح ناید می جام لامكانی - صنما تو همچو آتش قدح مدام داری
به جواب هر سلامی كه كنند جام داری - این چه جام است كه از عین بقا سر برزد
تا زند جان منش طال بقایی عجبی - با چنین جام جنونی كه تو گردان كردی
كی بماند به سر قاعده دانشمندی - گل صدبرگ ز رشك رخ او جامه درید
حال گل چونك چنین است چه باشد خاری - ای مه ار تو عسسی الحذر از جامه كنان
كه كلاهت ببرند ار چه كه سیمین كمری - شیشه گر كو به دمی صد قدح و جام كند
قدحی گر شكند زو نتوان گشت بری - ژنده پوشیدی و جامه ملكی بركندی
پاره پاره دل ما را تو بر آن ژنده زنی - جامهها را چاك كردی همچو ماه
در پی خورشید رخشان میروی - جامت چرا ننوشم چون ساقی وجودی
نقلت چرا نچینیم چون قندبار گشتی - رختش ز نور مطلق در تخته جامه حق
نی بارگیر سیسی نی جامههای سوسی - یك جام مان بدادی تا رختها گرو شد
جامی دگر از آن می هم چاره كن تو دانی - امروز بس خرابی هم جام آفتابی
نی كدخدای ماهی نی شوهر مهستی - یا من عجب فتادم یا تو عجب فتادی
چندین قدح بخوردی جامی به من ندادی - گر از شراب دوشین در سر خمار داری
بگذار جام ما را با این چه كار داری - گر مست و گر میم من نی از دف و نیم من
از شیوه ویم من مست شراب جامی - دوشم نگار دلبر میداد جام از زر
گفتا بكش تو دیگر گر مست نیم خوابی - ای گل كه جامهها بدریدی ز عاشقی
تا خانهای میانه شكر گرفتهای - تا چند نعل ریز كند پیك ماه نیز
تا چند زهره بخش كند جام احمری - دوش همه شب دوش همه شب گشتم من بر بام حبیبی
اختر و گردون اختر و گردون برده ز زهره جام حبیبی - از طرب آن زمان جامه جان بركنی
وز سر این بیخودی گوش فلك بركشی - خانه بیجام نیست خوب و منور
راه رهاوی بزن كز اوست رهایی - عیش معظم جام دمادم
بزم دو عالم طوی افندی - آخر شب شد آخر شب شد
خوردم می از جام افندی - همه ز جام تو مستند هر یكی ز شرابی
ز جام خویش نپرسی كه مست از چه شرابی - ز جام شربت شافی شدم به عشق تو لافی
بیامدم زر صافی اگر تو كوره ناری - دگر مگوی پیامش رسید نوبت جامش
ز جام ساز ختامش چه آفتی چه بلایی - چه جامهها دردادی چه خرقهها دزدیدی
چه گوشها بگرفتی به عیش دان بكشیدی - گهی سبو و گهی جام و گه حلال و حرام
همه تویی كه گهی مهدیی و گه هادی - ز بامداد بیاورد جام چون خورشید
كه جزو جزو من از وی گرفت رقص گری - ز بامداد درآورد دلبرم جامی
به ناشتاب چشانید خام را خامی - نه بادهاش ز عصیر و نه جام او ز زجاج
نه نقل او چو خسیسان به قند و بادامی - سری نهادم بر پای او چو مستان من
پدید شد سر مست مرا سرانجامی - تو جام عشق چه دانی چه شیشه دل باشی
تو دام عشق چه دانی چو مرغ این دامی - چگونه باشد عاشق ز مستی آن می
كه جام نیز ز تیزیش گم كند جامی - هزار جام سعادت بنوش ای نومید
بگیر صد زر و زور ای غریب زرزوری - هزار جام پر از زهر داده بود فراق
رسید معدن تریاق و كرد تریاقی - ز صبحگاه فتادم به دست سرمستی
نهاده جام چو خورشید بر كف دستی - تلختر جام ای جان، صعبتر دام ای جان
آن بود كه مانم، بیتو در تنهایی - تلختر جام ای جان، صعبتر دام ای جان
آن بود كه مانم، تا تو ندهیش گنجایی - این روح گرد بدن چون چرخ گرد زمین
فالجسم جامده و الروح فی السفری - پس آن تلخكامه بدرید جامه
بغلطید در خون ز بیدست و پایی - كجا كار ماند تو را در دو عالم
چو از عشق خوردی یكی جام كاری - خیالت چو جامست و عشق تو چون می
زهی میزهی میزهی خوشگواری - برای چنین جام عالم بها
بهل مملكت را اگر ادهمی - درآشام یك جام دریا دلا
اگر ظاهر كند گوهر آدمی - ز جام فلك پاك و صافیتری
كه برتر از این گنبد اعظمی - گفت جامست گر بر او نوریست
از رخ تو بود كه انواری - چون به دور و تسلسل انجامد
نكته ابتر بود به ربانی - زهر باده شود چو جام تویی
ظلم احسان شود چو داد تویی - سبب این تحیت آن بودست
كه تو كار مرا سرانجامی - جامه از اطلسی بساز كه هست
بر سر عقل از او كله واری - جامهی این جسم، غلامانه بود
گیر كنون پیرهن مهتری - جام سخن بخش كه از تف او
گردد دیوار سیه منطقی - ریحان به سفال اندر بسیار بود دانی
آن جام سفالین كو؟ وان راوق ریحانی - یا خامد یا جامد یا منكر سكری
یا قایم فیالصورة، یا شر حسیدی - چون جامی در خوردم، برخیزم، برگردم
از شاخ آن وردم، گر سرخم، گر زردم - برون و اندرون و جام و می نیست
ولیكن در سخن اینست جاری - بهار از پردهی غم جست بیرون
به كف بر، جامهای شادمانی - مران از گوش صوت ارغنون
مده از دست جام ارغوانی - درهم شكن چو شیشه خود را، چو مست جامی
بد نام عشق جان شو، اینست نیكنامی - خوش بود از جام تو، بیخودی ایم هو كی
در صبوح از نقل تو، نغتدی ایم هو كی - هله زین نیر درگذر، بده آن جام معتبر
كه دل و جان ز جام او، برهد زین مذبذبی - «جام» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- گر بوی نمیبری در این کوی میا
ور جامه نمیکنی در این جوی میا - منصور بدآن خواجه که در راه خدا
از پنبهی تن جامهی جان کرد جدا - بیجام در این دور شرابست شراب
بیدود در این سینه کبابست کباب - امروز من و جام صبوحی در دست
میافتم و میخیزم و میگردم مست - این جمله شرابهای بیجام کراست
ما مرغ گرفتهایم این دام کراست - این شکل سفالین تنم جام دلست
و اندیشهی پختهام می خام دلست - دل یاد تو کرد چون به عشرت بنشست
جام از ساقی ربود و انداخت شکست - زهرم بادا که بیتو میگیرم جام
مرگم بادا که بیتو میباید زیست - زان می مستم که نقش جامش عشق است
وان اسب سواری که لجامش عشق است - گفتی گشتم ملول و سودام گرفت
تا شد دل از این کار و از این جام گرفت - ترسم بروی جامه دران بازآئی
کان گرگ درنده باز تنهام گرفت - از دست فتاد ناگهان و بشکست
جامی چه زند میانهی چندین مست - ناگه ز درم درآمد آن دلبر مست
جام می لعل نوش کرده بنشست - آن لحظه که از پیرهنت بوی رسد
من خود چه کسم چرخ و فلک جامه درد - گل سرمست و خار بد مست و خمار
جامی در ده که جمله یکسان گردد - جامی که بگیرم میش انوار بود
بینی که بگویم همه اسرار بود - چون شاهد پوشیده خرامان گردد
هر پوشیده ز جامه عریان گردد - روز شادیست غم چرا باید خورد
امروز می از جام وفا باید خورد - از کار بماندم وز بیکاری نیز
تا عاقبت کار کجا انجامد - گر صبر کنم جامعهی جان میسوزد
جان من و آن جملگان میسوزد - هل تا برود سرش به دیوار آید
سر بشکند و جامه به خون آلاید - آن ساقی روح دردهد جام آخر
این مرغ اسیر بجهد از دام آخر - چون بت رخ تست بتپرستی خوشتر
چون باده ز جام تست مستی خوشتر - گویم ز دل و شیشه و خون چیست نظیر
بردارم جام باده و گوید گیر - گه باده لقب نهادم و گه جامش
گاهی زر پخته گاه سیم خامش - تا بتوانی تو جامهی عشق مپوش
