«دولت» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «دولت» در غزلیات حافظ شیرازی
- چشم بد دور کز آن تفرقه ات بازآورد
طالع نامور و دولت مادرزادت - حافظ از دست مده دولت این کشتی نوح
ور نه طوفان حوادث ببرد بنیادت - حافظ از دولت عشق تو سلیمانی شد
یعنی از وصل تواش نیست بجز باد به دست - به جان خواجه و حق قدیم و عهد درست
که مونس دم صبحم دعای دولت توست - آن شب قدری که گویند اهل خلوت امشب است
یا رب این تاثیر دولت در کدامین کوکب است - به تن مقصرم از دولت ملازمتت
ولی خلاصه جان خاک آستانه توست - وصل تو اجل را ز سرم دور همی داشت
از دولت هجر تو کنون دور نماندست - از آستان پیر مغان سر چرا کشیم
دولت در آن سرا و گشایش در آن در است - دولتی را که نباشد غم از آسیب زوال
بی تکلف بشنو دولت درویشان است - دولت فقر خدایا به من ارزانی دار
کاین کرامت سبب حشمت و تمکین من است - مگر به تیغ اجل خیمه برکنم ور نی
رمیدن از در دولت نه رسم و راه من است - دولت صحبت آن شمع سعادت پرتو
بازپرسید خدا را که به پروانه کیست - دولت آن است که بی خون دل آید به کنار
ور نه با سعی و عمل باغ جنان این همه نیست - گفتم ای مسند جم جام جهان بینت کو
گفت افسوس که آن دولت بیدار بخفت - مرا ذلیل مگردان به شکر این نعمت
که داشت دولت سرمد عزیز و محترمت - به ناامیدی از این در مرو بزن فالی
بود که قرعه دولت به نام ما افتد - هر آن کو خاطر مجموع و یار نازنین دارد
سعادت همدم او گشت و دولت همنشین دارد - وفا از خواجگان شهر با من
کمال دولت و دین بوالوفا کرد - فلک غلامی حافظ کنون به طوع کند
که التجا به در دولت شما آورد - ای خوشا دولت آن مست که در پای حریف
سر و دستار نداند که کدام اندازد - دوام عمر و ملک او بخواه از لطف حق ای دل
که چرخ این سکه دولت به دور روزگاران زد - نظر بر قرعه توفیق و یمن دولت شاه است
بده کام دل حافظ که فال بختیاران زد - گر دولت وصالت خواهد دری گشودن
سرها بدین تخیل بر آستان توان زد - باورم نیست ز بدعهدی ایام هنوز
قصه غصه که در دولت یار آخر شد - چو زر عزیز وجود است نظم من آری
قبول دولتیان کیمیای این مس شد - سحرم دولت بیدار به بالین آمد
گفت برخیز که آن خسرو شیرین آمد - هاتف آن روز به من مژده این دولت داد
که بدان جور و جفا صبر و ثباتم دادند - بسوخت حافظ و بویی به زلف یار نبرد
مگر دلالت این دولتش صبا بکند - طایر دولت اگر باز گذاری بکند
یار بازآید و با وصل قراری بکند - گفتم دعای دولت او ورد حافظ است
گفت این دعا ملایک هفت آسمان کنند - یا رب این نودولتان را با خر خودشان نشان
کاین همه ناز از غلام ترک و استر می کنند - راستی خاتم فیروزه بواسحاقی
خوش درخشید ولی دولت مستعجل بود - دولت از مرغ همایون طلب و سایه او
زان که با زاغ و زغن شهپر دولت نبود - از دست برده بود خمار غمم سحر
دولت مساعد آمد و می در پیاله بود - دیدم به خواب خوش که به دستم پیاله بود
تعبیر رفت و کار به دولت حواله بود - از چنگ منش اختر بدمهر به دربرد
آری چه کنم دولت دور قمری بود - در ازل هر کو به فیض دولت ارزانی بود
تا ابد جام مرادش همدم جانی بود - بخت از دهان دوست نشانم نمی دهد
دولت خبر ز راز نهانم نمی دهد - کوس نودولتی از بام سعادت بزنم
گر ببینم که مه نوسفرم بازآید - دارم امید بر این اشک چو باران که دگر
برق دولت که برفت از نظرم بازآید - گوییا خواهد گشود از دولتم کاری که دوش
من همی کردم دعا و صبح صادق می دمید - سمند دولت اگر چند سرکشیده رود
ز همرهان به سر تازیانه یاد آرید - به یمن دولت منصور شاهی
علم شد حافظ اندر نظم اشعار - خوش دولتیست خرم و خوش خسروی کریم
یا رب ز چشم زخم زمانش نگاه دار - دولت پیر مغان باد که باقی سهل است
دیگری گو برو و نام من از یاد ببر - غرض کرشمه حسن است ور نه حاجت نیست
جمال دولت محمود را به زلف ایاز - یار با ماست چه حاجت که زیادت طلبیم
دولت صحبت آن مونس جان ما را بس - الا ای دولتی طالع که قدر وقت می دانی
گوارا بادت این عشرت که داری روزگاری خوش - اگر به کوی تو باشد مرا مجال وصول
رسد به دولت وصل تو کار من به اصول - عاشق روی جوانی خوش نوخاسته ام
