«سحر» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «سحر» در غزلیات حافظ شیرازی
- به خدا که جرعه ای ده تو به حافظ سحرخیز
که دعای صبحگاهی اثری کند شما را - گفتم ای شام غریبان طره شبرنگ تو
در سحرگاهان حذر کن چون بنالد این غریب - ای نسیم سحر آرامگه یار کجاست
منزل آن مه عاشق کش عیار کجاست - چشم جادوی تو خود عین سواد سحر است
لیکن این هست که این نسخه سقیم افتادست - ای صبا امشبم مدد فرمای
که سحرگه شکفتنم هوس است - ز جور کوکب طالع سحرگهان چشمم
چنان گریست که ناهید دید و مه دانست - قدر مجموعه گل مرغ سحر داند و بس
که نه هر کو ورقی خواند معانی دانست - گرم ترانه چنگ صبوح نیست چه باک
نوای من به سحر آه عذرخواه من است - جمالت معجز حسن است لیکن
حدیث غمزه ات سحر مبین است - بر آن چشم سیه صد آفرین باد
که در عاشق کشی سحرآفرین است - بیار می که چو حافظ هزارم استظهار
به گریه سحری و نیاز نیم شبیست - سحر کرشمه چشمت به خواب می دیدم
زهی مراتب خوابی که به ز بیداریست - تا دم از شام سر زلف تو هر جا نزنند
با صبا گفت و شنیدم سحری نیست که نیست - در گلستان ارم دوش چو از لطف هوا
زلف سنبل به نسیم سحری می آشفت - محراب ابرویت بنما تا سحرگهی
دست دعا برآرم و در گردن آرمت - چشم تو ز بهر دلربایی
در کردن سحر ذوفنون باد - از رهگذر خاک سر کوی شما بود
هر نافه که در دست نسیم سحر افتاد - سحر بلبل حکایت با صبا کرد
که عشق روی گل با ما چه ها کرد - سایه تا بازگرفتی ز چمن مرغ سحر
آشیان در شکن طره شمشاد نکرد - می خواستم که میرمش اندر قدم چو شمع
او خود گذر به ما چو نسیم سحر نکرد - من ایستاده تا کنمش جان فدا چو شمع
او خود گذر به ما چو نسیم سحر نکرد - برقی از منزل لیلی بدرخشید سحر
وه که با خرمن مجنون دل افگار چه کرد - گل مراد تو آن گه نقاب بگشاید
که خدمتش چو نسیم سحر توانی کرد - صبا وقت سحر بویی ز زلف یار می آورد
دل شوریده ما را به بو در کار می آورد - به مطربان صبوحی دهیم جامه چاک
بدین نوید که باد سحرگهی آورد - سحر چون خسرو خاور علم بر کوهساران زد
به دست مرحمت یارم در امیدواران زد - صوفی ما که ز ورد سحری مست شدی
شامگاهش نگران باش که سرخوش باشد - رقیب آزارها فرمود و جای آشتی نگذاشت
مگر آه سحرخیزان سوی گردون نخواهد شد - گریه شام و سحر شکر که ضایع نگشت
قطره باران ما گوهر یک دانه شد - برکش ای مرغ سحر نغمه داوودی باز
که سلیمان گل از باد هوا بازآمد - به گوش هوش نیوش از من و به عشرت کوش
که این سخن سحر از هاتفم به گوش آمد - سحرم دولت بیدار به بالین آمد
گفت برخیز که آن خسرو شیرین آمد - چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی
آن شب قدر که این تازه براتم دادند - همت حافظ و انفاس سحرخیزان بود
که ز بند غم ایام نجاتم دادند - دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند
واندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند - سرشک گوشه گیران را چو دریابند در یابند
رخ مهر از سحرخیزان نگردانند اگر دانند - یک دو جامم دی سحرگه اتفاق افتاده بود
و از لب ساقی شرابم در مذاق افتاده بود - بر طرف گلشنم گذر افتاد وقت صبح
آن دم که کار مرغ سحر آه و ناله بود - از دست برده بود خمار غمم سحر
دولت مساعد آمد و می در پیاله بود - به کوی میکده یا رب سحر چه مشغله بود
که جوش شاهد و ساقی و شمع و مشعله بود - خود را بکش ای بلبل از این رشک که گل را
با باد صبا وقت سحر جلوه گری بود - هر گنج سعادت که خدا داد به حافظ
