«لعل» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «لعل» در غزلیات حافظ شیرازی
- اگر دشنام فرمایی و گر نفرین دعا گویم
جواب تلخ می زیبد لب لعل شکرخا را - صوفی بیا که آینه صافیست جام را
تا بنگری صفای می لعل فام را - می کند حافظ دعایی بشنو آمینی بگو
روزی ما باد لعل شکرافشان شما - تخت زمرد زده است گل به چمن
راح چون لعل آتشین دریاب - کنون به آب می لعل خرقه می شویم
نصیبه ازل از خود نمی توان انداخت - من نخواهم کرد ترک لعل یار و جام می
زاهدان معذور داریدم که اینم مذهب است - گوشم همه بر قول نی و نغمه چنگ است
چشمم همه بر لعل لب و گردش جام است - صوفی از پرتو می راز نهانی دانست
گوهر هر کس از این لعل توانی دانست - سنگ و گل را کند از یمن نظر لعل و عقیق
هر که قدر نفس باد یمانی دانست - لعل سیراب به خون تشنه لب یار من است
وز پی دیدن او دادن جان کار من است - به یاد لعل تو و چشم مست میگونت
ز جام غم می لعلی که می خورم خون است - لطیفه ایست نهانی که عشق از او خیزد
که نام آن نه لب لعل و خط زنگاریست - باده لعل لبش کز لب من دور مباد
راح روح که و پیمان ده پیمانه کیست - گر طمع داری از آن جام مرصع می لعل
ای بسا در که به نوک مژه ات باید سفت - شربتی از لب لعلش نچشیدیم و برفت
روی مه پیکر او سیر ندیدیم و برفت - گفته لعل لبم هم درد بخشد هم دوا
گاه پیش درد و گه پیش مداوا میرمت - بداد لعل لبت بوسه ای به صد زاری
گرفت کام دلم ز او به صد هزار الحاح - چو لعل شکرینت بوسه بخشد
مذاق جان من ز او پرشکر باد - لعل تو که هست جان حافظ
دور از لب مردمان دون باد - گر جان بدهد سنگ سیه لعل نگردد
با طینت اصلی چه کند بدگهر افتاد - خدا را چون دل ریشم قراری بست با زلفت
بفرما لعل نوشین را که زودش باقرار آرد - بر سینه ریش دردمندان
لعلت نمکی تمام دارد - لب لعل و خط مشکین چو آنش هست و اینش هست
بنازم دلبر خود را که حسنش آن و این دارد - دهان تنگ شیرینش مگر ملک سلیمان است
که نقش خاتم لعلش جهان زیر نگین دارد - بهای باده چون لعل چیست جوهر عقل
بیا که سود کسی برد کاین تجارت کرد - از آن رو هست یاران را صفاها با می لعلش
که غیر از راستی نقشی در آن جوهر نمی گیرد - از لعل تو گر یابم انگشتری زنهار
صد ملک سلیمانم در زیر نگین باشد - ایا پرلعل کرده جام زرین
ببخشا بر کسی کش زر نباشد - شراب لعل و جای امن و یار مهربان ساقی
دلا کی به شود کارت اگر اکنون نخواهد شد - بدان هوس که به مستی ببوسم آن لب لعل
چه خون که در دلم افتاد همچو جام و نشد - لعلی از کان مروت برنیامد سال هاست
تابش خورشید و سعی باد و باران را چه شد - هر می لعل کز آن دست بلورین ستدیم
آب حسرت شد و در چشم گهربار بماند - دوش گفتم بکند لعل لبش چاره من
هاتف غیب ندا داد که آری بکند - ز چشمم لعل رمانی چو می خندند می بارند
ز رویم راز پنهانی چو می بینند می خوانند - غلام نرگس مست تو تاجدارانند
خراب باده لعل تو هوشیارانند - گفتم ز لعل نوش لبان پیر را چه سود
گفتا به بوسه شکرینش جوان کنند - یاد باد آن که چو یاقوت قدح خنده زدی
در میان من و لعل تو حکایت ها بود - طالب لعل و گهر نیست وگرنه خورشید
همچنان در عمل معدن و کان است که بود - رنگ خون دل ما را که نهان می داری
همچنان در لب لعل تو عیان است که بود - گویند سنگ لعل شود در مقام صبر
آری شود ولیک به خون جگر شود - گفتم که نوش لعلت ما را به آرزو کشت
گفتا تو بندگی کن کو بنده پرور آید - این لطایف کز لب لعل تو من گفتم که گفت
وین تطاول کز سر زلف تو من دیدم که دید - کنون که چشمه قند است لعل نوشینت
سخن بگوی و ز طوطی شکر دریغ مدار - در ازل داده ست ما را ساقی لعل لبت
جرعه جامی که من مدهوش آن جامم هنوز - در قلم آورد حافظ قصه لعل لبش
آب حیوان می رود هر دم ز اقلامم هنوز - برنیامد از تمنای لبت کامم هنوز
بر امید جام لعلت دردی آشامم هنوز - زیادتی مطلب کار بر خود آسان کن
صراحی می لعل و بتی چو ماهت بس - سوی من لب چه می گزی که مگوی
لب لعلی گزیده ام که مپرس - زاهد از ما به سلامت بگذر کاین می لعل
دل و دین می برد از دست بدان سان که مپرس - خون شد دلم از حسرت آن لعل روان بخش
ای درج محبت به همان مهر و نشان باش - راهم شراب لعل زد ای میر عاشقان