و از خدا دولت این غم به دعا خواسته ام - بازآی ساقیا که هواخواه خدمتم
مشتاق بندگی و دعاگوی دولتم - دورم به صورت از در دولتسرای تو
لیکن به جان و دل ز مقیمان حضرتم - چو ذره گر چه حقیرم ببین به دولت عشق
که در هوای رخت چون به مهر پیوستم - صبح خیزی و سلامت طلبی چون حافظ
هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم - خوش بود وقت حافظ و فال مراد و کام
بر نام عمر و دولت احباب می زدم - ای گلبن جوان بر دولت بخور که من
در سایه تو بلبل باغ جهان شدم - در شاهراه دولت سرمد به تخت بخت
با جام می به کام دل دوستان شدم - قدح پر کن که من در دولت عشق
جوان بخت جهانم گر چه پیرم - از جاه عشق و دولت رندان پاکباز
پیوسته صدر مصطبه ها بود مسکنم - ای مه صاحب قران از بنده حافظ یاد کن
تا دعای دولت آن حسن روزافزون کنم - روزگاری شد که در میخانه خدمت می کنم
در لباس فقر کار اهل دولت می کنم - حافظ جناب پیر مغان جای دولت است
من ترک خاک بوسی این در نمی کنم - من نه آنم که ز جور تو بنالم حاشا
بنده معتقد و چاکر دولتخواهم - چون سر آمد دولت شب های وصل
بگذرد ایام هجران نیز هم - حافظ ار سیم و زرت نیست چه شد شاکر باش
چه به از دولت لطف سخن و طبع سلیم - غبار راه طلب کیمیای بهروزیست
غلام دولت آن خاک عنبرین بویم - دانی که چیست دولت دیدار یار دیدن
در کوی او گدایی بر خسروی گزیدن - نمی کند دل من میل زهد و توبه ولی
به نام خواجه بکوشیم و فر دولت او - یاران همنشین همه از هم جدا شدند
ماییم و آستانه دولت پناه تو - دولت عشق بین که چون از سر فقر و افتخار
گوشه تاج سلطنت می شکند گدای تو - ابروی دوست گوشه محراب دولت است
آن جا بمال چهره و حاجت بخواه از او - گر دیگرت بر آن در دولت گذر بود
بعد از ادای خدمت و عرض دعا بگو - دلا دایم گدای کوی او باش
به حکم آن که دولت جاودان به - وصال دولت بیدار ترسمت ندهند
که خفته ای تو در آغوش بخت خواب زده - گنج عشق خود نهادی در دل ویران ما
سایه دولت بر این کنج خراب انداختی - در مذهب طریقت خامی نشان کفر است
آری طریق دولت چالاکی است و چستی - مسندفروز دولت کان شکوه و شوکت
برهان ملک و ملت بونصر بوالمعالی - ماه اگر بی تو برآید به دو نیمش بزنند
دولت احمدی و معجزه سبحانی - کام بخشی گردون عمر در عوض دارد
جهد کن که از دولت داد عیش بستانی - سحرم هاتف میخانه به دولتخواهی
گفت بازآی که دیرینه این درگاهی - ای عنصر تو مخلوق از کیمیای عزت
و ای دولت تو ایمن از وصمت تباهی - تا غنچه خندانت دولت به که خواهد داد
ای شاخ گل رعنا از بهر که می رویی - سعدی شیرازی
- «دولت» در غزلیات سعدی شیرازی
- دامن دولت چو به دست اوفتاد
گر بهلی بازنیاید به دست - غلام دولت آنم که پای بند یکیست
به جانبی متعلق شد از هزار برست - آخر نگهی به سوی ما کن
کاین دولت حسن را زکاتست - دوست گر با ما بسازد دولتی باشد عظیم
ور نسازد می بباید ساختن با خوی دوست - هر که را با ماه رویی سرخوشست
دولتی دارد که پایانیش نیست - قوی به چنگ من افتاده بود دامن وصل
ولی دریغ که دولت به تیزچنگی نیست - دولت آنست که امکان فراغت باشد
تکیه بر بالش بی دوست نه بس تمکینیست - ای عقل نگفتم که تو در عشق نگنجی
در دولت خاقان نتوان کرد خلافت - هر آن ناظر که منظوری ندارد
چراغ دولتش نوری ندارد - شاید که زمین حله بپوشد که چو سعدی
پیرانه سرش دولت روی تو جوان کرد - گر آن مراد شبی در کنار ما باشد
زهی سعادت و دولت که یار ما باشد - گر نوازی چه سعادت به از این خواهم یافت
ور کشی زار چه دولت به از آنم باشد - اگر جهان همه دشمن شود به دولت دوست
خبر ندارم از ایشان که در جهان هستند - دامن دولت جاوید و گریبان امید
حیف باشد که بگیرند و دگر بگذارند - مشتاق را که سر برود در وفای یار
آن روز روز دولت و روز ظفر بود - دل ز جان برگیر و در بر گیر یار مهربان
گر بدین مقدارت آن دولت میسر می شود - بخت بازآید از آن در که یکی چون درآید
روی میمون تو دیدن در دولت بگشاید - دولت جان پرورست صحبت آموزگار
خلوت بی مدعی سفره بی انتظار - بزرگ دولت آن کز درش تو آیی باز
بیا بیا که به خیر آمدی کجایی باز - نکویی کن که دولت بینی از بخت