چون پوشیدی ز هر بلائی مخروش - در جامه همی سوز و همی باش خموش
کاخر ز پس نیش بود روزی نوش - در مجلس سلطان بشکستم جامش
تا جنگ شود بشنوم آن دشنامش - امشب که غم عشق مدامست مدام
جام و می لعل با قوامست قوام - بر میکده وقف است دلم سرمستم
جان نیز سبیل جام میکردستم - گیرم جانی که عقل بیهوش کند
در جام درآئی و ترا نوش کنم - مائیم که از بادهی بیجام خوشیم
هر صبح منوریم و هر شام خوشیم - گویند سرانجام ندارید شما
مائیم که بیهیچ سرانجام خوشیم - یک جرعه ز جام تو تمامست تمام
جز عشق تو در دلم کدامست کدام - ای جمله جهان بروی خوبت نگران
جان مردان ز عشق تو جامه دران - آنجام چو جانیکه بدان کف داری
از بهر خدا از کف مستان مستان - بر کف داری شراب و جامی که مپرس
آن را بده و تو هر چه خواهی میکن - جز جام جلالت اجل نوش مکن
جز نغمهی عشق کبریا گوش مکن - هم خانه از آن اوست و هم جامه و نان
هم جسم از آن اوست همه دیده و جان - آن شخص که رشک برد بر جامهی تو
تا رشک برد بر لب خودکامهی تو - از بندگی تو سرو آزادی یافت
گل جامهی خود درید ز آزادی تو - درکش این جام تا به پایان ز پگه
سرمست درآ میان مستان ز پگه - ای با تو جهان ظریف و شادی باره
تو جامه شادیی و مالی پاره - دی از سر سودای تو من شوریده
رفتم به چمن جامه چو گل بدریده - صحت که کشد به سقم و رنجوری به
زان جامه که سازی بستم عوری به - خم از عدم و صراحی از جام وجود
کان تلخ نه و شور نه و شیرینه - آن ظلم رسیدهای که دادش دادی
وانغمزدهای که جام شادش دادی - جام می و شمع و نقل و مطرب همه هست
ای کاش تو میبودی و اینها همه نی - غم را دیدم گرفته جام دردی
گفتم که غما خبر بود رخ زردی - فردوسی
- «جام» در شاهنامه فردوسی
- نداند بد و نیک فرجام کار
نخواهد ازو بندگی کردگار - چنینست فرجام کار جهان
نداند کسی آشکار و نهان - نگه کن سرانجام خود را ببین
چو کاری بیابی ازین به گزین - همه جامهها کرده پیروزه رنگ
دو چشم ابر خونین و رخ بادرنگ - دگر پنجه اندیشهی جامه کرد
که پوشند هنگام ننگ و نبرد - بزرگان به شادی بیاراستند
می و جام و رامشگران خواستند - سرانجام ببرید هر دو ز کفت
سزد گر بمانی بدین در شگفت - نهان گشته بود از بد اژدها
نیامد به فرجام هم زو رها - سرانجام رفتم سوی بیشهای
که کس را نه زان بیشه اندیشهای - سرانجام زان گاو و آن مرغزار
یکایک خبر شد سوی شهریار - پسند آمدش کار پولادگر
ببخشیدشان جامه و سیم و زر - نبیذ آر و رامشگران را بخوان
بپیمای جام و بیارای خوان - نشستند فرزانگان شادکام
گرفتند هر یک ز یاقوت جام - همان جامه و گوهر شاهوار
همان اسپ تازی به زرین عذار - تو گر چاشت را دست یازی به جام
و گر نه خورند ای پسر بر تو شام - به آغاز گنج است و فرجام رنج
پس از رنج رفتن ز جای سپنچ - به فرجام هم شد ز گیتی بدر
نماندش همان تاج و تخت و کمر - مرا با شما هم به فرجام کار
بباید چشیدن بد روزگار - بزرگی که فرجام او تیرگیست
برآن مهتری بر بباید گریست - سپهر بلند ار کشد زین تو
سرانجام خشتست بالین تو - مکش مر مراکت سرانجام کار
بپیچاند از خون من کردگار - بیافتاد ز اسپ آفریدون به خاک
سپه سر به سر جامه کردند چاک - همه جامه کرده کبود و سیاه
نشسته به اندوه در سوگ شاه - می روشن آمد ز پرمایه جام
مر آن چهر دارد منوچهر نام - و دیگر ز بد مردم بد کنش
به فرجام روزی بپیچد تنش - ز خاراش گهواره و دایه خاک
تن از جامه دور و لب از شیر پاک - فرود آمد از کوه و بالای خواست
همان جامهی خسرو آرای خواست - زبرجد طبقها و پیروزه جام
چه از زر سرخ و چه از سیم خام - نشست آنگهی سام با زیب و جام
همی داد چیز و همی راند کام - سرانجام گیتی ز سیمرغ و زال
پر از داستان شد به بسیار سال - گسارندهی می میآورد و جام
نگه کرد مهراب را پورسام - که یزدان هر آنچت هوا بود داد
سرانجام این کار فرخنده باد - همه زر و پیروزه بد جامشان
به روشن گلاب اندر آشامشان - گشاد آن سخن بر ستاره شمر
که فرجام این بر چه باشد گذر - بسی گفت و بشنید و زد داستان
سرانجام او گشت همداستان - چو آن جامههای گرانمایه دید
هم از دست رودابه پیرایه دید - فرستاده آرندهی نامه بود
مرا پاسخ نامه این جامه بود - برینست فرجام و انجام ما
بدان تا کجا باشد آرام ما - نهادند خوان و گرفتند جام
نخست از منوچهر بردند نام - چنین داد پاسخ کزین باک نیست
سرانجام آخر به جز خاک نیست - چو آن جامهها سوده بفگند شب
سپیده بخندید و بگشاد لب - ابا طوق زرین پرستنده شست
یکی جام زر هر یکی را به دست - چهل جامه دیبای پیکر به زر
طرازش همه گونه گونه گهر - وزان ژندهپیلان هندی چهار
همه جامه و فرش کردند بار - گرفته یکی جام هر یک به دست
بفرمود کامد به جای نشست - بسازم برآرم همه کام تو
گر اینست فرجام آرام تو - هر آن کس که با او بجوید نبرد
کند جامه مادر برو لاژورد - همان جامههای گرانمایه نیز
پرستنده و اسپ و هر گونه چیز - بیاراست رودابه را چون نگار
پر از جامه و رنگ و بوی بهار - چنان هم کجا ساختی از نخست
بیاید مر این را سرانجام جست - یک ایوان همه جامهی رود و می
بیاورده از پارس و اهواز و ری - تو گفتی مگر روز انجامش است
یکی رستخیز است گر رامش است - مر آن هر یکی را یکی جام زر
به دست اندرون پر ز مشک و گهر - همه سام را آفرین خواندند
پس از جام گوهر برافشاندند - بزد مهره در جام و برخاست غو
برآمد ز هر دو سپه دار و رو - غلامان و اسپان زرین ستام
پر از گوهر سرخ زرین دو جام - به فرجام پیروز شد بارمان
به میدان جنگ اندر آمد دمان - برادر شد آن مرد سنگ و خرد
سرانجام من هم برین بگذرد - سرانجام نوذر ز قلب سپاه
بیامد به نزدیک او رزمخواه - سرت گر بساید به ابر سیاه
سرانجام خاک است ازو جایگاه - ز گرد سواران جهان تار شد
سرانجام نوذر گرفتار شد - که گر چرخ گردان کشد زین تو
سرانجام خاکست بالین تو - سر سرکشان گشت پرگرد و خاک
همه دیده پر خون همه جامه چاک - شما نیز دیده پر از خون کنید
همه جامهی ناز بیرون کنید - یکی گنج ویژه به درویش داد
سراینده را جامهی خویش داد - چنین گفت رستم به دستان سام
که من نیستم مرد آرام و جام - بزد مهره در جام بر پشت پیل
ازو برشد آواز تا چند میل - تهمتن همیدون یکی جام می
بخورد آفرین کرد بر جان کی - از آرایش جامهی پهلوی
همان تاج و هم بارهی خسروی - دلیران توران برآویختند
سرانجام از رزم بگریختند - به دست دگر جام پر باده کرد
وزو یاد مردان آزاده کرد - دگر جام بر دست رستم سپرد
بدو گفت کای نامبردار و گرد - بیازید جامی لبالب نبید
بیاد تهمتن به دم درکشید - سرانجام هم جز به بالای خویش
نیابد کسی بهره از جای خویش - یکی جامهی شهریاری به زر