خون مرا به چاه زنخدان یار بخش - جای آن است که خون موج زند در دل لعل
زین تغابن که خزف می شکند بازارش - این خرد خام به میخانه بر
تا می لعل آوردش خون به جوش - بیا که توبه ز لعل نگار و خنده جام
حکایتیست که عقلش نمی کند تصدیق - اگر به رنگ عقیقی شد اشک من چه عجب
که مهر خاتم لعل تو هست همچو عقیق - ای رخت چون خلد و لعلت سلسبیل
سلسبیلت کرده جان و دل سبیل - عشقبازی و جوانی و شراب لعل فام
مجلس انس و حریف همدم و شرب مدام - باده گلرنگ تلخ تیز خوش خوار سبک
نقلش از لعل نگار و نقلش از یاقوت خام - به شوق چشمه نوشت چه قطره ها که فشاندم
ز لعل باده فروشت چه عشوه ها که خریدم - حافظ لب لعلش چو مرا جان عزیز است
عمری بود آن لحظه که جان را به لب آرم - سزد کز خاتم لعلش زنم لاف سلیمانی
چو اسم اعظمم باشد چه باک از اهرمن دارم - خدا را ای رقیب امشب زمانی دیده بر هم نه
که من با لعل خاموشش نهانی صد سخن دارم - شیراز معدن لب لعل است و کان حسن
من جوهری مفلسم ایرا مشوشم - بیا که لعل و گهر در نثار مقدم تو
ز گنج خانه دل می کشم به روزن چشم - دوش لعلش عشوه ای می داد حافظ را ولی
من نه آنم کز وی این افسانه ها باور کنم - من که از یاقوت و لعل اشک دارم گنج ها
کی نظر در فیض خورشید بلنداختر کنم - ما عیب کس به مستی و رندی نمی کنیم
لعل بتان خوش است و می خوشگوار هم - بر خاکیان عشق فشان جرعه لبش
تا خاک لعل گون شود و مشکبار هم - از جرعه تو خاک زمین در و لعل یافت
بیچاره ما که پیش تو از خاک کمتریم - فاتحه ای چو آمدی بر سر خسته ای بخوان
لب بگشا که می دهد لعل لبت به مرده جان - دیده ها در طلب لعل یمانی خون شد
یا رب آن کوکب رخشان به یمن بازرسان - گفت حافظ من و تو محرم این راز نه ایم
از می لعل حکایت کن و شیرین دهنان - طمع به قند وصال تو حد ما نبود
حوالتم به لب لعل همچو شکر کن - شراب لعل کش و روی مه جبینان بین
خلاف مذهب آنان جمال اینان بین - گوشوار زر و لعل ار چه گران دارد گوش
دور خوبی گذران است نصیحت بشنو - گفت مگر ز لعل من بوسه نداری آرزو
مردم از این هوس ولی قدرت و اختیار کو - عیشم مدام است از لعل دلخواه
کارم به کام است الحمدلله - ای بخت سرکش تنگش به بر کش
گه جام زر کش گه لعل دلخواه - آب و آتش به هم آمیخته ای از لب لعل
چشم بد دور که بس شعبده بازآمده ای - آن لعل دلکشش بین وان خنده دل آشوب
وان رفتن خوشش بین وان گام آرمیده - دارم من از فراقش در دیده صد علامت
لیست دموع عینی هذا لنا العلامه - چو چشمش مست را مخمور مگذار
به یاد لعلش ای ساقی بده می - مخمور آن دو چشمم آیا کجاست جامی
بیمار آن دو لعلم آخر کم از جوابی - از فریب نرگس مخمور و لعل می پرست
حافظ خلوت نشین را در شراب انداختی - انفاس عیسی از لب لعلت لطیفه ای
آب خضر ز نوش لبانت کنایتی - ز جام گل دگر بلبل چنان مست می لعل است
که زد بر چرخ فیروزه صفیر تخت فیروزی - لمع البرق من الطور و آنست به
فلعلی لک آت بشهاب قبس - محتسب نمی داند این قدر که صوفی را
جنس خانگی باشد همچو لعل رمانی - بگو که جان عزیزم ز دست رفت خدا را
ز لعل روح فزایش ببخش آن که تو دانی - سعدی شیرازی
- «لعل» در غزلیات سعدی شیرازی
- لبت بدیدم و لعلم بیوفتاد از چشم
سخن بگفتی و قیمت برفت لؤلؤ را - ای لعبت خندان لب لعلت که مزیدست
وی باغ لطافت به رویت که گزیدست - مناسب لب لعلت حدیث بایستی
جواب تلخ بدیعست از آن دهان ای دوست - زکات لعل لبت را بسی طلبکارند
میان این همه خواهندگان به من چه رسد - لعلست یا لبانت قندست یا دهانت
تا در برت نگیرم نیکم یقین نباشد - خط سبز و لب لعلت به چه ماننده کنی
من بگویم به لب چشمه حیوان ماند - آید هنوزشان ز لب لعل بوی شیر
شیرین لبان نه شیر که شکر مزیده اند - ماست رویت یا ملک قندست لعلت یا نمک
بنمای پیکر تا فلک مهر از دوپیکر برکند - جوهری عقل در بازار حسن
قیمت لعلش به صد جان می کند - دهان غنچه بدرد نسیم باد صبا
لبان لعل تو وقتی که ابتسام کنند - نگویم می لعل شیرین گوار
که زهر از کف دست او نوش بود - حلاوتیست لب لعل آبدارش را
که در حدیث نیاید چو در حدیث آید - چندان دل مشتاقان بربود لب لعلت
کاندر همه شهر اکنون دل نیست که برباید - میان انجمن از لعل او چو آرم یاد