از یمن دعای شب و ورد سحری بود - چو گل سوار شود بر هوا سلیمان وار
سحر که مرغ درآید به نغمه داوود - آن چشم جادوانه عابدفریب بین
کش کاروان سحر ز دنباله می رود - مانعش غلغل چنگ است و شکرخواب صبوح
ور نه گر بشنود آه سحرم بازآید - بسم حکایت دل هست با نسیم سحر
ولی به بخت من امشب سحر نمی آید - به شکر آن که شکفتی به کام بخت ای گل
نسیم وصل ز مرغ سحر دریغ مدار - پیاله بر کفنم بند تا سحرگه حشر
به می ز دل ببرم هول روز رستاخیز - سحر ز هاتف غیبم رسید مژده به گوش
که دور شاه شجاع است می دلیر بنوش - سحر به بوی گلستان دمی شدم در باغ
که تا چو بلبل بی دل کنم علاج دماغ - گر تو زین دست مرا بی سر و سامان داری
من به آه سحرت زلف مشوش دارم - ای نسیم سحری بندگی من برسان
که فراموش مکن وقت دعای سحرم - جوزا سحر نهاد حمایل برابرم
یعنی غلام شاهم و سوگند می خورم - تو همچو صبحی و من شمع خلوت سحرم
تبسمی کن و جان بین که چون همی سپرم - من آن مرغم که هر شام و سحرگاه
ز بام عرش می آید صفیرم - گر چه پیرم تو شبی تنگ در آغوشم کش
تا سحرگه ز کنار تو جوان برخیزم - سحر سرشک روانم سر خرابی داشت
گرم نه خون جگر می گرفت دامن چشم - به بوی مژده وصل تو تا سحر شب دوش
به راه باد نهادم چراغ روشن چشم - به عزم توبه سحر گفتم استخاره کنم
بهار توبه شکن می رسد چه چاره کنم - سوز دل اشک روان آه سحر ناله شب
این همه از نظر لطف شما می بینم - کس ندیده ست ز مشک ختن و نافه چین
آن چه من هر سحر از باد صبا می بینم - پیر میخانه سحر جام جهان بینم داد
و اندر آن آینه از حسن تو کرد آگاهم - خوشم آمد که سحر خسرو خاور می گفت
با همه پادشهی بنده تورانشاهم - تا سحر چشم یار چه بازی کند که باز
بنیاد بر کرشمه جادو نهاده ایم - مگرش خدمت دیرین من از یاد برفت
ای نسیم سحری یاد دهش عهد قدیم - ما درس سحر در ره میخانه نهادیم
محصول دعا در ره جانانه نهادیم - خنده و گریه عشاق ز جایی دگر است
می سرایم به شب و وقت سحر می مویم - با صبا در چمن لاله سحر می گفتم
که شهیدان که اند این همه خونین کفنان - در چشم پرخمار تو پنهان فسون سحر
در زلف بی قرار تو پیدا قرار حسن - شمع سحرگهی اگر لاف ز عارض تو زد
خصم زبان دراز شد خنجر آبدار کو - شوق لبت برد از یاد حافظ
درس شبانه ورد سحرگاه - سحرگاهان که مخمور شبانه
گرفتم باده با چنگ و چغانه - حافظ حدیث سحرفریب خوشت رسید
تا حد مصر و چین و به اطراف روم و ری - سحر با باد می گفتم حدیث آرزومندی
خطاب آمد که واثق شو به الطاف خداوندی - ز کفر زلف تو هر حلقه ای و آشوبی
ز سحر چشم تو هر گوشه ای و بیماری - بس دعای سحرت مونس جان خواهد بود
تو که چون حافظ شبخیز غلامی داری - می صبوح و شکرخواب صبحدم تا چند
به عذر نیم شبی کوش و گریه سحری - ای نسیم سحری خاک در یار بیار
که کند حافظ از او دیده دل نورانی - دریغا عیش شبگیری که در خواب سحر بگذشت
ندانی قدر وقت ای دل مگر وقتی که درمانی - سحرگه ره روی در سرزمینی
همی گفت این معما با قرینی - سحرم هاتف میخانه به دولتخواهی
گفت بازآی که دیرینه این درگاهی - این حدیثم چه خوش آمد که سحرگه می گفت
بر در میکده ای با دف و نی ترسایی - می خواه و گل افشان کن از دهر چه می جویی
این گفت سحرگه گل بلبل تو چه می گویی - سعدی شیرازی
- «سحر» در غزلیات سعدی شیرازی
- هر سحر از عشق دمی می زنم
روز دگر می شنوم برملا - گویی دو چشم جادوی عابدفریب او
بر چشم من به سحر ببستند خواب را - زین تنگنای خلوتم خاطر به صحرا می کشد
