«خواب» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «خواب» در غزلیات حافظ شیرازی
- قرار و خواب ز حافظ طمع مدار ای دوست
قرار چیست صبوری کدام و خواب کجا - هر که را خوابگه آخر مشتی خاک است
گو چه حاجت که به افلاک کشی ایوان را - بخت خواب آلود ما بیدار خواهد شد مگر
زان که زد بر دیده آبی روی رخشان شما - خوابم بشد از دیده در این فکر جگرسوز
کاغوش که شد منزل آسایش و خوابت - سر فرا گوش من آورد به آواز حزین
گفت ای عاشق دیرینه من خوابت هست - بیدار شو ای دیده که ایمن نتوان بود
زین سیل دمادم که در این منزل خواب است - ماییم و آستانه عشق و سر نیاز
تا خواب خوش که را برد اندر کنار دوست - من گدا و تمنای وصل او هیهات
مگر به خواب ببینم خیال منظر دوست - سحر کرشمه چشمت به خواب می دیدم
زهی مراتب خوابی که به ز بیداریست - خواب آن نرگس فتان تو بی چیزی نیست
تاب آن زلف پریشان تو بی چیزی نیست - ماهی و مرغ دوش ز افغان من نخفت
وان شوخ دیده بین که سر از خواب برنکرد - شاهد عهد شباب آمده بودش به خواب
باز به پیرانه سر عاشق و دیوانه شد - ای معبر مژده ای فرما که دوشم آفتاب
در شکرخواب صبوحی هم وثاق افتاده بود - دیدم به خواب خوش که به دستم پیاله بود
تعبیر رفت و کار به دولت حواله بود - شب شراب خرابم کند به بیداری
وگر به روز شکایت کنم به خواب رود - گفتم روم به خواب و ببینم جمال دوست
حافظ ز آه و ناله امانم نمی دهد - مانعش غلغل چنگ است و شکرخواب صبوح
ور نه گر بشنود آه سحرم بازآید - نفس برآمد و کام از تو بر نمی آید
فغان که بخت من از خواب در نمی آید - مرو به خواب که حافظ به بارگاه قبول
ز ورد نیم شب و درس صبحگاه رسید - به روی ما زن از ساغر گلابی
که خواب آلوده ایم ای بخت بیدار - تا کی می صبوح و شکرخواب بامداد
هشیار گرد هان که گذشت اختیار عمر - مکن از خواب بیدارم خدا را
که دارم خلوتی خوش با خیالش - روز و شب خوابم نمی آید به چشم غم پرست
بس که در بیماری هجر تو گریانم چو شمع - رود به خواب دو چشم از خیال تو هیهات
بود صبور دل اندر فراق تو حاشاک - ز خون که رفت شب دوش از سراچه چشم
شدیم در نظر ره روان خواب خجل - چشم بیمار مرا خواب نه درخور باشد
من له یقتل داء دنف کیف ینام - دیشب به سیل اشک ره خواب می زدم
نقشی به یاد خط تو بر آب می زدم - نقش خیال روی تو تا وقت صبحدم
بر کارگاه دیده بی خواب می زدم - دیده بخت به افسانه او شد در خواب
کو نسیمی ز عنایت که کند بیدارم - ز دست بخت گران خواب و کار بی سامان
گرم بود گله ای رازدار خود باشم - صباح الخیر زد بلبل کجایی ساقیا برخیز
که غوغا می کند در سر خیال خواب دوشینم - مگر دیوانه خواهم شد در این سودا که شب تا روز
سخن با ماه می گویم پری در خواب می بینم - گو غنیمت شمار صحبت ما
که تو در خواب و ما به دیده گهیم - بگشا به شیوه نرگس پرخواب مست را
و از رشک چشم نرگس رعنا به خواب کن - خورشید می ز مشرق ساغر طلوع کرد
گر برگ عیش می طلبی ترک خواب کن - آرام و خواب خلق جهان را سبب تویی
زان شد کنار دیده و دل تکیه گاه تو - غلام چشم آن ترکم که در خواب خوش مستی
نگارین گلشنش روی است و مشکین سایبان ابرو - وصال دولت بیدار ترسمت ندهند
که خفته ای تو در آغوش بخت خواب زده - دوش رفتم به در میکده خواب آلوده
خرقه تردامن و سجاده شراب آلوده - آمد افسوس کنان مغبچه باده فروش
گفت بیدار شو ای ره رو خواب آلوده - هشیار شو که مرغ چمن مست گشت هان
بیدار شو که خواب عدم در پی است هی - در انتظار رویت ما و امیدواری
در عشوه وصالت ما و خیال و خوابی - خواب بیداران ببستی وان گه از نقش خیال
تهمتی بر شب روان خیل خواب انداختی - خوش بودی ار به خواب بدیدی دیار خویش
تا یاد صحبتش سوی ما رهبر آمدی - دیدم به خواب دوش که ماهی برآمدی
کز عکس روی او شب هجران سر آمدی - به خواب نیز نمی بینمش چه جای وصال
چو این نبود و ندیدیم باری آن بودی - مرو چو بخت من ای چشم مست یار به خواب
که در پی است ز هر سویت آه بیداری - می صبوح و شکرخواب صبحدم تا چند
به عذر نیم شبی کوش و گریه سحری - کاروان رفت و تو در خواب و بیابان در پیش
وه که بس بی خبر از غلغل چندین جرسی - کاروان رفت و تو در خواب و بیابان در پیش
کی روی ره ز که پرسی چه کنی چون باشی - چون من خیال رویت جانا به خواب بینم
کز خواب می نبیند چشمم بجز خیالی - دریغا عیش شبگیری که در خواب سحر بگذشت
ندانی قدر وقت ای دل مگر وقتی که درمانی - خوش وقت بوریا و گدایی و خواب امن
کاین عیش نیست درخور اورنگ خسروی - خواب و خورت ز مرتبه خویش دور کرد
آن گه رسی به خویش که بی خواب و خور شوی - سعدی شیرازی
- «خواب» در غزلیات سعدی شیرازی
- شب فراق نخواهم دواج دیبا را
که شب دراز بود خوابگاه تنها را - من نیز چشم از خواب خوش بر می نکردم پیش از این
روز فراق دوستان شب خوش بگفتم خواب را - گویی دو چشم جادوی عابدفریب او
بر چشم من به سحر ببستند خواب را - هر که را در خاک غربت پای در گل ماند ماند
گو دگر در خواب خوش بینی دیار خویش را - عافیت خواهی نظر در منظر خوبان مکن
ور کنی بدرود کن خواب و قرار خویش را - خارست به زیر پهلوانم
بی روی تو خوابگاه سنجاب - ما را همه شب نمی برد خواب
ای خفته روزگار دریاب - دوش در خوابم در آغوش آمدی
وین نپندارم که بینم جز به خواب - فتنه باشد شاهدی شمعی به دست
سرگران از خواب و سرمست از شراب - راه آه سحر از شوق نمی یارم داد
تا نباید که بشوراند خواب سحرت - تو بدین هر دو چشم خواب آلود
چه غم از چشم های بیدارت - چشم سعدی به خواب بیند خواب
که ببستی به چشم سحارت - مجال خواب نمی باشدم ز دست خیال
در سرای نشاید بر آشنایان بست - خیالش در نظر چون آیدم خواب
نشاید در به روی دوستان بست - صبر از تو کسی نیاورد تاب
چشمم ز غمت نمی برد خواب - بستان و بده بگوی و بشنو
شب های چنین نه وقت خوابست - تا نپنداری که بعد از چشم خواب آلود تو
تا برفتی خوابم اندر چشم بیدار آمدست - تو که در خواب بوده ای همه شب
چه نصیبت ز بلبل سحرست - چشمت خوشست و بر اثر خواب خوشترست
طعم دهانت از شکر ناب خوشترست - دوش آرزوی خواب خوشم بود یک زمان
امشب نظر به روی تو از خواب خوشترست - در خوابگاه عاشق سر بر کنار دوست
کیمخت خارپشت ز سنجاب خوشترست - خواب از خمار باده نوشین بامداد
بر بستر شقایق خودروی خوشترست - عیشست بر کنار سمن زار خواب صبح
نی در کنار یار سمن بوی خوشترست - به خواب درنرود چشم بخت من همه عمر
گرش به خواب ببینم که در کنار منست - خواب در عهد تو در چشم من آید هیهات
عاشقی کار سری نیست که بر بالینست - همه آرام گرفتند و شب از نیمه گذشت
وان چه در خواب نشد چشم من و پروینست - به خواب دوش چنان دیدمی که زلفینش
گرفته بودم و دستم هنوز غالیه بوست - بختم نخفته بود که از خواب بامداد
برخاستم به طالع فرخنده فال دوست - گفتم مگر به خواب ببینم خیال دوست
اینک علی الصباح نظر بر جمال دوست - ای خواب گرد دیده سعدی دگر مگرد
یا دیده جای خواب بود یا خیال دوست - خسرو آنست که در صحبت او شیرینیست
در بهشتست که همخوابه حورالعینیست - در تفکر عقل مسکین پایمال عشق شد
با پریشانی دل شوریده چشمم خواب داشت - ز بخت بی ره و آیین و پا و سر می زیست
ز عشق بی دل و آرام و خواب و خور می گشت - تو پادشاهی گر چشم پاسبانان همه شب
به خواب درنرود پادشا چه غم دارد - یکی سر بر کنار یار و خواب صبح مستولی
چه غم دارد ز مسکینی که سر بر آستان دارد - من پاس دارم تا به روز امشب به جای پاسبان
کان چشم خواب آلوده خواب از دیده ما می برد - مست شراب و خواب و جوانی و شاهدی
هر لحظه پیش مردم هشیار بگذرد - تو مست خواب نوشین تا بامداد و بر من
شب ها رود که گویی هرگز سحر نباشد - همه شب در این حدیثم که خنک تنی که دارد
مژه ای به خواب و بختی که به خواب درنباشد - از دیده من پرس که خواب شب مستی
چون خاستن و خفتن بیمار نباشد - سعدی حیوان را که سر از خواب گران شد
دربند نسیم خوش اسحار نباشد - خواب خوش من ای پسر دستخوش خیال شد
نقد امید عمر من در طلب وصل شد - چشم مجنون چو بخفتی همه لیلی دیدی
مدعی بود اگرش خواب میسر می شد - عجب از چشم تو دارم که شبانش تا روز
خواب می گیرد و شهری ز غمت بیدارند - دو چشم مست تو کز خواب صبح برخیزند
هزار فتنه به هر گوشه ای برانگیزند - به خوابش مگر دیده ای سعدیا
زبان درکش امروز کان دوش بود - درازای شب از ناخفتگان پرس
که خواب آلوده را کوته نماید - مرو به خواب که خوابت ز چشم برباید
گرت مشاهده خویش در خیال آید - خواب از سر خفتگان به دربرد
بیداری بلبلان اسحار - مشعله ای برفروز مشغله ای پیش گیر
تا ببرم از سرم زحمت خواب و خمار - در دلم آرام تصور مکن
وز مژه ام خواب توقع مدار - چو نرگس چشم بخت از خواب برخاست
حسدگو دشمنان را دیده بردوز - محمول پیش آهنگ را از من بگو ای ساربان
تو خواب می کن بر شتر تا بانگ می دارد جرس - خواب از آن چشم چشم نتوان داشت
که ز سر برگذشت سیلابش - هر که بی دوست می برد خوابش
همچنان صبر هست و پایابش - با چشم نیم خواب تو خشم آیدم همی
از چشم های نرگس و چندان وقاحتش - پری پیکر بتی کز سحر چشمش
نیامد خواب در چشمان من دوش - اگر عاقل بود داند که مجنون صبر نتواند
شتر جایی بخواباند که لیلی را بود منزل - او رفت و جان می پرورد این جامه بر خود می درد
