«چنگ» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «چنگ» در غزلیات حافظ شیرازی
- در کنج دماغم مطلب جای نصیحت
کاین گوشه پر از زمزمه چنگ و رباب است - اگر چه باده فرح بخش و باد گل بیز است
به بانگ چنگ مخور می که محتسب تیز است - صراحی ای و حریفی گرت به چنگ افتد
به عقل نوش که ایام فتنه انگیز است - گوشم همه بر قول نی و نغمه چنگ است
چشمم همه بر لعل لب و گردش جام است - گرم ترانه چنگ صبوح نیست چه باک
نوای من به سحر آه عذرخواه من است - ای چنگ فروبرده به خون دل حافظ
فکرت مگر از غیرت قرآن و خدا نیست - قدح مگیر چو حافظ مگر به ناله چنگ
که بسته اند بر ابریشم طرب دل شاد - چنگ خمیده قامت می خواندت به عشرت
بشنو که پند پیران هیچت زیان ندارد - تو نیز باده به چنگ آر و راه صحرا گیر
که مرغ نغمه سرا ساز خوش نوا آورد - من که شب ها ره تقوا زده ام با دف و چنگ
این زمان سر به ره آرم چه حکایت باشد - دانی که چنگ و عود چه تقریر می کنند
پنهان خورید باده که تعزیر می کنند - گیسوی چنگ ببرید به مرگ می ناب
تا حریفان همه خون از مژه ها بگشایند - از چنگ منش اختر بدمهر به دربرد
آری چه کنم دولت دور قمری بود - بنوش جام صبوحی به ناله دف و چنگ
ببوس غبغب ساقی به نغمه نی و عود - به دور گل منشین بی شراب و شاهد و چنگ
که همچو روز بقا هفته ای بود معدود - مانعش غلغل چنگ است و شکرخواب صبوح
ور نه گر بشنود آه سحرم بازآید - نبود چنگ و رباب و نبید و عود که بود
گل وجود من آغشته گلاب و نبید - به وقت سرخوشی از آه و ناله عشاق
به صوت و نغمه چنگ و چغانه یاد آرید - ما می به بانگ چنگ نه امروز می کشیم
بس دور شد که گنبد چرخ این صدا شنید - رباب و چنگ به بانگ بلند می گویند
که گوش هوش به پیغام اهل راز کنید - می خور به بانگ چنگ و مخور غصه ور کسی
گوید تو را که باده مخور گو هوالغفور - چنگ بنواز و بساز ار نبود عود چه باک
آتشم عشق و دلم عود و تنم مجمر گیر - بس که در پرده چنگ گفت سخن
ببرش موی تا نموید باز - طامات و شطح در ره آهنگ چنگ نه
تسبیح و طیلسان به می و میگسار بخش - بیاور می که نتوان شد ز مکر آسمان ایمن
به لعب زهره چنگی و مریخ سلحشورش - به صوت چنگ بگوییم آن حکایت ها
که از نهفتن آن دیگ سینه می زد جوش - با دل خونین لب خندان بیاور همچو جام
نی گرت زخمی رسد آیی چو چنگ اندر خروش - ببین که رقص کنان می رود به ناله چنگ
کسی که رخصه نفرمودی استماع سماع - چنگ در غلغله آید که کجا شد منکر
جام در قهقهه آید که کجا شد مناع - من به خیال زاهدی گوشه نشین و طرفه آنک
مغبچه ای ز هر طرف می زندم به چنگ و دف - چشمم به روی ساقی و گوشم به قول چنگ
فالی به چشم و گوش در این باب می زدم - ز چنگ زهره شنیدم که صبحدم می گفت
غلام حافظ خوش لهجه خوش آوازم - همچو چنگ ار به کناری ندهی کام دلم
از لب خویش چو نی یک نفسی بنوازم - جرعه جام بر این تخت روان افشانم
غلغل چنگ در این گنبد مینا فکنم - مطرب کجاست تا همه محصول زهد و علم
در کار چنگ و بربط و آواز نی کنم - تا همه خلوتیان جام صبوحی گیرند
چنگ صبحی به در پیر مناجات بریم - ای نور چشم مستان در عین انتظارم
چنگ حزین و جامی بنواز یا بگردان - بردم از ره دل حافظ به دف و چنگ و غزل
تا جزای من بدنام چه خواهد بودن - برگ نوا تبه شد و ساز طرب نماند
ای چنگ ناله برکش و ای دف خروش کن - سحرگاهان که مخمور شبانه
گرفتم باده با چنگ و چغانه - بزن در پرده چنگ ای ماه مطرب
رگش بخراش تا بخروشم از وی - چنگ در پرده همین می دهدت پند ولی
وعظت آن گاه کند سود که قابل باشی - جوانی باز می آرد به یادم
سماع چنگ و دست افشان ساقی - من حالت زاهد را با خلق نخواهم گفت
این قصه اگر گویم با چنگ و رباب اولی - برشکن کاکل ترکانه که در طالع توست
بخشش و کوشش خاقانی و چنگزخانی - می ده که سر به گوش من آورد چنگ و گفت
خوش بگذران و بشنو از این پیر منحنی - سعدی شیرازی
- «چنگ» در غزلیات سعدی شیرازی
- سر نتوانم که برآرم چو چنگ
ور چو دفم پوست بدرد قفا - سعدیا گر در برش خواهی چو چنگ
گوشمالت خورد باید چون رباب - آواز چنگ و مطرب خوشگوی گو مباش
ما را حدیث همدم خوش خوی خوشترست - چه تربیت شنوم یا چه مصلحت بینم
مرا که چشم به ساقی و گوش بر چنگست - به یادگار کسی دامن نسیم صبا
گرفته ایم و دریغا که باد در چنگست - با زمانی دیگر انداز ای که پندم می دهی
کاین زمانم گوش بر چنگست و دل در چنگ نیست - قوی به چنگ من افتاده بود دامن وصل
ولی دریغ که دولت به تیزچنگی نیست - مده به دست فراقم پس از وصال چو چنگ
که مطربش بزند بعد از آن که بنوازد - گر بار دگر دامن کامی به کف آرم
تا زنده ام از چنگ منش کس نرهاند - کسان که در رمضان چنگ می شکستندی
نسیم گل بشنیدند و توبه بشکستند - محتسب گو چنگ میخواران بسوز
مطرب ما خوش به تایی می زند - آخر ای مطرب از این پرده عشاق بگرد
چند گویی که مرا پرده به چنگ تو درید - کبوتری که دگر آشیان نخواهد دید
قضا همی بردش تا به چنگ باز آید - آستین از چنگ مسکینان گرفتم درکشد
چون تواند رفت و چندین دست دل در دامنش - ساقی بده آن شراب گلرنگ
مطرب بزن آن نوای بر چنگ - من خرقه فکنده ام ز عشقت
باشد که به وصل تو زنم چنگ - ز آهنین چنگال شاهین غمت
رخنه رخنه است اندرون من چو دام - به قدم رفتم و ناچار به سر بازآیم
گر به دامن نرسد چنگ قضا و قدرم - همچو چنگم سر تسلیم و ارادت در پیش
تو به هر ضرب که خواهی بزن و بنوازم - گر چو چنگم بزنی پیش تو سر برنکنم
این چنین یار وفادار که بنوازی به - خود را به زیر چنگل شاهین عشق تو
عنقای صبر من پر و بالی نیافته - خیام نیشابوری
- «چنگ» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «چنگ» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- از حملههای جند او وز زخمهای تند او
سالم نماند یك رگت بر چنگ ما بر چنگ ما - گل دیده ناگه مر تو را بدریده جان و جامه را
وان چنگ زار از چنگ تو افكنده سر پیش از حیا - بد بیتو چنگ و نی حزین برد آن كنار و بوسه این
دف گفت میزن بر رخم تا روی من یابد بها - رخ زعفران رنگ آمدم خم داده چون چنگ آمدم
در گور تن تنگ آمدم ای جان باپهنا بیا - زین رو همیبینم كسان نالان چو نی وز دل تهی
زین رو دو صد سرو روان خم شد ز غم چون چنگها - ما چنگ زدیم از غم در یار و رخان ما
ای دف تو بنال از دل وی نای به فریاد آ - تو بشكن چنگ ما را ای معلا