مرا سرشک چو یاقوت در کنار آید - شیرین دهان آن بت عیار بنگرید
در در میان لعل شکربار بنگرید - عمر منست زلف تو بو که دراز بینمش
جان منست لعل تو بو که به لب رسانمش - زینهار از دهان خندانش
و آتش لعل و آب دندانش - لعلی چو لب شکرفشانت
در کلبه جوهری ندیدم - درم از دیده چکانست به یاد لب لعلت
نگهی باز به من کن که بسی در بچکانم - برگ گل لعل بود شاهد بزم بهار
آب گلستان ببرد شاهد گلروی من - لبت به خون عزیزان که می خوری لعلست
تو خود بگوی که خون می خوری حلالست این - لبان لعل چون خون کبوتر
سواد زلف چون پر پرستو - چشمم از زاری چو فرهادست و شیرین لعل تو
عقلم از شورش چو مجنونست و لیلی روی تو - لعلش چو عقیق گوهرآگین
زلفش چو کمند تاب داده - دلم گرد لب لعلت سکندروار می گردد
نگویی کآخر ای مسکین فراز آب حیوان آی - لعل دیدی لاجرم چشم از شبه بردوختی
در پسندیدی و دست از کهربا برداشتی - شهری به تیغ غمزه خون خوار و لعل لب
مجروح می کنی و نمک می پراکنی - نرخ گل و گلشکر شکسته
زان چهره خوب و لعل دلجوی - خیام نیشابوری
- «لعل» در رباعیات خیام نیشابوری
- می لعل مذابست و صراحی کان است
جسم است پیاله و شرابش جان است - بسیار لب چو لعل و زلفین چو مشک
در طبل زمین و حقه خاک نهاد - جز باده لعل نیست در روی زمین
تلخی که هزار جان شیرین ارزد - آن لعل در آبگینه ساده بیار
و آن محرم و مونس هر آزاده بیار - وقت سحر است خیز ای طرفه پسر
پر باده لعل کن بلورین ساغر - اینجا به می لعل بهشتی می ساز
کانجا که بهشت است رسی یا نرسی - ای دوست حقیقت شنواز من سخنی
با باده لعل باش و با سیم تنی - مولوی
- «لعل» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- دل گفت حسن روی او وان نرگس جادوی او
وان سنبل ابروی او وان لعل شیرین ماجرا - ای گل تو اینها دیدهای زان بر جهان خندیدهای
زان جامهها بدریدهای ای كربز لعلین قبا - یك پاره اخضر میشود یك پاره عبهر میشود
یك پاره گوهر میشود یك پاره لعل و كهربا - بنما تو لعل روشنت بر كوری هر ظلمتی
تا بر سر سنگین دلان از عرش بارد سنگها - جویی عجایب كاندرون گه آب رانی گاه خون
گه بادههای لعل گون گه شیر و گه شهد شفا - دیدم سحر آن شاه را بر شاهراه هل اتی
در خواب غفلت بیخبر زو بوالعلی و بوالعلا - بی ذوق آن جانی كه او در ماجرا و گفت و گو
هر لحظه گرمی میكند با بوالعلی و بوالعلا - بد لعلها پیشش حجر شیران به پیشش گورخر
شمشیرها پیشش سپر خورشید پیشش ذرهها - جوهریی و لعل كان جان مكان و لامكان
نادره زمانهای خلق كجا و تو كجا - چو خورشید حمل آمد شعاعش در عمل آمد
ببین لعل بدخشان را و یاقوت زكاتی را - در هدیه دهد چشم چنان لعل لبی را
رخ زر زند از بهر چنین سیمبری را - تو كارم زان بر سیمین چو زر كن
تو لعلین كن رخ همچون زرم را - بیا ای آفتاب جمله خوبان
كه در لطف تو خندد لعل كانها - در لعل بتان شكر نهادی
بگشاده به طمع آن دهانها - لعلی به میان سنگ خارا
تا چند غلط دهی تو ما را - نور آن مه چون سهیل و شهر تبریز آن یمن
این یكی رمزی بود از شاه ما صدرالعلا - دولتی همسایه شد همسایگان را الصلا
زین سپس باخود نماند بوالعلی و بوالعلا - از مقال گوهرین بحر بیپایان تو
لعل گشته سنگها و ملك گشته حالها - در میان عاشقان عاقل مبا
خاصه اندر عشق این لعلین قبا - چون لب لعلش صلایی میدهد
گر نهای چون خاره و مرمر بیا - باز بنفشه رسید جانب سوسن دوتا
باز گل لعل پوش میبدراند قبا - ربودهاند كلاه هزار خسرو را
قبای لعل ببخشیده چهره ما را - ز عكسشان فلك سبز رنگ لعل شود
قیاس كن كه چگونه كنند دلها را - دل پرخون ببین تو ای ساقی
درده آن جام لعل چون خون را - لعل لبش داد كنون مر مرا
آنچ تو را لعل كند مر مرا - حبذا شمس العلی من ساعه نورتنا
مرحبا بدر الدجی من لیله ادهشتنا - جسمی زجاجتی و محیاك قهوتی
یا كامل الملاحه و اللطف و العلا - دلم هر شب به دزدی و خیانت
ز لعل بار سلطان وش گرفتست - اگر چه خضر سیرآب حیاتست
به لعلت آرزومند عظیمست - آن یكی دست تو گیرد وان دگر پرسش كند
وان دگر از لعل و شكر پیش بازآرد زكات - آتش از سنگی روان شد آب از سنگی دگر
لعل شد سنگی دگر كز لطف تو آواره نیست - ای بسا سنگ دلا كه حجرش لعل شدست
ای بسا غوره در این معصره دوشاب شدست - آفتاب رخش امروز زهی خوش كه بتافت