مبر فرمان بدگوی بدآموز - مرا نه دولت وصل و نه احتمال فراق
نه پای رفتن از این ناحیت نه جای مقام - دانی از دولت وصلت چه طلب دارم هیچ
یاد تو مصلحت خویش ببرد از یادم - نه بخت و دولت آنم که با تو بنشینم
نه صبر و طاقت آنم که از تو درگذرم - منم یا رب در این دولت که روی یار می بینم
فراز سرو سیمینش گلی بر بار می بینم - شاکر نعمت به هر طریق که بودیم
داعی دولت به هر مقام که هستیم - وین گوی سعادتست و دولت
تا با که درافکنی به میدان - گو به سنانم بدوز یا به خدنگم بزن
گر به شکار آمدست دولت نخجیر او - چه کند داعی دولت که قبولش نکنند
ما حریصیم به خدمت تو نمی فرمایی - گر دست دهد دولت آنم که سر خویش
در پای سمند تو کنم نعل بهایی - چو زمام بخت و دولت نه به دست جهد باشد
چه کنند اگر زبونی نکنند و زیردستی - تو گویی در همه عمرم میسر گردد این دولت
که کام از عمر برگیرم و گر خود یک زمانستی - زهی آسایش و رحمت نظر را کش تو منظوری
زهی بخشایش و دولت پدر را کش تو فرزندی - غایت کام و دولتست آن که به خدمتت رسید
بنده میان بندگان بسته میان به چاکری - از دولت وصالش حاصل نشد مرادی
وز محنت فراقش بر دل بماند باری - تو جفا کنی و صولت دگران دعای دولت
چه کنند از این لطافت که تو پادشاه داری - هر سلطنت که خواهی می کن که دلپذیری
در دست خوبرویان دولت بود اسیری - اول که گوی بردی من بودمی به دانش
گر سودمند بودی بی دولت احتیالی - دانی کدام دولت در وصف می نیاید
چشمی که باز باشد هر لحظه بر جمالی - ما خوشه چین خرمن اصحاب دولتیم
باری نگه کن ای که خداوند خرمنی - دی به امید گفتمش داعی دولت توام
گفت دعا به خود بکن گر به نیاز می کنی - مولوی
- «دولت» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- توقیع شمس آمد شفق طغرای دولت عشق حق
فال وصال آرد سبق كان عشق زد این فالها - ای نور ما ای سور ما ای دولت منصور ما
جوشی بنه در شور ما تا میشود انگور ما - مهمان شاهم هر شبی بر خوان احسان و وفا
مهمان صاحب دولتم كه دولتش پاینده با - رخ بر رخ شكر بنه لذت بگیر و بو بده
در دولت شكر بجه از تلخی جور فنا - ای قاب قوس مرتبت وان دولت بامكرمت
كس نیست شاها محرمت در قرب او ادنی بیا - با این چنین تابانیت دانی چرا منكر شدند
كاین دولت و اقبال را باشد از ایشان ننگها - شطرنج دولت شاه را صد جان به خرجش راه را
صد كه حمایل كاه را صد درد دردی خوار را - رقصی كنید ای عارفان چرخی زنید ای منصفان
در دولت شاه جهان آن شاه جان افزای ما - ان القلوب فرجت ان النفوس زوجت
ان الهموم اخرجت در دولت مولای ما - ما كاهلانیم و تویی صد حج و صد پیكار ما
ما خفتگانیم و تویی صد دولت بیدار ما - ای شب آشفته برو وی غم ناگفته برو
ای خرد خفته برو دولت بیدار بیا - نور تویی سور تویی دولت منصور تویی
مرغ كه طور تویی خسته به منقار مرا - سوی دل ما بنگر كز هوس دیدن تو
دولت آن جا كه در او حسن تو بگشاد قبا - هیچ مترس ز آتشم زانك من آبم و خوشم
جانب دولت آمدی صدر تراست مرحبا - شب قدر است جسم تو كز او یابند دولتها
مه بدرست روح تو كز او بشكافت ظلمتها - دهان پرپست میخواهی مزن سرنای دولت را
نتاند خواندن مقری دهان پرپست آیتها - كه جانها را بهار آورد و ما را روی یار آورد
ببین كز جمله دولتها كدام آورد مستان را - ز شمس الدین تبریزی به ناگه ساقی دولت
به جام خاص سلطانی مدام آورد مستان را - زهی دولت زهی رفعت زهی بخت و زهی اختر
كه مطلوب همه جانها كند از جان طلب ما را - ای میر نمیبینی این مملكت جان را
این روضه دولت را این تخت و سعادت را - صد چشم شود حیران در تابش این دولت
تو گوش مكش این سو هر كور عصایی را - از دولت محزونان وز همت مجنونان
آن سلسله جنبان شد تا باد چنین بادا - از بهر زبردستی و دولت دهی آمد
نی زیر و زبر كردن زیر و زبری را - چون دولت بیشمار را دیدی
بسپار بدو دم شماری را - آوه كه بكرد بازگونه
آن دولت وصل پوستین را - با چنین شمشیر دولت تو زبون مانی چرا
گوهری باشی و از سنگی فرومانی چرا - دولتی همسایه شد همسایگان را الصلا
زین سپس باخود نماند بوالعلی و بوالعلا - چون لب اقبال دولت تو گزیدی باك نیست