هزاران چنگ دیگر هست این جا - چو ما در چنگ عشق اندرفتادیم
چه كم آید بر ما چنگ و سرنا - رباب و چنگ عالم گر بسوزد
بسی چنگی پنهانیست یارا - در نوای عشق شمس الدین تبریزی بزن
مطرب تبریز در پرده عشاقی چنگ ما - از قوام قامتش در قامت تو كژ بماند
همچو چنگ از بهر سرو تر خمیدستی دلا - زیر هر گلبن نشسته ماه رویی زهره رخ
چنگ عشرت مینوازد از پی خاقان ما - از می تبریز گردان كن پیاپی رطلها
تا ببرد تارهای چنگ عارت ساقیا - وان مقیمان خراباتی از آن دیوانه تر
میشكستند خمها و میفكندند چنگ و نا - تن ما به ماه ماند كه ز عشق میگدازد
دل ما چو چنگ زهره كه گسسته تار بادا - در هوای چشم چون مریخ او
ساز ده ای زهره باز آن چنگ را - پایان جنگ آمد آواز چنگ آمد
یوسف ز چاه آمد ای بیهنر به رقص آ - سیلی خورند چون دف در عشق فخرجویان
زخمه به چنگ آور میزن سه توی ما را - برگ تمام یابد از او باغ عشرتی
هم بانوا شود ز طرب چنگل دوتا - چو چنگ ما بشكستی بساز و كش سوی خود
ز الست زخمه همیزن همیپذیر بلا - خیز كه از هر طرفی بانگ چنگ
در فلك انداخت ندا و صدا - چنگ دجال از درون و رنگ ابدال از برون
دام دزدان در ضمیر و رمز شاهان در خطاب - تا كه عشقت مطربی آغاز كرد
گاه چنگم گاه تارم روز و شب - تا روز زنگیان را با روم دار و گیرست
تا روز چنگیان را تنتن تنست امشب - از باد چو بوی او بپرسیم
در باد صدای چنگ و سرناست - هر دل كه به چنگ او درافتاد
چون چنگ همیشه در خروش است - هر غزل كان بیمن آید خوش بود
كاین نوا بیفر ز چنگ و تار ماست - ای چنگ پردههای سپاهانم آرزوست
وی نای ناله خوش سوزانم آرزوست - گر نه كژی همچو چنگ واسطه نای چیست
در هوس آن سری اوست كه هم پای ماست - هست ز چنگ غمش گوش مرا كش مكش
هر دمم از چنگ او تن تننن واجبست - به چنگ و تنتن این تن نهادهای گوشی
تن تو توده خاكست و دمدمه ش چو هواست - ز چنگ سخت عجیبست آن ترنگ ترنگ
چههاست نعره برآورده كان چههاست چههاست - زهره را دیدم همیزد چنگ دوش
ای همه چون دوش ما شبهای چرخ - نی درد ماند نی دوا نی خصم ماند نی گوا
نی نای ماند نی نوا نی چنگ زیر و بم زند - درد فراق من كشم ناله به نای چون رسد
آتش عشق من برم چنگ دوتا چرا بود - پایش چو به سنگ آید دریش به چنگ آید
جانش چو به لب آید با قندلبی باشد - چنگا تو سری بركن در حلقه سر اندر كن
تو خویش تهیتر كن تا چنگ به ساز آید - مرغ دل هر عاشق كز بیضه برون آید
از چنگل تعجیلش تأخیر همیدرد - چون چنگ شوی از غم خم داده وانگه او
در بر كشدت شیرین بیواسطه بنوازد - صدای نای آن جا نكته گوید
نوای چنگ بس اسرار دارد - كه چشم حقد یوسف را نداند
كه بانگ چنگ گوش كر نگیرد - چو خورشیدی و از خود پاك گشتی
ز تو چنگ اجل جز غم نرندد - ز هر سو بانگ جنگ و چنگ مستان
ز هر كاری به لابد كار زاید - آن چنگ نشاط ساز نو یابد
وین گوش حریف تن تنن گردد - ما را باری نگار خوش قول
اندر بر خود چو چنگ دارد - زان زخمه او همیشه این چنگ
پس تن تن و بس ترنگ دارد - دل چون چنگست و عشق زخمه
پس دل به چه دل فغان ندارد - در ساقی خویش چنگ درزن
مندیش كه آن سه تا چه دارد - از گفت بدار چنگ كز وی
بی گفت تو فهم بانوا شد - آن چنگ طرب كه بینوا بود
رقصی كه كنون به ساز آمد - یوسف در عشق بد زلیخا
نی زهره و چنگ و نی نوا بود - شاد با چنگ تنی كز دست جان حق بستدش
بر كنار خود نهاد و ساز آن را هو كند - اوستاد چنگها آن چنگ باشد در جهان
وای آن چنگی كه با آن چنگ حق پهلو كند - باز هم در چنگ حق تاریست بس پنهان و خوش
كو به ناگه وصف آن دو نرگس جادو كند - چنگ تنها را به دست روحها زان داد حق
تا بیان سر حق لایزالی او كند - چنگ را در عشق او از بهر آن آموختم
كس نداند حالت من ناله من او كند - دلم از چنگ غمت گشت چو چنگ
نخروشد نترنگد چه كند - چون مطرب هوایت چنگ طرب نوازد
مر زهره فلك را كی كسب و كار ماند - آنها نهفتگانند وینها كه اهل رازند
از رنگ همچو چنگی باری دوتات كردند - ای دل مباش غمگین كاینك ز شاه شیرین
آن چنگ پرنوای خالی شكم درآید - دل را زبان بباید تا جان به چنگش آرد
جان پاكشان بیاید كان یار سركش آمد - قد چو چنگ را كه دلش تار تار شد
نك زخمه نشاط به هر تار میرسد - نای و دف و چنگ را از پی گوشی زنند
نقش جهان جانب نقش نگر میرود - زهره بر چنگ این نوا میزد
كان قمر عاقبت به چنگ آمد - آمد چنگی بنوازید تار
جست ز خواب آن دل بیتار و پود - گه كاسه گرفتی كه حلیماب و زفر كو
گه چنگ گرفتی تو به تقریع زفر بر - ز منقارش فلك سوراخ سوراخ
ز چنگالش گران جانان سبكبار - بر چنگ وفا و مهربانی
گر زخمه زنی بزن به هنجار - شمس دین نقل و شراب و شمس دین چنگ و رباب
شمس دین خمر و خمار و شمس دین هم نور و نار - لطفها كردهای امروز دو تا كن آن را
چونك در چنگ نیایی تو دوتا اولیتر - باز در حین ببرد از بر همسایه گرو
بخورد بامی و چنگی همه با خمر و خمار - روز بزمست نه روز رزمست
خنجر جنگ ببر چنگ بیار - جانهای صادقان همه در وی زنند چنگ
تا بانوا شوند از آن جان نامدار - بنواز چنگ عشق تو به نغمات لم یزل
كز چنگهای عشق تو جانست تار تار - ایا كسی كه درافتادهای به چنگالش
ز چنگ دوست رهیدن طمع مدار مدار - گر بد و نیكیم تو از ما مگیر
ما همه چنگیم و دل ما چو تار - گر ننوازی دل این چنگ را
بس بود اینش كه نهی بركنار - گر چه چون تاری ز زخمش زخمه دیگر بزن
بازگرد ای مرغ گر چه خستهای از چنگ باز - زمانه با تو نسازد تو سازوارش كن
به چنگ ما ده سغراق و چنگ را ده ساز - آن مطرب ما خوشست و چنگش
دیوانه شود دل از ترنگش - چون چنگ زند یكی تو بنگر
كز لطف چگونه گشت رنگش - میخروشم لیكن از مستی عشق
همچو چنگم بیخبر من از خروش - گرفت شكل كبوتر ز ماه تا ماهی
ز عشق آنك درآید به چنگل بازش - هزار غوطه مرا میدهد به هر ساعت
خلاص نیست از آن چنگ عاشق افشارش - بگفت رو كه مرا پوستین چنان بگرفت
كه نیست امید رهایی ز چنگ جبارش - غم چیغ چیغ كرد چو در چنگ گربه موش
گو چیغ چیغ میكن و گو چاغ چاغ چاغ - از آن اسرار عاشق كش مشو امشب مها خامش
نوای چنگ عشرت را بجنبان تار پنهانك - از لذت زخمه تو این چنگ فلك بیخود
سر زیر كند هر دم كای تار سلام علیك - برخیز ز خواب و ساز كن چنگ
كان فتنه مه عذار گلرنگ - عشق خامش طرفهتر یا نكتههای چنگ چنگ
آتش ساده عجبتر یا رخ من رنگ رنگ - بگردان شراب ای صنم بیدرنگ
كه بزمست و چنگ و ترنگاترنگ - جز من و ساقی بنماند كسی