كه هزاران دل از او لعل بدخشان شده است - گر روشن است و بر تو زند برق روشنش
میدان كه كان لعل و عقیق است و معدنیست - بشنو نوای نای كز آن نفخه بانواست
دركش شراب لعل كه غم در كشاكش است - هر آن فریب كز اندیشه تو میزاید
هزار گوهر و لعلش بها و كابینست - برات عاشق نو كن رسید روز برات
زكات لعل ادا كن رسید وقت زكات - بدان حلاوت بیمر و تنگهای شكر
كه تعبیهست در آن لعل شكرافشانت - به كهربایی كاندر دو لعل تو درجست
كه گشت از آن مه و خورشید و ذره جویانت - به حق غنچه و گلهای لعل روحانی
كه دام بلبل عقلست در گلستانت - شراب لعل بیاورد شاه كاین ركنیست
خمش كه وقت جنون و نه وقت كشف غطاست - جان من جام عشق دلبر دید
لعل چون خون خویش گفت كههات - لعل لبی كو كه ز كان تو نیست
محتشمی كو كه گدای تو نیست - هر گهری كان ز خزینه خداست
در دو لب لعل تو آن هست هست - سنگ از خورشید شد یاقوت و لعل
چشم از خورشید شد بینای چرخ - ای خانه را گشته گرو تو سایه پروردی برو
كز آفتاب آن سنگ را لعل بدخشان میرسد - لعلت شكرها كوفته چشمت ز رشك آموخته
جان خانه دل روفته هین نوبت دیدار شد - هم بحر پرگوهر شود هم شوره چون گوهر شود
هم سنگ لعل كان شود هم جسم جمله جان شود - شه بچهای باید كو مشتری لعل بود
نادرهای باید كو بهر تو غمخواره شود - روی كسی سرخ نشد بیمدد لعل لبت
بی تو اگر سرخ بود از اثر غازه شود - چشم تو ناز میكند لعل تو داد میدهد
كشتن و حشر بندگان لاجرم از خدا رسد - چشم كشید خنجری لعل نمود شكری
بو كه میان كش مكش هدیه به آشنا رسد - باخبران و زیركان گر چه شوند لعل كان
بی خبرند از این كز او بیخبری چه میشود - بیا ای یار لعلین لب دلم گم گشت در قالب
دلم داغ شما دارد یقین پیش شما باشد - ز گنج عشق زر ریزند غلام شمس تبریزند
و كان لعل و یاقوتند و در كان جان اركانند - چو برقی میجهد چیزی عجب آن دلستان باشد
از آن گوشه چه میتابد عجب آن لعل كان باشد - نبیند روی من زردی به اقبال لب لعلش
بمیرد پیش من رستم چو از دستان من باشد - رسید این ماجرای او به سیب لعل خندان رو
به گل گفت او نمیداند كه دلبر بردبار آمد - امروز گل لعلت از شاخ دگر رستست
امروز قد سروت بالای دگر دارد - چون لعل لبش دیدی یك بوسه بدزدیدی
برخیز ز لعل و كان یعنی بنمی ارزد - بر سنگ سیه حاجی زان بوسه زند از دل
كز لعل لب یاری او لذت لب بیند - هر غوره ز خورشید شد انگور و شكر بست
وان سنگ سیه نیز از او لعل ثمین شد - از بهر دل تشنه و تسكین چنین خون
آن جام می لعل چو عناب درآمد - سنگین جانی كه با چنین لعل
سودای كلوخ و سنگ دارد - از تابش لعل او چه گویم
كز لعل و عقیق برتر آمد - از لعل لبش شراب نوشید
وز خنده او شكر بخایید - جسمها را جان كنند و جان جاویدان كنند
سنگها را كان لعل و كفرها را دین كنند - از لب لعلش چه كم شد گر لبش لطفی نمود
ور ز عیسی عافیت یابید بیماری چه شد - ای تو رنگ عافیت زیرا كه ماه از خاصیت
سنگها را لعل سازد میوه را رنگین كند - از كف آن هر دو ساقی چشم او و لعل او
هر زمانی می خورید و هر زمانی خه كنید - به دو چشم نرگسینت به دو لعل شكرینت
به دو زلف عنبرینت كه كساد عنبر آمد - گر چه آن لعل لبت عیسی رنجورانست
دل رنجور مرا چاره بهبود نكرد - نعل آنست كه بوسه گه او خاك بود
لعل آنست كه سوی می و پیمانه برد - تا ابد این رخ خورشید سحر در سحرست
تا دل سنگ از او لعل بدخشان باشد - گر بدین عاشق دلسوخته مسكینی
شكری زان لب چون لعل بدخشان آرند - رد او به از قبول دیگران
لعل و مروارید سنگش را مرید - از پی لعلش گهربارست چشم
این گهر را لعلش استاینده باد - سنگها از شرم لعلش آب شد
شرمها از شرم او شرمنده باد - آن آفتاب تابان مر لعل را چه بخشد
وز آب زندگانی اندر جگر چه آید - آن لعل را در آخر در جیب خویش یابی
بر جیب پاك جیبان نورش مر شش آمد - بركن تو جامهها و در آب حیات رو
تا پارههای خاك تو لعل و گهر دهد - كنار خاك ز اشكم چو لعل و گوهر پر شد
اگر به وصل گشاید دمی كنار چه باشد - شاهدان فنا شما جمله
با لب لعل و جان سنگینید - لعل عرشی تو چو رو بنمود
تن كی باشد كه سنگها جان شد - بهر خورشید كان چو منتظر است
سنگ را لعل آبدار كند - شاهدان فانی و شما جمله
با لب لعل و جان سنگینید - بوی می لعل بشارت دهد