سلطان که خوابش می برد از پاسبانانش چه غم - روزگاریست که سودازده روی توام
خوابگه نیست مگر خاک سر کوی توام - خوشا هوای گلستان و خواب در بستان
اگر نبودی تشویش بلبل سحرم - تو به خواب خوش بیاسای و به عیش و کامرانی
که نه من غنوده ام دوش و نه مردم از نفیرم - در خواب نمی روم که بی دوست
پهلو نه خوشست بر حریرم - به خوابگاه عدم گر هزار سال بخسبم
ز خواب عاقبت آگه به بوی موی تو باشم - بیا به صلح من امروز در کنار من امشب
که دیده خواب نکردست از انتظار تو دوشم - خوابست مگر که می نماید
یا عشوه همی دهد خیالم - عجب دارم ز بخت خویش و هر دم در گمان افتم
که مستم یا به خوابم یا جمال یار می بینم - تویی یارا که خواب آلوده بر من تاختن کردی
منم یا رب که بخت خود چنین بیدار می بینم - سعدیا گفت به خوابم بینی
بی وفا یارم اگر می غنوم - امشب آن نیست که در خواب رود چشم ندیم
خواب در روضه رضوان نکند اهل نعیم - دو چشم مست میگونت ببرد آرام هشیاران
دو خواب آلوده بربودند عقل از دست بیداران - گر آن عیار شهرآشوب روزی حال من پرسد
بگو خوابش نمی گیرد به شب از دست عیاران - شکایت پیش از این حالت به نزدیکان و غمخواران
ز دست خواب می کردم کنون از دست ناخفتن - هر شبم زلف سیاه تو نمایند به خواب
تا چه آید به من از خواب پریشان دیدن - به خوابی آرزومندم ولیکن
سر بی دوست چون باشد به بالین - بامدادش بین که چشم از خواب نوشین برکند
گر ندیدی سحر بابل در نگارستان چین - شبی خیال تو گفتم ببینم اندر خواب
ولی ز فکر تو خواب آیدم خیالست این - کاشکی صد چشم از این بی خوابتر بودی مرا
تا نظر می کردمی در منظر زیبای تو - شهری به گفت و گوی تو در تنگنای شوق
شب روز می کنند و تو در خواب صبحگاه - در خواب گزیده لب شیرین گل اندام
از خواب نباشد مگر انگشت گزیده - تو صاحب منصبی جانا ز مسکینان نیندیشی
تو خواب آلوده ای بر چشم بیداران نبخشایی - بر دیده صاحب نظران خواب ببستی
ترسی که ببینند خیال تو به خوابی - چو عندلیب چه فریادها که می دارم
تو از غرور جوانی همیشه در خوابی - سر آن ندارد امشب که برآید آفتابی
چه خیال ها گذر کرد و گذر نکرد خوابی - بدان تا یک نفس رویت ببینم
شب و روز آرزومندم به خوابی - احوال دو چشم من بر هم ننهاده
با تو نتوان گفت به خواب شب مستی - شبان خوابم نمی گیرد نه روز آرام و آسایش
ز چشم مست میگونش که پنداری به خوابستی - گو تشنگان بادیه را جان به لب رسید
تو خفته در کجاوه به خواب خوش اندری - به فلک می رود آه سحر از سینه ما
تو همی برنکنی دیده ز خواب سحری - می نماید که سر عربده دارد چشمت
مست خوابش نبرد تا نکند آزاری - دو چشم مست تو برداشت رسم هشیاری
و گر نه فتنه ندیدی به خواب بیداری - تو را چه غم که مرا در غمت نگیرد خواب
تو پادشاه کجا یاد پاسبان آری - یک زمان دیده من ره به سوی خواب برد
ای خیال ار شبی از رهگذرم برخیزی - نشان عاشق آن باشد که شب با روز پیوندد
تو را گر خواب می گیرد نه صاحب درد عشاقی - نغنویدم زان خیالش را نمی بینم به خواب
دیده گریان من یک شب غنودی کاشکی - چشم های نیم خوابت سال و ماه
همچو من مستند بی میخوارگی - ای دریغا گر شبی در بر خرابت دیدمی
سرگران از خواب و سرمست از شرابت دیدمی - این تمنایم به بیداری میسر کی شد
کاشکی خوابم گرفتی تا به خوابت دیدمی - تو را که دیده ز خواب و خمار باز نباشد
ریاضت من شب تا سحر نشسته چه دانی - خیام نیشابوری
- «خواب» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «خواب» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- ای دل قرار تو چه شد وان كار و بار تو چه شد
خوابت كه میبندد چنین اندر صباح و در مسا - گر زنده جانی یابمی من دامنش برتابمی
ای كاشكی درخوابمی در خواب بنمودی لقا - ای ساربان با قافله مگذر مرو زین مرحله
اشتر بخوابان هین هله نه از بهر من بهر خدا - در مرگ هشیاری نهی در خواب بیداری نهی
در سنگ سقایی نهی در برق میرنده وفا - گه جانب خوابش كشی گه سوی اسبابش كشی
گه جانب شهر بقا گه جانب دشت فنا - دیدم سحر آن شاه را بر شاهراه هل اتی
در خواب غفلت بیخبر زو بوالعلی و بوالعلا - نانم مده آبم مده آسایش و خوابم مده
ای تشنگی عشق تو صد همچو ما را خونبها - خواب ببر ز چشم ما چون ز تو روز گشت شب
آب مده به تشنگان عشق بس است آب ما - ماه درست را ببین كو بشكست خواب ما
تافت ز چرخ هفتمین در وطن خراب ما - یكی چشمیست بشكفته صقال روح پذرفته
چو نرگس خواب او رفته برای باغبانی را - عمر آمد عمر آمد ببین سرزیر شیطان را
سحر آمد سحر آمد بهل خواب سباتی را - بفزای شراب ما بربند تو خواب ما
از شب چه خبر باشد مر مردم خوابی را - ای جاه و جمالت خوش خامش كن و دم دركش
آگاه مكن از ما هر غافل خوابی را - ای چرخ تو را بنده وی خلق ز تو زنده
احسنت زهی خوابی شاباش زهی زیبا - به از صبحی تو خلقان را به هر روز
به از خوابی ضعیفان را به شبها - شراب صرف سلطانی بریزیم
بخوابانیم عقل ذوفنون را - ساقیا در نوش آور شیره عنقود را
در صبوح آور سبك مستان خواب آلود را - جبرئیلت خواب بیند یا مسیحا یا كلیم
چرخ شاید جای تو یا سدرهها یا منتها - گه خیال خوش بود در طنز همچون احتلام
گه خیال بد بود همچون كه خواب ناسزا - گذر از خواب برادر به شب تیره چو اختر
كه به شب باید جستن وطن یار نهان را - تو اگر خواب درآیی ور از این باب درآیی
تو بدانی و ببینی به یقین مشعلهها را - صبحی بود ز خواب بخیزیم گرد ما
از اذخر و خلیل به ما بو دهد صبا - نغمت آن كس كه او مژده تو آورد
گر چه به خوابی بود به ز اغانی مرا - به آب ده تو غبار غم و كدورت را
به خواب دركن آن جنگ را و غوغا را - به یاد آر دلا تا چه خواب دیدی دوش
كه بامداد سعادت دری گشاد مرا - مگر به خواب بدیدم كه مه مرا برداشت
ببرد بر فلك و بر فلك نهاد مرا - غریو و ناله جانها ز سوی بیسویی
مرا ز خواب جهانید دوش وقت دعا - دو چشم بسته تو در خواب نقشها بینی
دو چشم باز شود پرده آن تماشا را - چون بجهند از حجب خواب خویش
بازبمالند سبال جفا - نذر كند یار كه امشب تو را
خواب نباشد ز طمع برتر آ - چشم خوشش را ابدا خواب نیست
مست كند چشم همه خلق را - چون همه شب خفت بود آن دروغ
خواب كجا آید مر عشق را - تشنه نخسپید مگر اندكی
تشنه كجا خواب گران از كجا - چونك بخسپید به خواب آب دید
یا لب جو یا كه سبو یا سقا - خوابی الحمیرا افتحوها لعشره
بمفتاح لقیاكم لیرخص ما غلا - خوابی الغیب قد املاتها مددا
راحا یطهر عن شح و شحنا - ای خواب به جان تو زحمت ببری امشب
وز بهر خدا زین جا اندرگذری امشب - هر جا كه بپری تو ویران شود آن مجلس
ای خواب در این مجلس تا درنپری امشب - امشب به جمال او پرورده شود دیده
ای چشم ز بیخوابی تا غم نخوری امشب - و اللیل اذا یغشی ای خواب برو حاشا
تا از دل بیداران صد تحفه بری امشب - برون كن خواب را از چشم اسرار
كه تا پیدا شود اسرار امشب - والله كه خواب امشب بر من حرام باشد
كاین جان چو مرغ آبی در كوثرست امشب - خوابم ببستهای بگشا ای قمر نقاب
تا سجدههای شكر كند پیشت آفتاب - بازآمد آن مهی كه ندیدش فلك به خواب
آورد آتشی كه نمیرد به هیچ آب - جواب مشكل حیوان گیاه آمد و كاه
كه تخم شهوت او شد خمیرمایه خواب - قضا چو خواب مرا بست ای جوان تو برو
كه خواب فوت شدت خواب را قضاست بخسب - منم كه خون خورم ای جان تویی كه لوت خوری
چو لوت را به یقین خواب اقتضاست بخسب - ز كیمیاطلبی ما چو مس گدازانیم
تو را كه بستر و همخوابه كیمیاست بخسب - چشمها وا نمیشود از خواب
چشم بگشا و جمع را دریاب - هم سیاهی و هم سپیدی چشم
از می خواب هر دو گشت خراب - خواب نخواهد بگریزد ز خواب
آنك بدیدست تماشای شب - نی خواب او را نی خورش از عشق دارد پرورش
كاین عشق اكنون خواجه را هم دایه و هم والدهست - ببستی چشم یعنی وقت خوابست
نه خوابست آن حریفان را جوانست - تو چشم آتشین در خواب میكن
كه ما را چشم و دل باری كبابست - دگربار این دلم خوابی بدیدست
كه خون دل همه مفرش گرفتست - هلا در خواب كن اوباش تن را
كه گوهرهای جانی جمله سفتهست - مهتر تجار بودی خویش قارون مینمودی
خواب بود و آن فنا شد چونك از سر رفت خوابت - جمع باشید ای حریفان زانك وقت خواب نیست
هر حریفی كو بخسبد والله از اصحاب نیست - مغز پالوده و بر هیچ نه در خواب شدی
گوییا لقمه هر روزه تو مغز خرست - یك شب از بهر خدا بیخور و بیخواب بزی
صد شب از بهر هوا نفس تو بیخواب و خورست - هر كی در خواب خیال لب خندان تو دید
خواب از او رفت و خیال لب خندان ننشست - گر چه شب بازرهد خلق ز اندیشه به خواب
در رخ شمس ضحی دیده بینا چه خوشست - تشنه بر لب جو بین كه چه در خواب شدست
بر سر گنج گدا بین كه چه پرتاب شدست - من پری زادهام و خواب ندانم كه كجا است
چونك شب گشت نخسپند كه شب نوبت ما است - در خواب كردهای ز رهاوی مرا كنون
بیدار كن به زنگلهام كانم آرزوست - كالبد ما ز خواب كاهل و مشغول خاست
آنك به رقص آورد كاهل ما را كجاست - ای شه صاحب قران خیز ز خواب گران
مركب دولت بران نوبت وصل آن ماست - كدام صبح كه عشقت پیالهای آرد
ز خواب برجهد این بخت خفته گویدهات - خواب چون دید خصم بیزنهار
مول مولی بزد شتاب گریخت - ماه ما شب برآمد و این خواب
همچو سایه ز آفتاب گریخت - امشب از چشم و مغز خواب گریخت
دید دل را چنین خراب گریخت - خواب چون دید دولت بیدار