ز یاقوت و پیروزه تاج و کمر - چو صد سال بگذشت با تاج و تخت
سرانجام تاب اندر آمد به بخت - برآویخت با او به جنگ اژدها
نیامد به فرجام هم زو رها - چو چشم تذروان یکی چشمه دید
یکی جام زرین برو پر نبید - نشست از بر چشمه فرخندهپی
یکی جام زر دید پر کرده می - می و جام و بویا گل و میگسار
نکردست بخشش ورا کردگار - که در دشت مازندران یافت خوان
می و جام، با میگسار جوان - همه جامه بر برش چون آب بود
نیازش به آسایش و خواب بود - نپذرفت ازو جامه و اسپ و زر
که ننگ آمدش زان کلاه و کمر - سیم هفته چون کارها گشت راست
می و جام یاقوت و میخواره خواست - ز یاقوت جامی پر از مشک ناب
ز پیروزه دیگر یکی پر گلاب - سرانجام نیک و بدش بگذرد
شکارست مرگش همی بشکرد - چو سودابه پوشیدگان را بدید
ز بر جامهی خسروی بردرید - چرا روز جنگش نکردند بند
که جامهاش زره بود و تختش سمند - که جام برادر برادر خورد
هژبر آنک او جام می بشکرد - بدو گفت رستم که بیکام تو
مبادا گذر تا سرانجام تو - به کف بر نهاد آن درخشنده جام
نخستین ز کاووس کی برد نام - که ما را بدین جام می جای نیست
به می با تو ابلیس را پای نیست - می بابلی سرخ در جام زرد
تهمتن بروی زواره بخورد - به گیتی دران کوش چون بگذری
سرانجام نیکی بر خود بری - و دیگر که از رخش داد آگهی
ندید ایچ فرجام جز فرهی - یکی جام میخواست از میگسار
نکرد ایچ رنجه دل از کارزار - تهمتن یکی جامهی ترکوار
بپوشید و آمد دوان تا حصار - اگر سال گشتی فزون ازهزار
همین بود خواهد سرانجام کار - سرانجام گفتم که من پیش ازین
بسی گرد را برگرفتم ز زین - بکوشیم و فرجام کار آن بود
که فرمان و رای جهانبان بود - چو بگشاد خفتان و آن مهره دید
همه جامه بر خویشتن بردرید - چو زان گونه دیدند بر خاک سر
دریده برو جامه و خسته بر - به نزدیک من با یکی جام می
سزد گر فرستی هم اکنون به پی - بفرمود رستم که تا پیشکار
یکی جامه افگند بر جویبار - جوان را بران جامه آن جایگاه
بخوابید و آمد به نزدیک شاه - همی ریخت خون و همی کند خاک
همه جامهی خسروی کرد چاک - بدین رفتن اکنون نباید گریست
ندانم که کارش به فرجام چیست - یکی زود سازد یکی دیرتر
سرانجام بر مرگ باشد گذر - تهمتن پیاده همی رفت پیش
دریده همه جامه دل کرده ریش - مهان جهان جامه کردند چاک
به ابر اندر آمد سر گرد و خاک - بپیچید و بر خویشتن راز کرد
از انجام آهنگ آغاز کرد - همه جام بود از کران تا کران
پر از مشک و دینار و پر زعفران - بدو گفت این خود بکام منست
بزرگی به فرجام نام منست - اگر آب بودی مگر تر شدی
ز تری همه جامه بیبر شدی - بینداخت افسر ز مشکین سرم
چنین چاک شد جامه اندر برم - یکی بد نمودی به فرجام کار
که بر جان فرزند من زینهار - نهاد اندران بچهی اهرمن
خروشید و بفگند بر جامه تن - سرانجام گفتند کاین کی بود
به جامی که زهر افگنی می بود - سرانجام گفت ایمن از هر دوان
نگردد مرا دل نه روشن روان - هشیوار و با جامهای سپید
لبی پر ز خنده دلی پرامید - بزد دست و جامه بدرید پاک
به ناخن دو رخ را همی کرد چاک - به خواب و به آرامش آمد شتاب
بغلتید بر جامه افراسیاب - به گنجی که بد جامهی نابرید
فرستاد نزد سیاوش کلید - سرانجام مر یکدگر را کنار
گرفتند هر دو چو ابر بهار - همی آفرین باد بر شهریار
همه نیکوی باد فرجام کار - کسی کاو ببیند سرانجام بد
ز کردار بد بازگشتش سزد - سیاووش بدان گفتها رام شد
برافروخت و اندر خور جام شد - همان دست زر جامهی نابرید
که اندر جهان پیش ازان کس ندید - پرستار بسیار و چندی غلام
یکی پر ز یاقوت رخشنده جام - همه شب بپیچید تا روز پاک
چو شب جامهی قیرگون کرد چاک - ز روم و ز چین نیزش آمد پیام
همی یاد کاووس گیرد به جام - برین کوه ما نیز نخچیر هست
ز جام زبرجد می و شیر هست - به رامش بباش و به شادی خرام
می و جام با من چرا شد حرام - سرانجام ازین بگذراند سخن
نه سر بینم این کار او را نه بن - و لیکن ز گفت ستاره شمر
به فرجام زو سختی آید به سر - سرانجام هر دو به خاک اندرند
ز اختر به چنگ مغاک اندرند - پدر شاه و رستمش پروردگار
بپیچی به فرجام زین روزگار - همی جامه را بر برش کرد چاک
همی کند موی و همی ریخت خاک - ز اسپ اندر افتاد پیران به خاک
همه جامهی پهلوی کرده چاک - ز بهر جوان اسپ و بالای خواست
همان جامهی خسروآرای خواست - چو برداشتم جام پنجاه و هشت
نگیرم بجز یاد تابوت و تشت - کزین خواب نوشین سر آزاد کن
ز فرجام گیتی یکی یاد کن - کله ترگ و شمشیر جام منست
به بازو خم خام دام منست - نبیند دو چشمم مگر گرد رزم
حرامست بر من می و جام و بزم - بر و جامه بدرید و رخ را بکند
به خاک اندر آمد ز تخت بلند - بزد مهره بر پشت پیلان به جام
یلان بر کشیدند تیغ از نیام - همه جامه کرده کبود و سیاه
همه خاک بر سر بجای کلاه - سزد گر بگویی مرا نام خویش
بجویی ازین کار فرجام خویش - پراگند کاووس بر یال خاک
همه جامهی خسروی کرد چاک - چو نزدیکی شهر ایران رسید
همه جامهی پهلوی بردرید - همی در گمان افتد از نام خویش
نیندیشد از کار فرجام خویش - خروشان به سر بر پراگند خاک
همه جامه ها کرد بر خویش چاک - سرانجام بستر جز از خاک نیست
ازو بهره زهرست و تریاک نیست - یکی جام پر می گرفته به چنگ
به سر بر زده دستهی بوی و رنگ - سرانجام کیخسرو آید پدید
بجا آورد بندها را کلید - سرانجام برگشت یکسر سپاه
بجز من نشد پیش او کینه خواه - سرانجام بگذاشت جیحون به خشم
به آب و کشتی نیفگند چشم - بدو گفت شاه ای خردمند پیر
منه زهر برنده بر جام شیر - چو بر پشت پیل آن شه نامور
زدی مهره بر جام و بستی کمر - پر از مشک جامی ز یاقوت زرد
ز پیروزه دیگر یکی لاژورد - همه جامه برداشت وان جام زر
به جام اندرون نیز چندی گهر - وزان پس به گنجور فرمود شاه
که ده جام زرین بنه پیش گاه - وزانجا بیامد به جای نشست
گرفته چنان جام گوهر به دست - همه بدره و جام و می خواستی
به دینار گیتی بیاراستی - پرستار و آن جامهی زرنگار
بیاورد با گوهر شاهوار - به گنجور فرمود پس شهریار
که آرد دو صد جامهی زرنگار - چو پر شد سر از جام روشنگلاب
به خواب و به آسایش آمد شتاب - به گیتی بماند از او نام بد
همان پیش یزدان سرانجام بد - جهاندار از آن پس به گنجور گفت
که ده جام زرین بیار از نهفت - بیاورد صد جامه دیبای روم
همه پیکر از گوهر و زر بوم - یکی مهره در جام بر دست شاه
بکیوان رسیده خروش سپاه - شمامه نهاده در آن جام زر
ده از نقرهی خام با شش گهر - هم از خز و منسوج و هم پرنیان
یکی جام پر گوهر اندر میان - چنین است انجام و فرجام جنگ
یکی تاج یابد یکی گور تنگ - ندانم سرانجام و فرجام چیست
برین رفتن اکنون بباید گریست - ز تو خشم گردنکشان دور باد