کز بوستان باد سحر خوش می دهد پیغام را - غلام آن لب ضحاک و چشم فتانم
که کید سحر به ضحاک و سامری آموخت - راه آه سحر از شوق نمی یارم داد
تا نباید که بشوراند خواب سحرت - دگر رغبت کجا ماند کسی را سوی هشیاری
چو بیند دست در آغوش مستان سحرخیزت - ترسم تو به سحر غمزه یک روز
دعوی بکنی که معجزاتست - به دلارام بگو ای نفس باد سحر
کار ما همچو سحر با نفسی افتادست - شب فراق که داند که تا سحر چندست
مگر کسی که به زندان عشق دربندست - گل نیز در آن هفته دهن باز نمی کرد
و امروز نسیم سحرش پرده دریدست - تو که در خواب بوده ای همه شب
چه نصیبت ز بلبل سحرست - مگر نسیم سحر بوی زلف یار منست
که راحت دل رنجور بی قرار منست - ای نسیم سحر از من به دلارام بگوی
که کسی جز تو ندانم که بود محرم دوست - لاف مزن سعدیا شعر تو خود سحرگیر
سحر نخواهد خرید غمزه جادوی دوست - آن چه عیبست که در صورت زیبای تو هست
وان چه سحرست که در غمزه فتان تو نیست - نقش نامت کرده دل محراب تسبیح وجود
تا سحر تسبیح گویان روی در محراب داشت - می نپنداشتم که روز شود
تا بدیدم سحر که پایان داشت - به دم سرد سحرگاهی من بازنشست
هر چراغی که زمین از دل صهبا بگرفت - وامق چو کارش از غم عذرا به جان رسید
کارش مدام با غم و آه سحر فتاد - مگر نسیم سحر بوی یار من دارد
که راحت دل امیدوار من دارد - مکن که روز جمالت سر آید ار سعدی
شبی به دست دعا دامن سحر گیرد - شورش بلبلان سحر باشد
خفته از صبح بی خبر باشد - تو مست خواب نوشین تا بامداد و بر من
شب ها رود که گویی هرگز سحر نباشد - صورت کنند زیبا بر پرنیان و دیبا
لیکن بر ابروانش سحر مبین نباشد - سحرست چشم و زلف و بناگوششان دریغ
کاین مؤمنان به سحر چنین بگرویده اند - سحر گویند حرامست در این عهد ولیک
چشمت آن کرد که هاروت به بابل نکند - یا رب شب دوشین چه مبارک سحری بود
کو را به سر کشته هجران گذری بود - شب تا سحر می نغنوم و اندرز کس می نشنوم
وین ره نه قاصد می روم کز کف عنانم می رود - سحر چشمان تو باطل نکند چشم آویز
مست چندان که بکوشند نباشد مستور - پیوند روح می کند این باد مشک بیز
هنگام نوبت سحرست ای ندیم خیز - پری پیکر بتی کز سحر چشمش
نیامد خواب در چشمان من دوش - سحرست کمان ابروانت
پیوسته کشیده تا بناگوش - دوش آن غم دل که می نهفتم
باد سحرش ببرد سرپوش - ایا باد سحرگاهی گر این شب روز می خواهی
از آن خورشید خرگاهی برافکن دامن محمل - انتبه قبل السحر یا ذالمنام
نوبت عشرت بزن پیش آر جام - چو بلبل سحری برگرفت نوبت بام
ز توبه خانه تنهایی آمدم بر بام - شبی نپرسی و روزی که دوستدارانم
چگونه شب به سحر می برند و روز به شام - تا مگر یک نفسم بوی تو آرد دم صبح
همه شب منتظر مرغ سحرخوان بودم - وه که گر بر سر کوی تو شبی روز کنم
غلغل اندر ملکوت افتد از آه سحرم - خوشا هوای گلستان و خواب در بستان
اگر نبودی تشویش بلبل سحرم - گر نسیم سحر از خلق تو بویی آرد
جان فشانیم به سوغات نسیم تو نه سیم - چشمان دلبرت به نظر سحر می کنند
من خود چگونه گویمت اندر نظر سخن - بامدادش بین که چشم از خواب نوشین برکند
گر ندیدی سحر بابل در نگارستان چین - شبی دانم که در زندان هجران
سحرگاهم به گوش آید خطابی - صبر بلبل شنیده ای هرگز
چون بخندد شکوفه سحری - به فلک می رود آه سحر از سینه ما
تو همی برنکنی دیده ز خواب سحری - دانی چه گفت مرا آن بلبل سحری
تو خود چه آدمیی کز عشق بی خبری - رفتنی داری و سحری می کنی
کاندر آن عاجز بماند سامری - سحر سخنم در همه آفاق ببردند