همچو گنجشك از عقاب گریخت - خواب دل را خراب دید و یباب
بی نمك بود از این كباب گریخت - عشق از خواب یك سالی كرد
چون فروماند از جواب گریخت - خواب مسكین به زیر پنجه عشق
زخمها خورد وز اضطراب گریخت - خواب میبست شش جهت را در
چون خدا كرد فتح باب گریخت - عشق همچون نهنگ لب بگشاد
خواب چون ماهی اندر آب گریخت - شمس تبریز از خیالت خواب
چون خطاییست كز صواب گریخت - گر بو بری زین روشنی آتش به خواب اندرزنی
كز شب روی و بندگی زهره حریف ماه شد - صوفی چرا هوشیار شد ساقی چرا بیكار شد
مستی اگر در خواب شد مستی دگر بیدار شد - گر بو بری زان روشنی آتش به خواب اندرزنی
كز شب روی و بندگی زهره حریف ماه شد - خمر من و خمار من باغ من و بهار من
خواب من و قرار من بیتو به سر نمیشود - خواب مرا ببستهای نقش مرا بشستهای
وز همهام گسستهای بیتو به سر نمیشود - خنك جانی كه از خوابش به مالشها برانگیزد
بدان مالش بود شادان و آن را مغتنم دارد - اگر با نقش گرمابه شود یك لحظه همخوابه
همان دم نقش گیرد جان چو من دستك زنان باشد - كسی كو خواب میبیند كه با ماهست بر گردون
چه غم گر این تن خفته میان كاهدان باشد - ببندم چشم و گویم شد گشایم گویم او آمد
و او در خواب و بیداری قرین و یار غار آمد - ازیرا خواب كژ بیند كه آیینه خیالست او
كه معلومست تعبیرش اگر او نیك و بد بیند - برو ای خواب خاری زن تو اندر چشم نامحرم
كه حیفست آن كه بیگانه در این شب قد و خد بیند - شرابش ده بخوابانش برون بر از گلستانش
كه تا در گردن او فردا ز غم حبل مسد بیند - اگر خواب آیدم امشب سزای ریش خود بیند
به جای مفرش و بالی همه مشت و لگد بیند - ز بینایی بگردیدی مگر خواب دگر دیدی
چه خوردی تو كه قاروره پر از خلط رسوب آمد - خمش باش و بجو عصمت سفر كن جانب حضرت
كه نبود خواب را لذت چو بانگ خیز خیز آمد - امشب عجبست ای جان گر خواب رهی یابد
وان چشم كجا خسپد كو چون تو شهی یابد - جز آب دگر آبی از نادره دولابی
بی شبهه و بیخوابی او قوت جگر سازد - خواب از پی آن آید تا عقل تو بستاند
دیوانه كجا خسبد دیوانه چه شب داند - دیوانگی ار خواهی چون مرغ شو و ماهی
با خواب چو همراهی آن با تو كجا ماند - بار دگر آن صبح بخندید و بتابید
تا خفته صدساله هم از خواب درآمد - یك حمله دیگر بنه خواب بسوزیم
زیرا كه چنین دولت بیدار درآمد - در خواب كنی سوختگان را ز می عشق
تا جز تو كسی محرم اسرار نماند - یكی در خواب حاصل كرد ملكی
برو بر حاصل و محصول میخند - چو شب شد جملگان در خواب رفتند
همه چون ماهیان در آب رفتند - در خواب شوید ای ملولان
وین خلوت را به ما سپارید - خوابم از دیده چنان رفت كه هرگز ناید
خواب من زهر فراق تو بنوشید و بمرد - همه خفتند و من دلشده را خواب نبرد
همه شب دیده من بر فلك استاره شمرد - دوش در خواب بدیدم صلاح الدین را
گسترد سایه دولت چو همایی برسد - حس چو بیدار بود خواب نبیند هرگز
از جهان تا نرود دل به جهانی نرسد - عاشقان نقش خیال تو چو بینند به خواب
ای بسا سیل كه از دیده گریان آرند - موشكی صندوق را سوراخ كرد
خواب گربه موش را گستاخ كرد - شكر كز آواز من این خفتگان
خواب را هشتند و بیدار آمدند - خواب آمد ما و منها لا شدند
وقت آن بیخواب الاالله شد - دیده در خواب ز تو بیداری
این چنین خواب كمالست و رشد - لیك در خواب نیابد تعبیر
تو ز خوابش به جهان رغم حسد - گر زانك تو ملولی با خفتگان بنه سر
زیرا فسردگان را هم خواب وارهاند - چون گل رویم بیرون با جامههای گلگون
مجنون شویم مجنون از خواب و خور چه آید - برجه ز خواب و بنگر نك روز روشن آمد
دل را ز خواب بركن هنگام رفتن آمد - تو خفتهای و آب خضر بر تو میزند
كز خواب برجه و بستان ساغر خلود - اصحاب كهف باغ ز خواب اندرآمدند
چون لطف روح بخش خدا یار غار شد - ای زنده گشتگان به زمستان كجا بدیت
آن سو كه وقت خواب روان را مطار شد - صد برج حرص و بخل به خندق دراوفتاد
صد بخت نیم خواب به كلی به خواب شد - وقت نشاطست و جام خواب كنون شد حرام
اصل طربها بزاد شیره فشاران رسید - كه در سرم ز شرابش نه چشم ماند نه خوابش
به دست ساقی نابش مگر سرم چو كدو شد - ببرد خواب مرا عشق و عشق خواب برد
كه عشق جان و خرد را به نیم جو نخرد - رسید ساقی جان ما خمار خواب آلود
گرفت ساغر زرین سر سبو بگشود - چو غیرت تو دلم را ز خواب بجهانید
خمار خیزد و فریاد دردهد فریاد - مرا عنایت دریا چو بخت بیدارست
مرا چه غم اگرم هست چشم خواب آلود - به پیش دركند ارواح را فرشته خواب
به شیوه گله بانی كه گله را پاید - هزار صورت و شخص عجب ببیند روح
چو خواب نقش جهان را از او فروساید - درون كعبه شب یك نماز صد باشد
ز بهر خواب ندارد كسی چنین معبد - به حارسان نكوروی من خطاب كنید
كه چشم بد را از یوسفان به خواب كنید - آمد چنگی بنوازید تار
جست ز خواب آن دل بیتار و پود - مست شد و بر سر كوی اوفتاد
دست زنان ناگه خوابش ربود - خوابناكی كه صباحت دید وز جا برنجست
چشم بختش خفته بادا تا الی یوم المعاد - خوابناكی كه صباحت دید وز جا برنجست
چشم بختش خفته بادا تا الی یوم المعاد - چون خواب را درهم زدی درده شراب ایزدی
زیرا نشاید در كرم بر خلق بستن هر دو در - خواهم یكی گویندهای آب حیاتی زندهای
كتش به خواب اندرزند وین پرده گوید تا سحر - چون دست او بشكستهای چون خواب او بربستهای
بشكن خمار مست را بر كوی مستان برگذر - مرا آن اصل بیداری دگرباره به خواب اندر
بداد افیون شور و شر ببرد از سر ببرد از سر - چو دوش آمد خیال او به خواب اندر تفضل جو
مرا پرسید چونی تو بگفتم بیتو بس مضطر - هلا ای ساربان اشتر بخوابان
از این خوشتر كجا باشد علف زار - نی خواب رها كند نه آرام
آن صبح صفا و شیر كرار - گر خواب شبم ببست آن شه
بخشید وصال و بخت بیدار - این وصل به از هزار خوابست
از خواب مكن تو یاد زنهار - ای كه در خوابت ندیده آدم و ذریتش
از كی پرسم وصف حسنت از همه پرسیده گیر - معده را پر كردهای دوش از خمیر و از فطیر
خواب آمد چشم پر شد كنچ میجستی بگیر - بعد پرخوردن چه آید خواب غفلت یا حدث
یار بادنجان چه باشد سركه باشد یا كه سیر - با جنون تو خوشم تا كه فنون را چه كنم
چون تو همخوابه شدی بستر هموار مگیر - روز چون عذر آری شب سر خواب خاری
پای ما تا چه گردد هر دم از خار دیگر - خفته شكلی اصل هر بیدادیی
تا ز خوابش تو نخسپی ای پسر - مژده بیداران راه عشق را
آنك دیدم دوش من خوابی دگر - میر شكار من كه مرا كردهای شكار
بیتو نه عیش دارم و نه خواب و نه قرار - وان كو ز آب نطفه برآرد تهمتنی
وان كو ز خواب خفته گشاید ره مطیر - جمله ثمر ز آفتاب پخته و شیرین شود
خواب و خورم را ببر تا برسم نزد خور - چه خوابهاست كه میبینی ای دل مغرور
چه دیگ بهر تو پختست پیر خوان سلار - چرا ز خواب و ز طرار مینیازاری
چرا از او كه خبر میكند كنی آزار - به هر جفا و به هر زخم اندك اندك آن
رود ز چهره دل گه به خواب و گه بیدار - اگر به خواب گریزی به خواب دربینی
جفای یار و سقطهای آن نكوكردار - ز خواب برجهی و روی یار را بینی
زهی سعادت و اقبال و دولت بیدار - بجنب بر خود آخر كه چاشتگاه شدست
از آنك خفته چو جنبید خواب شد مهجور - روان خفته اگر داندی كه در خوابست
از آنچ دیدی نی خوش شدی و نی رنجور - چنانك روزی در خواب رفت گلخن تاب
به خواب دید كه سلطان شدست و شد مغرور - بخوان ز آخر یاسین كه صیحه فاذا
تو هم به بانگی حاضر شوی ز خواب غرور - چو هر دو باز از این خواب خویش بازآیند
به تخت آید شاه و به تخته آن مقهور - خواهم یكی گویندهای مستی خرابی زندهای
كتش به خواب اندرزند وین پرده گوید تا سحر - شنو از شمس تأویلات و تعبیر
چو اندر خواب بشنیدی تو مرموز - من از سخنان مهرانگیز
دل پر دارم ز خواب برخیز - عاشقان را شد مسلم شب نشستن تا به روز
خوردنی و خواب نی اندر هوای دلفروز - در خروش است آن خروس و تو همی در خواب خوش
نام او را طیر خوانی نام خود را اثربوس - خواب شدست نرگسش زود درآیم از پسش
كرد سفر به خواب خوش راه سفر بگیرمش - مگر آن خواب دوشینه كه من شوریده میدیدم
چنین بودست تعبیرش كه دیدم روز بیدارش - شب تیره اگر دیدی همان خوابی كه من دیدم
ز نور روز بگذشتی شعاع و فر انوارش - از یاد لقای یار بیخواب
از خواب شدستمان فراموش - آن شكری را كه هیچ مصر ندیدش به خواب
شكر كه من یافتم در بن دندان خویش - تشنه چه بیند به خواب چشمه و حوض و سبو
تشنه وصل توام كی بگذارم طواف - دیرست كه خواب شب نمانده است
در دیده شرمسار عاشق - كه غمازان همه مستند اندر خواب گفت آری
ولیكن هست از این مستان یكی هشیار پنهانك - من دوش تو را دیدم در خواب و چنان باشد
بر چرخ همیگشتی سرمستك و خوش حالك - برخیز ز خواب و ساز كن چنگ
كان فتنه مه عذار گلرنگ - نی خواب گذاشت خواجه نی صبر
نی نام گذاشت خواجه نی ننگ - ببین نیم شب خلق را جمله مست
ز سغراق خواب و ز ساقی زنگ - تو مرا می بده و مست بخوابان و بهل
چون رسد نوبت خدمت نشوم هیچ خجل - خواب شب بر چشم خود كردم حرام
تا ببینم صبحدم سیمای دل - چشم پر از خواب بود گفتم شاها شبست
گفت كه با روی من شب بود اینك محال - پندار كامشب شب پری یا در كنار دلبری
بیخواب شو همچون پری تا من پری داری كنم - در خواب بیسو می روی در كوی بیكو می روی
شش سو مرو وز سو مگو چون غیر سو آموختم - شب چو به خواب می رود گوش كشانش می كشم