گر ز زخم خشم دست خود گزیدستی دلا - ای رویت از قمر به آن رو به روی من نه
تا بنده دیده باشد صد دولت ابد را - ای رونق صباح و صبوح ظریف ما
وی دولت پیاپی بیش از شمار ما - از كرمت من به ناز مینگرم در بقا
كی بفریبد شها دولت فانی مرا - امید وصل بود تا رگیش میجنبد
كه یافت دولت وصلت هزار دست جدا - كاهلانیم و تویی حج ما پیكار ما
خفتگانیم و تویی دولت بیدار ما - به حق آن سرای دولت بخش
بنمایم ز دور بام تو را - خنده بیاموز گل سرخ را
جلوه كن آن دولت پاینده را - چون دستگیر آمد امشب بگیر دستی
رقصی كه شاخ دولت سبز و ترست امشب - از نیست برآوردی ما را جگری تشنه
بردوختهای ما را بر چشمه این دولت - بادست مرا زان سر اندر سر و در سبلت
پرباد چرا نبود سرمست چنین دولت - در پیش بود دولت امروز لاجرم
میجست و میطپید دل بنده روزهاست - ای شه صاحب قران خیز ز خواب گران
مركب دولت بران نوبت وصل آن ماست - فتد به پای تو دولت نهد به پیش تو سر
كه آدمی و پری در ره تو بیسر و پاست - نشان عشق شد این دل ز شمس تبریزی
ببین ز دولت عشقش نشانه را چه شدست - عشق جز دولت و عنایت نیست
جز گشاد دل و هدایت نیست - خواب چون دید دولت بیدار
همچو گنجشك از عقاب گریخت - سبط كه سرشان بشكستی به ظلم
بعد توشان دولت و پاداریست - اقبال خویش آید تو را دولت به پیش آید تو را
فرخ شوی از مقدمش كالصبر مفتاح الفرج - چون نور بیرون این بود پس او كه دولت بین بود
یا رب چه باتمكین بود یا رب چه رخشان میرود - دولت خاكیان نگر كز ملكند پاكتر
پرورش این چنین بود كز بر شاه ما رسد - هست شد آن عدم كه او دولت هستها بود
مست شد آن خرد كه او یاد خمار میكند - دو كاشانهست در عالم یكی دولت یكی محنت
به ذات حق كه آن عاشق از این هر دو به درباشد - با غره دولت گو هم بگذرد این نوبت
چون بگذرد این نوبت هم نوبت تب بیند - چنین برمستیزید ز دولت مگریزید
چه امكان گریزست كه در دام كمندید - همان یار بیاید در دولت بگشاید
كه آن یار كلیدست شما جمله كلندید - یك حمله دیگر بنه خواب بسوزیم
زیرا كه چنین دولت بیدار درآمد - بی دولت مخدومی شمس الحق تبریز
نی ماه توان دیدن و نی بحر توان شد - در دولت و در عزت آن شاه نكوكار
این لشگر بشكسته چه منصور برآمد - در حلقه این شكستگان گردید
كان دولت و بخت در شكست آمد - دارد هنر و هزار دولت
افسوس كه آن دگر ندارد - در دولت تو سیه گلیمی
گر سود كند زیان ندارد - ساقیا این معجبان آب و گل را مست كن
تا بداند هر یكی كو از چه دولت دور بود - روز پیروزی و دولت در شب ما درج بود
شب ز اخوان صفا ناگه چنین روزی بزاد - شاه خوبان میر ما و عشق گیراگیر ما
جان دولت یار ما و بخت و دولت یار باد - وانگه آن حسن و جمالان خرج گردد صد هزار
تا یكی را خود از آنها دولتی باشد شود - ز پس ظلم رسیده همه امید بریده
مثل دولت تابان دل بیدار برآمد - چونك سرزیر شود توبه كند بازآید
نیك و بد نیك شود دولت تو سلطان باد - نور احمد نهلد گبر و جهودی به جهان
سایه دولت او بر همگان تابان باد - دوش در خواب بدیدم صلاح الدین را
گسترد سایه دولت چو همایی برسد - ای بس ایمان كه شود كفر چو با او نبود
ای بسی كفر كه از دولتش ایمان باشد - خاك بر سر همه را دامن این دولت گیر
چو بر این خاك نشستی همه آن تو بود - عشرتی هست در این گوشه غنیمت دارید
دولتی هست حریفان سر دولت خارید - بس زبان كز صفت آن لب او كند شود
چون سنان نظر از دولت او تیز كنید - جور او از دور دولت گوی برد
قندها از زهر قهرش بردمید - نه فلك مر عاشقان را بنده باد
دولت این عاشقان پاینده باد - تا ابد پستان جان پرشیر باد
مادر دولت طرب زاینده باد - باز آفتاب دولت بر آسمان برآمد
باز آرزوی جانها از راه جان درآمد - آخر تو برگ كاهی ما كهربای دولت
زین كاهدان بپری تا كهربا چه باشد - ز افیون شربت او سرمست خفت بدعت
ز استون رحمت او دولت منعش آمد - هر جان كه میگریزد از فقر و نیستی
نحسی بود گریزان از دولت و سعود - بار دگر آمدیم تا شود اقبال شاد
دولت بار دگر در رخ ما رو گشاد - دولت بشتافتهست چون نظرت تافتهست
تا كه بقا یافتهست عاشق كون و فساد - شاه كه در دولتش هر طرفی شاهدی