كز پی من جام و كدو میرسد - ای تو نگار خانگی خانه درآ از این سفر
پسته لعل برگشا تا نشود گران شكر - كی باشد كان بوسه بر لعل لبت یابم
وان گاه تو بخراشی رخساره چون زعفر - دست بر لب مینهی یعنی كه صبر
با لب لعلت كجا ماند صبور - لعلیست بینهایت در روشنی به غایت
آن لعل بیبها را كانی و چیز دیگر - غوطی بخورد جان به تك بحر و شد گهر
این بحر و این گهر ز پی لعل توست زار - بحر از این دم به جوش كوه از این لعل پوش
نوح از این در خروش روح از این شرمسار - قیمت روی چو زر چیست بگو لعل یار
قیمت اشك چو در چیست بگو آن نظر - شراب لعل كه گر نیم شب برآرد جوش
میان چرخ و زمین پر شود از او انوار - بیا كه در دل من رازهای پنهانست
شراب لعل بگردان و پردهای مگذار - وگر تو پای نداری سفر گزین در خویش
چو كان لعل پذیرا شو از شعاع اثر - چو لاله زار كن این دشت را به باده لعل
روا مدار كه موقوف داریم به بهار - كه لعل آن مه خاصیت زمرد داشت
از آن ببست از او اژدهای نفس به صبر - افغان ز یوسفی كه زلیخاش در مزاد
با تنگهای لعل خریدن گرفت باز - الا ای شحنه خوبی ز لعل تو بسی گوهر
بدزدیدست جان من برنجانش برنجانش - فرهاد هوای او رفتست به كه كندن
تا لعل شود مرمر از ضربت میتینش - لعلها را درخش او صیقل
سیم و زر را كفایتش صواغ - بیار باده لعلی كه در معادن روح
درافكند شررش صد هزار جوش و حریق - بده ای دلبر خندان به رسم صدقه پنهان
از آن دو لعل جان افزای شكربار پنهانك - من خرقه ز خور دارم چون لعل و گهر دارم
من خرقه كجا پوشم از صوفك و از شالك - كوه طور جانها سودای او سودای او
اندر آن كه بهر لعلش میجهد جان سنگ سنگ - ز دست تو شود آن سنگ لعل میدانم
به امتحان به كف آور به دست خود تو سنگ - ای بوالعلا ای بوالعلا مومی تو اندر كف ما
خنجر شوی ساغر كنم ساغر شوی خنجر كنم - دكان خود ویران كنم دكان من سودای او
چون كان لعلی یافتم من چون دكانداری كنم - چو عنقا كوه قافی را تو پران بینی از عشقش
اگر آن كه خبر یابد ز لعل یار عیارم - تو را گویم چرا مستم ز لعلش بوی بردستم
كلند عشق در دستم به گرد كان همیگردم - چو سنگم خوار و سرد ار من به لعلی كم سفر سازم
چو غارم تنگ و تاری گر ز یار غار بگریزم - چون لعل ز خورشیدش جز گرمی و جز تابش
من فر دگر گیرم من عشق دگر دارم - آن جا طرب انگیزتر از باده لعلیم
وین جا بد و رخ زردتر از شیشه زردیم - تا حضرت آن لعل كه در كون نگنجد
بر كوری هر سنگ دل شوم رسیدیم - جز از لب لعل جان ننوشم
غیر سر زلف او نگیرم - گر بپرسندت حكایت كن كه من بر جام لعل
عاشقی مستی جوانی می خوری را یافتم - چون گشاید لعل را او تا نثار در كند
گو كه در خورشید از رحمت دری را یافتم - سنگ بیقیمت كه صد خروار از او كس ننگرد
لعل گرداند چو خورشیدش درون كان صیام - لعل در كوه بود گوهر در قلزم تلخ
از پی لعل و گهر این بخورم آن بكشم - این نبودهست و نباشد كه من از طنز و گزاف
گهر از ره ببرم لعل بدخشان بكشم - شمس تبریز كه سرمایه لعل است و عقیق
ما از او لعل بدخشان و عقیق یمنیم - بهر لعلش كوه و كانی می كنم
بهر آن گل بار خاری می كشم - گوهری را زیر مرمر می كشم
مرمری را لعل و گوهر می كنم - بحری است شهریار و شرابی است خوشگوار
درده شراب لعل ببین ما چه گوهریم - از شعاع تو است اگر لعلیم
از تو هستیم ما اگر هستیم - درسوختم این دلق را رد و قبول خلق را
گو سرد شو این بوالعلا گو خشم گیر آن بوالحسن - سیلم سوی دریا روم روحم سوی بالا روم
لعلم به گوهرها روم یا تاج باشم یا نگین - دریای چشمم یك نفس خالی مباد از گوهرت
خالی مبادا یك زمان لعل خوشت از كان من - گه همه لعل می شوم گاه چو نعل می شوم
تا كرمت بگویدم باز درآ به كان من - از غیب یكی لعلی در غار جهان آمد
وان لعل شده حیران در عزت كان من - گفتا كه شكار من جز شیر كجا باشد
جز لعل بدخشانی كی یافت نشان من - سرمست شدم ای جان وز دست شدم ای جان
ای دوست خمارم را از لعل لبت بشكن - با لعل چو تو كانی غمگین نشود جانی
در گور و كفن ناید تا باشد جان در تن - ای كار دو چشم تو بیجرم و گنه كشتن
وی كار دو لعل تو حاجات روا كردن - بیا بوسه به چند است از آن لعل مثمن
اگر بوسه به جانی است فریضه است خریدن - برآ بر خرمن سیب و بكش پا