چون به سحر دعا كند وقت دعاش می زنم - چنین باغی در این عالم نرستهست و نروید هم
نه در خواب و نه بیداری چنین میوه نچیدستم - همه گردد دل پاره همه شب همچو استاره
شده خواب من آواره ز سحر یار خودرایم - رسید از باده خانه پر به زیر مشك می اشتر
رها كن خواب خراخر كه قمقم بانگ زد قم قم - بنشین اگری عاشق تا صبحدم صادق
با من كه نمیآید تا صبح و سحر خوابم - از كان شكر جستن اندر شب آبستن
بگداخت در اندیشه مانند شكر خوابم - بیلطف وصال او گشتم چو هلال او
تا شب نبرد هرگز در دور قمر خوابم - چون شب بشود تاری با این همه بیداری
با عشق همیگویم كای عشق ببر خوابم - چون خواب مرا بیند بگریزد و بنشیند
از من برود آید در شخص دگر خوابم - یاران كه چه یاریدم تنها مگذاریدم
چون عشق ملك بردهست از چشم بشر خوابم - ای عشق كه كردستی تو زیر و زبر خوابم
تا غرقه شدهست از تو در خون جگر خوابم - پر كن ز می پیشین بنشین بر من بنشین
بنشین كه چنین وقتی در خواب همیجستم - بس كردم از دستان زیرا مثل مستان
از خواب به هر سویی می جنبم و می افتم - مگر من صورت عشق حقیقی
بدیدم خواب كو را می پرستم - چه دیدم خواب شب كامروز مستم
چو مجنونان ز بند عقل جستم - به بیداری مگر من خواب بینم
كه خوابم نیست تا این درد هستم - ایا یاری كه در تو ناپدیدم
تو را شكل عجب در خواب دیدم - چو گویم شب نخسپم او بگوید
كه من خواب از نماز شام گیرم - شوم چون عشق دایم حی و قیوم
چو من از خواب و از خوردن برآیم - كه خوابی دیدهام من دوش ای جان
ز تو خواهم كه تعبیرش بجویم - ندارم محرم این خواب جز تو
تو بشنو ای شه ستارخویم - در خواب سخن نه بیزبان گویند
در بیداری من آن چنان گویم - او زیر پر همای دولت
گوید كه به خواب لانه دیدم - ای جان لطیف و ای جهانم
از خواب گرانت برجهانم - من دوش عجب چه خواب دیدم
كامروز عظیم بامرادم - چو غلام آفتابم هم از آفتاب گویم
نه شبم نه شب پرستم كه حدیث خواب گویم - شب گه خواب از این خرقه برون می آیم
صبح بیدار شوم باز در او محشورم - ای كه در خوابت ندیده خسروان
این عجب بیدار چونت یافتم - گر خواب ما ببستی بازست راه مستی
می دردهد دودستی چون دستیار دارم - از حیله خواب رفتی هر سوی می بیفتی
والله كه گر بخسپی این باده بر تو ریزم - در عشق جان سپاران مانند ما هزاران
هستند لیك چون تو در خواب هم ندیدیم - از خویش خواب گردیم همرنگ آب گردیم
ما شاخ یك درختیم ما جمله خواجه تاشیم - می مالم این دو چشم كه خواب است یا خیال
باور نمیكنم عجب ای دوست كاین منم - به گوش من برسانید هجر تلخ پیام
كه خواب شیرین بر عاشقان شدهست حرام - بكرد بر خور و بر خواب چارتكبیری
هر آن كسی كه بر او كرد عشق نیم سلام - چو نیم مست من از خواب برجهم به صبوح
به گرد ساقی خود طالب مدد گردم - خوشی خوشی تو ولی من هزار چندانم
به خواب دوش كه را دیدهام نمیدانم - به خواب شب گرو آمد امیری میران
چو عشق هیچ نخسبد ز عشق گیرانم - تشنه خویش كن مده آبم
عاشق خویش كن ببر خوابم - تا بسوزم حجاب غفلت و خواب
ز آتش چشمهای بیدارم - بیپا و سر كردی مرا بیخواب و خور كردی مرا
سرمست و خندان اندرآ ای یوسف كنعان من - زین چرخ دولابی تو را آمد گران خوابی تو را
فریاد از این عمر سبك زنهار از این خواب گران - آن پیل بیخواب ای عجب چون دید هندستان به شب
لیلی درآمد در طلب در جان مجنون وار من - چشم و دماغ از عشق تو بیخواب و خور پرورده شد
چون سرو و گل هر دو خورند از آب لطفت بیدهن - بی پا و سر كردی مرا بیخواب و خور كردی مرا
در پیش یعقوب اندرآ ای یوسف كنعان من - خواب شبم ربودهای مونس من تو بودهای
درد توام نمودهای غیر تو نیست سود من - صبر نماند و خواب من اشك نماند و آب من
یا رب تا كی می كند غارت هر چهار من - واقعهای بدیدهام لایق لطف و آفرین
خیز معبرالزمان صورت خواب من ببین - خواب بدیدهام قمر چیست قمر به خواب در
زانك به خواب حل شود آخر كار و اولین - گفت بنه تو نیش را تازه مكن تو ریش را
خواب بكن تو خویش را خواب مرو حسام دین - كباب است و شراب امشب حرام و كفر خواب امشب
كه امشب همچو چتر آمد نهان در چتر شب سلطان - ربابی چشم بربسته رباب و زخمه بر دسته
كمانچه رانده آهسته مرا از خواب او افغان - در خواب شود غافل از این دولت بیدار
از پوست چه شیره بودت در فشریدن - در خواب نمودی تو شبی قامت خود را
بر سرو بیفزود ز تو قد قصوران - بیا ای خواب مستان را ببسته
گشا این بند را از پای مستان - وگر بیدار كردت زلف درهم
خیال و خواب درهم را رها كن - شب خواب مسافری ببندی
یعنی كه مخسب خیز بنشین - جانها كه پرید دوش در خواب
در عالم غیب شد پریشان - جان به خواب از تن برآید در خیال آید بدید
تن شود معزول و عاطل صورتی دیگر مبین - گویی اندر خواب دیدم همچو سروی خویش را
روی من چون لاله زار و تن چو ورد و یاسمین - یار خود را خواب دیدم ای برادر دوش من
بر كنار چشمه خفته در میان نسترن - ز اول این خواب گفتم من كه هم آهسته باش
صبر كن تا باخود آیم یك زمان تو دم مزن - شاه ما از خواب و بیداری برون
در میان جان ما دامن كشان - خواب جست و شورش افزودن گرفت
یاد آمد پیل را هندوستان - ای ببسته خوابها امشب بیا
خواب ما را بین چو وصلت بینشان - فقر را در خواب دیدم دوش من
گشتم از خوبی او بیهوش من - در خواب دوش پیری در كوی عشق دیدم
با دست اشارتم كرد كه عزم سوی ما كن - بار دگر فتنه زاد جمره دیگر فتاد
خواب مرا بست باز دلبر بیدار من - صبر مرا خواب برد عقل مرا آب برد
كار مرا یار برد تا چه شود كار من - گرفت خواب گریبان تو بپر سوی غیب
بگه ز غیب بیایی كشان كشان دامن - مگر این را به خواب خواهم دید
من بخسبم كنار بالین كن - جام بقا گیر و بهل جام خواب
پرده بود خواب و حجاب عیان - المكانات خوابی لا مكان بحر الفرات
ینتن الماء الزلال طول حبس فی الجنان - بس سینهها را خست او بس خوابها را بست او
بستهست دست جادوان آن غمزه جادوی او - رفتم سفر بازآمدم ز آخر به آغاز آمدم
در خواب دید این پیل جان صحرای هندستان تو - آتش آب میشود عقل خراب میشود
دشمن خواب میشود دیده من برای تو - دوش خوابی دیدهام خود عاشقان را خواب كو
كاندرون كعبه میجستم كه آن محراب كو - دوش خفته خلق اندر خواب خوش
او به قصد جان عاشق سو به سو - به حریفان بنشین خواب مرو
همچو ماهی به تك آب مرو - در خواب شو ز عالم وز شش جهت گریز
تا چند گول گردی و آواره سو به سو - به وقت خواب بگیری مرا كه هین برگو
چو اشتهای سماعت بود بگهتر گو - چو من ز خواب سر و پای خویش گم كردم
تو گوش من بگشایی كه قصه از سر گو - فتاده آتش خواب اندر این نیستانها
تو آمده كه حدیث لب چو شكر گو - بیا بگو چه كنی گر ز خوابناكی خویش
به تو بگوید لالا برو به عنبر گو - چون بیدار گردم بود هوش نو
چو بخوابم بیاید به خواب اندر او - تو بخسپی و عشق و دل گذران بی ز غش و غل
ز ره خواب بر فلك خوش و سرمست دو به دو - ای دل چو بیاسودی در خواب كجا بودی
اسكرت كما تدری من سكرك لا تصحو - ای سگ كه ز اصحابی در كهف تو در خوابی
چون شیر خدا گشتی اول سگكی بوده - شد خانه چو زندانم شب خواب نمیدانم
تا او نشود با من همخانه و همخوابه - آورده یكی مشعله آتش زده در خواب
از حضرت شاهنشه بیخواب رسیده - برجه ز خواب و بنگر صبحی دگر دمیده
جویان و پای كوبان از آسمان رسیده - دیدن به خواب در شب ماه تو را مبارك
وز بامداد رویت دیدن زهی خجسته - كه بوده است تو را دوش یار و همخوابه
كه از خوی تو پر از مشك گشت گرمابه - به خواب كن همه را طاق شو از این جفتان
به سوی طاق و رواقش مرو به شب جفته - ای چشم تو چون نرگسی شد خواب در چشمم خسی
بیدار میبینم بسی لیك از پی دانگانهای - ای از كفت دریا نمیمحروم كردی محرمی
در خواب كن جانا دمی مر پاسبان را ساعتی - چشم تو خواب میرود یا كه تو ناز میكنی
نی به خدا كه از دغل چشم فراز میكنی - چشم ببستهای كه تا خواب كنی حریف را
چونك بخفت بر زرش دست دراز میكنی - جهانی هیچ و ما هیچان خیال و خواب ما پیچان
وگر خفته بدانستی كه در خوابم چه غم بودی - خیالی بیند این خفته در اندیشه فرورفته
وگر زین خواب آشفته بجستی در نعم بودی - زهی صبحی كه او آید نشیند بر سر بالین
تو چشم از خواب بگشایی ببینی شاه شادانی - نبود آن شهر جز سودا بنی آدم در او شیدا
برست از دی و از فردا چو شد بیدار از خوابی - چه زهره دارد و یارا كه خواب آرد حشر ما را
كه امشب مینماید عشق بر عشاق پامردی - زنان در تعزیت شبها نمیخسبند از نوحه
تو مرد عاشقی آخر زبون خواب چون گردی - مرا هم خواب میباید ولیكن خواب میناید
كه بیرون شد مزاج من هم از گرمی هم از سردی - مگر شاه عرب را من بدیدم دوش خواب اندر
چه جای خواب میبینم جمالش را به بیداری - چو امشب خواب من بستی مبند آخر ره مستی
كه سلطان قوی دستی و هش بخشی و هشیاری - چرا بستی تو خواب من برای نیكویی كردن
ازیرا گنج پنهانی و اندر قصد اظهاری - زهی بیخوابی شیرین بهیتر از گل و نسرین
فزون از شهد و از شكر به شیرینی خوش خواری - بیا تا روز بر روزن بگردیم ای حریف من
ازیرا مرد خواب افكن درآمد شب به كراری - در آخر چون درآمد شب بجست از خواب و دل پرغم
برآمد گوی مه تابان ز روی چرخ چوگانی - درون خود طلب آن را نه پیش و پس نه بر گردون
نمیبینی كه اندر خواب تو در باغ و گلزاری - كدامین سوی میدانی كدامین سوی میبینی