چون كند آن چنگ ترنگاترنگ - مثال چنگ میباشم هزاران نغمهها دارد
به لحن عشق انگیزش وگر نالید زار ای دل - بازآمدم چون عید نو تا قفل زندان بشكنم
وین چرخ مردم خوار را چنگال و دندان بشكنم - تا كه فتادم چو صدا ناگه در چنگ غمت
از هوس زخمه تو كم ز یكی تار شدم - چنگ زن ای زهره من تا كه بر این تنتن تن
گوش بر این بانگ نهم دیده به دیدار روم - این دل همچو چنگ را مست خراب دنگ را
زخمه به كف گرفتهام همچو سه تاش می زنم - چو چنگم لیك اگر خواهی كه دانی وقت ساز من
غنیمت دار آن دم را كه در تن تن تنن باشم - چون چنگ همیزارم چون بلبل گلزارم
چون مار همیپیچم چون بر سر گنجورم - جز گوش رباب دل از خشم نمالم من
جز چنگ سعادت را از زخمه نرنجانم - سبلهای كهن را غم بیسر و بن را
ز رگ هاش و پیهاش به چنگاله كشیدیم - چون چنگم از زمزمه خود خبرم نیست
اسرار همیگویم و اسرار ندانم - من به سنگ خود همیشه جام خود بشكستهام
من به چنگ خود همیشه پردهام بدریدهام - جز عشقت نپذیرم جز زلف تو نگیرم
كه در این عهد چو تیرم كه بر این چنگ چو تارم - چنگ اقبال ز فر رخ تو ساخته شد
واجب آید كه دو سه زخمه بر آن تار زنیم - مطربا بهر خدا زخمه مستانه بزن
تا ز زخمه خوش تو ساخته چون چنگ شویم - بانگ نای لم یزل بشنو ز من
گر چو پشت چنگ اندر خم شدم - گوییا آن چنگ عشرت ساز یافت
تا نوای تن تنن می آیدم - تارهای چنگ را مانیم ما
چونك درسازیم زیر و بم زنیم - همچو چنگ از حال خود خالی شدیم
پرده عشاق را بنواختیم - ای مطرب الله الله می بیرهم تو بر ره
بردار چنگ می زن بر تار توبه كردم - این جمله جانها را در عشق چنگ سازم
وز چنگ بیزبان من سیصد زبان برآرم - از ماجرا گذر كن گو عقل ماجرا را
چنگ است ورد و ذكرم بادهست شیخ و پیرم - گر ناخن جفا بخراشد رگ مرا
من خوش صدا چو چنگ ز آسیب ناخنم - مهر برآور به جوش وز دل چنگ آن خروش
پر كن از عیش گوش پر كن از می شكم - در پی سرنای عشق تیزدم و دلنواز
كز رگ جان همچو چنگ بهر تو در نالشیم - خموش باش زمانی بساز با خمشی
كه تا برای سماع تو چنگ ساز كنم - زهی حلاوت پنهان در این خلای شكم
مثال چنگ بود آدمی نه بیش و نه كم - چنانك گر شكم چنگ پر شود مثلا
نه ناله آید از آن چنگ پر نه زیر و نه بم - كبوترم چو شود صید چنگ باز اجل
از آن سپس پر عنقای روح بگشایم - من چنگ توام بر هر رگ من
تو زخمه زنی من تن تننم - می گفت كه تو در چنگ منی
من ساختمت چونت نزنم - سوزنم چنگ شد از او در تار
تا به آواز زیر می زارم - ای شمس تبریز از كرم ای رشك فردوس و ارم
تا چنگ اندر من زدی در عشق گشتم ارغنون - كردهست امشب یاد او جان مرا فرهاد او
فریاد از این قانون نو كاسكست چنگش تار من - ای در كنار لطف تو من همچو چنگی بانوا
آهستهتر زن زخمهها تا نگسلانی تار من - گهی صرفم بنوشاند چو چنگم درخروشاند
به شامم می بپوشاند به صبحم می كند یقظان - چون چنگ شدم جانا آن چنگ تو دروا كن
صد جان به عوض بستان وان شیوه تو با ما كن - دستی بنه ای چنگی بر نبض چنین پیری
وان خون دل زر را در ساغر صهبا كن - كجا خواهی ز چنگ ما پریدن
كی داند دام قدرت را دریدن - اگر كر نشنود آواز آن چنگ
اگر تانی كری از كر برون كن - مرا چون نی درآوردی به ناله
چو چنگم خوش بساز و بانوا كن - بزن تو چنگ در قانون شرطش
سماع دلكش اوتار می بین - در كنار زهره نه تو چنگ عشرت همچنان
پای كوبان اندرآ ای ماه تابان همچنین - بانگ چنگ چنگی سرمست عشقش دررسد
در جهان خوف افتد صد امان اندر امان - از یكی دستان او خورشید و مه را خفته كن
پس نهان زو چنگ اندر دولت بیدار زن - مطربا بردار چنگ و لحن موسیقار زن
آتش از جرمم بیار و اندر استغفار زن - تار چنگت را ز پود صرف می جانی بده
زان حراره كهنه نوبخت بر اوتار زن - دست در سنگی زدم دانم كه نرهاند مرا
لیك غرقه گشته هم چنگی زند در آن و این - مطرب مستور بیپرده یكی چنگی بزن
وارهان از نام و ننگم گر چه بدنامی است آن - نظری به سوی می كن به نوای چنگ و نی كن
نظری دگر به سوی رخ یار سروقد كن - دامنت بر چنگل خاری زند
چنگلش چنگی شود با تن تنن - تا بشكنی شكاری پهلوی چشمه ساری
ای شیر بیشه دل چنگال در جگر كن - از لعل می فروشت سرمست كن جهان را
بستان ز زهره چنگش بر جام و ساغرش زن - چنگی كه زد دل و جان در عشق بانوا كن
نیهای بیزبان را زان شهد پرشكر كن - ای آخرین سابق و ای ختم میوهها
وی چنگ درزده تو به حبل الله متین - چنگ به من درزدی چنگ منی در كنار
تار كه در زخمهام سست شود بگسلان - چو نایم ببوسد چو دفم زند
چه خوش چنگ درزد به قانون من - دوش به زهره همه شب میرسید
زاری این قالب چون چنگ من - هم چرخ قوس تیر او هم آب در تدبیر او
گر راستی رو تیر شو ور كژروی خرچنگ شو - گه بر لبت لب مینهد گه بر كنارت مینهد
چون آن كند رو نای شو چون این كند رو چنگ شو - خابیه جوش میكند كیست كه نوش میكند
چنگ خروش میكند در صفت و ثنای تو - چنگ خردم بگسل تاری من و تاری تو
هین نوبت دل میزن باری من و باری تو - چو زهره مینوازم چنگ عشرت
شب و روز ای قمر از شیوه تو - چون چنگ نشاط ما شكستی خرد
ما را به سه تا چه میفریبی تو - ای جام شرابدار برگرد
وی چنگ لطیف تار برگو - سوی بیگوشی سماع چنگ میآید ولیك
چنگ جانان است آن را چوب یا اوتار كو - تو چو سرنای منی بیلب من ناله مكن
تا چو چنگت ننوازم ز نوا هیچ مگو - هله سرنای توام مست نواهای توام
مشكن چنگ طرب را مسكل تار مرو - چنگ و قانون جهان را تارهاست
ناله هر تار در فرمان تو - من خمش كردم توام نگذاشتی
همچو چنگم سخره افغان تو - اگر چو چنگ بزارم از او شكایت نیست
كه همچو چنگم من بر كنار رحمت او - این بكند زهره كه چون ماه دید
او بزند چنگ طرب ساز نو - ده چشم شده جانها چون نای بنالیده
چون چنگ شده تنها هم پشت به خم كرده - این طرفه كه شخص بیدل و جان
چون چنگ همیكند فغانه - بنشان تو جنگها را بنواز چنگها را
ز عراق و از سپاهان تو به چنگ ما نوا ده - بازآمد آن مغنی با چنگ سازكرده
دروازه بلا را بر عشق باز كرده - اندیشه و فرهنگها دارد ز عشقت رنگها
شب تا سحرگه چنگها ماه تو را حنانهای - چنگ از شمال و از یمین اندر بر حوران عین
در گلشنی پر یاسمین بر چشمهای فوارهای - در شهر دیگر نشنوی از غیر سرنا نالهای
از غیر چنگی نشنوی در هیچ خانه زاریی - عالم جان بحر صفا صورت و قالب كف او