سینه گشاده به ما بهر امان آمدند - باغ ز سرما بكاست شد ز خدا دادخواست
لطف خدا یار شد دولت یاران رسید - مژده دولت رسید در حق هر عاشقی
آتش دل میفروخت دیگ هوس میپزید - هزاران عاشق داری به جان و دل نگرانت
كه تا سعادت و دولت كه را به تخت برآرد - ز گرد چون و چرا پردهای فرود آورد
میان اختر دولت میان چشم حسود - شراب صافی و سلطان ندیم و دولت یار
دگر نیارم گفتن كه در میانه چه بود - هزار عاشق داری تو را به جان جویان
كه تا سعادت و دولت ز ما كه را خواهد - همای سایه دولت چو شمس تبریزیست
نگر كه در دل آن شاه جا توانی كرد - لوای دولت مخدوم شمس دین آمد
گروه بازصفت قصد آن جناب كنید - بر یمین و یسار او دولت
هم جنوبی و هم شمالی باد - پارسی گوییم شاها آگهی خود از فاد
ماه تو تابنده باد و دولت پاینده باد - پارسی گوییم شاها آگهی خود از فاد
ماه تو تابنده باد و دولتت پاینده باد - از پس دور قمر دولت بگشاد در
دلق برون كن ز سر خلعت سلطان رسید - چو مهمانان بدین دولت رسیدند
بیا ای خازن و بگشای انبار - ماییم معاشران دولت
هین بر كف ما نهید ساغر - چون نباشم در وصالت ای ز بینایان نهان
در بهشت و حور و دولت تا ابد باشیده گیر - از خدا خواهم ز جان خوش دولتی با او نهان
جان ما اندر میان و شمس دین اندر كنار - بخت اینست و دولت عیش اینست و عشرت
كو جز این عشق و سودا سود و بازار دیگر - شمس تبریز بگو دولت را
بپذیر اندك و بسیار بیار - ز خواب برجهی و روی یار را بینی
زهی سعادت و اقبال و دولت بیدار - مرا در این شب دولت ز جفت و طاق مپرس
كه باده جفت دماغست و یار جفت كنار - قرار دولت او خواه و از قرار مپرس
كه نیست از رخ او در دلم قرار قرار - عشق تو كان دولت ابدست
لیك وصل جمال تو كانتر - سوی چنان روم و چنان شام رو
تا ببری دولت را می دگر - تو غمز ما طلب كن خود رمزگو مباش
با آن كمان دولت كو درمپیچ توز - زهی شیرین كه میسوزم چو از شمعش برافروزم
زهی شادی امروزم ز دولتهای فردایش - آن دولت عالم را وان جنت خرم را
كز وی شكفد در جان گلزار بشوریدش - پشت قوی شد پشت قوی شد اختر دولت عدل و عنایت
چون نشود شه چون نشود شه آنك تو باشی پشت و پناهش - دوش مرا گفت یار چونی از این روزگار
چون بود آن كس كه دید دولت خندان خویش - دولت نو شد پدید دام جهان را درید
مرغ ظریف از قفص شكر كه وارست دوش - برآر بانگ و بگو هر كجا كه بیماریست
صلای صحت و دولت ز چشم بیمارش - بد دعا زنبیل و این دولت خلیل
مینگنجد در دعا اقبال عشق - دولتش همسایه شد همسایگان را مژده شو
مرغ جانها را ببخشد كر و فرش پر و بال - رو رو كه صاحب دولتی جان حیات و عشرتی
رضوان و حور و جنتی زیرا گرفتی دامنم - گفت مرا دولت نو راه مرو رنجه مشو
زانك من از لطف و كرم سوی تو آینده شدم - مرده بدم زنده شدم گریه بدم خنده شدم
دولت عشق آمد و من دولت پاینده شدم - دعای یك پدر نبود دعای صد نبی باشد
كز این سان دولتی گشتم بدین دولت رسیدستم - هزاران قرن می باید كه این دولت به پیش آید
كجا یابم دگربارش اگر این بار بگریزم - چو از نحس زحل رستم چه زیر آسمان باشم
چو محنت جمله دولت گشت از چه ممتحن باشم - بیرون مشو از دیده ای نور پسندیده
كز دولت نور تو مطلوب طلب دارم - می نالم از این علت اما به دو صد دولت
نفروشم یك ذره زین علت ناسورم - ماییم و حوالی گه آن خانه دولت
ما نعمت آن خانه فراموش نكردیم - بر دلدل دل چون فكند دولت ما زین
بس گرد كه ما از ره اسرار برآریم - ز هجران و غریبی بازگشتم
دگرباره بدین دولت رسیدم - او زیر پر همای دولت
گوید كه به خواب لانه دیدم - پژمرده شود هزار دولت
ما تازه و تر چو یاسمینیم - آتش دولت ما نیست ز خورشید و اثیر
سبحات رخ تابنده ز سبحان داریم - خواه چوگان ساز ما را خواه گوی
دولت این بس كه به میدان توییم - من اگر پرغم اگر شادانم
عاشق دولت آن سلطانم - من اگر پرغم اگر خندانم
عاشق دولت آن سلطانم - ای دولت مصور پیش من آر ساغر
زودم به ره مكن جان من سخت دیرخیزم - ز جاه و سلطنت و سروری نیندیشم
بس است دولت عشق تو منصب و جاهم - پار دل پاره رفوی تو دید
بر طمع دولت پار آمدیم - كو آن دم دولت زدن بر این و آن سبلت زدن