تو آن باغی كه میبینی به خواب اندر به بیداری - اگر آتش شبی در خواب لطف و حلم او دیدی
گلستانها شدی آتش نكردی ذرهای تیزی - الا ای دل پری خوانی نگویی آن پری را تو
چرا خوابم ببردی گر به سحر و فن نمیآیی - آید سوی بیخوابی خواهد ز درش آبی
آب چه كه میخواهد تا درفكند ناری - ره چیست میان ما جز نقص عیان ما
كو پرده میان ما جز چشم گران خوابی - ای طالب خوش جمله من راست كنم جمله
هر خواب كه دیدستی هر دیگ كه پختستی - خواب از شب او مرده شلوار گرو كرده
كس نیست در این پرده تو پشت كی میخاری - در پیش دو چشم من پیوسته خیال تو
خوش خواب كه میبینم در حالت بیداری - گفتا كه وفاجویان خوابی است كه میبینند
گفتم كه خیال خواب بیدار چه میجویی - آن حسن كه در خواب همیجست زلیخا
ای یوسف ایام به صد ره به از آنی - ای گرد جهان گشته و جز نقش ندیده
بر روی زن آبی و یقین دان كه بخوابی - دوش آمده بودهست و مرا خواب ببرده
آن شاه دلارامم و آن محرم جانی - هین رخت فروگیر و بخوابان شتران را
آخر بگشا چشم كه در دست رضایی - زان شب كه سر زلف تو در خواب بدیدم
حیران و پریشانم و تعبیر نكردی - مرا آن مه یكی شكلی نمودهست
كه سیصد مه نبیند آن به خوابی - نی نه چشم زان چشمان چه گوید
چنین بیدار باشد مست خوابی - خوردی نه ز راه حلق و اشكم
خوابی نه نتیجه لیالی - با بیداران نشین و برخیز
كاین قافله رفت تو به خوابی - ای آنك تو خواب ما ببستی
رفتی و به گوشهای نشستی - ای آنك تو خواب ما ببستی
رفتی و به گوشهای نشستی - بی خواب تو واقعه نمایی
بی آب سفینهها برانی - ای آنك تو خواب ما ببستی
رفتی و به گوشهای نشستی - گر خواب و قرار رفت غم نیست
دولت بر ماست چون تو هستی - همه همخوابه رحمت همه پرورده نعمت
همه شه زاده دولت شده در لبس گدایی - همه همخوابه رحمت همه پرورده نعمت
همه شه زاده دولت شده در دلق گدایی - كه چراغ دزد باشد شب و خواب پاسبانان
به دمی چراغشان را ز چه رو نمینشانی - بزن آب سرد بر رو بجه و بكن علالا
كه ز خوابناكی تو همه سود شد زیانی - ره خواب من چو بستی بمبند راه مستی
ز همه جدام كردی مده از خودم جدایی - همه را دكان شكسته ره خواب و خور ببسته
به امید آن نشسته كه ز گوشهای درآیی - چه حریصی كه مرا بیخور و بیخواب كنی
دركشی روی و مرا روی به محراب كنی - ساربانا بمخوابان شتر این منزل نیست
همرهان پیش شدستند كه را میپایی - مینماید كه مگر دوش به خوابت دیدم
كه من امروز ندارم به جهان گنجایی - امشب ای دلدار خواب آلود من
خواب را رانی ز نرگسدان بلی - چشم نرگس چون به ترك خواب گفت
بر خورد از فرجه بستان بلی - از چشم عاشقانت شب خواب شد رمیده
زیرا كه بیدلان را وقت سحر كشیدی - گر چشم رفت خوابش از عاشقی و تابش
بر ما بود جوابش ای جان مرتضایی - دوشم نگار دلبر میداد جام از زر
گفتا بكش تو دیگر گر مست نیم خوابی - هر روز بامداد طلبكار ما تویی
ما خوابناك و دولت بیدار ما تویی - بی خواب و بیقراری شبهای تا به روز
خواب تو بخت بست كه بسته سعادتی - مصحف عشق تو را دوش بخواندم به خواب
آه كه چه دیوانه شد جان من از سورهای - چشمه آن آفتاب خواب نبیند فلك
چشمت از او روشنست تیزنظر عاشقی - كژ نرود زان سپس به راه چو فرزین
خواب ببیند چو پیل هند رجایی - من آن نیم كه تو دیدی چو بینیم نشناسی
تو جز خیال نبینی كه مست خواب و نعاسی - دو دیده را خوابی ده زمانه را تابی ده
به تشنگان آبی ده به غوره دوشابی ده - هزار صورت جنبان به خواب میبینی
چو خواب رفت نبینی ز خلق دیاری - عجب به خواب چه دیدهست دوش این دل من
كه هست در سرم امروز شور و صفرایی - به مثل خواب هزاران طریق و چارهاستت
كه ره دهی دل و جان را به غصه نسپاری - چگونه از كف غم میرهانیم در خواب
چگونه در غم وا میكشی به بیداری - شبی كه دررسد از عشق پیك بیداری
بگیرد از سر عشاق خواب بیزاری - طمع مدار كه امشب بر تو آید خواب
كه برنشست به سیران خدیو بیداری - ببست خواب مرا جاودانه دلداری
به زیر سنگ نهان كرد و در بن غاری - به خواب هم نتوان دید خواب چشم مرا
چو مردهای كه درافتاد در نمكساری - كجاست خواب و كجا چشم و كو قرار دلی
كجا گذارد این فتنه صبر صباری - میان تیرگی خواب و نور بیداری
چنان نمود مرا دوش در شب تاری - كمال جان چو بهایم ز خواب و خور مطلب
كه آفریده تو زینسان نه بهر این كاری - چو پرده برانداخت گفتم دلا هی
به بیداریست این عجب یا به خوابی - حرامست خواب شب، ایرا تو ماهی
كه در شب چو بدری ز جانها برآیی - میا خواب! اینجا، برو جای دیگر
كه بحرست چشمم، در او غرقه آبی - آن چه شاهان به خواب میجستند
چون مسلم شدت به آسانی - «خواب» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- ای خواجه به خواب درنبینی ما را
تا سال دگر دگر نبینی ما را - دیدم در خواب ساقی زیبا را
بر دست گرفته ساغر صهبا را - اندیشه مکن بکن تو خود را در خواب
کاندیشه ز روی مه حجابست حجاب - بیکار مشین درآ درآمیز شتاب
بیکار بدن به خور برد یا سوی خواب - خواب آمد و در چشم نبد موضع خواب
زیرا ز تو چشم بود پرآتش و آب - من بخت توام که هیچ خوابم نبرد
تو بخت منی که برنیائی از خواب - شب گردم گرد شهر چون باد و چو آب
از گشتن گرد شهر کس ناید خواب - گر آب حیات خوشگواری ای خواب
امشب بر ما کار نداری ای خواب - گر با عدد موی سر تست امشب
یکسر نبری و سر نخاری ای خواب - خوش خسب که من تا به سحر خواهم گفت
فریاد ز نرگسان خواب آلودت - آری صنما بهانه خود کم بودت
تا خواب بیامد و ز ما بر بودت - آن چشم فراز از پی تاب شده است
تا ظن نبری که فتنه در خواب شده است - آن چشم که خون گشت غم او را جفت است
زو خواب طمع مدار کوکی خفته است - آن شب که ترا به خواب بینم پیداست
چون روز شود چو روز دل پرغوغاست - آن پیل که دوش خواب هندستان دید
از بند بجست طاقت آن پیل کراست - آنکس که بروی خواب او رشک پریست
آمد سحری و بر دل من نگریست - ای شب ز می تو مر مرا مستی نیست
بیخوابی من گزاف و سردستی نیست - خوابم چو ملک بر آسمان پریدهست
زیرا جسدم بسی درین پستی نیست - از خواب چو سایه عقلها سر زیر است
فردا ز پگه بیا که امشب دیر است - در خواب مهی دوش روانم دیده است
با روی و لبی که روشنی دیده است - دیوانه شدم خواب ز دیوانه خطا است
دیوانه چه داند کهره خواب کجاست - زیرا که خدا نخفت و پاکست ز خواب
مجنون خدا بدان هم از خواب جداست - ترسم که بخواب دربگویم سخنی
شبهاست که از بیم نمیرم خفت - دل عشقآلود و دیدهها خوابآلود
تا صبح جمال یار ما را کار است - آن آب سراب بود و آن آتش برف
بگذشت کنون قصه مگر خوابی بود - اندر گل و سنبلی که ارواح چرد
خیره شده خواب و روبرو مینگرد - وی اهل خرابات که در غرقابید
صد قافله بگذشت و شما در خوابید - شب آمد و جمله خلق را خواب ببرد
کو خواب من ای جان مگرش گرگ درید - ای اهل خرابات که در غرقابید
خیزید که روز و شب چرا در خوابید - گویند که قوت دماغ از خوابست
عاشق کی شد که از دماغ اندیشد - بخشای بر آن بنده که خوابش نبود
بخشای بر آن تشنه که آبش نبود - خوابم ز خیال روی تو پشت بداد
وز تو ز خیال تو همی خواهم داد - خوابم بشد ودست بدامان تو زد
خوابم خود مرد چون خیال تو بزاد - بنوازد آن رباب را تا به سحر
ور خواب آید گلوش را بفشارد - میید آب دیده میناید خواب
ترسد که اگر بیاید آبش ببرد - شب گشت که خلقان همه در خواب روند
مانندهی ماهی همه در آب روند - آن چشم چو پاسبان فروبست بخواب
وقت هوس شکر ربائی آمد - گر خواب ترا خواجه گرفتار کند
من نگذارم کسیت بیدار کند - عشقت چو درخت سیب میافشاند
تا خواب ترا چو برگ طیار کند - هر عمر که بیدیدن اصحاب بود
یا مرگ بود به طبع یا خواب بود - هر عمر که بیدیدن اصحاب بود
یا مرگ بود به طبع یا خواب بود - ای آنکه دلت باید در وی منگر
زاهد شو و چشم را بخوابان بگذار - ما را سر خواب نیست دل یاوه شده است
آنرا که دلیست تا کند پای دراز - ای در شب حرص خفته در خواب دراز
صبح اجلت رسید از روز بترس - گنجی تو اگر بیت خرابیست مترس
بیدار شو از جهان که خوابیست مترس - آن کس که ببست خواب ما را بستم
یارب تو ببند خواب او را به کرم - تا باز چشد مرارت بیخوابی
و اندیشه کند به عقل ارجم ترحم - اسباب طرب جمله تمامست تمام
ای زندهدلان خواب حرامست حرام - خون غم و اندیشه حلالست حلال
خواب و هوس خواب حرامست حرام - امشب شب یاد است و سجود است و قیام
چون باده و می خواب حرامست حرام - امشب که همی رسد ز دلدار سلام
بر دیده و دل خواب حرامست حرام - اندر طلب دوست همی بشتابم
عمرم به کران رسید و من در خوابم - ای نرگس پر خواب ربودی خوابم
وی لالهی سیراب ببردی آبم - خوابی دیدم و دوش فراموشم شد
این میدانم که مست برخاستهام - خیزید که تا بر شب مهتاب زنیم
بر باغ گل و نرگس بیخواب زنیم - ای دیده نمیخواب من بندهی آنک
در خواب بدانست که من در خوابم - وز شب صفتان جانب مهتاب شدیم
با بیداران ز خویش در خواب شدیم - گر صبر کنی پردهی صبرت بدریم
ور خواب روی خواب ز چشمت ببریم - تا دور ابد جهان نبیند در خواب
آن شبها را که ما به روز آوردیم - خواب شب من توئی و نور روزم
نه روز و نه شب چون تو نباشی بر من - شوری دارم که برنتابد گردون
شوریکه به خواب درنبیند مجنون - من سلسلهی عشق تو دیدم در خواب
یارب چه بود خواب پریشان دیدن - تا میبرد این خفتگکانرا در خواب