ز سیب لعل كن فرش و نهالین - معشوقه روح را بدیدن
لعل لب او به بوسه خستن - شمع و شاهد روی او و نقل و باده لعل او
ای ز لعلش مست گشته هم حسن هم بوالحسن - رنگ معشوق است سیب لعل را طعم ترش
زانك خوبان را ترش بودن بزیبد این بدان - از پس كوهی برآ و سنگها را لعل ساز
بار دیگر غورهها را پخته و انگور كن - خارها خندان شده بر گل بجسته برتری
سنگها تابان شده با لعل گوید ما و من - خارها خندان شده بر گل بجسته برتری
سنگها باجان شده با لعل گوید ما و من - خنك آن دم كه بیاری سوی من باده لعل
بدرخشد ز شرارش رخ همچون زر من - فقر را دیدم مثال كان لعل
تا ز رنگش گشتم اطلس پوش من - از لعل می فروشت سرمست كن جهان را
بستان ز زهره چنگش بر جام و ساغرش زن - بس كن كه بیخودم من ور تو هنرفزایی
تاریخ بوعلی گو تنبیه بوالعلا كن - از پرسشم ز خشم لب لعل بستهای
جان ماندم ز غصه این یا دل و زبان - لعل لب او كه دور از لب و دندان تو
خواند فسونهای عشق خواجه ببین این نشان - ای شده از لطف لب لعل تو
صیرفی زر دل چون سنگ من - من رام الی العلی عروجا
هذا سبب الیه یركن - ینشنا صفوته نشأه
طیبه السر ملیح العلن - ملكی است او را زفت و خوش هر گونه ای میبایدش
خواهی عقیق و لعل شو خواهی كلوخ و سنگ شو - گر لعل و گر سنگی هلا می غلط در سیل بلا
با سیل سوی بحر رو مهمان عشق شنگ شو - از می لعل پرگهر بیخبری و باخبر
در دل ما بزن شرر بر سر ما برآ بگو - لعل قبا سمر شدی چونك در آن كمر شدی
كشته زار در میان زان كمرم به جان تو - تا تو ز لعل بستهات تنگ شكر گشادهای
چون مگس شكسته پر بر شكرم به جان تو - دادهست ز كان تو لعل تو نشانیها
آن گوهر جانی را آخر ننمایی تو - همه عالم ز نورت لعل در لعل
به پیش تو ز كان گویم زهی رو - یكی بوسه قضاگردان جانت
از آن دو لعل شكربار از این سو - شد شیشه زرد همچو لاله
زان باده لعل احمری رو - بر باده لعل زد رخ من
تا چند نهد به زرگری رو - ای قند دو لعل تو خردسوز
وی تیر دو چشم تو جگرجو - دامن گردون پر از در است و مروارید و لعل
جانهای عاشقان چون سیلها غلطان شده - هجر خویشم منما هجر تو بس سنگ دل است
ای شده لعل ز تو سنگ بدخشان تو مرو - لب ببند و صفت لعل لب او كم كن
همه هیچند به پیش لب او هیچ مگو - خون گشت نام كوه كه نامش شدهست لعل
چون درفتاد در كه و كهسار شرم تو - اگر بدزدم من ز آفتاب ننگی نیست
چه ننگ باشد مر لعل را ز زینت او - وگر چو لعل ندزدم ز آفتاب كمال
گذر ز طینت خود چون كنم به طینت او - چو در كان روم او عقیق است و لعل
چو در بحر آیم بود گوهر او - از هیهی و هیهایشان وز لعل شكرخایشان
نقل و شراب و آن دگر در شهر ما ارزان شده - آمد به مكر آن لعل لب كفچه به كف آتش طلب
تا خود كه را سوزد عجب آن یار تنها آمده - داد جگر مصادره از خود لعل پارهها
جانب دیده پارهای رفت از آن مصادره - بجز نقاش را منگر كه نقش غم كند شادی
كه از اكسیر لطف او عقیق و لعل شد خاره - دلم آهن همیخاید از آن لعلین لبی كه او
كنار لطف بگشاید میان حلقه مستانه - و آن لعل چو بگشاید تا قند شكر خاید
از عرش نثار آید بس گوهر ناسفته - از آتش رخسارت وز لعل شكربارت
در دی نبود سردی فی لطف امان الله - چون آخر كار لعل گردد
بیكار نبودهست خاره - صدقه از آن لعل كان بخش بر این پرزیان
ور ز برای تو جان صدقه ندادم مده - ور گنجهای لعل او یك گوشه بر پستی زدی
هر گوشه ویرانهای صد گنج قارون آمدی - من دوش دیدم سر دل اندر جمال دلبری
سنگین دلی لعلین لبی ایمان فزایی كافری - نك نوبهار آمد كز او سرسبز گردد عالمی
چون یار من شیرین دمی چون لعل او حلواگری - ای كرده مه دراعه شق از عشقت ای خورشید حق
از بهر لعلش ای شفق بگذار كان را ساعتی - ای ساقی شیرین صلا جان علی و بوالعلا
بر كف بنه ساغر هلا بر رغم هر غم بارهای - نادره طوطی كه تویی كان شكر باطن تو
نادره بلبل كه تویی گلشنی و لعل خدی - هیچ مگو ای لب من تا دل من باز شود
ز آنك تو تا سنگ دلی لعل بدخشان نبری - تا نكنی كوه بسی دست به لعلی نرسد
تا سوی دریا نروی گوهر و مرجان نبری - انزله من العلی انشأه من الولا
املاه من الملا فهمه لمن دری - جان به مثال ذرهها رقص كنان در آفتاب
نورپذیریش نگر لعل وش و مهارتی - جان چو سنگ میدهد جان چو لعل میخرد