بحر صفا را بنگر چنگ در این كف چه زدی - هست سماع چنگ نی هست شراب رنگ نی
صد قدح است بر قدح آنك قدح چشید نی - نای بنه دهان همیآرد صبح نالهای
چنگ ز چنگ هجر تو كرد حزین شكایتی - گاه چو چنگ میكند پیش درت ركوع خوش
گاه چو نای میكند بهر دم تو قامتی - نای برای من كند در شب و روز نالهای
چنگ برای من كند با غم و سوز زاریی - زهره عشق چون بزد پنجه خود در آب و گل
قامت ما چو چنگ شد سینه ما چغانهای - میشكنی به زیر پا نای طرب نوای را
چنگ شكسته بسته را لایق ساز میكنی - ز بانگ رعد آن دریا تو بنگر چون به جوش آید
ولیك آن بحر میبودی و رعدش بانگ چنگستی - ترنگ چنگ وصل او بپراندهمی جان را
تو گویی عیسی خوش دم درون آن ترنگستی - نتانم بد كم از چنگی حریف هر دل تنگی
غذای گوشها گشته به هر زخمی و هر تاری - تا از تو شدم دانا چون چنگ شدم جانا
بشنو هله مولانا زاری چنین زاری - آن چنگ كه میزارد گویم ز چه میزارد
كز هجر تو پشت او چون بنده دوتا كردی - از سیخ كباب او وز جام شراب او
وز چنگ و رباب او وز شیوه خماری - گوشی بنه و نعره مستانه شنو تو
از قامت چون چنگ من الحان اغانی - چرا ای پیر مجلس چنگ پرفن
نگویی ناله نی را جوابی - از آن رگهاست بانگ چنگ خوش رگ
ز عكس و لطف آن زاری است زاری - چو تاری گشتم از آواز چنگی
نوایش فاش و پیدا نیست تاری - چه چنگ اندر تو زد عالم كه او را
نوایی تو نوایی تو نوایی - چون چنگ نشاط ما شكستی
ما را به سه تا چه میفریبی - پیركی گنده دهانی بسته صد چنگ و جلب
سر فروكرده ز بامی تا درافتد زیركی - هله چنگیان بالا ز برای سیم و كالا
به سماع زهره ما بزنید تار باری - تو چو باز پای بسته تن تو چو كنده بر پا
تو به چنگ خویش باید كه گره ز پا گشایی - زهره زخمه زن آخر بشنو زخمه دل
بتری غره مشو چنگ كنندت بتری - چنگ دل چند از این چنگ و دف و نای شكست
وای بر مادر تو گر نكند دل پدری - باز جان صید كنی چنگل او درشكنی
تن شود كلب معلم تش بیناب كنی - چنگ اگر چه كه ننالد دانند
كو چه شكل است به وقت زاری - نی نی كه زهره چه بود چون شمس عاجز آمد
درخورد این حراره در هیچ چنگ و خور نی - گفتا تو چنگ مایی و اندر ترنگ مایی
پس چیست زاری تو چون در كنار مایی - ای چنگیان غیبی از راه خوش نوایی
تشنه دلان خود را كردید بس سقایی - گر چنگ كژ نوازی در چنگ غم گدازی
خوش زن نوا اگر نی مردی ز بینوایی - بی زخمه هیچ چنگی آب و نوا ندارد
میكش تو زخمه زخمه گر چنگ بوالوفایی - ای مطرب الله الله از بهر عشق آن شه
آن چنگ را در این ره خوش برنواز تاری - آن بانگ چنگ را چو هوا هر طرف بری
و آن سوز قهر را تو گوا چون دخان شوی - عشق ار سماع باره و دف خواه نیستی
من همچو نای و چنگ غزل كی شخولمی - چنگ بگیری ننگ پذیری
فاعل نبوی مفتعل آیی - بگیر چنگ و تنتن دل از جدایی بركن
بیار باده روشن خمار ما را بشكن - چه چنگ درزدهای در جهان و قانونش
كه از ورای فلك زهره قوانینی - چو بیتو ناله برآرم ز چنگ هجر تو من
چو چنگ بیخبرم از نوا و از زاری - چو مشتری دو چشم تو حی قیومست
به چنگ زاغ مده چشم را چو مرداری - ز رشك نیشكرت نی هزار ناله كند
ز چنگ هجر تو گیرند چنگها زاری - هزار ناله كنم لیك بیخود از می عشق
چو چنگ بیخبرم از نوا و از زاری - ز چنگی تو ای چنگ تا چند نالی
نه كت مینوازد نه اندر كناری - من از زخم عشقش چو چنگی شدستم
تهی نیست در من بجز بانگ و زاری - چنگ در ما زدست این كمپیر
چنگ او تار تار بایستی - بشكستم هزار چنگ طرب
تو چه باشی به چنگ من تاری - درد دل را اگر نمیبینی
بشنو از چنگ ناله و زاری - ناله نای و چنگ حال دلست
حال دل را تو بین كه دلداری - مستم از بادههای پنهانی
وز دف و چنگ و نای پنهانی - نكتهی چون جان شنوم من ز چنگ
تنتن تنتن، كه تو یعنی تنی - «چنگ» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- حاجت نبود مستی ما را به شراب
یا مجلس ما را طرب از چنگ و رباب - این فتنه که اندر دل تنگ است ز چیست
وین عشق که قد از او چو چنگست ز چیست - ای مطرب چنگ و نای را تا بسحر
بنواز بر این صفت که تا روز خوش است - چون چنگ منم در بر او تکیه زده
این نالهام از بنان معشوق منست - چنگی صنمی که ساز چنگش بنواست
بر چنگ ترانهای همی زد شبها است - آن چنگ غمش چو پای ما بگرفتست
ما را به مثل بر همه دفها بزنید - درد و زخم ار زلف تو در چنگ آید
از حال بهشتیان مرا ننگ آید - گر صبر کنم دل از غمت تنگ آید
ور فاش کنم حسود در چنگ آید - از دردی خم بجز مرا دنگ مدار
ای خونی خونخواره ز ما چنگ مدار - ای عشق تو داده باز جان را پرواز
لطف تو کشیده چنگ جان را در ساز - ای کرده ز نقش آدمی چنگی ساز
جانها همه اقوال تو از روی نیاز - ای لاله بیا و از رخم رنگ آموز
وی زهره بیا و از دلم چنگ آموز - گر بکشندم نگردم از عشق توباز
زیرا که ز چنگ ما برون شد آواز - تا بفروزد به خشم آن رنگ خوشش
تا بخراشد مرا بدان چنگ خوشش - برزن به سبوی صحبت نادان سنگ
بر دامن زیرکان عالم زن چنگ - چون چنگ خودت بگیرم اندر بر تنگ
وز پردهی عشاق برآرم آهنگ - چون شمع ز گریه آبرو میدارم
چون چنگ ز ناله با نوا میباشم - ماننده چنگ شده همه اشکالم
هر پرده که میزنی مرا مینالم - ورنه می و چنگ و روی زیبا و سماع
بر خاص حلال گشت و بر عام حرام - ای نای بنال مست افغان توام
وی چنگ خمش مشو که مهمان توام - گفتی که چو چنگ در برت بنوازم
من نای تو نیستم که دمهات خورم - با مطرب عشق چنگ خود در زدهایم
همچون دف و نای هردو در ساختهایم - در چنگ توام بتا در آن چنگ خوشم
گر جنگ کنی بکن در آن جنگ خوشم - دوش ارچه هزار نام بر ننگ زدم
بر دامن آن عهد شکن چنگ زدم - گر جنگ کند به جای چنگش گیرم
ور خوار کنم بنام و ننگش گیرم - گر خوب کنی روی مرا خوب توام
ور چنگ کنی چو چوب هم چوب توام - در مجلس من بودم و عشقش چون چنگ
اندر زد چنگ در من بیچاره - امشب که فتادهای به چنگال رهی
بسیار طپی ولیک دشوار رهی - من چنگم و تو زخمه فرو نگذاری
وانگه گوئی بس است تا کی زاری - فردوسی
- «چنگ» در شاهنامه فردوسی
- به بزم اندرون آسمان سخاست
به رزم اندرون تیز چنگ اژدهاست - بزد چنگ وارونه دیو سیاه
دوتا اندر آورد بالای شاه - فکند آن تن شاهزاده به خاک
به چنگال کردش کمرگاه چاک - ز هرای درندگان چنگ دیو
شده سست از خشم کیهان دیو - بیازید هوشنگ چون شیر چنگ
جهان کرد بر دیو نستوه تنگ - نخستین یکی گوهر آمد به چنگ