كو حملهها و مشت تو وان سرخ گشتن از جنون - امشب در این گفتارها رمزی از آن اسرارها
در پیش بیداران نهد آن دولت بیدار من - هر دم جوانتر می شوم وز خود نهانتر می شوم
همواره آنتر می شوم از دولت هموار من - ای هوش ما از خود برو وی گوش ما مژده شنو
وی عقل ما سرمست شو وی چشم ما دولت ببین - میرد خزان همچو دد بر گور او كوبی لگد
نك صبح دولت می دمد ای پاسبان ای پاسبان - هم مونس زندان من هم دولت خندان من
والله كه صد چندان من بگذشته از بسیار من - كی وارهانی زین قشم كی وارهانی زین دشم
تا دررسم در دولتت در ماه و خرمنگاه من - از دولت دیدار تو وز نعمت بسیار تو
صد خوان زرین می نهد هر شب دل خون خوار من - گفت اناالحق و بشد دل سوی دار امتحان
آن دم پای دار شد دولت پایدار جان - جان همه جانا ای دولت مولانا
جان را برهانیدی از ناز فلان الدین - در خواب شود غافل از این دولت بیدار
از پوست چه شیره بودت در فشریدن - ز دل خواهی شدن بر آسمانها
ز دل خواهد گل دولت دمیدن - چون باشد شهر شهریارا
بی دولت داد و عدل سلطان - هر روز ز جانبی برآیی
چون دولت بیقرار خندان - ور براندازد ز رویت باد دولت پردهای
از حیا گل آب گردد نی چمن ماند نه من - از یكی دستان او خورشید و مه را خفته كن
پس نهان زو چنگ اندر دولت بیدار زن - دیده من در فراق دولت احیای او
در میان خندان شده در قدرت مولی است آن - عشق شمس حق و دین كان گوهر كانی است آن
در دو عالم جان و دل را دولت معنی است آن - گر به ظاهر لشكر و اقبال و مخزن نیستش
رو به چشم جان نگر كان دولت جانی است آن - مژده مر كسوه بقا را كز پی عمر ابد
هستش از اقبال و دولتها طراز راستین - چو غلام توست دولت نكشد ز امر تو سر
به میان ما و دولت ملكا سفارتی كن - مرغان آب و گل را پرها به گل فروشد
ای تو همای دولت پر برفشان سفر كن - لطف تو نردبان بده بر بام دولتی
ای لطف واگرفته و بشكسته نردبان - آمد محمود باز بر در حجره ایاز
عشق گزین عشقباز دولت بسیار بین - شراب حاضر و دولت ندیم و تو ساقی
بده شراب و دغلهای ساقیانه مكن - در چنین دولت و چنین میدان
ننگ باشد ز مرگ لنگیدن - چیست مراد سر ما ساغر مردافكن او
چیست مراد دل ما دولت پاینده او - وگر ردت كنند اینها بنگذارد تو را تنها
درآ در ظل این دولت كه شاه ناگریز است او - همه فخر و همه دولت برای شاه میزیبد
چرا در قید فخری تو چرا دربند عاری تو - خسروان بر تخت دولت بین كه حسرت میخورند
در لقای عاشقان كشته بدنام او - چند پرسی مر مرا از وحشت و شبهای هجر
شب كجا ماند بگو در دولت ایام او - عشق عشرت پیشه ای كه دولتت پاینده باد
روز روزت عید تازه هر شبانگه سور نو - در سرای عصمت یزدان تویی
بخت و دولت روز و شب دربان تو - از لب اقبال و دولت بوسه یافت
این لبان خشك مدحت گوی تو - رزق مرا فراخی از آن چشم تنگ توست
ای تو هزار دولت و اقبال تو به تو - آن كان دولتی كه نهان شد به نام بد
آن چیست كژ نشین و بگو راست آرزو - قیصر رومی كنون زنگیكان را شكست
تا به ابد چیره باد دولت خندان تو - چو خرد غرق باده شد در دولت گشاده شد
سر هر كیسه كرم بگشاید كه انفقوا - این لطف و رحمت را نگر وین بخت و دولت را نگر
در چاره بداختران با روی چون ماه آمده - خواجه تو عارف بدهای نوبت دولت زدهای
كامل جان آمدهای دست به استاد مده - در دولت سلطانی گر یاوه شود جانی
یك جان چه محل دارد در خدمت جانانه - تیر نظرت دیدم جان گفت زهی دولت
پرم چو كمان پرم من از كشش آن زه - این دولت تازه بیتو بادا
ای طلعت تو بیان نسیه - چون از این خانه برفتی سقف دولت درشكست
لاجرم دولت بر اهل امتحان بگریسته - قطره زهر و هزاران تنگ تریاق شفا
نفخه عیسی دولت با وبا آمیخته - تیر دولتهای ما پیروز شد
تیر جست و مر كمان را شب شده - سرنای دولت تو ای شمس حق تبریز
گوش رباب جانی برتافته شنیده - ای شه فارغ از آن باشد در لشكرت
نصرت بر میمنه دولت بر میسره - دو دیده را بگشا نور ذوالجلال ببین
ز فر دولت آن خوش خصال در دیده - بیباغ و رز انگور بین بیروز و بیشب نور بین
وین دولت منصور بین از داد حق بیداوری - ای دولت و بخت همه دزدیدهای رخت همه