اصحاف الکهف تا سوی علیین - ای آب از این دیدهی بیخواب برو
وی آتش از این سینهی پرتاب برو - ای بسته تو خواب من به چشم جادو
آن آب حیات و نقل بیخوابان کو - ای خواب مرا بسته و مدفون کرده
شب را و مرا بیخود و مجنون کرده - ای در لب بحر تشنه در خواب شده
و اندر سر گنج از گدائی مرده - سه چیز ز من ربودهای بگزیده
صبر از دل و رنگ از رخ و خواب از دیده - گفتم که ز عشقت شدهام دیوانه
زنجیر ترا به خواب بینم یا نه - گفتا که خمش چند از این افسانه
دیوانه و خواب خهخهای فرزانه - مستم ز می عشق خراب افتاده
برخواسته دل از خور و خواب افتاده - میخوردم باده بابت آشفته
خوابم بربود حال دل ناگفته - بیدار شدم ز خواب مستی دیدم
دلبر شده شمع مرده ساقی خفته - من دوش حریف تو نگشتم از خواب
خوردی و نصیب بنده پنهان کردی - امشب برو ای خواب اگر بنشینی
از آتش دل سزای سبلت بینی - ای داده مرا به خواب در بیداری
آسان شده در دلم همه دشواری - دادی همه را به وعده خواب خرگوشی
وز تیغ فراق گردن خواب زدی - تو دوش چه خواب دیدهای میدانی
نی دانش آن نیست بدین آسانی - چون برخیزی ز خواب باشی تشنه
سودت ندهد آب که در خواب خوری - گر نقل و کباب و بادهی ناب خوری
میدان که به خواب در، همی آب خوری - من دوش به خواب در بدیدم قمری
دریا صفتی عجایبی سیمبری - من بندهی چشم مست پرخواب توام
آن دم که چنان و اینچنین میافتی - فردوسی
- «خواب» در شاهنامه فردوسی
- خور و خواب و آرام جوید همی
وزان زندگی کام جوید همی - به دل گفتم این خواب را پاسخ است
که آواز او بر جهان فرخ است - چنان دید روشن روانم به خواب
که رخشنده شمعی برآمد ز آب - خور و خواب و آرامتان از منست
همان کوشش و کامتان از منست - نه آرام بودش نه خواب و نه خورد
شده روز روشن برو لاژورد - در ایوان شاهی شبی دیر یاز
به خواب اندرون بود با ارنواز - یکی بانگ برزد بخواب اندرون
که لرزان شد آن خانهی صدستون - سپهبد گشاد آن نهان از نهفت
همه خواب یک یک بدیشان بگفت - ز کشور به نزدیک خویش آورید
بگفت آن جگر خسته خوابی که دید - چو برداشت پرده ز پیش آفتاب
سپیده برآمد به پالود خواب - خروشی به زاری و چشمی پرآب
ز هر دام و دد برده آرام و خواب - چنان دید در خواب کز کوه هند
درفشی برافراشتندی بلند - به خواب اندرون بر خروشید سام
چو شیر ژیان کاندر آید به دام - چنان دید در خواب کز هندوان
یکی مرد بر تازی اسپ دوان - چو شب تیره شد رای خواب آمدش
از اندیشهی دل شتاب آمدش - پر از پور سامست روشن دلم
به خواب اندر اندیشه زو نگسلم - بریشان یکی بانگ برزد به خشم
بتابید روی و بخوابید چشم - دو جادوش پر خواب و پرآب روی
پر از لاله رخسار و پر مشک موی - نخست آفرین جهاندار کرد
دل موبد از خواب بیدار کرد - چو برخاست از خواب با موبدان
یکی انجمن کرد با بخردان - به خواب اندرد آرد سر دردمند
ببندد در جنگ و راه گزند - دو گل رابدو نرگس خوابدار
همی شست تا شد گلان آبدار - سیه مژه بر نرگسان دژم
فرو خوابنید و نزد هیچ دم - کشف رود پر خون و زرداب شد
زمین جای آرامش و خواب شد - دوم روز چون چشمهی آفتاب
بجنیبد و بیدار شد سر ز خواب - چو برزد زبانه ز کوه آفتاب
سر نامدران برآمد ز خواب - سخن هر چه از دخت مهراب نیست
به نزدیک زال آن جز از خواب نیست - چنین تا گه زادن آمد فراز
به خواب و به آرام بودش نیاز - چو از خواب بیدار شد سرو بن
به سیندخت بگشاد لب بر سخن - یکی بندهام نامور سام را
نشایم خور و خواب و آرام را - ز گفت پدر مغز افراسیاب
برآمد ز آرام وز خورد و خواب - ازان سخت شادان شد افراسیاب
بدید آنکه بخت اندر آمد به خواب - به لشکر نگه کرد افراسیاب
هیونی برافگند هنگام خواب - ورا دید نوذر فروریخت آب
ازان مژهی سیرنادیده خواب - سرم را به کافور و مشک و گلاب
تنم را بدان جای جاوید خواب - به پردهسرای رد افراسیاب
کسی را سر اندر نیامد به خواب - چو قارن شنود آنکه افراسیاب
گسی کرد لشکر به هنگام خواب - غمی گشت ازان کار افراسیاب
ازو دور شد خورد و آرام و خواب - به شهر اندرون گرد مهراب بود
که روشن روان بود و بیخواب بود - ازیشان بشد خورد و آرام و خواب
پر از بیم گشتند از افراسیاب - برین کینه آرامش و خواب نیست
همی چون دو چشمم به جوی آب نیست - شبی زال بنشست هنگام خواب
سخن گفت بسیار ز افراسیاب - یکی کار پیشست و رنجی دراز
کزو بگسلد خواب و آرام و ناز - ز زال آگهی یافت افراسیاب
برآمد ز آرام و از خورد و خواب - تهمتن چو بشنید از خواب شاه
ز باز و ز تاج فروزان چو ماه - چنین گفت با شاه کنداوران
نشانست خوابت ز پیغمبران - شهنشه چنین گفت با پهلوان
که خوابی بدیدم به روشن روان - کس از ما نبینند جیحون بخواب
وز ایران نیایند ازین روی آب - به جایی که پنهان شود آفتاب
بدان جایگه ساخت آرام و خواب - همه شب می و مجلس آراستند
به شبگیر کز خواب برخاستند - برت را به ببر بیان سخت کن
سر از خواب و اندیشه پردخت کن - بر نیستان بستر خواب ساخت
در بیم را جای ایمن شناخت - سرم گر ز خواب خوش آگه شدی
ترا جنگ با شیر کوته شدی - چو خورشید برزد سر از تیره کوه
تهمتن ز خواب خوش آمد ستوه - سوی چشمهی روشن آمد بر آب
چو سیراب شد کرد آهنگ خواب - دگر باره چون شد به خواب اندرون
ز تاریکی آن اژدها شد برون - سرم را همی باز داری ز خواب
به بیداری من گرفتت شتاب - سیم ره به خواب اندر آمد سرش
ز ببر بیان داشت پوشش برش - چو بیدار شد رستم از خواب خوش
برآشفت با بارهی دستکش - نیارد گذشتن به سر بر عقاب
ستاره نبیند زمینش به خواب - تهمتن چو از خواب بیدار شد
سر پر خرد پر ز پیکار شد - همه جامه بر برش چون آب بود
نیازش به آسایش و خواب بود - بگسترد هر دو بر آفتاب
به خواب و به آسایش آمد شتاب - چو از خواب بیدار شد پیلتن
بدو دشتوان گفت کای اهرمن - بدو گفت اولاد چون آفتاب
شود گرم و دیو اندر آید به خواب - به دل گفت پنهان شود آفتاب
شب آید بود گاه آرام و خواب - بیارم کنون لشکری شیرفش
برآرم شما را سر از خواب خوش - نبد شیر درنده را خوابگاه
نه گور ژیان یافت بر دشت راه - همان به که این درد را نیز چشم
بپوشم و بر دل بخوابیم خشم - همی خواهد از من که بیکام من
ببرد دل و خواب و آرام من - گران لشکری ساخت افراسیاب
برآمد سر از خورد و آرام و خواب - سر بخت گردان افراسیاب
بران رزمگاه اندر آمد بخواب - به خواب اندر آمد بد روزگار
ز خوبی و از داد آموزگار - بفرمود پس تا به هنگام خواب
برفتند سوی نشیم عقاب - سحرگه چو از خواب برخاستند
بران آرزو رفتن آراستند - پس آگاهی آمد به افراسیاب
ازیشان شب تیره هنگام خواب - ز پیران بپرسید افراسیاب
که این دشت رزمست گر جای خواب - چو بیدار شد رستم از خواب خوش
به کار امدش بارهی دستکش - چو شد مست و هنگام خواب آمدش
همی از نشستن شتاب آمدش - سزاوار او جای آرام و خواب
بیاراست و بنهاد مشک و گلاب - سخن گفتن آمد نهفته به راز
در خوابگه نرم کردند باز - بر رستم آمد گرانمایه شاه
بپرسیدش از خواب و آرامگاه - ازان پس بسازید سهراب را
ببندید یک شب برو خواب را - ازو نامه بستد به کردار آب
برفت و نجست ایچ آرام و خواب - غمی بود ازین کار و دل پرشتاب
شده دور ازو خورد و آرام و خواب - سر تیرگی اندر آید به خواب
چو تیغ از میان برکشد آفتاب - ز شب نیمهای گفت سهراب بود
دگر نیمه آرامش و خواب بود - به شبگیر چون بردمید آفتاب
سر جنگ جویان برآمد ز خواب - جوان را بران جامه آن جایگاه
بخوابید و آمد به نزدیک شاه - برین کار بر نیست جای شتاب
که تنگی دل آرد خرد را به خواب - چو بشنید کاووس از ایوان خروش
بلرزید در خواب و بگشاد گوش - ازیشان کسی را که خواب آمدی
ز جنگش بدانگه شتاب آمدی - برآشفت چون آتش افراسیاب
که چندش چه گویی ز آرام و خواب - به خواب و به آرامش آمد شتاب
بغلتید بر جامه افراسیاب - چو بیدار باشی تو خواب آیدم
چو آرام یابی شتاب آیدم - نپرد به کردار ایشان عقاب
یکی را سر اندر نیاید بخواب - بیابان پر از مار دیدم به خواب
جهان پر ز گرد آسمان پر عقاب - چنین گفت کز خواب شاه جهان
به بیدرای آمد سپاهی گران - بدو گفت گرسیوز این خواب شاه
نباشد جز از کامهی نیک خواه - گزارندهی خواب باید کسی
که از دانش اندازه دارد بسی - گر این خواب و گفتار من در جهان
ز کس بشنوم آشکار و نهان - خروشی برآمد ز افراسیاب
بلرزید بر جای آرام و خواب - ازان پس بگفت آنچ در خواب دید
چو موبد ز شاه آن سخنها شنید - چنین گفت پرمایه افراسیاب
که هرگز کسی این نبیند به خواب - بترسید و ز شاه زنهار خواست
که این خواب را کی توان گفت راست - بدو گفت خیره منه سر به خواب
برو تازیان نزد افراسیاب - و دیگر کزان خوابم آمد نهیب
ز بالا بدیدم نشان نشیب - ندیدی بدیهای افراسیاب
که گم شد ز ما خورد و آرام و خواب - بیاید بجنگ تو افراسیاب
چو گردد برو ناخوش آرام و خواب - اگر بر دلت رای من تیره گشت
ز خواب جوانی سرت خیره گشت - سپهبد سراندر نیارد به خواب
بیاید به جنگ تو افراسیاب - برو تا به درگاه افرسیاب
درنگی مباش و منه سر به خواب - ازان پس چنین گفت افراسیاب
که گردان جهان اندر آمد به خواب - بدو داد جان و دل افراسیاب
همی بی سیاوش نیامدش خواب - چنین گفت با شیده افراسیاب
که چون سر برآرد سیاوش ز خواب - ازان گوی خندان شد افراسیاب
سر نامداران برآمد ز خواب - چنین گفت کای شهریار جوان