به آتش ز آهن جدا کرد سنگ - نگه کرد هوشنگ باهوش و سنگ
گرفتش یکی سنگ و شد تیزچنگ - یکایک بیاراست با دیو چنگ
نبد جنگشان را فراوان درنگ - به چنگ آمدش چندگونه گهر
چو یاقوت و بیجاده و سیم و زر - چو ضحاکش آورد ناگه به چنگ
یکایک ندادش زمانی درنگ - کمر بستن و رفتن شاهوار
بچنگ اندرون گرزهی گاوسار - به چنگ اندرون شست یازی کمند
برآمد بر بام کاخ بلند - بترسم که در چنگ این اژدها
روان یابد از کالبدتان رها - به پیش اندرون کاویانی درفش
به چنگ اندرون تیغهای بنفش - فرود آمد از ابر سیمرغ و چنگ
بزد برگرفتش از آن گرم سنگ - که فر کیان دارد و چنگ شیر
دل هوشمندان و آهنگ شیر - گهی زیر چنگال مرغ اندرون
چمیدن به خاک و چریدن ز خون - به کین اندرون چون نهنگ بلاست
به زین اندرون تیز چنگ اژدهاست - بدو گفت بر تاز و برکش میان
بر شیر بگشای و چنگ کیان - همی مژده دادش که جنگی پلنگ
ز گور ژیان کرد کوتاه چنگ - چو آمد به نزدیک من سرفراز
من از چرمه چنگال کردم دراز - چو ایران ز چنگال شیر و پلنگ
برون آوریدم به رای و به جنگ - کمان کیانی گرفتم به چنگ
به پیکان پولاد و تیر خدنگ - وی اندر شتاب و من اندر درنگ
همی جستمش تا کی آید به چنگ - برفتم بسان نهنگ دژم
مرا تیز چنگ و ورا تیز دم - سه روز اندران کارشان شد درنگ
برفتند با زیج رومی به چنگ - ز گرد اندر آمد بسان نهنگ
گرفتش کمربند او را به چنگ - همه شهر ز آوای هندی درای
ز نالیدن بربط و چنگ و نای - چه آوای نای و چه آوای چنگ
خروشیدن بوق و آوای زنگ - از آواز او چرم جنگی پلنگ
شود چاک چاک و بخاید دو چنگ - به بازوش بر اژدهای دلیر
به چنگ اندرش داده چنگال شیر - سپهبدش چون ویسهی تیزچنگ
که سالار بد بر سپاه پشنگ - یکی نامه بنوشت سوی پشنگ
که جستیم نیکی و آمد به چنگ - همه سر به سر پاک در چنگ ماست
بر ایوانها نقش و نیرنگ ماست - یلانند با چنگهای دراز
ندارند از ایران چنین دست باز - گر ایدون که دستان شود تیزچنگ
یکی لشکر آرد بر ما به جنگ - مگر زنده از چنگ این اژدها
تن یک جهان مردم آید رها - بران بستگان زار بگریست دیر
کجا مانده بودند در چنگ شیر - یکی ابر دارم به چنگ اندرون
که همرنگ آبست و بارانش خون - چنین یال و این چنگهای دراز
نه والا بود پروریدن به ناز - بیازید چنگال گردی بزور
بیفشارد یک دست بر پشت بور - برآویخت با نامداران جنگ
یکی گرزهی گاو پیکر به چنگ - به بند کمرش اندر آورد چنگ
جدا کردش از پشت زین پلنگ - ز هنگ سپهدار و چنگ سوار
نیامد دوال کمر پایدار - برفت از لب رود نزد پشنگ
زبان پر ز گفتار و کوتاه چنگ - کمربند بگسست و بند قبای
ز چنگش فتادم نگون زیرپای - تو دانی که شاهی دل و چنگ من
به جنگ اندرون زور و آهنگ من - یکی پیلتن دیدم و شیرچنگ
نه هوش و نه دانش نه رای و درنگ - مگر باز بینم بر و یال تو
همان پهلوی چنگ و گوپال تو - جگر خسته در چنگ آهرمنم
همی بگسلد زار جان از تنم - چو بیدار شد رستم تیزچنگ
جهان دید بر شیر تاریک و تنگ - اگر تو شدی کشته در چنگ اوی
من این گرز و این مغفر جنگجوی - هم ایرانیان را ز چنگال دیو
گشاید بیآزار گیهان خدیو - بشد بر پی میش و تیغش به چنگ
گرفته به دست دگر پالهنگ - که در سینهی اژدهای بزرگ
نگنجد بماند به چنگال گرگ - همان نیز کامد نیابد رها
ز چنگ بداندیش نر اژدها - چنین گفت دژخیم نر اژدها
که از چنگ من کس نیابد رها - چو دیوان بدیدند گوپال اوی
بدریدشان دل ز چنگال اوی - زمانی همی بود در چنگ تیغ
نبد جای دیدار و راه گریغ - گر ایدونک از چنگ این اژدها
بریده پی و پوست یابم رها - که با چنگ رستم ندارید تاو
بده زود بر کام ما باژ و ساو - همه راه و رسم پلنگ آورید
سر هوشمندان به چنگ آورید - بیفشارد چنگ کلاهور سخت
فرو ریخت ناخن چو برگ از درخت - بگویش که سالار ایران تویی
اگرچه دل و چنگ شیران تویی - بدان خنده اندر بیفشارد چنگ
ببردش رگ از دست وز روی رنگ - بپرسید پرسیدنی چون پلنگ
دژم روی زانپس بدو داد چنگ - بیفشارد چنگ سرافراز پیل
شد از درد دستش به کردار نیل - به یک هفته با ویژگان می به چنگ
به مازندران کرد زان پس درنگ - برانگیخت رخش دلاور ز جای
به چنگ اندرون نیزهی سر گرای - ز لشکر هر آن کس که بد زورمند
بسودند چنگ آزمودند بند - گو پیلتن کرد چنگال باز
بران آزمایش نبودش نیاز - چنین گفت کاوردم ان لخت کوه
ز بیم تبر شد به چنگم ستوه - ترا بیبهانه به چنگ آورند
نباید که با سور جنگ آورند - به مشکین کمند اندرآویخت چنگ
به فندقگلان را بخون داد رنگ - کنون جای سختی و رنج و بلاست
نشستنگه تیزچنگ اژدهاست - چو دیدند لشکر بر و یال اوی
به چنگ اندرون گرز و گوپال اوی - یکی نامه هر یک به چنگ اندرون
نوشته به درد دل از آب خون - اگر شاه کاووس یابد رها
تو رستی ز چنگ و دم اژدها - بدرید چنگ و دل شیر نر
عقاب دلاور بیفگند پر - شه بربرستان بچنگ گراز
گرفتار شد با چهل رزمساز - پلنگ ژیان گرچه باشد دلیر
نیارد شدن پیش چنگال شیر - گراین هفت یل را بچنگ آوریم
جهان پیش کاووس تنگ آوریم - می و گرز یک زخم و میدان جنگ
جز از تو کسی را نیامد به چنگ - سناندار نیزه به دو نیم کرد
دل شیر چنگی پر از بیم کرد - بدو گفت رستم که چنگال شیر
نپیمودهای زان شدستی دلیر - ز چنگ و بر و بازو و یال او
به گردن برآوردهی گوپال او - چنین لشکری سرفرازان جنگ
همه نیزه و تیغ هندی به چنگ - چو پیروزگر باشی ایران تراست
تن پیل و چنگال شیران تراست - برانگیخت الکوس شبرنگ را
به خون شسته بد بیگمان چنگ را - یکی نره گوری بزد بر درخت
که در چنگ او پر مرغی نسخت - که از شیر و دیو و نهنگ و پلنگ
نترسی و هستی چنین تیزچنگ - هرآنکس که گرز تو بیند به چنگ
بدرد دل شیر و چنگ پلنگ - که گر تخت ایران به چنگ آوری
زمانه برآساید از داوری - رها کرد ازو چنگ و زنهار داد
چو خشنود شد پند بسیار داد - نیامد بدامم بسان تو گور
ز چنگم رهایی نیابی مشور - چو بشنید سهراب ننگ آمدش
که آسان همی دژ به چنگ آمدش - چو شمشیر هندی به چنگ آیدش
ز دریا و از کوه تنگ آیدش - دل و پشت گردان ایران تویی
به چنگال و نیروی شیران تویی - یکی تیغ هندی به چنگ اندرش
یکی مغفر خسروی بر سرش - چنین گفت کاو را گرازست نام
که در چنگ شیران ندارد لگام - برین زور و این کتف و این یال اوی
شود کشته رستم به چنگال اوی - همی بست بر باره رهام تنگ
به برگستوان بر زده طوس چنگ - نگه کرد رستم بدان سرافراز
بدان چنگ و یال و رکیب دراز - که داری از ایرانیان تیز چنگ