لیکن چه زند با ید بیضا که تو داری - به چه دانش زنی ای مرغ سحر نوبت روز
که نه هر صبح به آه سحرم برخیزی - روز روشن دست دادی در شب تاریک هجر
گر سحرگه روی همچون آفتابت دیدمی - چشمان تو سحر اولین اند
تو فتنه آخرالزمانی - تو را که دیده ز خواب و خمار باز نباشد
ریاضت من شب تا سحر نشسته چه دانی - عمریست تا به یاد تو شب روز می کنم
تو خفته ای که گوش به آه سحر کنی - سعدی گلت شکفت همانا که صبحدم
فریاد بلبلان سحرخیز می کنی - آورده ز غمزه سحر در چشم
درداده ز فتنه تاب در موی - شاید اگر نظر کنی ای که ز دردم آگهی
ور نکنی اثر کند دود دل سحرگهی - خیام نیشابوری
- «سحر» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «سحر» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- بانك شعیب و نالهاش وان اشك همچون ژالهاش
چون شد ز حد از آسمان آمد سحرگاهش ندا - آوارگی نوشت شده خانه فراموشت شده
آن گنده پیر كابلی صد سحر كردت از دغا - باد شمالی میوزد كز وی هوا صافی شود
وز بهر این صیقل سحر در میدمد باد صبا - دیدم سحر آن شاه را بر شاهراه هل اتی
در خواب غفلت بیخبر زو بوالعلی و بوالعلا - ای بانگ نای خوش سمر در بانگ تو طعم شكر
آید مرا شام و سحر از بانگ تو بوی وفا - عارف گوینده بگو تا كه دعای تو كنم
چونك خوش و مست شوم هر سحری وقت دعا - دوش همیگشتم من تا به سحر ناله كنان
بدرك بالصبح بدا هیج نومیو نفی - خواه شب و خواه سحر نیستم از هر دو خبر
كیست خبر چیست خبر روزشماری صنما - شب برود بیا به گه تا شنوی حدیث شه
شب همه شب مثال مه تا به سحر مشین ز پا - عمر آمد عمر آمد ببین سرزیر شیطان را
سحر آمد سحر آمد بهل خواب سباتی را - آخر بشنید آن مه آه سحر ما را
تا حشر دگر آمد امشب حشر ما را - این حالت اگر باشد اغلب به سحر باشد
آن را كه براندازد او بستر و بالین را - ای مشعله آورده دل را به سحر برده
جان را برسان در دل دل را مستان تنها - چون شمع بدم سوزان هر شب به سحر كشته
امروز بنشناسم شب را ز سحر جانا - سوز دل شاهانه خورشید بباید
تا سرمه كشد چشم عروس سحری را - كه باقی غزل را تو بگویی
به رشك آری تو سحر سامری را - سحر تو نمود بره را گرگ
بنموده ز گندمی جوی را - منشور بقا نموده سحرت
طومار خیال منطوی را - پر باد هدایتست ریشش
از سحر تو جاهل غوی را - سوفسطاییم كرد سحرت
ای ترك نموده هندوی را - از سحر تو احولست دیده
در دیده نهادهای دوی را - اگر آن میی كه خوردی به سحر نبود گیرا
بستان ز من شرابی كه قیامتست حقا - آن عشق سلسلت را وان آفت دلت را
آن چاه بابلت را وان كان سحرها را - گر ذرهها نهانند خصمان و دشمنانند
در قعر چه سخن گو خلوت گزین سحر را - كجاست كان شه ما نیست لیك آن باشد
كه چشم بند كند سحرهاش بینا را - نذر تو كن حكم تو كن حاكمی
بر شب و بر روز و سحر ای خدا - اگر چشمم بخسبد تا سحرگه
ز چشم خود شوم بیزار امشب - دست مرا بست شب از كسب و كار
تا به سحر دست من و پای شب - ابر رحمت هر سحر گر میببارد آن ز تست
وین دل گریان من جز كودك گهواره نیست - هله ای آنك بخوردی سحری باده كه نوشت
هله پیش آ كه بگویم سخن راز به گوشت - سحر ار چند كه تاریست حساب روزست
هر كه را روی سوی شمس بود چون سحرست - خون دل بر رخت افشان به سحرگاه از آنك
توشه راه تو خون دل و آه سحرست - و آنك جانها به سحر نعره زنانند از او
و آنك ما را غمش از جای ببردهست كجاست - ای بسا خشك لبا كز گره سحر كسی
در ارس بیخبر از آب چو دولاب شدست - چشم بند ار نبدی كه گرو شمع شدی