درین جنگ فرجام ما سور باد - که آغاز و فرجام این رزمگاه
شنیدی و دیدی بنزد سپاه - هم از شهر پرسد هم از نام او
ازانپس بسازیم فرجام او - ازو ماند کیخسرو اندر شگفت
چو بنهاد جام آفرین برگرفت - بیاورد ده جام گوهر ز گنج
بزر بافته جامهی شاه پنج - می آورد و نار و ترنج و بهی
زدوده یکی جام شاهنشهی - گرفته بدست اندرون جام می
شب و روز بر یاد کاوس کی - می سالخورده بجام بلور
برآورده با بیژن گیو شور - بزد مهره در جام بر پشت پیل
زمین را تو گفتی براندود نیل - گرین گفتههای مرا نشنوی
بفرجام کارت پشیمان شوی - بپیوستم این نامه بر نام اوی
همه مهتری باد فرجام اوی - چو بر پشت پیل آن شه نامور
زدی مهره در جام و بستی کمر - به خوان بر یکی جام میخواستند
دل شاه گیتی بیاراستند - می و رود آورد با بوی و رنگ
نشستند با جام زرین به چنگ - هم انگه که شد جام می بر چهار
پدید آمد از دشت گرد سوار - به نارفته در جامه گریان شدند
بران آتش درد بریان شدند - چو قرطاس را جامهی خامه کرد
به هیشوی میرین یکی نامه کرد - به هیشوی داد آن دگر هرچ بود
ز دینار وز جامهی نابسود - به مردان بخندد همی روز رزم
هم از جامهی می به هنگام بزم - از اسپان تازی و برگستوان
ز خفتان وز جامهی هندوان - همه نیک بادا سرانجام تو
مبادا که باشیم بینام تو - چنان دید گوینده یک شب به خواب
که یک جام می داشتی چون گلاب - دقیقی ز جایی پدید آمدی
بران جام می داستانها زدی - بپوشید جامهی پرستش پلاس
خرد را چنان کرد باید سپاس - بخواند آن زمان پیر جاماسپ را
کجا راهبر بود گشتاسپ را - جهانجوی گفتا به فرخ زریر
به فرخنده جاماسپ و پور دلیر - چه بینید گفتا بدین اندرون
چه گویید کاین را سرانجام چون - زریر گرانمایه و اسفندیار
چو جاماسپ دستور ناباکدار - ز دانا سپهبد زریر سوار
ز جاماسپ و ز فرخ اسفندیار - پیاده برفتند تا پیش اوی
سیهشان شده جامه و زرد روی - سرانجام در جنگ کشته شود
نکو نامش اندر نوشته شود - بخواند او گرانمایه جاماسپ را
کجا رهنمون بود گشتاسپ را - به جاماسپ گفت ار چنینست کار
به هنگام رفتن سوی کارزار - چو آید سرانجام پیروز باز
ابر دشمنان دست کرده دراز - که چون باشد آغاز و فرجام جنگ
کرا بیشتر باشد اینجا درنگ - سرانجام ترکان به تیرش زنند
تن پیلوارش به خاک افگنند - نیامد خوش آن پیر جاماسپ را
به روی دژم گفت گشتاسپ را - سرانجام گردد برو تیرهبخت
بریده کندش آن نکو تاج و تخت - ولیکن سرانجام کشته شود
نکونامش اندر نوشته شود - ابر بیدرفش افگند اسپ تیز
برو جامه پر خون و دل پر ستیز - سرانجام بختش کند خاکسار
برهنه کند آن سر تاجدار - گریزد سرانجام سالار چین
از اسفندیار آن گو بافرین - چو جاماسپ گفت این سپیده دمید
فروغ ستاره بشد ناپدید - سرانجامش آمد یکی تیر چرخ
چنان آمده بودش از چرخ برخ - بیفتاد زان شولک خوب رنگ
بمرد و نرست اینت فرجام جنگ - بیامد سر سروران سپاه
پسر تهم جاماسپ دستور شاه - سرانجام کارش بکشتند زار
بران گرم خاکش فگندند خوار - سرانجام برگشت پیروز و شاد
به پیش پدر باز شد و ایستاد - دو هفته برآمد برین بر درنگ
نبینم همی روی فرجام جنگ - همه جامه تا پای بدرید پاک
بران خسروی تاج پاشید خاک - ز پس گفت داننده جاماسپ را
چه گویم کنون شاه لهراسپ را - چو او را چنان زار و کشته بدید
همه جامهی خسروی بردرید - بفرمود تا بر در گنبدش
بدادند جاماسپ را موبدش - بخواند آن جهاندیده جاماسپ را
کجا بیش دیدست لهراسپ را - فرستادم این پیر جاماسپ را
که دستور بد شاه لهراسپ را - ازان دشت آواز کردش کسی
که جاماسپ را کرد خسرو گسی - چو جامی گهر بود و منثور بود
طبایع ز پیوند او دور بود - بدو گفت جاماسپ کای شهریار
منم رفتنی کاین سخن نیست خوار - سرانجام گشتاسپ بنمود پشت
بدانگه که شد روزگارش درشت - به جاماسپ شاه جهاندار گفت
که با تو همیشه خرد باد جفت - جهاندیده جاماسپ را پیش خواند
ز اختر فراوان سخنها براند - بدین گفته یزدان گوای منست
چو جاماسپ کو رهنمای منست - چو بشنید جاماسپ بر پای خاست
بدو گفت کای خسرو داد و راست - بپوشید جاماسپ توزی قبای
فرود آمد از کوه بیرهنمای - بدو گفت جاماسپ کای شهریار
سخن بشنو از من یکی هوشیار - به جاماسپ گفت ای خردمند مرد
مرا بود ازان کار دل پر ز درد - چو جاماسپ تنگ اندر آمد ز راه
هم از باره دانست فرزند شاه - بیاورد جاماسپ آهنگران
چو سندان پولاد و پتک گران - بیامد به نزدیک فرخ پدر
که فرخنده جاماسپ آمد به در - یکی جوشن خسروانی بخواست
همان جامهی پهلوانی بخواست - بدو گفت جاماسپ کای راستگوی
جهانگیر و کنداور و نیکخوی - بدو گفت جاماسپ کای پهلوان
پدرت از جهان تیره دارد روان - چو جاماسپ زین گونه پاسخ شنود
دلش گشت از درد پر داغ و دود - چو جاماسپ را دید پویان به راه
به سربر یکی نغز توزی کلاه - چو باز آمدش دل به جاماسپ گفت
که این بد چرا داشتی در نهفت - ورا راهبر پیش جاماسپ بود
که دستور فرخنده گشتاسپ بود - ورا از بر جامه بر خفته دید
تن خسته در جامه بنهفته دید - بزد دست بر جامه اسفندیار
همه پرنیان بر تنش گشت خار - یکی جامهی سوکواران بخواست
بیامد بر داور داد و راست - یکی جام زرین به کف برگرفت
ز گشتاسپ آنگه سخن در برگرفت - بفرمود تا جام زرین چهار
دمادم ببستند بر گرگسار - سه جام میش داد و پرسش گرفت
که اکنون چه گویی چه بینم شگفت - ز گنجور خود جامهی نو بجست
به آب اندر آمد سر و تن بشست - سه جام می لعل فامش بداد
چو آهرمن از جام می گشت شاد - یکی جام پر بادهی مشک بوی
بدو داد تا لعل گرددش روی - می خسروانی سه جامش بداد
بخندید و زان اژدها کرد یاد - سپه را همه بر پشوتن سپرد
یکی جام زرین پر از می ببرد - یکی جام زرین به کف برنهاد
چو دانست کز می دلش گشت شاد - چنین گفت کامد هژبری به دام
ابا چامه و رود و پر کرده جام - بداد آفرینندهی داد و راد
مرا پاک جام و پرستنده داد - سه جام می خسروانیش داد
ببد گرگسار از می لعل شاد - بدادش سه جام دمادم نبید
می سرخ و جام از گل شنبلید - سر جنگجویان به خوردن نشست
پرستنده شد جام باده به دست - یکی کاروانی شتر با منست
ز پوشیدنی جامههای نشست - که بر تافتش ساعد و آستین
یکی اسپ و دو جامه دیبای چین - همه جامه چاک و دو پایش به خاک
از ارجاسپ جانش پر از بیم و باک - چو تاریکتر شد شب اسفندیار
بپوشید نو جامهی کارزار - کباب و می آورد و نوشیدنی
همان جامهی رزم و پوشیدنی - چو نان خورده شد هر یکی را سه جام
بدادند و گشتند زان شادکام - چو سیصد شتر جامهی چینیان
ز منسوج و زربفت وز پرنیان - ز دیوارها جامه آویختند
زبر مشک و عنبر همی بیختند - چو گشتاسپ بشنید رامش گزید
به آواز او جام می درکشید - می خسروانی به جام بلور