رقص كنان ترانه زن گشته كه خوش تجارتی - سیمبرا نه من زرم لعل لبا نه گوهرم
جوهر زر نمودمی گر نه درون كانمی - صبح چو آفتاب زد رایت روشناییی
لعل و عقیق میكند در دل كان گداییی - ببیند سنگ سر خود درون لعل و پیروزه
كه گنجی دارم اندر دل كند آهنگ بالایی - ایا اصحاب و خلوتیان شده دل را چنان جویان
ز لعل جان فزای او بیاموزید دلجویی - چو كهها را شكافانید كانها را پدید آرد
ببینی لعل اندر لعل میتابد چو مهتابی - تو گویی جان من لعل است مگر نبود بدین لعلی
ز تابشهای خورشیدش مبر گو سنگ خاره ستی - از آن میهای لعل او ز پرده غیب رو دادی
حسن مستك شدی بیمی و بر احسن بخندیدی - ور آن لعل لبان او گهرها دادی از حكمت
شدی مرمر مثال لعل و بر معدن بخندیدی - بسی دلها چو گوهرها ز نور لعل تو تابان
بسی طوطی كه آموزند از قندت شكرخایی - شاهیم نه سه روزه لعلیم نه پیروزه
عشقیم نه سردستی مستیم نه از سیكی - هر سنگ كه بگرفتی لعل و گهرش كردی
هر پشه كه پروردی صد همچو هما كردی - تا بازرهی زان دم تا مست شوی هر دم
گاهی ز لب لعلش گاهی ز می ناری - ای بر سر هر سنگی از لعل لبت نوری
وز شورش زلف تو در هر طرفی سوری - با لعل تو كی جویم من ملك بدخشان را
چاه و رسن زلفت والله كه به از جاهی - هر خاك كه در دست گرفتی همه زر شد
شد لعل و زمرد ز تو سنگی كه گزیدی - در خانه خود یافتم از شاه نشانی
انگشتری لعل و كمر خاصه كانی - یك روز مرا بر لب خود میر نكردی
وز لعل لبت جامگی تقریر نكردی - تو كان لعل و جان كهربایی
به رحمت برگ كاهی را ربودی - سقطهای چو شكر باز میگوی
كه تو از لعلها در میفشانی - به حق آن دو لعل قندبارش
كه شرح آن نگنجد در دهانی - تو خوش لعلی ولیكن زیر كانی
تو بس خوبی ولیكن در نقابی - ز وصف تلخ خود زهرا یكی وصف
به لعل شكر و زهرا تو دیدی - از لعل تو دل دری بدزدید
دزد است از آنش میفشاری - گفتا غلطی كه آن نیم من
ما بوالحسنیم و بوالعلا نی - گویم سخن لب تو یا نی
ای لعل لب تو را بها نی - ای لعل تو از كدام كانی
در حلقه درآ كه خوش نگینی - از لعل لبت بده زكاتی
ای ماه بگو كه از كجایی - گر ز لعل شمس تبریزی بیابی مایهای
كمترین پایه فراز چرخ پیروزی كنی - كودكی لعلین قبایی خوش لقایی شكری
سروقدی چشم شوخی چابكی برجستهای - چون ز پیش رشتهای در لعل چون آتش بتافت
موج زد دریای گوهر از میان خارهای - روی زرینم به هر سو شش جهت را لعل كرد
تا ز لعل تو بیاموزید رویم زرگری - دلبری كه سنگ خارا گر ز لعلش بو برد
جان پذیرد سنگ خارا تا شود هشیارهای - می لعل رمضانی ز قدحهای نهانی
كه به هر جات بگیرد تو ندانی كه كجایی - چو تو لعل كان ندارد چو تو جان جهان ندارد
كه جهان كاهش است این و تو جان جان فزایی - ساقیا عقل كجا ماند یا شرم و ادب
زان می لعل چو بر مردم شرمنده زنی - نام او جان جانها یاد او لعل كانها
عشق او در روانها هم امان هم امانی - گر شراب لعل دیدی این خمار
بر قنینه و شیشه گر بگریستی - از كمال لعل جان افزای خویش
شورشی در بحر و كان افكندهای - آفتابی كو به كوه طور تافت
پاره گشت و لعل شد هر پارهای - سوی مستان با دو لعل می فروش
از برای باده دادن میروی - لعل گوید از میان كان تو را
سوی آن كوه و كمر شاد آمدی - انگشتری لعلت بر نقد عرضه فرما
تا نعرهها برآید از لعلهای كانی - چون میچشی ز لعل لب یار ناله چیست
بگذار تا كند گلهای زار آگهی - بزم و شراب لعل و خرابات و كافری
ملك قلندرست و قلندر از او بری - بیا و فكرت من كن كه فكرتت دادم
چو لعل میخری از كان من بخر باری - چو آفتاب جمال قدیم تیغ زند
چو كان لعل چرا جان و دل سپر نكنی - وگر چو نای چشیدی ز لعل خوش دم او
چرا چو نی تو جهان را پر از شكر نكنی - شراب لعل رسیدهست نیست انگوری
شكر نثار شد و نیست این شكر خوزی - بیا حیات همه ساقیان بپیما زود
شراب لعل خدایی خاص رواقی - شدم در گلستان و با گل بگفتم
جهاز از كی داری كه لعلین قبایی - گل سرخ دیدم شدم زعفرانی
یكی لعل دیدم شدم زر كانی - هم شاه منی هم ماه منی
هم لعل منی هم كان منی - ایا سیدا شمس دینالعلا
فدیت لتبریزی المسعد - «لعل» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- آن لعل سخن که جان دهد مرجان را
بیرنگ چه رنگ بخشد او مرجان را - از بادهی لعل ناب شد گوهر ما