که پیش من آید به هنگام جنگ - رمید آن دلاور سپاه دلیر
به کردار گوران ز چنگال شیر - فرو ماند اسپ و دلاور ز کار
یکی را نبد چنگ و بازو به کار - به هومان چنین گفت کامروز هور
برآمد جهان کرد پر چنگ و شور - بسی شیر و دیو و پلنگ و نهنگ
تبه شد به چنگم به هنگام جنگ - چنین گفت کای رسته از چنگ شیر
جدا مانده از زخم شیر دلیر - بیامد خروشان بران دشت جنگ
به چنگ اندرون گرزهی گاورنگ - به کردار شیری که بر گور نر
زند چنگ و گور اندر آید به سر - نشست از بر سینهی پیلتن
پر از خاک چنگال و روی و دهن - بدان چاره از چنگ آن اژدها
همی خواست کاید ز کشتن رها - دریغ این بر و بازو و یال تو
میان یلی چنگ و گوپال تو - غمی بود رستم ببازید چنگ
گرفت آن بر و یال جنگی پلنگ - وزان تخت برخاست با خشم و جنگ
بدو اندر آویخت سودابه چنگ - چنین گفت کامد سیاوش به تخت
برآراست چنگ و برآویخت سخت - مرا خواست کارد به کاری به چنگ
دو دست اندر آویخت چون سنگ تنگ - هم از جنگ جستن نگشتیم سیر
بجایست شمشیر و چنگال شیر - گزیدم بدان شوربختیم جنگ
مگر دور مانم ز چنگ نهنگ - وراگر ز بهر فزونیست جنگ
چو گنج آمد و کشور آمد به چنگ - چو با زور و با چنگ برخیزد او
به پروردگار اندر آویزد او - ازان ننگ و خواری به جنگ آمدم
خرامان به چنگ نهنگ آمدم - به توران و ایران کس این را به چنگ
نیارد گرفتن به هنگام جنگ - همه ره ز آوای چنگ و رباب
همی خفته را سر برآمد ز خواب - ندانی که پروردگار پلنگ
نبیند ز پرورده جز درد و چنگ - ز نالیدن چنگ و رود و سرود
به شادی همی داد دل را درود - ببند میان گروی زره
فرو برد چنگال و برزد گره - چنین زار و بیکار گشتند و خوار
به چنگال ناپاک تن یک سوار - بدو گفت کای یادگار پشنگ
چه دارم به گیتی جز از تو به چنگ - تو در کار او گر درنگ آوری
مگر باد زان پس به چنگ آوری - و گر دیر گیری تو جنگ آورد
دو کشور به مردی به چنگ آورد - فرنگیس گفت ای گو شیرچنگ
چه بودت که دیگر شدستی به رنگ - بسیچید و بنشست خنجر به چنگ
طلایه فرستاد بر سوی گنگ - سرانجام هر دو به خاک اندرند
ز اختر به چنگ مغاک اندرند - به چنگال هر یک یکی تیغ تیز
ز درگاه برخواسته رستخیز - نمانم که یازد بدین شاه چنگ
مرا گر سپارد به چنگ نهنگ - بران خسروی یال و آن چنگ او
بدان شاخ و آن فر و اورنگ او - بدو گفت جایی که باشد پلنگ
بدرد دل مردم تیزچنگ - وگر همچنانم بود بسته چنگ
نهاده به گردن درون پالهنگ - برانگیخت از جای شبرنگ را
بیفشرد بر نیزه بر چنگ را - چنان برگرفتش ز زین خدنگ
که گفتی یک پشه دارد به چنگ - فرامرز چون سرخه را یافت چنگ
بیازید زان سان که یازد پلنگ - به چنگال رخساره بشخود زال
همی ریخت خاک از بر شاخ و یال - سپهدار ترکان برآراست جنگ
گرفتند گوپال و خنجر به چنگ - اگر پیلتن را به چنگ آوری
زمانه برآساید از داوری - همانا که او را زمان آمدست
که ایدر به چنگم دمان آمدست - خور و ماه گفتی به رنگ اندرست
ستاره به چنگ نهنگ اندرست - یکایک ز هر سو به چنگ آمدش
بسی گوهر از گنج گنگ آمدش - یکی باز بودش به چنگ اندرون
رها کرد و مژگان شدش جوی خون - چو چیره شدی بیگنه خون مریز
مکن چنگ گردون گردنده تیز - یکی جام پر می گرفته به چنگ
به سر بر زده دستهی بوی و رنگ - یکی تیغ هندی گرفته به چنگ
هر آنکس که پیش آمدی بیدرنگ - چو نزدیک کیخسرو آمد دلیر
پر از خون بر و چنگ برسان شیر - یکی لشکر آمد بر ما به جنگ
چو کلباد و نستیهن تیز چنگ - درفشش گرفته به چنگ اندرون
بشد تا لب آب گلزریون - سزد گر من از چنگ این اژدها
به بخت و به فر تو یابم رها - کنون خوردنت نوک ژوپین بود
برت را کفن چنگ شاهین بود - ستوه آمد از چنگ یک تن سپاه
همی رفت گیو و فرنگیس و شاه - همانا که از گاه سیر آمدی
که ایدر به چنگال شیر آمدی - همان شیر پرخاشجویم به جنگ
بدرم دل پیل و چنگ پلنگ - پیمبر سرافراز گیو دلیر
که چنگ یلان داشت و بازوی شیر - مرا داد اورند و فر کیان
تن پیل و چنگال شیر ژیان - کنون شهریاری بایران تراست
تن پیل و چنگال شیران تراست - غریونده نای و خروشنده چنگ
بدست اندرون دستهی بوی و رنگ - ز چنگش رهایی نیابد بجان
غم آری همی بر دل شادمان - چو برزد سر از برج خرچنگ شید
جهان گشت چون روی رومی سپید - به پیش سپاه اندر آمد بجنگ
یکی خشت رخشان گرفته بچنگ - بجنگ تو آیم بسان پلنگ
که از کوه یازد بنخچیر چنگ - فراوان مرا دیدهای روز جنگ
بوردگه تیغ هندی بچنگ - گرفتند شمشیر هندی بچنگ
فرو ریخت آتش ز پولاد و سنگ - سپهبد ترکش آورد چنگ
کمان را بزه کرد و تیغ خدنگ - بپاسخ ندید ایچ رای درنگ
همان آبداری که بودش بچنگ - چنین گفت کین جای جنگ منست
سر نامداران بچنگ منست - نه چنگ پلنگ و نه خرطوم پیل
نه کوه بلند و نه دریای نیل - بدو گفت چنگش که نام تو چیست
نژادت کدامست و کام تو چیست - دلیران ما چون فرازند چنگ
که شد کشته کاموس جنگی بجنگ - بیامد همانگاه چنگش چو باد
دو زاغ کمان را بزه بر نهاد - که چنگش بدش نام و جوینده بود
دلیر و به هر کار پوینده بود - نگه کرد چنگش بران پیلتن
ببالای سرو سهی بر چمن - برو آفرین کرد خاقان چین
بپیشش ببوسید چنگش زمین - بدل گفت چنگش که اکنون گریز
به از با تن خویش کردن ستیز - ازان دشت چنگش برانگیخت اسپ
همی رفت برسان آذرگشسپ - دم اسپ ناپاک چنگش گرفت
دو لشکر بدو مانده اندر شگفت - برستی ز دریا و چنگ نهنگ
بدشت آمدی باز پیچان بجنگ - کنون دیو و پیل آمدستش بچنگ
بخشکی پلنگ و بدریا نهنگ - بکوهم بینداز تا ببر و شیر
ببینند چنگال مرد دلیر - نهنگان که کردند آهنگ اوی
ببودند سرگشته از چنگ اوی - چو برگشت برداشت پیل و رمه
بنه هرچ آمد بچنگش همه - بیامد گرازان بران چشمه باز
دلش جنگ جویان بچنگ دراز - ز چنگال یوزان همه دشت غرم
دریده بر و دل پر از داغ و گرم - تذروان بچنگال باز اندرون
چکان از هوا بر سمن برگ خون - پرستندگان ایستاده بپای
ابا بربط و چنگ و رامش سرای - بنه پیشم و بزم را ساز کن
بچنگ ار چنگ و می آغاز کن - غریویدن چنگ و بانگ رباب
برآمد ز ایوان افراسیاب - گهی می گسارید و گه چنگ ساخت
تو گفتی که هاروت نیرنگ ساخت - وگر جنگ سازند مر جنگ را
همیشه بشویم بخون چنگ را - نشسته بگاه اندرون می بچنگ
دل و گوش داده بوای چنگ - نکرد ایچ گرسیوز آهنگ اوی
چو دید آن چنان تیزی چنگ اوی - چو دشمن سپه کرد و شد تیز چنگ
بباید بسیچید ما را بجنگ - بچنگ اندرون گرز و دل پر ز کین