مراگر بخواب این نمودی روان - همه ره ز آوای چنگ و رباب
همی خفته را سر برآمد ز خواب - همی خیره بر بد شتاب آوری
سر بخت خندان به خواب آوری - سر مرد کین اندرآمد ز خواب
بیامد به نزدیک افراسیاب - ازان خواب بد چون دلم شد غمی
به مغز اندر آورد لختی کمی - سیاوش بدو گفت کان خواب من
بجا آمد و تیره شد آب من - ازین پس به فرمان افراسیاب
مرا تیرهبخت اندرآید به خواب - بلرزید وز خواب خیره بجست
خروشی برآورد چون پیل مست - بپرسید زو دخت افراسیاب
که فرزانه شاها چه دیدی به خواب - سیاوش بدو گفت کز خواب من
لبت هیچ مگشای بر انجمن - چنین دیدم ای سرو سیمین به خواب
که بودی یکی بیکران رود آب - چو از سروبن دور گشت آفتاب
سر شهریار اندرآمد به خواب - چه خوابی که چندین زمان برگذشت
نجنبیند و بیدار هرگز نگشت - که دوزخ به از بوم افراسیاب
نباید بدین کشور آرام و خواب - شبی قیرگون ماه پنهان شده
به خواب اندرون مرغ و دام و دده - شب تیره هنگام آرام و خواب
کس آمد ز نزدیک افراسیاب - چنان دید سالار پیران به خواب
که شمعی برافروختی ز آفتاب - ز پیران چو بشینید افراسیاب
سر مرد جنگی درآمد ز خواب - کزین خواب نوشین سر آزاد کن
ز فرجام گیتی یکی یاد کن - سه دیگر بپرسیدش از مام و باب
ز ایوان و از شهر وز خورد و خواب - سپهبد بلرزید در خواب خوش
بجنبید گلهشر خورشید فش - سیاووش را دیدم اکنون به خواب
درخشانتر از بر سپهر آفتاب - بدانگه که بنمود خورشید چهر
به خواب اندر آمد سر تیره مهر - ببندند دستش به خم کمند
بخوابند بر خاک چون گوسفند - چنین گفت با لشکر افراسیاب
که مارا بر آمد سر از خورد و خواب - چنین گفت با لشکر افراسیاب
که بیدار بخت اندر آمد به خواب - خبر شد ز ترکان به افراسیاب
که بیدار بخت اندرآمد به خواب - میاسای از کین افراسیاب
ز تن دور کن خورد و آرام و خواب - کزین پس نه نخچیر جویم نه خواب
نپردازم از کین افراسیاب - که بیزار گشتیم ز افراسیاب
نخواهیم دیدار او را به خواب - چنان دید گودرز یک شب به خواب
که ابری برآمد ز ایران پرآب - چو از خواب گودرز بیدار شد
نیایش کنان پیش دادار شد - پر اندیشه مر گیو را پیش خواند
وزان خواب چندی سخنها براند - به فرمان یزدان خجسته سروش
مرا روی بنمود در خواب دوش - به ایوان شد و ساز رفتن گرفت
ز خواب پدر مانده اندر شگفت - چو خورشید بر تیغ گنبد شود
گه خواب و خورد سپهبد شود - زمین سبز و چشمه پر از آب دید
همی جای آرامش و خواب دید - فرنگیس با رنج دیده پسر
به خواب اندر آورده بودند سر - همی گفت مانا که دیو پلید
بر پهلوان بد که آن خواب دید - وزان هفت ساله غم و درد او
ز گستردن و خواب وز خورد او - همان خواب گودرز و رنج دراز
خور و پوشش و درد و آرام و ناز - ازین آگهی یابد افراسیاب
نسازد بخورد و نیازد به خواب - نشاید خور و خواب با آن نشست
که خستو نباشد بیزدان که هست - نجستند روز و شب آرام و خواب
وزین آگهی شد به افراسیاب - دوان شد بر گیو و آگاه کرد
بران خفتگان خواب کوتاه کرد - چنان خیره برگشت و بگذاشت آب
که گفتی ندیدست لشکر به خواب - گزارندهی خواب و جنگی توی
گه چاره مرد درنگی توی - جهاندار کز تخم افراسیاب
نشانیم بخت اندر آید به خواب - نباشد جز از کام افراسیاب
سر بخت ترکان برآید ز خواب - یکی کینه خیزد که افراسیاب
هم امشب همی آن ببیند به خواب - که هرگز نپیچم سوی مهر اوی
نبینم بخواب اندرون چهر اوی - کجا پهلوان خواند افراسیاب
به بیداری او شود سیر خواب - جهان گشت پر سبزه و رود آب
سر غمگنان اندر آمد به خواب - چو پر شد سر از جام روشنگلاب
به خواب و به آسایش آمد شتاب - چو آید به پیکار کنداوران
بخوابمش بر دامن خواهران - هیونی برافگند هنگام خواب
فرستاد نزدیک افراسیاب - شب و روز و گردان سپهر آفرید
خور و خواب و تندی و مهر آفرید - تو خورشید گفتی به آب اندر است
سپهر و ستاره بخواب اندر است - هیونی فرستم بافراسیاب
بگویم سرش را برآرم ز خواب - همی گفت هر کس که افراسیاب
ازین پس بزرگی نبیند بخواب - گر افراسیاب آید اکنون چو آب
نبینند جز سهم او را بخواب - اگر کین همی جوید افراسیاب
نه آرام باید که یابد نه خواب - هم از مادرش دخت افراسیاب
که مهر تو بیند همیشه بخواب - نه راه گریزست ز افراسیاب
نه جای دگر دارم آرام و خواب - اگر جنگ فرماید افراسیاب
نماند که چشم اندر آید بخواب - بدان جایگه خفت و خوابش ربود
که از رنج وز تاختن مانده بود - گلهدار اسپان افراسیاب
به بیشه درون سر نهاده بخواب - گلهدار چون بانگ اسبان شنید
سرآسیمه از خواب سر بر کشید - ببش گرفت آرزو هم بنان
سر از خواب بر کوههی زین زنان - فرود آمد و رخش را آب داد
هم از ماندگی چشم را خواب داد - چراگاه رخش آمد و جای خواب
نمدزین برافگند بر پیش آب - بجویی که یک روز بگذشت آب
نسازد خردمند ازو جای خواب - همه رخ پر از گل همه چشم خواب
همه لب پر از می ببوی گلاب - مگر چهرهی دخت افراسیاب
نماید مرا بخت فرخ بخواب - سه روز و سه شب شاد بوده بهم
گرفته برو خواب مستی ستم - سپهر اند آن چادر قیرگون
تو گفتی شدستی بخواب اندرون - بگسترد کافور بر جای خواب
همی ریخت بر چوب صندل گلاب - بدو گفتم ای بت نیم مرد خواب
یکی شمع پیش آر چون آفتاب - جفاپیشه بدگوهر افراسیاب
ز کینه نیاید شب و روز خواب - دلیران بدرگاه افراسیاب
ز بانگ تبیره نیابند خواب - که ما را سر از جنگ افراسیاب
نیابد همی خورد و آرام و خواب - نجویم برین کینه آرام و خواب
من و گرز و میدان افراسیاب - بشویی دل از مهر افراسیاب
نبینی شب تیره او را بخواب - به سو طلایه پدیدار کرد
سر خفته از خواب بیدار کرد - جهانجوی پر دانش افراسیاب
نشسته بکندز بخورد و بخواب - مه آرام بادا شما را مه خواب
مگر ساختن رزم افراسیاب - کتایون چنان دید یک شب به خواب
که روشن شدی کشور از آفتاب - به شبگیر چون بردمید آفتاب
سر نامداران برآمد ز خواب - چو از دور گشتاسپ را دید گفت
که آن خواب سر برکشید از نهفت - کتایون میآورد همچون گلاب
همی خورد با شوی تا گاه خواب - بدیدی به خواب اندرون رزم گرگ
به کردار نر اژدهای سترگ - چنین داد پاسخ که من تخت خویش
بدیدم به خواب اختر و بخت خویش - به روشن روان و دل و زور و تاب
همانا نبینند ما را به خواب - چنان دید گوینده یک شب به خواب
که یک جام می داشتی چون گلاب - ازین خواب بیدارتان کردمی
همان زنده بر دارتان کردمی - از اندیشهی دل نیامدش خواب
به رزم و به بزمش گرفته شتاب - همی کشت زیشان همی خوابنید
مر او را نه استاد هرکش بدید - از اندیشگان نامد آن شبش خواب
ز اسفندیارش گرفته شتاب - ز پیری و از تابش آفتاب
غمی گشت و بخت اندر آمد به خواب - دلش بود پربیم و سر پر شتاب
ازو دور بد خورد و آرام و خواب - چو آتش نماید بپالاید آب
ز آواز او سر برآید ز خواب - ازان خاک برخاست و شد سوی آب
چو مردی که بیهوش گردد به خواب - که گفتی بدین منزلت آب نیست
همان جای آرامش و خواب نیست - کسی را که دختر بود آبکش
پسر در غم و باب در خواب خوش - چو ارجاسپ از خواب بیدار شد
ز غلغل دلش پر ز تیمار شد - به لشکر چنین گفت کز خواب شاه
دل من پر از رنج شد جان تباه - چو از خواب بیدار شد تیره شب
یکی جام می خواست و بگشاد لب - کنون چون برآرد سپهر آفتاب
سر شاه بیدار گردد ز خواب - بترسم که روزت سرآید همی
گر اختر به خواب اندر آید همی - بخندید و گفت اینک آراستم
بدانگه که از خواب برخاستم - بدو گفت برخیز ازین خواب خوش
برآویز با رستم کینهکش - چه بودت که امروز پژمردهای
همانا به شب خواب نشمردهای - شبی تا برآمد ز کوه آفتاب
دو تن را سر اندر نیامد به خواب - که گر نام تو برنویسم بر آب
به کابل نیابد کس آرام و خواب - برابر نهادند زرین دو تخت
بران خوابنیده گو نیکبخت - چرا بایدم زندگانی و گاه
چرا بایدم خواب و آرامگاه - زبر مشک و کافور و زیرش گلاب
ازان سان همی ریخت بر جای خواب - برآشفت رودابه سوگند خورد
که هرگز نیابد تنم خواب و خورد - بیامد به بستان به هنگام خواب
یکی مرده ماری بدید اندر آب - هرانکس که او را خور و خواب نیست
غم مرگ با جشن و سورش یکیست - بدانگه که شد کودک از خواب مست
خروشان بشد دایهی چرب دست - به زیر اندرش بستر خواب کرد
میانش پر از در خوشاب کرد - برفتند و گفتند کای خفته مرد
ازین خواب برخیز و بیدار گرد - یکایک به سالار لشکر بگفت
ز خواب و ز آرام و خورد و نهفت - چو زرین سپر برگرفت آفتاب
سر جنگجویان برآمد ز خواب - ز داراب وز خواب و آرامگاه
هم از جنگ او اندران رزمگاه - بشستن ازان خون به روشن گلاب
چو آمدش هنگام جاوید خواب - سه دیگر شب از خوابم آمد شتاب
یکی نغز کرپاس دیدم به خواب - دمادم به ده شب پس یکدگر
همی خواب دید این شگفتی نگر - جهان مرد و آب از پس او دوان
چه گوید بدین خواب نیکی گمان - همه خوابها پیش ایشان بگفت
نهفته پدید آورید از نهفت - به پنجم چنان دید جانم به خواب
که شهری بدی هم به نزدیک آب - به شهر اندرش خواب و آرام نیست
نشستش به جز با دد و دام نیست - نهم شب یکی گاو دیدم به خواب
بر آب و گیا خفته بر آفتاب - مرین خوابها را به جز پیش اوی
مگو و ز نادان گزارش مجوی - اگر گوش داری به خواب دهم
نرنجی همی تا بدین سر دهم - به ژرفی بدین خواب من گوش دار
گزارش کن و یک به یک هوش دار - چو بشنید مهران ز کید این سخن
بدو گفت ازین خواب دل بد مکن - چو بر کار تو رای فرخ کنیم