گسارنده می داد رخشان چو هور - درم دارد و نقل و جام نبید
سر گوسفندی تواند برید - بخواند آن زمان شاه جاماسپ را
همان فال گویان لهراسپ را - وگر خود نکشتی پدر مر مرا
نگشتی به جاماسپ بداخترا - بدو گفت جاماسپ کای شهریار
تواین روز را خوار مایه مدار - به جاماسپ گفت آنگهی شهریار
به من بر بگردد بد روزگار؟ - چو از خواب بیدار شد تیره شب
یکی جام می خواست و بگشاد لب - چو جاماسپ آمد مرا بسته دید
وزان بستگیها تنم خسته دید - مرا خوار کردی به گفت گرزم
که جام خورش خواستی روز بزم - سرانجام بستر بود تیرهخاک
بپرد روان سوی یزدان پاک - چنین گفت کین نامور پهلوست
سرافراز با جامهی خسروست - دگر جام بر دست بهمن نهاد
که برگیر ازان کس که خواهی تو یاد - بترسید بهمن ز جام نبید
زواره نخستین دمی درکشید - ازو بستد آن جام بهمن به چنگ
دل آزار کرده بدان می درنگ - یکی جام پر می به دست دگر
پرستنده بر پای پیشش پسر - یکی جام زرین پر از باده کرد
وزو یاد مردان آزاده کرد - نشینیم با یکدگر شادکام
به یاد شهنشاه گیریم جام - به ایوانها تخت زرین نهید
برو جامهی خسرو آیین نهید - بدو گفت رستم که ایدون کنم
شوم جامهی راه بیرون کنم - خرامان بیایی سوی خان من
به دیدار روشن کنی جام من - چو نان خورده شد جام می برگرفت
ز رویین دژ آنگه سخن درگرفت - ازان مردی خود همی یاد کرد
به یاد شهنشاه جامی بخورد - به آرام بنشین و بردار جام
ز تندی و تیزی مبر هیچ نام - همی خورد افگنده مردار اوی
ز جامه برهنه تن خوار اوی - بیاورد جاماسپ آهنگران
که ما را گشاید ز بند گران - سخنها به ما بر کنون شد دراز
اگر تشنهای جام می را فراز - چرا آب بر جام می بفگنی
که تیزی نبیند کهن بشکنی - پشوتن چنین گفت با میگسار
که بیآب جامی می افگن بیار - هم از بند او بد شود نام من
بد آید ز گشتاسپ انجام من - بفرمود مهتر که جام آورید
به جای می پخته خام آورید - بماند به گیتی ز من نام بد
به گشتاسپ بادا سرانجام بد - بیاورد یک جام می میگسار
که کشتی بکردی بروبر گذار - همان جام را کودک میگسار
بیاورد پر بادهی شاهوار - کنون مایهدار تو گشتاسپ است
به پیش وی اندر چو جاماسپ است - بیندازد آن چادر لاژورد
پدید آید از جام یاقوت زرد - سراپردهی شاه پر خاک بود
همه جامهی مهتران چاک بود - سرانجام ازان کار سیر آید او
اگرچه ز بد سیر دیر آید او - که از بند تا جاودان نام بد
بماند به من وز تو انجام بد - پشوتن بر و جامه را کرد چاک
خروشان به سر بر همی کرد خاک - که مه تاج بادا و مه تخت شاه
مه گشتاسپ و جاماسپ و آن بارگاه - چنین گفت جاماسپ گم بوده نام
که هرگز به گیتی مبیناد کام - تهمتن بنزد پشوتن رسید
همه جامه بر تن سراسر درید - بر و جامه رستم همی پاره کرد
سرش پر ز خاک و دلش پر ز درد - به خوبی شده در جهان نام من
ز گشتاسپ بد شد سرانجام من - برهنه سر و پای پرگرد و خاک
به تن بر همه جامه کردند چاک - بگفت این و رخ سوی جاماسپ کرد
که ای شوم بدکیش و بدزاد مرد - همی جامه را چاک زد بر برش
به خاک اندر آمد سر و افسرش - کمرهای زرین و زرین ستام
ز یاقوت با زنگ زرین دو جام - بدانست جاماسپ آن نیک و بد
که آن پادشاهی به بهمن رسد - خوش آمد سخن شاه گشتاسپ را
بفرمود فرخنده جاماسپ را - نبیره که از جان گرامیتر است
به دانش ز جاماسپ نامیتر است - ز بالا و از جامهی نابرید
پرستار وز کودکان نارسید - گشاد آن میان بستن پهلوی
برآهیخت زو جامهی خسروی - ازان پس تن رخش را برکشید
بشست و برو جامهها گسترید - چه جویی همی زین سرای سپنج
کز آغاز رنجست و فرجام رنج - به یک سال در سیستان سوک بود
همه جامههاشان سیاه و کبود - خروشان همه زابلستان و بست
یکی را نبد جامه بر تن درست - همی خورد هرچیز تا گشت سیر
فگندند پس جامهی نرم زیر - چو گشتاسپ را تیره شد روی بخت
بیاورد جاماسپ را پیش تخت - سرانجام بر دست یاز اردشیر
گرفتار شد نامدار دلیر - به جامه بپوشید و آمد دمان
پرامید و شادان و روشنروان - که باز آمدی جامهها نیمنم
بدین کارکرد از که یابی درم - به سنگی که من جامه را برزنم
چو پاکیزه گردد به آب افگنم - چو آن جامهها بر زمین بر نهاد
سر تنگ صندوق را برگشاد - ازو بستدی جامه و سیم و زر
چنین تا فراوان نماند از گهر - بدو گفت کاین جامه برزن به سنگ
که از پیشه جستن ترا نیست ننگ - ازان تو داریم چیزی که هست
ز پوشیدنی جامه و برنشست - همه جامه و باره و تر و تباه
ز خاک سیه ساخته جایگاه - بفرمود تا جامهها خواستند
به خرگاه جایی بیاراستند - بفرمود تا موبدی رهنمای
یکی دست جامه ز سر تا به پای - بفرمود داراب ده بدره زر
بیارند پرمایه جامی گهر - ز هر جامهیی تخته فرمود پنج
بدادند آنرا که او دید رنج - همه جامهی خسروانی به زر
درو بافته چند گونه گهر - یکی جام پر سرخ یاقوت کرد
یکی دیگری پر ز یاقوت زرد - که فرجام این رزم بزم آوریم
مبادا که دل سوی رزم آوریم - کنیزک پس پشت ناهید شست
ازان هریکی جامی از زر بدست - به جام اندرون گوهر شاهوار
بتآرای با افسر و گوشوار - بپیچید در جامه و سر بتافت
که از نکهتش بوی ناخوش بیافت - ز چار اندرآمد درم تا بهشت
یکی را بجام و یکی را به تشت - بدیدند شب شاه را شادکام
به پیش اندرون پرگهر چار جام - بفرمود تا زو بپرسند شاه
که جام نبید از چه داری نگاه - که این جام پیروزی جان ماست
سر اختران زیر فرمان ماست - بدو گفت ساقی که ای شیر فش
چه داری همی جام زرین به کش - کمر خواست پرگوهر شاهوار
یکی خسروی جامهی زرنگار - سکندر چنین داد پاسخ که جام
فرستاده را باشد ای نیکنام - سکندر چو خوردی می خوشگوار
نهادی سبک جام را بر کنار - گر آیین ایران جز اینست راه
ببر جام زرین سوی گنج شاه - چنین تا می و جام چندی بگشت
نهادن ز اندازه اندر گذشت - بخندید از آیین او شهریار
یکی جام پرگوهر شاهوار - دهنده بیامد به دارا بگفت
که رومی شد امروز با جام جفت - ببینیم فرجام تا چون بود
که گردش ز اندیشه بیرون بود - سرانجام گفت این ز کشتن بتر
که من پیش رومی ببندم کمر - بزرگی به فرجام هم بگذرد
شکارست مرگش همی بشکرد - سکندر همه جامهها کرد چاک
به تاج کیان بر پراگند خاک - برین است فرجام چرخ بلند
خرامش سوی رنج و سودش گزند - که فرجام هم روزمان بگذرد
زمانه پی ما همی بشمرد - کنم زنده بر دار بدنام را
که گم کرد ز آغاز فرجام را - کسی کو ز فرمان ما بگذرد
به فرجام زان کار کیفر برد - فرستاده را جامه و بدره داد
ز گنجش ز هرگونهیی بهره داد - یکی جام زر هر یکی را به دست
بر آیین خوبان خسروپرست - سرانجام لشکر نماند نه شاه
بیاید نو آیین یکی پیشگاه - دگر جام دارم که پر میکنی
وگر آب سر اندرو افگنی - به ده سال اگر با ندیمان به هم
نشیند نگردد می از جام کم - همت می دهد جام هم آب سرد