كفتاب سحری ناسخ مهتاب شدست - مگرش دل سحری دید بدان سان كه وی است
كه از آن دیدنش امروز بدین سان شده است - اشك دوان هر سحری از دلم آرد خبری
هیچ كسی را ز دلم خود خبری مینشود - بیست چو خورشید اگر تابد اندر شب من
تا تو قدم درننهی خود سحری مینشود - زهره عشق هر سحر بر در ما چه میكند
دشمن جان صد قمر بر در ما چه میكند - جان سپهست و من علم جان سحرست و من شبم
این دل آفتاب من هر سحری چه میشود - هزاران سیمبر بینی گشاییده بر او سینه
چو آن عنبرفشان قصه نسیم آن سحر گوید - خنك جانی كه بر بامش همی چوبك زند امشب
شود همچون سحر خندان عطای بیعدد بیند - نه روز بخت میخواهد نه شب آرام میجوید
میان روز و شب پنهان دلش همچون سحر باشد - رو بر در دل بنشین كان دلبر پنهانی
وقت سحری آید یا نیم شبی باشد - یاران سحر خیزان تا صبح كی دریابد
تا ذره صفت ما را كی زیر و زبر یابد - یا موسی آتش جو كرد به درختی رو
آید كه برد آتش صد صبح و سحر یابد - جانها است برآشفته ناخورده و ناخفته
از بهر عجب بزمی كو وقت سحر سازد - ای شاد سحرگاهی كان حسرت هر ماهی
بر گرد میان من دو دست كمر سازد - ای شب به سحر برده در یارب و یارب تو
آن یارب و یارب را رحمت بشنید آمد - بر چرخ سحرگاه یكی ماه عیان شد
از چرخ فرود آمد و در ما نگران شد - وقت سحرست هین بخسبید
زیرا شب ما سحر ندارد - اینك آن مرغان كه ایشان بیضهها زرین كنند
كره تند فلك را هر سحرگه زین كنند - عیسی و موسی كه باشد چاوشان درگهش
جبرئیل اندر فسونش سحر مطلق میزند - دل نمییارست نامش گفتن و در بسته ماند
تا سحرگه روز شد خورشید ناگه رو نمود - چو سحرگاه ز گلشن مه عیار برآمد
چه بسی نعره مستان كه ز گلزار برآمد - مبر امید كه عمرم بشد و یار نیامد
بگه آید وی و بیگه نه همه در سحر آید - سحری چو شاه خوبان به وثاق ما درآمد
به مثال ساقیان او به سبو و ساغر آمد - بگذر از باغ جهان یك سحر ای رشك بهار
تا ز گلزار چمن رسم خزان برخیزد - ز احتراقات و ز تربیع و نحوست برهند
اگر او را سحری گوشه چادر گیرند - بس كن و صید مكن آنك نیرزد به شكار
كه خیال شب و شب هم ز سحر بگریزد - پیش او ذره صفت هر سحری رقص كنیم
این چنین عادت خورشیدپرستان باشد - تا ابد این رخ خورشید سحر در سحرست
تا دل سنگ از او لعل بدخشان باشد - بگذر از باغ جهان یك سحر ای رشك بهار
تا ز گلزار و چمن رسم خزان برخیزد - هر سحر همچون سحرگه بیحجاب
آفتاب حسن در آغوش باد - از مسلمان و جهود و ترسا
هر سحر بانگ دعا میآید - این پنج حس ظاهر و پنج دگر نهان
لنگ و ملول رفت و سحر راهوار شد - دل ز شب زلف تو دید رخ همچو روز
زین شب و روز او نهان همچو سحر میرود - سحر خدا آفرید در دل هر كس پدید
كیسه جوزا برید همچو سها میرود - گفتم جادو كسی سست بخندید و گفت
سحر اثر كی كند ذكر خدا میرود - گفتم آری ولیك سحر تو سر خداست
سحر خوشت هم تك حكم قضا میرود - بسا سحر كه درآید به صومعه ممن
كه من ستاره سعدم ز من بجو مقصود - دلم هزار گره داشت همچو رشته سحر
ز سحر چشم خوشت آن همه گره بگشاد - در آرزوی صباح جمال تو عمری
جهان پیر همیخواند هر سحر اوراد - شبم چو روز قیامت دراز گشت ولی
دلم سحور تو خواهد سحر چه سود كند - شبست لیلی و روزست در پیش مجنون
كه نور عقل سحر را به جعد خویش كشد - دلم هزار گره داشت همچو رشته سحر
ز سحر چشم خوشت آن همه گره بگشاد - سحر این دل من ز سودا چه میشد
از آن برق رخسار و سیما چه میشد - همچو سحر پرده شب را بدر
كاین همه محجوب دو صد پردهاند - كوری هشیاران ده آن جام سلطانی بده