همان خواب را نیز پاسخ کنیم - برآنم که بیخواب بودی سه شب
به من بازگوی این و بگشای لب - همی خورد زان جام زر هرکس آب
ز شبگیر تا بود هنگام خواب - سکندر بپرسیدش از خواب و خورد
از آسایش روز ننگ و نبرد - بپرسید کز خواب بیدار کیست
به روی زمین بر گنهکار کیست - یکی را ز کمی شده خشک لب
یکی از فزونیست بیخواب شب - خور و خواب و آرام بر دشت و کوه
برهنه به هر جای گشته گروه - بخوردند و کردند آهنگ خواب
بسی مار پیچان برآمد ز آب - ز چیز که ما را بدو تاب نیست
ز یاجوج و ماجوج مان خواب نیست - نهاده بر چشمه زرین دو تخت
برو خوابنیده یکی شوربخت - خور و خواب و رای و نشست ترا
به نیک و به بد راه و دست ترا - کسی را که بینند زین سان به خواب
به شاهی برآرد سر از آفتاب - ور ایدونک این خواب زو بگذرد
پسر باشدش کز جهان بر خورد - چنان دید در خواب کاتشپرست
سه آتش ببردی فروزان به دست - چو بشنید بابک فرو ریخت آب
ازان چشم روشن که او دید خواب - سر بابک از خواب بیدار شد
روان و دلش پر ز تیمار شد - هرانکس که در خواب دانا بدند
به هر دانشی بر توانا بدند - چو بابک سخن برگشاد از نهفت
همه خواب یکسر بدیشان بگفت - سپیده چو برزد ز دریای آب
سر شاه ایران برآمد ز خواب - چه آمد که این جای راه تو بود
که نه در خور خوابگاه تو بود - نرفتی سخن گفتن از خواب و خورد
ازان پنبهشان بود ننگ و نبرد - برآمد ز آرام وز خورد و خواب
به کشتی بیامد برین روی آب - دو بدخواه را زنده بر دار کرد
دل دشمن از خواب بیدار کرد - بدان کوش تا دور باشی ز خشم
به مردی به خواب از گنهکار چشم - سر بردباران نیاید به خشم
ز نابودنیها بخوابند چشم - هرانکس که او از گنهکار چشم
بخوابید و آسان فرو برد خشم - به خواب اندرست آنک بیکار بود
پشیمان شود پس چو بیدار بود - بشد خواب و آرام زان خوب چهر
بر دایه شد با دلی پر ز مهر - برفتند یکسر سوی خوابگاه
پرستندگان را بفرمود شاه - منجم بیاورد صلاب را
بینداخت آرامش و خواب را - که در چرم چو نازک اندام تو
همی بگسلد خواب و آرام تو - چو بر زد سر از برج شیر آفتاب
ببالید روز و بپالود خواب - شب و روز یکسر همی تاختند
به خواب و به خوردن نپرداختند - گه آمد که کمتر کنی کین و خشم
فرو خوابنی از گذشته دو چشم - کنام اسیرانش کردند نام
اسیر اندرو یافتی خواب و کام - سه جام می خسروانی بخورد
پراندیشه شد سر سوی خواب کرد - پراگنده گشتند لشکر همه
چو در خواب شد شهریار رمه - ستاره زدند از پی خوابگاه
چو چیزی بخورد و بیاسود شاه - چو شد تیره بر پای خواب آمدش
هم از ایستادن شتاب آمدش - به گفتار اگر هیچ تاب آوریم
خرد را همی سر به خواب آوریم - دگر روز چون بردمید آفتاب
ببالید کوه و بپالود خواب - به روز چهارم چو بفروخت هور
شد از خواب بیدار بهرام گور - چو می خورده شد خواب را جای کرد
به بالین او شمع بر پای کرد - همان خشت را نیز تاوان دهی
چو بیدار گردی ز خواب آن دهی - ز کوه اندرآمد کلاغ سیاه
دو چشمش بکند اندران خوابگاه - چو بهرام برخاست از خوابگاه
بیامد بر او یکی نیکخواه - بمان تا برآرد سپهر آفتاب
سر نامداران برآید ز خواب - یکی جام کافور بر با گلاب
چنان کن که بویا بود جای خواب - بگفت این و چادر به سر برکشید
تنآسانی و خواب در بر کشید - بیامد بر خفته برسان گرد
سر پیر از خواب بیدار کرد - بدو گفت برخیز و بگشای دست
نه هنگام خوابست و جای نشست - چو نان خورده شد جام باید گرفت
به خواب خوش آرام باید گرفت - کسی را نیامد بران دشت خواب
می و گوشت نخچیر و چنگ و رباب - چو ماهی برآمد شتاب آمدش
همی با بتان رای خواب آمدش - چه نامی بدو گفت فرشیدورد
نه بوم و نه پوشش نه خواب و نه خورد - چنین داد پاسخ که فرشیدورد
بماند همه ساله بیخواب و خورد - نهادند کافور و مشک و گلاب
بگسترد مشک از بر جای خواب - چو هنگامهی خوابش آمد بخفت
به بازارگان نیز چیزی نگفت - چو بهرام برخاست از خواب خوش
بشد نزد آن بارهی دستکش - چو بازارگانش فرود آورید
مر او را یکی خوابگه برگزید - همیراند حیران و پیچان به راه
به خواب و به آب آرزومند شاه - چو از خواب بیدار شد زن بشوی
همی گفت کای زشت ناشسته روی - چو بهرام دست از خورشها بشست
همی بود بیخواب و ناتندرست - به مرو اندرون بانگ چنگ و رباب
کسی را نبد جای آرام و خواب - چو خاقان چینی گرفتار شد
ازان خواب آنگاه بیدار شد - شکیبا نبد گنبد تیزگرد
سر خفته از خواب بیدار کرد - درفشی بزد چشمهی آفتاب
سر شاه گیتی سبک شد ز خواب - سوی خوابگه رفتن آراستند
ز هرگونهیی جامهها خواستند - بکردند میخوارگان خواب خوش
همه ناز را دست کرده بکش - بزرگان چو خرم شدند از نبید
پرستار او خوابگاهی گزید - به هر شهر مردی پدیدار کرد
سر خفته از خواب بیدار کرد - گرفتش ز کردار گیتی شتاب
چو شب تیره شد کرد آهنگ خواب - گشادند هر جای رودی ز آب
زمین شد پر از جای آرام و خواب - به خشکی به خاک و بکشتی برآب
برخشنده روز و به هنگام خواب - به خواب و به بیداری و رنج و ناز
ازین بارگه کس مگردید باز - چو برخیزد از خواب شاه از نخست
ز دشمن بود ایمن و تندرست - گر از پشت من رفت یک قطره آب
به جای دگر یافته جای خواب - که بگزارد این خواب شاه جهان
نهفته بر آرد ز بند نهان - چنان دید درخواب کز پیش تخت
برستی یکی خسروانی درخت - دگر باره بر پیش بگذاشتند
همه خواب را خیره پنداشتند - عنانرا بپیچید موبد ز راه
بیامد بپرسید زو خواب شاه - گزارندهی خواب را خواندند
ردان را ابر گاه بنشاندند - گزارندهی خواب را بدره داد
ز اسب وز پوشیدنی بهره داد - باستاد گفت این شکارمنست
گزاریدن خواب کارمنست - بگفت آن کجا دید در خواب شاه
بدان موبدان نماینده راه - همیشه سخن گوی هفتاد مرد
به درگاه بودی بخواب و بخورد - رسیدند جایی کجا آب بود
چو هنگامه خوردن و خواب بود - گزارندهی خواب پاسخ نداد
کزان دانش او را نبد هیچ یاد - بگفت آنک مغزش نجوشد زخشم
بخوابد بخشم از گنهکار چشم - نگر خواب را بیهده نشمری
یکی بهره دانی ز پیغمبری - چو مار سیه بر سر دار شد
سر کودک از خواب بیدار شد - گزارنده خواب دانا کسی
به هر دانشی راه جسته بسی - چهارم که باشد سرش پرشتاب
نجوید به کار اندر آرام و خواب - روانهای روشن ببیند به خواب
همه بودنیها چوآتش برآب - جهاندار کسری ورا پیش خواند
وزان خواب چندی سخنها براند - خور وخواب با موبدان داشتی
همی سر به دانش برافراشتی - خورشها زشهد وز شیر و گلاب
بخوردی وآراستی جای خواب - ز خویشان ارجاسب وافراسیاب
نپرداخت یک تن به آرام و خواب - ز خویشان ارجاسب و افراسیاب
جز از مرز ایران نبینند به خواب - که ایشان نجستند جز خواب وخورد
فراموش کردند گرد نبرد - همان شاه تنها بخواب اندرون
نه بر گرد او برکسی رهنمون - یکی را نیاید سراندر بخواب
از آواز مستان وچنگ ور باب - گمانی چنان برد کو را بخواب
خورش کرد بر پرورش برشتاب - نگه سوی من بنده زان گونه کرد
که گفتم سرآمد مرا خواب وخورد - نبد روزش آرام و شب جای خواب
تنش پر ز سختی دلش پرشتاب - ازان بند بازوی و مرغ سیاه
از اندیشه گوهر و خواب شاه - دگر گفت انوشه بدی جاودان
نشست و خور و خواب با موبدان - ستاره توگفتی به آب اندرست
سپهر روان هم بخواب اندرست - گراین بد که گفتی خوش آمد مرا
خور و خواب در آتش آمد مرا - یکی را برهنه سروپای و سفت
نه آرام و خواب و نه جای نهفت - نیابی شب تیره آن را بخواب
که جویی همی روز در آفتاب - همان خوک بینی و خوابیده چشم
دل آگنده دارد تو گویی بخشم - همان چون بخواب اندر آمد سرش
سکوبای مهتر بیامد برش - چو دارای شمشیر زن را بکشت
خور و خواب ایرانیان شد درشت - بخوردند بینان فراوان کباب
بیاراست هر مهتری جای خواب - تو را تا نسازم سلیح و سپاه
نجویم خور و خواب و آرام گاه - ازین پس نه آرام جویم نه خواب
مگر برکشم دامن از تیره آب - نشاید چشیدن یکی قطره آب
گر از تشنگی آب بیند بخواب - چوبیدار گردید یکسر ز خواب
نگیرید بر بد ازین سان شتاب - بیک جای مان بود آرام و خواب
اگر تیره بد گر بلند آفتاب - فریدون فرخ ندید این به خواب
نه تورو نه سلم و نه افراسیاب - بروی اندر آمد دو دیده پرآب
همان زین توری شدش جای خواب - فرستاده آمد دلی پر شتاب
نبد زان سپس جای آرام و خواب - به چرخ اندرون آفتاب آفرید
شب و روز و آرام و خواب آفرید - همیرفت خواهم چو تیره شود
سر دشمن از خواب خیره شود - همان پنج تن را بر خویش خواند
به نزدیکی خوابگه برنشاند - برین گونه تا سرسوی خواب کرد
دهانش پر از در خوشاب کرد - بسی مهتر و کهتر از من گذشت
نخواهم من از خواب بیدار گشت - یکی بیهنر بود نامش گراز
کزو یافتی خواب و آرام و ناز - چو پژمرده شد چادر آفتاب
همیساخت هر مهتری جای خواب - به شیرین چنین گفت کای ماه روی
چه داری بخواب اندرون گفت وگوی - شب تیرهگون اندر آمد به باغ
بدان گه که برخیزد ازخواب زاغ - چوبرزد سرازتیره کوه آفتاب
بد اندیش را سر بر آمد ز خواب - ز دیبا نگویند مردان مرد
ز رز و ز سیم و ز خواب و ز خورد - که نوشین روان دیده بود این به خواب
کزین تخت به پراگند رنگ و آب - کنون خواب راپاسخ آمد پدید
ز ما بخت گردن بخواهد کشید - بران خوابگه رفت ناکام شاه
سرآمد برو رنج و تخت و کلاه - بفرمود کو را به هنگام خواب
از آن آسیا افگنند اندر آب - می و مشک و کافور و چندی گلاب
سکوبا بیندود بر جای خواب - بفرمود کاین را برین ریگ گرم
بدارید تا خوابش آید ز شرم