چالاك رهزن آمدی با كاروان آمیختی - پیر از غمت هر جا فتی زان پیش كید آفتی
بنما كه بینم دولتی بس جاودان را ساعتی - شه باش دولت ساخته مه باش رفعت یافته
تا چند همچون فاخته جوینده و كوكو شوی - شاهنشه یغماییی كز دولت یغمای تو
یاغی به شادی منتظر تا كی كنی تو غارتی - تا غایتی كز گوشهای دولت برآرد جوشهای
از دور گردی خاسته تابان شده یك رایتی - ای بلبل ار چه یافتی از دولت گل لحن خوش
زینهار فراموشت شود در انس كم گفتاریی - نعمت تن خام كند محنت تن رام كند
محنت دین تا نكشی دولت ایمان نبری - هم سوی دولت درجی هم غم ما را فرجی
هم قدحی هم فرحی هم شب ما را سحری - چونك صلاح دل و دین مجلس دل را شد امین
مادر دولت بكند دختر جان را پدری - جان منی و یار من دولت پایدار من
باغ من و بهار من باغ مرا خزان دهی - دولت سنگ پارهای گر چه بیافت چارهای
در تن خویش بنگرد بیند وصف گوهری - بیا چون ما شو ای مه رو نه نعمت جو نه دولت جو
گر ابلیس این چنین بودی شه و صاحب علم بودی - زهی روز و زهی ساعت زهی فر و زهی دولت
چنان دشواریابی را بگه بینی تو آسانی - پیاپی ساقی دولت روان كردی می خلت
كه تا ساغر شدی سرمست وز می دن بخندیدی - زهی كوچ و زهی رحلت زهی بخت و زهی دولت
من این را بیخبر گفتم حریفا تو خبر داری - ایا دولت چو بگریزی و زین بیدل بپرهیزی
ز لطف شاه پابرجا به دست آیی به آسانی - برو ای جان دولت جو چه خواهم كرد دولت را
من و عشق و شب تیره نگار و باده پیمایی - گر عشق بزد راهم ور عقل شد از مستی
ای دولت و اقبالم آخر نه توام هستی - ای دل بزن انگشتك بیزحمت لی و لك
در دولت پیوسته رفتی و بپیوستی - صد سال اگر جایی بگریزد و بستیزد
پرگریه و غم باشد بیدولت خندانی - خلقان همه مرد و زن لب بسته و در شیون
وز دولت و داد او ما غرقه این خوبی - از دولت مخدومی شمس الحق تبریزی
هم فربه عشقم من هم لاغر حیرانی - آن دلشده خاكی كز عشق زمین بوسد
در دولت تو بنهد بر پشت فلك زینی - بنشین كه در این مجلس لاغر نشود عیسی
برگو كه در این دولت تیره نشود رایی - عیسی چو تویی جانا ای دولت ترسایی
لاهوت ازل را از ناسوت تو بنمایی - ای روح بزن دستی در دولت سرمستی
هستی و چه خوش هستی در وحدت یكتایی - كو همت شاهانه نه زان دایه دولت
زان شیر تباشیر سعادت بمزیدی - همان اقبال و دولت بین كه دیدی
همان بخت همایون شو كه بودی - نشان رحمت و توقیع دولت
هم این جا و هم آن جا این عروسی - ولیكن مرغ دولت مژده آورد
كز آن اقبال میآید بهاری - دولت همه سوی نیستی بود
میجوید ابلهش ز هستی - گر خواب و قرار رفت غم نیست
دولت بر ماست چون تو هستی - گر هزاران دولت و نعمت ببیند عاشقی
ناید اندر چشم او الا بلای بیخودی - ای مهی كاندر نكویی از صفت افزودهای
تا بسی درهای دولت بر فلك بگشودهای - همه همخوابه رحمت همه پرورده نعمت
همه شه زاده دولت شده در لبس گدایی - همه همخوابه رحمت همه پرورده نعمت
همه شه زاده دولت شده در دلق گدایی - چو غلام توست دولت كندت هزار خدمت
كه ندارد از تو چاره و گرش ز در برانی - مددی كه نیم مستم بده آن قدح به دستم
كه به دولت تو رستم ز ملولی و گرانی - هله عاشقان بشارت كه نماند این جدایی
برسد وصال دولت بكند خدا خدایی - شكری شكرفشان كن كه تو قند نوشقندی
بنواز نای دولت كه عظیم خوش نوایی - هر كی از ظلمت غم بر دل او بند بود
یابد از دولت او بندگشایی عجبی - این همه ترس و نفاق و دودلی باری چیست
نه كه در سایه و در دولت این مولایی - هله ای باز كله بازده و پر بگشا
وقت آن شد كه بر آن دولت پاینده زنی - شاد و منصورند و بس بادولتند
فارسان لشكر از دیوانگی - از ره محنت به دولت میكشی
یا جزای زلت ما میكنی - شمس تبریزی سر این دولت است
در نهان او دولتی آمادهای - داوود را فریبی در دام ملك و دولت
و ایوب را دگرگون اندر بلا فریبی - شد ذره آفتابی از خوردن شرابی
در دولت تجلی از طعن لن ترانی - آمد ز نای دولت بار دگر نوایی
ای جان بزن تو دستی وی دل بكوب پایی - این داد كیست مفخر تبریز شمس دین
زان دولتی كه داد درختی ز دانهای - هر روز بامداد طلبكار ما تویی
ما خوابناك و دولت بیدار ما تویی - دولت شفاست مر همه را وز هوای او