شگفت آنک کمی نگیرد ز خورد - همان گوهر و جامهی نابرید
ز چیزی که شایستهتر برگزید - ببردند سیصد شتروار بار
همان جامه و گوهر شاهوار - قدح هم چنان نامداری به دست
همه سرکشان از می جام مست - بفرمود تا جامه و سیم و زر
بیاورد گنجور جامی گهر - پر از روغن گاو جامی بزرگ
فرستاد زی فیلسوف سترگ - سخن گفتش از جام روغن نخست
همی دانش نامور بازجست - بینداخت دارو به رامش نشست
یکی جام بگرفت شادان به دست - بر کید بودند کین جام کرد
به روز سپید و شب لاژورد - ازان پس بفرمود کان جام زرد
بیارند پر کرده از آب سرد - همی خورد زان جام زر هرکس آب
ز شبگیر تا بود هنگام خواب - که افزایش آب این جام چیست
نجومیست گر آلت هندویست - چنین داد پاسخ که ای شهریار
تو این جام را خوارمایه مدار - چنان دان که ریزندهی خون شاه
جز آتش نبیند به فرجام گاه - به طینوش گفت ایدر آرام گیر
چو آسوده گردی می و جام گیر - بسان زنان مرد پوشیده روی
همی رفت با جامه و رنگ و بوی - بکشتند فرجام کارش به تیر
یکی آهنین کوه بد پیل گیر - بدان تا نیاید بدین روی کوه
نینجامید از ما گروها گروه - ابا تاج و با جامهی شاهوار
همی رفت با خوبرخ ده سوار - اگر مرگ باشد فزونی ز کیست
به بینم که فرجام این کار چیست - ببردند پس تاجها پیش اوی
همان جامه و گوهر و رنگ و بوی - چو فرجامشان روز رزم تو بود
زمانه نه کاهد نخواهد فزود - ز سنجاب و قاقم ز موی سمور
ز گستردنیها و جام بلور - هم از جامه و پرده و تخت عاج
ز دیبای پرمایه و طوق و تاج - که فرجام هم روز تو بگذرد
خنک آنک گیتی به بد نسپرد - دگر سلهی زعفران بد هزار
ز دیبا و هرجامهی بیشمار - زبرجد یکی جام بودش به گنج
همان در ناسفته هفتاد و پنج - یکی جام دیگر بدش لاژورد
نهاد اندرو شست یاقوت زرد - همه جامههاشان ز خز و حریر
ازو چند برنا بد و چند پیر - ازو هرک پیری بد و نام داشت
پر از در زرین یکی جام داشت - اگر صد بمانی و گر صدهزار
به خاک اندر آید سرانجام کار - یکی آنک هستیش را راز نیست
به کاریش فرجام و آغاز نیست - بیاورد پس جامهی پهلوی
یکی باره با آلت خسروی - سرانجام گفت ای سرافراز شاه
به تأویل این کرد باید نگاه - شب و روز خوردن بدی کار اوی
می و جام و رامشگران یار اوی - جهانجوی را دید جامی به دست
نگهبان اسپان همه خفته مست - هماندر زمان پیش بنهاد جام
بزد بر سر تازی اسپان لگام - سرانجام ابری برآمد سیاه
بشد کوشش و رزم را دستگاه - بفرمود تا خوان بیاراستند
می و جام و رامشگران خواستند - نماند همین نیز بر هفتواد
بپیچد به فرجام این بدنژاد - بپیچید گردن ز جام نبید
که نوبت بدش جای مستی ندید - چو از جام می سست شدشان زبان
بیامد جهاندار با میزبان - چو از بردنی جامهها کرد راست
ز سالار آخر خری ده بخواست - چو خربندگان جامههای گلیم
بپوشید و بارش همه زر و سیم - ز پیرایه و جامه و سیم و زر
ز دینار و دیبا و در و گهر - ز صندوق بگشاد و بند و کلید
برآورد و برداشت جام نبید - بیاورد جامی ز یاقوت زرد
پر از شکر و پست با آب سرد - همان جامه پوشیده با او بهم
نباید که چیزی بود بیش و کم - یکی جامه و چهر و بالا یکی
که پیدا نبد این ازان اندکی - کشیدی پرستنده هر سو رده
همه جامههاشان به زر آژده - منم ویژه زنده کن نام اوی
مبادا جز از نیکی انجام اوی - به گیتی ممانید جز نام نیک
هرانکس که خواهد سرانجام نیک - چه با رنج باشی چه با تاج و تخت
ببایدت بستن به فرجام رخت - خنک آنک جامی بگیرد به دست
خورد یاد شاهان یزدانپرست - چو جام نبیدش دمادم شود
بخسپد بدانگه که خرم شود - هم آرام ازویست و هم کار ازوی
هم انجام ازویست و فرجام ازوی - بماناد تا جاودان نام اوی
همه مهتری باد فرجام اوی - ازو دیدم اندر جهان نام نیک
ز گیتی ورا باد فرجام نیک - سرانجام با خاک باشیم جفت
دو رخ را به چادر بباید نهفت - اگر مرگ دارد چنین طبع گرگ
پر از می یکی جام خواهم بزرگ - به فرجام هم روز تو بگذرد
سپهر روانت به پی بسپرد - می خسروی خواست طایر به جام
نخستین ز غسانیان برد نام - چو کشتی یکی جام برداشتی
بر آتش همی تیز بگذاشتی - دو هفته سپهر اندرین گشته شد
به فرجام چرم خر آغشته شد - سرانجام قیصر گرفتار شد
وزو اختر نیک بیزار شد - پسر گویی آنرا کش انباز نیست
ز گیتیش فرجام و آغاز نیست - درم بار کردند خروار شست
هم از گوهر و جامهی بر نشست - سرانجام در بند و زندان بمرد
کلاه کیی دیگری را سپرد - چنین گفت کاینست فرجام ما
ندانم کجا باشد آرام ما - سرانجام مرگ آیدت بیگمان
اگر تیرهای گر چراغ جهان - سه جام می خسروانی بخورد
پراندیشه شد سر سوی خواب کرد - نگه کرد از آغاز فرجام را
بدو داد پرمایه بهرام را - ز دینار گنجیش پنجه هزار
بدادند با جامهی شهریار - همه جامهها را بکردند چاک
همی ریختند از بر یال و خاک - تو رامی و با تو جهان رام نیست
چو نام خورده آید به از جام نیست - بیاورد پس خلعت خسروی
همان اسپ و هم جامهی پهلوی - چو نان خورده شد میزبان در زمان
بیاورد جامی ز می شادمان - چو نان خورده شد میگرفتند و جام
نخست از شهنشاه بردند نام - که از جام یابی سرانجام نیک
خنک میگسار و می و جام نیک - بسی گوسفندان فربه بکشت
بیامد یکی جام زرین به مشت - چو نان خورده شد جامهای نبید
نهادند پیشش گل و شنبلید - به جام اندرون بود می پنج من
خورم هفت ازین بر سر انجمن - به روی جهاندار جام نبید
دو من را به یکبار اندر کشید - چنان هفت جام پر از می بخورد
ازان می پرستان برآورد گرد - یکی جام دیگر پر از می بلور
به دلش اندر افتاد زان جام شور - برو کهترانش خروشان شدند
وزان مجلس و جام جوشان شدند - ز پیش بزرگان بیازید دست
بدان جام می تاخت و بر پای جست - به یاد شهنشاه بگرفت جام
منم گفت میخواره کبروی نام - به روی شهنشاه جام نبید
چو من درکشم یار خواهم گزید - بدادم سه جام نبیدش نهان
که ماند کس از تخم او در جهان - نژادش نبد جز سه جام نبید
که دانست کاین شاه خواهد شنید - به اندازهبر هرکسی می خورید
به آغاز و فرجام خود بنگرید - به پور جوان گفت کاین هفت جام
بخور تا شوی ایمن و شادکام - بزد کفشگر جام می هفت و هشت
هماندر زمان آتشش سخت گشت - جوانمرد را جام گستاخ کرد
بیامد در خانه سوراخ کرد - ز برزن همی سوی برزن شتافت
بفرجام بیکار پیری بیافت - گسارنده آورد جام بلور
نهادند بر دست بهرام گور - یکی جام زرین بفرمود شاه
بدان پیر دادن که آمد ز راه - که نیکیست فرجام این گر بدی
زنش گفت کاری بود ایزدی - همه ماهروی و همه جعدموی
همه جامه گوهر مه مشک موی - می لعل رخشان به جام بلور
چو شد خرم و شاد بهرام گور - سرانجام گشت از جهان ناپدید
کلنگی به چنگ آمدش بردمید - چو آن چامه بشنید بهرام گور