آمد به فغان ز دست ما ساغر ما - ای در سر زلف تو پریشانیها
واندر لب لعلت شکرافشانیها - ای لعل و عقیق و در و دریا و درست
فارغ از جای و پای بر جا و درست - ناگه ز درم درآمد آن دلبر مست
جام می لعل نوش کرده بنشست - چندان می لعل ریخت تا طوفان کرد
چندانکه وثاق عقل را ویران کرد - بیزارم از آن لعل که پیروزه بود
بیزارم از آن عشق که سه روزه بود - دشنام که از لب تو مهوش باشد
چون لعل بود که اصلش آتش باشد - مستی ز دو چشم پرخمار تو کند
تا خدمت لعل آبدار تو کند - زلفت چو بر آن لعل شکرخای زند
در بردن جان بندگان رای زند - لعلیست که او شکر فروشی داند
وز عالم غیب باده نوشی داند - آن زلف سیاه و قد رعناش نگر
شیرینی آن لعل شکرخاش نگر - ای لعل لبت توانگری عمر دراز
یک هدیه از آن لعل به قوال انداز - بر لعل لبت هر آنکه انگشت نهاد
مندبس و زبانش از قفا بیرون کش - امشب که غم عشق مدامست مدام
جام و می لعل با قوامست قوام - بر یاد لبت لعل نگین میبوسم
آنم چو بدست نیست این میبوسم - گر پاره کنم هزار گوهر ز غمت
روزی او را ز لعل تو چاره کنم - ای لعل لبت معدن شکر چیدن
وز چشم تو نور نامصور دیدن - با هر دو جهان چو رنگ باید بودن
بیزار ز لعل و سنگ باید بودن - جز بادهی لعل لامکان یاد مکن
آنرا بنگر از این و آن یاد مکن - مستم ز دو لعل شکرت ای مهرو
پستم ز قد صنوبرت ای مهرو - من بندهی آن دو لعل سیراب توام
عالم همه زانست به خونم تشنه - من بیلب لعل تو چنانم که مپرس
تو بیرخ زرد من ندانم چونی - خوش خوش صنما تازه رخان آمدهای
خندان بدو لب لعل گزان آمدهای - چشمان خمار و روی رخشان داری
کان گوهر و لعل بدخشان داری - مه را لب لعل شکرافشان ز کجاست
در سرو کجاست جنبش روحانی - کز لعل و زمرد و زر و زیره توان
برساخت گلی ولی ندارد بوئی - خفتند حریفان همه چارهات اینست
کاندر می لعل و در سر خود پیچی - لعلی گردی چو گرد این کان گردی
جانی گردی چو گرد جانان گردی - فردوسی
- «لعل» در شاهنامه فردوسی
- بدین چاره تا آن لب لعل فام
کند آشنا با لب پور سام - ز شادی چنان شد دل زال سام
که رنگش سراپای شد لعل فام - دهستان و گرگان همه زیر نعل
بکوبید وز خون کنید آب لعل - درخشیدن تیغ الماس گون
شده لعل و آهار داده به خون - بخون گر شود لعل مویی سپید
شوند این دلیران همه ناامید - بکشتند چندان ز جنگآوران
که شد خاک لعل از کران تا کران - میان سپه دید سهراب را
چو می لعل کرده به خون آب را - سپردند اسپان همی خون به نعل
شده پای پیل از دل کشته لعل - همان من کشم کاویانی درفش
رخ لعل دشمن کنم چون بنفش - درفشی پرستار پیکر چو ماه
تنش لعل و جعد از حریر سیاه - چو رخ لعل گشت از می لعل فام
به گشتاسپ هیشوی گفت ای همام - رخی لعل دیدند و کافور موی
از آهن سیاه آن بهشتیش روی - سراسر چنان گشت آوردگاه
که از جوش خون لعل شد روی ماه - برادر جهان بین من سی و هشت
که از خونشان لعل شد خاک دشت - به ریگ اندر افگند غلتان سرش
ز خون لعل شد دست و جنگی برش - سه جام می لعل فامش بداد
چو آهرمن از جام می گشت شاد - یکی جام پر بادهی مشک بوی
بدو داد تا لعل گرددش روی - سه جام می خسروانیش داد
ببد گرگسار از می لعل شاد - چو هنگامهی رفتن آمد فراز
ز می لعل شد رستم سرفراز - فرامرز کردش پیاده تباه
ز خون لعل شد خاک آوردگاه - گرفته بش و یال اسپ سیاه
ز خون لعل شد خاک آوردگاه - زمین جنب جنبان شد از میخ نعل
هوا از درفش سران گشت لعل - جهاندار برزد یکی باد سرد
پس آن لعل رخسارگان کرد زرد - می لعل پیش آور ای روزبه
چو شد سال گوینده بر شست و سه - می لعل پیش آور ای هاشمی
ز خمی که هرگز نگیرد کمی - همی آتش افروخت از نعل اوی
همی خون چکید از بر لعل اوی - دو پیکان به جای سرو در سرش
به خون اندرون لعل گشته برش - هماندر زمان لعل گشتش رخان
نمد سر برآورد و گشت استخوان - می لعل رخشان به جام بلور
چو شد خرم و شاد بهرام گور - همی پوست کند این ازآن آن ازین
ز خونشان شده لعل روی زمین - بدان گونه رفتم ز گلزریون
که شد لعلگون آب جیحون ز خون - پراندیشه شد جان کسری ز مرگ
شد آن لعل رخساره چون زرد برگ - همان لعل زرین چینی قبای
چو من پوشم این را تو ایدر مپای - بیامد بدان خانه او را بدید
شده لعل رخسار او شنبلید