تا جسم گردد همچو جان تا شب شود همچون سحر - خواهم یكی گویندهای آب حیاتی زندهای
كتش به خواب اندرزند وین پرده گوید تا سحر - در خار لیكن همچو گل در حبس ولیكن همچو مل
در آب و گل لیكن چو دل در شب ولیكن چو سحر - ای عشق خونم خوردهای صبر و قرارم بردهای
از فتنه روز و شبت پنهان شدستم چون سحر - گرم درآ و دم مده باده بیار و غم ببر
ای دل و جان هر طرف چشم و چراغ هر سحر - دی سحری بر گذری گفت مرا یار
شیفته و بیخبری چند از این كار - گاو سیه شب را قربان سحر كردند
مذن پی این گوید كالله هو الاكبر - گیرم همه شب پاس نداری و نزاری
خود را بزن ای مخلص بر ورد سحر بر - دفتری از سحر مطلق پیش چشمش باز بود
گردشی از گردش او در دل هر بیقرار - چون سحر این مای ما مشتاق آن ما گشته بود
ما درآمد سایه وار و شد برون آن مای یار - اگرم عشوه پرستی سر هر راه نبستی
شب من روز شدستی زده رایت به سحر بر - سر فروكن به سحر كز سر بازار نظر
طبله كالبد آوردهام آخر بنگر - چونك سحرست نتانیم مگر یك حیله
برویم از كف او نزد خداوند كبار - چون همه از كف او عاجز و مسكین گشتند
جمله گفتند كه سحرست فن این طرار - زاهدانش آهها پنهان كنند
خلوتی جویند در وقت سحر - كم كن این ناله كه كس واقف نیست
ز آه عشاق سحر را چه خبر - ور آفتاب نرفتی به پر و پا همه شب
جهان چگونه منور شدی بگاه سحر - ایا صبا به خدا و به حق نان و نمك
كه هر سحر من و تو گشتهایم از او مسرور - هر سحری سر نهدت آفتاب
گوید بپذیر غلامی دگر - سر كتیم لفظه سیف حسیم لحظه
شمس الضحی لا تختفی الا بسحار سحر - خواهم یكی گویندهای مستی خرابی زندهای
كتش به خواب اندرزند وین پرده گوید تا سحر - مزج النار بالهوی لیس یبقی و لا یذر
شببوا لی بنفخه یسكر نفخه السحر - سر كتیم لفظه سیف جسیم لحظه
شمس الضحی لا تختفی الا بسحار سحر - به گردنامه سحرم به خانه بازآرد
خیال یار به اكراه اختیارآمیز - خوش سحری كه روی او باشد آفتاب ما
شاد شبی كه باشد او بر سر كوی دل عسس - رنگ جهان چو سحرها عشق عصای موسوی
باز كند دهان خود دركشدش به یك نفس - تا به سحر بپایمش همچو شكر بخایمش
بند قبا گشایمش بند كمر بگیرمش - تبریز بگو آخر با غمزه شمس الدین
كای فتنه جادویان ای سحر حلالت خوش - هنگام صبوح آمد ای مرغ سحرخوانش
با زهره درآ گویان در حلقه مستانش - سحری صلای عشقت بشنید گوش جانم
كه درآ در آتش ما بجه از جهان آتش - همه شب سجده كنان میرود و وقت سحر
روش بخشد كه بمیرد مه چرخ از حسدش - چو شیرگیر شد این دل یكی سحر ز میش
سزد كه زخم كشد از فراق سگسارش - لاجرمش عشق كشد پیشكش
همچو محمد به سحرگه براق - سحرگه ناله مرغان رسولی از خموشانست
جهان خامش نالان نشانش در دهان اینك - شمس الحق تبریزی تابنده چو خورشیدست
وز تابش خورشیدش همچون سحرست این دل - از این غم ار چه ترش روست مژدهها بشنو
كه گر شبی سحر آمد وگر خماری مل - كل شیء منكم عندی لذیذ طیب
منك طابت كل ارض ان ذا سحر حلال - ای مطرب صاحب نظر این پرده می زن تا سحر
تا زنده باشم زنده سر تا چند مرداری كنم - گاه چو سوسن پی گل شاعر و مداح شدم
گاه چو بلبل به سحر سخره تكرار شدم - صورت جان وقت سحر لاف همیزد ز بطر
بنده و خربنده بدم شاه و خداونده شدم - از گلزار چون روم جانب خار چون شوم
از پی شب چو مرغ شب ترك سحر چرا كنم - شب چو به خواب می رود گوش كشانش می كشم
چون به سحر دعا كند وقت دعاش می زنم - هر شب و هر سحر تو را من به دعا بخواستم
تا به چه شیوهها تو را من ز خدا بخواستم - چونك خیال تو سحر سوی من آید ای قمر