بخورد آن گران سنگ جام بلور - یکی جام بر دست هر یک بلور
بدیشان نگه کرد بهرام گور - بمان تا بباشد همانجا به جای
تو با جام می سوی رامش گرای - بدین شادی اکنون یکی جام خواه
چو آرام دل یافتی کام خواه - بیاورد برزین می سرخ و جام
نخستین ز شاه جهان برد نام - ازان پس بیاورد جامی بلور
نهادند بر دست بهرام گور - همی خواندش شاه طغری به نام
دو چشمش به رنگ پر از خون دو جام - به آواز ایشان شهنشاه جام
ز باده تهی کرد و شد شادکام - من از جام می همچنانم که دوش
نتابد می این پیر گوهر فروش - کنیزک بیاورد جامی نبید
می سرخ و جام و گل و شنبلید - وزانجا بیامد به جای نشست
یکی جام می خواست از می پرست - بیازید دهقان به جام از نخست
بخورد و به مشک و گلابش بشست - همانگه چو از باده خرم شدند
ز خردک به جام دمادم شدند - به بهرام داد آن دلارای جام
بدو گفت میخواره را چیست نام - چو بشنید بهرام بالای خواست
یکی جامهی خسرو آرای خواست - گر او را همی بایدت جامگیر
مکن سرسری امشب آرامگیر - چو نان خورده شد جام باید گرفت
به خواب خوش آرام باید گرفت - یکی جام کافور بر با گلاب
چنان کن که بویا بود جای خواب - چو شد دست شسته می و جام خواست
به می رامش و نام و آرام خواست - دو جامه ندیدست هرگز به هم
ازویست هم بر تن او ستم - چو نان خورده شد شاه بهرام گور
بفرمود جامی بزرگ از بلور - می و جام بردند و رامشگران
به پالیز رفتند با مهتران - کنون بر گل و نار و سیب و بهی
ز می جام زرین ندارم تهی - چو نان خورده شد جام پر میببرد
نخستنی به بهرام خسرو سپرد - بدینگونه تا شاد و خرم شدند
ز خردک به جام دمادم شدند - زن کمسخن گفت آری نکوست
هم آغاز هر کار و فرجام ازوست - یکی نام دزدی نهد بر کسی
که فرجام زان رنج یابد بسی - همی بود یک چند با مهتران
می روشن و جام و رامشگران - به ره کشته شد هم به فرجام کار
به گفتار آن زن ز بهر سوار - به موبدم درم داد ده بدره نیز
همان جامه و اسپ و بسیار چیز - چو برداشت بهرام جام بلور
به مغزش نبید اندرافگند شور - به فرجام گفت ای سخنگوی مرد
مرا در دو کشور مکن روی زرد - یکی کار پیش است با درد و رنج
به آغاز رنج و به فرجام گنج - سپینود با شاه بهرام گور
چو می بود روشن به جام بلور - به دیدار بهرام شد شادکام
بیاراست خوان و بیاورد جام - چنین تا پدید آمد آن زرد جام
که خورشید خوانی مر او را به نام - به ایوانها تخت زرین نهاد
برو جامهی خسرو آیین نهاد - می آورد و برخواند رامشگران
همه جام پر از کران تا کران - سوی خوابگه رفتن آراستند
ز هرگونهیی جامهها خواستند - ز دیبا و از جامهی نابسود
که آن را شمار و کرانه نبود - همی خواست تا گنجها بنگرد
زر و گوهر و جامهها بشمرد - ازان پس به هرسو یکی نامه کرد
به جایی که درویش بد جامه کرد - سرانجام هرمز گرفتار شد
همه تاجها پیش او خوار شد - ز مژگان سرشکش برخ برچکید
همه جامهی پهلوی بردرید - ببخشید جاماسب را همچنین
بزرگان برو خواندند آفرین - بیامد به تخت کیی برنشست
ورا گشت جاماسب مهترپرست - چنین بود تا بیست و سه ساله گشت
به جام اندرون باده چون لاله گشت - ازین داد و بیداد در گردنم
به فرجام روزی بپیچد تنم - بکشتند و بردند ز ایوان کشان
ز جاماسب جستند چندی نشان - بیاریم جاماسب ده ساله را
که با در همتا کند ژاله را - هر آنکس که اندیشهی بد کند
به فرجام بد با تن خود کند - زمین گر گشاده کند راز خویش
بپیماید آغاز و انجام خویش - نه پروای رای مسیحابود
به فرجام خصمش چلیپا بود - گرت هست جام میزرد خواه
به دل خرمی را مدان از گناه - که انجام و فرجام چونین سخن
چه گونهاست و این برچه آید ببن - چو بنشست می خوردن آراستی
وزان جام نوشینروان خواستی - چه سازیم تا نام نیک آوریم
درآغاز فرجام نیک آوریم - یکی مرد برناست کز خویشتن
به آرایش جامه کردست زن - چهارم که مانی بجا کام را
ببینی ز آغاز فرجام را - چنین جامه پوشید کز شرم شاه
نیارست کردن به رویش نگاه - چو نان خورده شد جام میخواستند
به می جان روشن بیاراستند - به یزدان گراییم فرجام کار
که روزی ده اویست و پروردگار - که گرچند بد کردن آسان بود
به فرجام زو جان هراسان بود - تو گفتی که جامی ز یاقوت زرد
نهادند بر چادر لاژورد - به فرجام هیتال برگشته شد
دو بهره مگر خسته و کشته شد - ورا زان سخن نیک ناکام دید
به آغاز آن رنج فرجام دید - یکی جام فرمود پس شهریار
که کردند پرگوهر شاهوار - ز عود و ز عنبر ز کافور و زر
همه جامه وجام پیکر گهر - یکی افسری خواست از گنج رای
همان جامهی زر ز سر تا به پای - سرانجام بستر ز خشتست وخاک
وگر سوخته گردد اندر مغاک - نباید کزین جنگ فرجام کار
به ما بازماند بد روزگار - اگر پند من سر به سر نشنوی
به فرجام زین بد پشیمان شوی - شمارابباید نشستن نخست
برام وباکام فرجام جست - درم بود و گوهر چپ و دست راست
جز از جامهی شاه چیزی نخواست - دگر آنک با جامهی شهریار
ببیند مرا مرد ناسازگار - برهنه شد از جامه بازوی او
یکی مرغ رفت از هوا سوی او - شهنشاه چون دید ز اندیشه رنج
بفرمود تا جامه دستی ز گنج - وزان کس که ماند همی نام بد
از آغاز بد بود و فرجام بد - بد و نیک از او دان کش انباز نیست
به کاریش فرجام وآغاز نیست - به آزرم اگر بفگنی سوی خویش
پشیمانی آید به فرجام پیش - نماند پس ازمرگ او نام زشت
بیابد به فرجام خرم بهشت - به کاری نیازد که فرجام اوی
پشیمانی و تندی آرد بروی - چنین داد پاسخ که ایشان ز جام
نکردند هرگز به دل یاد نام - مرا نام بر جام چیره شدست
روانم زمانرا پذیره شدست - سرانجام بستر بود تیره خاک
یکی را فراز و یکی را مغاک - چوسالت شد ای پیر برشست و یک
میو جام وآرام شد بینمک - ز یاران بسی ماند و چندی گذشت
تو با جام همراه مانده به دشت - زیانکارتر کار گفتی که چیست
که فرجام ازان بد بباید گریست - سرانجام گفتند ما کهتریم
ز فرمان شاه جهان نگذریم - پشیمانی آرد بفرجام سود
گل آرزو را نشاید بسود - شنیدم که هرکو هوا پرورد
بفرجام کردار کیفر برد - مگر جامه از مشتری بستدی
به لوئل بر از خون نقط برزدی - همی مهرگان بوید از باد تو
بجام میاندر کنم یاد تو - چنین است انجام و آغاز ما
سخن گفتن فاش و هم راز ما - ازان خوردن ز هر باکس نگفت
یکی جامه افگند ونالان بخفت - سرانجام جز دخمهی بیکفن
نیابد ازین مهتر انجمن - سرانجام هردو بخاک اندرند
بتارک بدام هلاک اندرند - هنرمند گر مردم بیهنر
بفرجام هم خاک دارد ببر - جهاندار چون دید بهرام را
بدانستش آغاز و فرجام را - همین یاره وطوق واین گوشوار
همین جامهی زر گوهرنگار - بفرجام کارآیدت رنج ودرد
بگرد درناسپاسان مگرد - ندانم سرانجام این چون بود
همیشه دو چشمم پر از خون بود - همی شاه خوانند بهرام را