ز گردان چو دریای جوشان زمین - اگر تو بخواهی بسیچید جنگ
مرا زور شیرست و چنگ پلنگ - برفتند بسته کمرها بجنگ
همه نیزه و تیغ هندی بچنگ - چو لهراسب و چون اشکش تیز چنگ
که از ژرف دریا ربودی نهنگ - سر مایه و پیشروشان زهیر
که آهو ربودی ز چنگال شیر - نشسته برو شاه توران سپاه
بچنگ اندرون بگرز و بر سر کلاه - بفرمود تا پیش او شد پشنگ
که او داشتی چنگ و زور نهنگ - ابوالقاسم آن شهریار دلیر
کجا گور بستاند از چنگ شیر - تو شادان دل و مرگ چنگال تیز
نشسته چو شیر ژیان پرستیز - می و رود آورد با بوی و رنگ
نشستند با جام زرین به چنگ - بترسم بروبر ز چنگال گرگ
که گردد تباه این جوان سترگ - همی کند روی زمین را به چنگ
نه بر گونهی شیر و چنگ پلنگ - که اکنون به رزمی بزرگ اندرست
دریده به چنگال گرگ اندرست - بدیدند گرگی به بالای پیل
به چنگال شیران و همرنگ نیل - بیامد دمان کرد آهنگ من
یکی خنجری یافت از چنگ من - نگه کرد قیصر بران سرفراز
بدان چنگ و یال و رکیب دراز - چو الیاس دید آن بر و یال اوی
چنان گردش چنگ و گوپال اوی - نشانی شدست او به روم اندرون
چو نر اژدها شد به چنگش زبون - چنین داد پاسخ که من جنگ را
بیازم همی هر سوی چنگ را - سوی راه یزدان بیازیم چنگ
بر آزاده گیتی نداریم تنگ - خرامیده نیزه به چنگ اندرون
ز پیش پدر سر فگنده نگون - نگردیم یک تن ازین جنگ باز
نداریم زین بدکنان چنگ باز - فرود آمد از شولک خوب رنگ
به ریش خود اندر زده هر دو چنگ - به ترکان چنین گفت کهرم که چنگ
میازید با او یکایک به جنگ - همی گشت برسان گردان سپهر
به چنگ اندرون گرزهی گاو چهر - گرفته کمان کیانی به چنگ
یکی تیر پولاد پیکان خدنگ - به ایرانیان گفت شمشیر جنگ
مدارید خیره گرفته به چنگ - کنون چون گشاده شد آن دیوزاد
به چنگست ما را غم و سرد باد - خنک آنک بر کینه گه کشته شد
نه در چنگ ترکان سرگشته شد - چو جنگ آیدش پیش جنگ آورد
سر شهریاران به چنگ آورد - بدیدند گرگان بر و یال اوی
میان یلی چنگ و گوپال اوی - پر از شیر و گرگست و پر اژدها
که از چنگشان کس نیابد رها - ببینی که از چنگ من اژدها
ز شمشیر تیزم نیابد رها - برآمد ز صندوق مرد دلیر
یکی تیز شمشیر در چنگ شیر - نبیند جز از شیر و نر اژدها
ز چنگ بلاها نیابد رها - به چنگ و به منقار چندی تپید
چو تنگ اندر آمد فرو آرمید - زره در بر و تیغ هندی به چنگ
چه زود آورد مرغ پیش نهنگ - بدان بد که گردون بگیرد به چنگ
بران سان که نخچیر گیرد پلنگ - نه سیمرغ پیدا نه شیر و نه گرگ
نه آن تیز چنگ اژدهای بزرگ - همی پیش رو غرقه گشت اندر آب
سپهبد بزد چنگ هم در شتاب - ز بالا فرود آمد اسفندیار
به چنگ اندرون نیزهی کارزار - بدو گفت جنگی چنین دژ به جنگ
به سال فراوان نیاید به چنگ - بپوشید ارجاسپ خفتان جنگ
بمالید بر چنگ بسیار چنگ - به چنگ اندرون گرز اسفندیار
به زیر اندرون بارهی نامدار - همان نیزهی جنگ دارد به چنگ
که در گنبدان دژ تو دیدی به جنگ - دبیر جهاندیده را پیش خواند
ازان چاره و چنگ چندی براند - چو اسفندیاری که از چنگ اوی
بدرد دل شیر ز آهنگ اوی - ازین بر شده تیز چنگ اژدها
به مردی و دانش که آمد رها - مرا کاشکی پیش فرخ زریر
زمانه فگندی به چنگال شیر - به چنگ پدر در به هنگام جنگ
به آوردگه کشته شد بیدرنگ - ازو بستد آن جام بهمن به چنگ
دل آزار کرده بدان می درنگ - درختی گرفته به چنگ اندرون
بر او نشسته بسی رهنمون - ور ایدونک او بهتر آید به جنگ
همه شهر ایران بگیرد به چنگ - بخاید ز من چنگ دیو سپید
بسی جاودان را کنم ناامید - نخواهم که چون تو یکی شهریار
تبه دارد از چنگ من روزگار - بکشتش به طوس اندرون اژدها
که از چنگ او کس نیابد رها - بیفشارد چنگش میان سخن
ز برنا بخندید مرد کهن - همی گفت و چنگش به چنگ اندرون
همی داشت تا چهر او شد چو خون - میان تنگ و باریک همچون پلنگ
به ویژه کجا گرز گیرد به چنگ - تو فردا ببینی که بر دشت جنگ
چه کار آورم پیش چنگی پلنگ - شما سوی رستم به جنگ آمدید
خرامان به چنگ نهنگ آمدید - وگر زنده مانی ببندمت چنگ
به نزدیک شاهت برم بیدرنگ - چنین گفت پس با پشوتن که شیر
بپیچد ز چنگال مرد دلیر - به رستم من از چنگ آن اژدها
ندانم کزین خسته آیم رها - چنین گفت پس با پشوتن که شیر
بپیچد ز چنگال مرد دلیر - زمانه بیازید چنگال تیز
نبد زو مرا روزگار گریز - کزین پس کرا برد خواهی به جنگ
کرا داد خواهی به چنگ نهنگ - کجا شد نخستین به کین زریر
همی گور بستد ز چنگال شیر - کنون می خورد چنگ سازد همی
سر از هر کسی برفرازد همی - به چنگ آیدش گور و آهو به دشت
ازان دشت خرم نشاید گذشت - به دریا نهنگ و به هامون پلنگ
همان شیر جنگاور تیزچنگ - ابا پشه و مور در چنگ مرگ
یکی باشد ایدر بدن نیست برگ - چو او تنگ شد در میان دو چاه
ز چنگ زمانه همی جست راه - به بیشه درون شیر و نر اژدها
ز چنگ زمانه نیابد رها - بران گونه شد زین هنرها که چنگ
نسودی به آورد با او پلنگ - همی رفت زان گونه بر سان شیر
نهنگی به چنگ اژدهایی به زیر - پسر را گرفت اندر آغوش تنگ
ببوسید و ببسود رویش به چنگ - وزان جایگه ساز ایران گرفت
دل شیر و چنگ دلیران گرفت - ز لشکر برفتند مردان جنگ
گرفته یکی سنگ هر یک به چنگ - بد و نیک هم بگذرد بیگمان
رهایی نباشد ز چنگ زمان - نیابد کسی چاره از چنگ مرگ
چو باد خزانست و ما همچو برگ - میان را ببندیم و جنگ آوریم
چو باید که کشور به چنگ آوریم - یکی شارستان کرده دارد ز سنگ
که نبساید آن هم ز چنگ پلنگ - زنش هم چنان نیز با بوی و رنگ
گرفته جوان چنگ او را به چنگ - چه پرهیزی از تیز چنگ اژدها
که گرزآهنی زو نیابی رها - فرو برد چون باد گاو اژدها
چو آمد ز چنگ دلیران رها - که مردی ز گردنکشان روز جنگ
به چنگال او خاک شد بیدرنگ - اگر آب حیوان به چنگ آوریم
بسی بر پرستش درنگ آوریم - به چنگال میکرد منقار تیز
چو ایمن شد از گردش رستخیز - به سوی عمود آمد از تیره خاک
به منقار چنگالها کرد پاک - که هرکس که بردارد از کوه سنگ
پشیمان شود ز آنک دارد به چنگ - چو جنگ آیدش پیش جنگ آورد
سر شهریاران به چنگ آورد - ورا خواندند اردوان بزرگ
که از میش بگسست چنگال گرگ - سپهبد که بودی به مرز اندرون
به یک چنگ در جنگ کردش زبون - برآورد خربنده هرگونه رنگ
پرستنده بنشست با می به چنگ - اگر گم شود از میان هفتواد
نماند به چنگ تو جز رنج و باد - به اختر نگه کن که تا من ز جنگ
کی آسایم و کشور آرم به چنگ - اگر دخمه باشد به چنگال اوی