چون گذرد ز موج خون خاصه كه خون فشان كنم - ای تو بداده در سحر از كف خویش بادهام
ناز رها كن ای صنم راست بگو كه دادهام - همه گردد دل پاره همه شب همچو استاره
شده خواب من آواره ز سحر یار خودرایم - شرابی نی كه درریزی سحر مخمور برخیزی
دروغین است آن باده از آن افتاده كوته دم - بنشین اگری عاشق تا صبحدم صادق
با من كه نمیآید تا صبح و سحر خوابم - فلك پیر دوتایی پر از سحر و دغایی
به اقبال جوان تو از این پیر بجستم - زلف تو شب قدر و رخ تو همه نوروز
ما واسطه روز و شبش چون سحر آییم - آن شب كه دهی نور چو مه تا به سحرگاه
من در پی ماه تو چو سیاره دوانم - هین آن لب ساغر بنه اندر لب خشكم
وانگه بشنو سحر محقق ز دهانم - زان صبح سعادت كه بتابید از آن سو
هر شام و سحر مست سحرهای دمشقیم - در هر سحری ز مشرق عشق
همچون خورشید ما برآییم - چشم بد دور از خیالش دوشمان بس لطف كرد
من پس گوش از خجالت تا سحر خاریدهام - هر سحر پیغام آن پیغامبر خوبان رسد
كالصلا بیچارگان ما عاشقان را چارهایم - ز سحر گر بگریزم تو یقین دان كه خفاشم
ز ضرر گر بگریزم تو یقین دان كه ضریرم - سحرم روی چو ماهت شب من زلف سیاهت
به خدا بیرخ و زلفت نه بخسبم نه بخیزم - سحری ببرد عشقش دل خسته را به جایی
كه ز روز و شب گذشتم خبر از سحر ندارم - به سحر تویی صبوحم به سفر تویی فتوحم
به بدل تویی بهشتم به عمل تویی ثوابم - همچو دزدان ز عسس من همه شب در بیمم
همچو خورشیدپرستان به سحر بر بامم - جان چو روز است و تن ما چو شب و ما به میان
واسطه روز و شب خویش مثال سحریم - شمس تبریز كه نور سحر است
جز به نورش به سحر می نروم - وگر همای تو را هر سحر كه می آید
ز جان و دیده و دل حلقههای دام كنیم - سحر رسد ز ندای خروس روحانی
ظفر رسد ز صدای نقاره بهرام - شب چو باز و بط روز را بسوزد پر
چو در سحر به مناجات او به راز روم - به آفتاب حقایق به هر سحر گوییم
تو جمله جانی و ما از تو نیم جان داریم - آمد سرمست سحر دلبرم
بیخود و بنشست به مجلس برم - مهمانیم كن ای پسر این پرده می زن تا سحر
این است لوت و پوت من باغ و رز و دینار من - دست پدر گیر ای پسر با او وفا كن تا سحر
كامشب منم اندر شرر زان ابر آتشبار من - ای دل مرو در خون من در اشك چون جیحون من
نشنیدهای شب تا سحر آن نالههای زار من - ای در زمین ما را قمر ای نیم شب ما را سحر
ای در خطر ما را سپر ای ابر شكربار من - واله و شیدا دل من بیسر و بیپا دل من
وقت سحرها دل من رفته به هر جا دل من - خورده شكرها دل من بسته كمرها دل من
وقت سحرها دل من رفته به هر جا دل من - شب بگذشت و شد سحر خیز مخسب بیخبر
بی خبرت كجا هلد شعله آفتاب دین - چه جام زهر و قند است این چه سحر و چشم بند است این
كه سرگردان همیدارد تو را این دور و این دوران - ز چشم روز می ترسم كه چشمش سحرها دارد
ز زلف شام می ترسم كه شب فتنه است و آبستن - سحرگاهی دعا كردم كه جانم خاك پای او
شنیدم نعره آمین ز جان اندر دعای من - سحرگاهان دعا كردم كه این جان باد خاك او
شنیدم نعره آمین ز جان اندر دعای من - ناگاه سحرگاهی بیرخنه و بیراهی
آورد طبیب جان یك خمره پرافسنتین - گفتی كه به بستان بر من چاشت بیایید
رفتی تو سحرگاه و ببستی در بستان - یك شب آمد به وثاق من و آموخت مرا
جان هر صبح و سحر همچو سحر خندیدن - چون مه چارده شب را تو برآرای به حسن
ای به شبها و سحرها به دعا جسته من - صد چو هاروت و چو ماروت ز سحرش بستهست