ندیدند آغاز فرجام را - فرود آمد و جامهی خویش تفت
بپوشید ناکام و بربام رفت - هم آنگه بیاورد جامی نبید
که شد زنگ خورشید زو ناپدید - بخورد آن زمان خسرو از می سه جام
می و نان کشکین که دارد بنام - بپوشید پس جامهی زرنگار
به سر برنهاد افسر شهریار - همیگفت هر کس که این خسروست
که با تاج و با جامههای نوست - سرانجام اگر راه جویی بداد
هیونی برافگن بکردار باد - ز بهرام چوبین یکی نامه داشت
همان نامه پوشیده در جامه داشت - دگر باره خراد بر زین ز راه
ازو بستد آن جام و شد نزد شاه - ز چیزی که بود اندران تازه بوم
همان جامه هایی که خیزد ز روم - گرین رفتن من همایون بود
نگه کن که فرجام من چون بود - بسی رنج دیدی و آویختی
سرانجام زین بنده بگریختی - سرانجام بگریزد آن بد نژاد
فراوان کند روز نیکیش یاد - بزرگان نیارند پیش خرد
به فرجام هم نیک و بد بگذرد - سرانجام مرد ستاره شمر
به قیصر چنین گفت کای تاجور - نشسته زنی خوب برتخت ناز
پراز شرم با جامههای طراز - ز زرینه و گوهر شاهوار
ز یاقوت وز جامهی زرنگار - وزان چاره جستن دران روزگار
وزان پوشش جامهی شهریار - همه جامهاش سبز و خنگی به زیر
ز دیدار او گشت خسرو دلیر - زن پیر رفت و بیاورد جام
ازان جام بهرام شد شادکام - یکی جام پر بر کفش برنهاد
بدان تا شود پیرزن نیز شاد - بریدم کدو را که نوبد سرش
یکی جام کردم نهادم برش - بدو گفت بهرام چون می بود
ازان خوبتر جامها کی بود - چو بر جامهی ما چلیپا بود
نشست اندر آیین ترسا بود - بپوشید پس جامهی شهریار
بیاویخت آن تاج گوهرنگار - کسی کش خرد بود چون جامه دید
بدانست کور ای قیصر گزید - همان خسروی طوق با گوشوار
صدوشست تا جامهی زرنگار - به دستور فرمود پس شهریار
که آن جامهی روم گوهر نگار - نه آیین پرمایه دهقان بود
کجا جامهی جاثلیقان بود - چو خسرو فرود آمد از تخت بار
ابا جامهی روم گوهر نگار - نیاطوس را داد و بنوشت عهد
بران جام حنظل پراگند شهد - ازان پس دو ایوان بیاراستند
زهر گونهیی جامهها خواستند - یکی جای خرم بپرداختند
ز هر گونهیی جامهها ساختند - اگر با تو بسیار خوبی کند
به فرجام پیمان تو بشکند - کنون خوردنیهات نان و بره
همان پوششت جامههای سره - همه هرچ در چین و را بنده بود
به پوشیدشان جامههای کبود - ز پیوند وز بند آن روزگار
غم و رنج بیند به فرجام کار - همه جامهی پهلوی کرد چاک
خروشان به سر بر همیریخت خاک - بکوشید بسیار با مرد مست
سر انجام گویا زبانش ببست - تو با جامه پاک بر تخت زر
ورا هر زمان برتو باشد گذر - کنون تا ببینم که با جام می
یکی سست باشی اگر سخت پی - بفرمود تا جام بنداختند
وزان هرکسی دل بپرداختند - گرفتند نفرین به بهرام بر
بران جام و آرندهی جام بر - بدان مجلس اندر یکی جام بود
نوشته برو نام بهرام بود - بفرمود تا دردمیدند بوق
بیاورد پس جامهای خلوق - بدیدی که فرجام این کار چیست
ز زیچ اختر این جهاندار چیست - ز دیبای زربفت رومی دویست
که گفتی ز زر جامه با رزیکیست - چه از جامهی نرم رومی حریر
ز در و زبرجد یکی آبگیر - ز هندی و چینی و از بربری
ز مصری و از جامهی پهلوی - همان جامه و تخت و اسب و ستام
ز پوشیدنیها که بردیم نام - همیگفت وز دیده خوناب زرد
همیریخت برجامهی لاژورد - ز شیرین بران تشت بد رهنمون
که آغاز چون بود و فرجام چون - به فرجام شیرین ورا زهر داد
شد آن نامور دخت قیصرنژاد - به چین دریکی مرد بد بیهمال
همیبافت آن جامه راهفت سال - به جاماسپ گفت ای گرانمایه مرد
فزونی چه داری به دین کارکرد - به گسترد روز نو آن جامه را
ز شادی جداکرد خوکامه را - که او را بنا شاه گشتاسپ کرد
برای و به تدبیر جاماسپ کرد - بران جامه بر مجلس آراستند
نوازندهی رود و می خواستند - همان گوی زرین و سیمین هزار
بر آتش همیتافتی جامهدار - یکی جامه افکنده بد زربفت
برش بود وبالاش پنجاه و هفت - برو بافته تاج شاهنشهان
چنان جامه هرگز نبد درجهان - چو آن دانشی گفت و خسرو شنید
به آواز او جام می در کشید - شهنشاه پس جام دیگر بخواست
بر آواز سربرآورد راست - چوبشنید پرویز برپای خاست
به آواز او بر یکی جام خواست - همه جامه را بار بد سبز کرد
همان به ربط و رود ننگ و نبرد - که بود اندر آن جام یک من نبید
به یکدم می روشن اندر کشید - بیامد پری چهرهی میگسار
یکی جام بر کف بر شهریار - به آواز او شاد می درکشید
همان جام یاقوت بر سرکشید - بیاورد جامی دگر میگسار
چو از خوب رخ بستد آن شهریار - به ارزانیان جامهها داد نیز
ز دیبا و دینار و هرگونه چیز - سرانجام جای تو خاکست و خشت
جز از تخم نیکی نبایدت کشت - مرا خواست افگند در دام اوی
که تاریک بادا سرانجام اوی - به زندان تنگ اندر آمد تخوار
بدان چاره با جامهی کارزار - سرانجام هردو به خاک اندرند
به تاریک دام هلاک اندرند - بران نه که کشتی تو جنگی هزار
سرانجام سیرآیی از کارزار - ز رای برین نزد مانامه بود
گهر بود و هر گونهیی جامه بود - ز یاقوت وز گوهر شاهوار
همان آلت و جامهی زرنگار - فراوان ز نامش سخن را ندیم
سرانجام باد آورش خواندیم - ببر بر همه جامشان چاک بود
سر هر دو دانا پر از خاک بود - ابا جامه و آبدستان وآب
همیکرد خسرو ببردن شتاب - چو آن جامهها را بپوشید شاه
به زمزم همی توبه کرد از گناه - سبک رفت و جامه ازو در کشید
جگرگاه شاه جهان بر درید - بپیچید و بر زد یکی سرد باد
به زاری بران جامه بر جان بداد - بروتشت آب آر و مشک و عبیر
یکی پاک ترجامهی دلپذیر - نشسته بر شاه پوشیده روی
به تن بریکی جامه کافور بوی - سرانجام جانش به خواری به داد
چرا جویی از کار بیداد داد - به یارای خوان و به پیمای جام
ز تیمار گیتی مبر هیچ نام - اگر چرخ گردان کشد زین تو
سرانجام خاکست بالین تو - همه گردکن خواسته هرچ هست
پرستنده و جامهی برنشست - رهایی نیابم سرانجام ازین
خوشا باد نوشین ایران زمین - تو جنگ چنان پادشاهی مجوی
که فرجام کارانده آید بروی - به زر بافته جامههای بنفش
بپا اندرون کرده زرینه کفش - چو شعبه به بالای پرده سرای
بیامد بران جامه ننهاد پای - که هرکس این را ندارد به رنج
فرستد ورا پارسی جامه پنج - یکی خوب سربند پیکر به زر
بیابند فرجام زین کار بر - ز هر گونه گفتیم و انداختیم
سر انجام یکسر برین ساختیم - که از تاج و ز تخت و مهر و نگین
همان جامهی روم و کشمیر و چین - ز زرینه و جامهی نابرید
ز چیزی که آن رانشاید کشید - به ماهوی گفت ای بد بد نژاد
که نه رای فرجام دانی نه داد - برو سال بگذشت ما نا هزار
به فرجام کار آمدش خواستار - نباید که یکسر پر از خون کنند
ز تن جامهی شاه بیرون کنند - همیخواسته جوید و نام بد
بترسد روانش ز فرجام بد - بفرمود تا تاج و آن گوشوار
همان مهر و آن جامهی شاهوار