دولت پیش دوان كه شفایی بدیدهای - دولاب دولتست ز تبریز شمس دین
درزن تو دستها و در این ره چه شستهای - كی بشود این وجود پاك ز بیگانگان
تا نرسد خلعتی دولت صدمردهای - نور دو عالم عشق قدیمی
دولت مرغان دام افندی - چه دولتی ز چه سودی چه آتشی و چه دودی
چه مجمری و چه عودی چه آفتی چه بلایی - پی نشانه دولت چو تیر راست شدی
بدان نشانه پریدی و زین كمان رفتی - بدان رخی بنگر كه كو نمك ز حق دارد
بود كه ناگه از آن رخ تو دولتی ببری - ز كان لطف تو نقدست عیش و عشرت ما
نیم به دولت عشق لب تو فردایی - منم دل تو دل از خود مجوی از من جوی
مرید پیر شو ار دولت جوان داری - سجود كرد تو را آفتاب وقت غروب
ببرد دولت و پیروزیی به پیشانی - بیا كه دولت نو یافت از تو بخت جوان
بیا كه خلعت نو یافت از تو مشتاقی - از اینها گذشتم مبر سایه از ما
كه در باغ دولت گل و سرو مایی - بر سر آمد رواق دولت تو
ز آن كه تو صاف صاف انسانی - دولت كودكانه میجویند
دولت بیعثار بایستی - در مزیدم چو دولت منصور
چون مرا تو ابایزیدستی - دولت كودكانه میجویند
دولتی بیعثار بایستی - بر خط من نقطهی دولت نهاد
ورنه چه گردنده چو پرگارمی؟ - یار سرور و دولتم، خواجهی هر سعادتم
لیك تو با همه جفا خوشتر ازین همه بدی - سلبالعشق فادی، حصلالیوم مرادی
بزن ای مطرب عارف، كه زهی دولت و شادی - این همه ترس و نفاق و دودلی باری چیست
نه كه در سایه و در دولت این مولایی؟! - هله خامش مگو صلا، تو كه داری بخور هلا
چو درین ظل دولتی ز چه رو در تقلبی؟! - «دولت» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- ای سبزی هر درخت و هر باغ و گیا
ای دولت و اقبال من و کار و کیا - امشب شب آن دولت بیپایانست
شب نیست عروسی خداجویانست - ای کز تو دلم پر سمن و یاسمنست
وز دولت تو کیست که او همچو منست - روزی که ترا ببینم آدینهی ماست
هر روز به دولتت به از دینهی ماست - گفتا که نه کس بود که در دولت من
از من همه عمر باشد آب رویت - شاهان همه خصم خویش بر دار کشند
زان دولت بیدار تو بیدار کشد - ایام وصال یار گوئی که نبود
وان دولت بیشمار گوئی که نبود - بس درمانها کان مدد درد شود
بس دولتها که روی از آن زرد شود - زنها مشو غره به بیباکی باز
زیرا که پری دارد از دولت باز - چون روبه من شدی تو از شیر مترس
چون دولت تو منم ز ادبیر مترس - تو دولت و بخت همه ای در دو جهان
چون دولت و بخت دو جهان گردانباش - چون بگذرد این سر که درین آب و گلست
در صبح وصال دولتش خندانیم - شب رفت و هنوز ما به خمار خودیم
در دولت تو همیشه سر کار خودیم - گفتم که به دولتی جهانرا بخورم
اقبال چو یاری نکند من چکنم - از کبر جهان سبال خود میمالید
از دولت دل سبلت او را کندیم - ای روز الست ملک و دولت رانده
وی بنده ترا چو قل هو الله خوانده - میرفت و همی گفت زهی سودائی
دولت بدر آمده است و در نگشائی - آن روز که دیوانه سر و سودائی
در سلسلهی دولتیان میآئی - صد دولت صاف را به یک جو نخری
گر یک دردی ز دست دردش خوردی - دی بود چنان دولت و جان افروزی
و امروز چنین آتش عالم سوزی - از دولت دوست هیچ چیزم کم نیست
جز صبر که از صبر ندارم رنگی - فردوسی
- «دولت» در شاهنامه فردوسی
- برآمد برین کار یک روزگار
فروزنده شد دولت شهریار - همه گنج تاراج و لشکر اسیر
جوان دولت و بخت برگشت پیر - همان سرخه نامور کشته شد
چنان دولت تیز برگشته شد - رخ شاه شد چون گل ارغوان
که دولت جوان بود و خسرو جوان - که من کرم را دادم ارزیز گرم
شد آن دولت و رفتن تیز نرم - چو لختی برآمد برین روزگار
فروزنده شد دولت شهریار - ورا نام کردند نوشین روان
که مهتر جوان بود و دولت جوان - بیاید بدرگاه نوشین روان
لب شاه خندان و دولت جوان - فراوان بخندید نوشین روان
که دولت جوان بود و خسرو جوان - مرا ساز و لشکر ز شاهان پیش
فزونست و هم دولت و رای بیش - شبی خفته بد شاه نوشین روان
خردمند و بیدار و دولت جوان - بدو گفت کای شاه نوشینروان
تویی خفته بیدار و دولت جوان - که اوشاد باشد بنوشینروان
بدو دولت پیر گردد جوان - همیشه به دل شاد و روشن روان
همیشه خرد پیر و دولت جوان - چواز رای شاهان سرش سیر گشت
سر دولت روشنش زیر گشت