وگر بند ساید بر و یال اوی - جهان را چنین است آیین و ساز
ندارد به مرگ از کسی چنگ باز - چو بر گاه رفت اورمزد بزرگ
ز نخچیر کوتاه شد چنگ گرگ - به چنگ وی آمد حصار و بنه
گرفتار شد مردم بدتنه - چو ایوان خالی به چنگ آمدش
دل شیر و چنگ و پلنگ آمدش - وگر برگزینی ز گیتی هوا
بمانی به چنگ هوا بینوا - ازان دو ستاره یکی چنگزن
دگر لاله رخ چون سهیل یمن - به پشت هیون چمان برنشست
ابا سرو آزاده چنگی به دست - ازان پس هیون را برانگیز تیز
چو آهو ز چنگ تو گیرد گریز - هیون از بر ماهچهره براند
برو دست و چنگش به خون درفشاند - چنین گفت کای بیخرد چنگزن
چه بایست جستن به من برشکن - چنان بد که یک روز بیانجمن
به نخچیرگه رفت با چنگ زن - کمان را بمالید خندان به چنگ
بزد بر کمر چار تیر خدنگ - تو گفتی که بگریزم از چنگ مرگ
چو باد خزان آمد از شاخ برگ - گرو زین سپس شاه ایران بود
همه مرز در چنگ شیران بود - و دیگر که من پیرم و او جوان
به چنگال شیر ژیان ناتوان - همان ماده آهنگ بهرام کرد
بغرید و چنگش به اندام کرد - بتان چامه و چنگ برساختند
یکایک دل از غم بپرداختند - سرانجام گشت از جهان ناپدید
کلنگی به چنگ آمدش بردمید - ابا زنگ زرین تنش همچو قیر
همان چنگ و منقار او چون زریر - هلا چامه پیش آور ای چامهگوی
تو چنگ آور ای دختر ماهروی - یکی پای کوب و دگر چنگزن
سه دیگر خوشآواز لشکر شکن - سیاهی به چنگ و به منقار زرد
چو زر درخشنده بر لاژورد - یکی چامهگوی و یکی چنگزن
سیم پای کوبد شکن بر شکن - زبون بود چنگال او را کلنگ
شکاری چو نخچیر بود او پلنگ - همان چامه و چنگ ما را بس است
نثار زنان بهر دیگر کس است - زن چنگزن چنگ در بر گرفت
نخستین خروش مغان درگرفت - من ایدر به آواز چنگ آمدم
نه از بهر جای درنگ آمدم - تو پوزش بران کن که تا چنگ زن
بگوید همان لاله اندر سمن - ندارد جز از دختری چنگزن
سر جعد زلفش شکن بر شکن - دگر چامه را باب خود ماهیار
تو گفتی بنالد همی چنگ زار - همو میگسارست و هم چنگزن
همان چامه گویست و لشکر شکن - بفرمود تا چنگ برداشت ماه
بدان چامه کز پیش فرمود شاه - گر ایدونک باشدت لختی درنگ
به گوش آیدت نوش و آواز چنگ - چو این گفته شد سوی مهمان گذشت
ابا چامه و چنگ نالان گذشت - به سرو سهی گفت بردار چنگ
به پیش گشسپ آی با بوی و رنگ - چو آواز چنگ اندر آمد به گوش
بشد شاه تا خان گوهر فروش - جهاندار ازان چامه و چنگ اوی
ز دیدار و بالا و آهنگ اوی - بیامد بر پادشا چنگ زن
خرامان بسان بت برهمن - همی تاخت باره به آواز چنگ
سوی خان بازارگان بیدرنگ - پسند منست امشب این چنگزن
تو این فال بد تا توانی مزن - بدو گفت بنشین و بردار چنگ
یکی چامه باید مرا بیدرنگ - همه زیردستان چو گوهرفروش
بمانند با نالهی چنگ و نوش - کسی را نیامد بران دشت خواب
می و گوشت نخچیر و چنگ و رباب - به زیر زمین در چه گوهر چه سنگ
کزو خورد و پوشش نیاید به چنگ - چو بنشست بر تخت شاه از نخست
به پیمان جز از چنگ شیران نجست - بتان چامه و چنگ برساختند
ز بیگانه ایوان بپرداختند - ز رود و می و بانگ چنگ و سرود
هوا را همی داد گفتی درود - شکار و می و مجلس و بانگ چنگ
شب و روز ایمن نشسته ز جنگ - به نیروی آن پادشاه بزرگ
که ایران نگه دارم از چنگ گرگ - که آورد بیجنگ ایران به چنگ؟
مگر ما به رای و به هوش و درنگ؟ - به مرو اندرون بانگ چنگ و رباب
کسی را نبد جای آرام و خواب - نگر تا نباشی بجز دادگر
میاویز چنگ اندرین رهگذر - به رفتن دو هفته درنگ آمدش
تنآسان خراسان به چنگ آمدش - به کردار شیرست آهنگ اوی
نپیچد کسی گردن از چنگ اوی - که در بیشه شیران به هنگام جنگ
ز آورد ایشان بخاید دو چنگ - نکردست کس جنگ با کوه و سنگ
وگر چه دلیرست خسرو به چنگ - کمان کیانی گرفته به چنگ
ز ترکش برآورد تیر خدنگ - چو دندان برآورد و شد تیز چنگ
به پروردگار آمدش رای جنگ - گر ای دون که بندست پاداش من
تو را چنگ دادن به پرخاش من - دم اژدها دارد و چنگ شیر
بخاید کسی را که آرد بزیر - یکی گرزهی گاوپیکر به چنگ
زده بر کمرگاه تیر خدنگ - نباید که اندر فراز و نشیب
ندانند چنگ و عنان و رکیب - که بدگو برین کار ننگ آورد
که چونین بهانه بچنگ آورد - رها نیست از چنگ و منقار مرگ
پی پشه و مور با پیل و کرگ - همه چنگهاشان بسان پلنگ
نشد سیر دلشان توگویی ز جنگ - بپوشید طلخند جوشن نخست
به خون ریختن چنگها را بشست - یکی را نیاید سراندر بخواب
از آواز مستان وچنگ ور باب - کدامست وچون بایدت مرد جنگ
ز مردان شیرافگن تیز چنگ - مده مرد بینام را ساز جنگ
که چون بازجویی نیاید به چنگ - بپرسید درجنگ خاور بدی
چنان تیز چنگ و دلاور بدی - اگر تاج ساییم و گر خود و ترگ
رهایی نیابیم از چنگ مرگ - همی باد شرم آمد از رنگ اوی
همی یاد یار آمد از چنگ اوی - که خرچنگ رانیست پرعقاب
نپرد عقاب از بر آفتاب - شما برنشینید با ساز جنگ
همه گرز و خنجر گرفته بچنگ - چو روشن شد آن چادر مشک رنگ
سپیده بدو اندر آویخت چنگ - چو آباد جایی به چنگ آمدش
برآسود و چندی درنگ آمدش - چوگویی بدین چند باشد درنگ
که آید مرا پادشاهی بچنگ - سواران سبک برکشیدند تنگ
گرفتند شمشیر هندی به چنگ - وی اندر شتاب و من اندر درنگ
ز کردارها تا چه آید به چنگ - بخشم و به تندی بیازید چنگ
ز ترکش برآورد تیر خدنگ - چو بشنید بهرام شد تیز چنگ
یکی تیر پولاد پیکان خدنگ - گزیدند جایی که هرگز پلنگ
بران شخ بیآب ننهاد چنگ - مقاتوره پوشید خفتان جنگ
بیامد یکی تیغ توری به چنگ - دو چنگش به کردار چنگ هژبر
خروشش همیبرگذشتی ز ابر - همی چاره جستند زان اژدها
که تا چین کی آید ز چنگش رها - چو از دور بینند چنگال اوی
برو پشت و گوش و سر و یال اوی - به پنجم بزد تیر بر چنگ اوی
همیدید نیروی و آهنگ اوی - که گستهم را زیر سنگآوری
دل وخانهی ما به چنگ آوری - بدست چپ آن جوان سترگ
بریده یکی خشک چنگال گرگ - به فالش بد آمد هم آن چنگ گرگ
شخ گاو و رای جوان سترگ - ازو نیز بگریختم روز جنگ
بدان تا نیایم من او را به چنگ - ز بد دست ضحاک تازی ببست
به مردی زچنگ زمانه نجست - جهان رامخوان جز دلاور نهنگ
بخاید به دندان چو گیرد به چنگ - بترسید شیروی و ترسنده بود
که در چنگ ایشان یکی بنده بود - پی پشه تا پر و چنگ عقاب
به خشکی چو پیل و نهنگ اندر آب - به مرو اندرون ساز جنگ آورد
مگر گنج ایران به چنگ آورد - اگر دست بیکار گشت از عنان
روانت به چنگ اندر آرد سنان