مر مرا بسته این جادوی سحاره مكن - سحر كردهست تو را دیو همیخوان قل اعوذ
چونك سرسبز شدی جمله گل و ریحان بین - از جمال و از كمال لطف فقر
تا سحرگه بودهام مدهوش من - روز است ای دو دیده در روزنم نظر كن
تو اصل آفتابی چون آمدی سحر كن - ای سنگ دل تو جان را دریای پرگهر كن
ای زلف شب مثالش در نیم شب سحر كن - سحر ز درد نوشتیم نامه پیش صبا
كه از برای خدا ره سوی سفر بگزین - یا من زارنی وقت السحر
یا من عشقه نور النظر - زهر بود شكر شود سنگ بود گهر شود
شام بود سحر شود از كرم خصال تو - در تبریز شمس دین هست چراغ هر سحر
طالب آفتاب من چون سحرم به جان تو - هر سحری چو ابر دی بارم اشك بر درت
پاك كنم به آستین اشك ز آستان تو - روزیم چو سایه ما بر گرد درخت تو
شب تا به سحر نالان ایمن ز ملال تو - گفت ار سر او باشم رخسار تو بخراشم
ای عارف این را هم با او به سحر برگو - دارد دو هزار سحر مطلق
وای ار آرد به ساحری رو - یا سحر نمود و چشم ما بست
آن ساحر و آن گره گشا كو - و این طرفهتر كه چشم نخسپد ز شوق تو
گرمابه رفته هر سحری از وصال تو - نه گذشتهست در جهان نه شب و نی سحرگهان
كه دمم آتشین نشد ز دم پاسبان تو - یا سحرا منورا لیس عقیبه دجی
افلح كل منظر ذاك به مزین - لقد ملت خواطرنا بهم عجبا و ما العجب
سحر اثری ز طلعت او شبم نفسی ز عنبر او - سحر الهوی مقعوده نار الجوی موقوده
ذانعمه مفقوده حرمان من لا یجهد - خفاش در تاریكیی در عشق ظلمتها به رقص
مرغان خورشیدی سحر تا والضحی پا كوفته - نور سحر بریخته زنگیكان گریخته
گر چه شب آفتاب را كرد نهان مصادره - به درگاه خدای حی قیوم
دعا كردن نكو باشد سحرگاه - چنین میزن دو دستك تا سحرگاه
كه در رقص است آن دلدار و دلخواه - احذر فامیرنا مغیر
كل سحر لدیه غاره - در پس پرده ظلمات بشر ننشینیم
ز آنك چون نور سحر پرده درانیم همه - چون هر سحر خیالش بر عاشقان بتازد
گرد غبار اسبش صد توتیای توبه - از چشم توست جانا پرسحر چاه بابل
سحری بكن حلالی در چاه بابلم نه - ور سحر آن كس نیستی كو چشم بندی میكند
چون چشم و دل این جسم و تن بر سقف گردون آمدی - اندیشه و فرهنگها دارد ز عشقت رنگها
شب تا سحرگه چنگها ماه تو را حنانهای - هم سوی دولت درجی هم غم ما را فرجی
هم قدحی هم فرحی هم شب ما را سحری - آن قدح شاده بده دم مده و باده بده
هین كه خروس سحری مانده شد از ناله گری - قصه دراز است بلی آه ز مكر و دغلی
گر ننماید كرمش این شب ما را سحری - عارف گوینده اگر تا سحر صبر كنی
از جهت خسته دلان جان و نگهبان منی - زیر قدم میسپرم هر سحری بادیهای
خون جگر میسپرم در طلب قافلهای - گرم روی خور نگر شب روی قمر نگر
ولوله سحر نگر راست چو روز محشری - از تبریز شمس دین یك سحری طلوع كرد
ساخت شعاع نور او از دل بنده مظهری - هر سحری خیال تو دارد میل سردهی
دشمن عقل و دانشی فتنه مرد سادهای - هر سحری حلاوتی هر طرفی طراوتی
هر قدمی عجایبی هر نفسی عنایتی - پرتو روی عشق دان آنك به هر سحرگهان
شمس كشید نیزهای صبح فراشت رایتی - دوش ز درد دل مها تا به سحر نخفتهام
ز آنك تو مكر دشمنان در حق من شنیدهای - سحر چرا حرام شد ز آنك به عهد حسن تو
حیف بود كه هر خسی لاف زند ز ساحری - سحرگه گفتم آن مه را كه ای من جسم و تو جانی
بدین حالم كه میبینی وزان نالم كه میدانی - یكی دودی پدید آمد سحرگاهی به هامونی
دل عشاق چون آتش تن عشاق كانونی - الا ای دل پری خوانی نگویی آن پری را تو
چرا خوابم ببردی گر به سحر و فن نمیآیی - شهد و شكرش گویم كان گهرش گویم
شمع و سحرش خوانم یا نادره سلطانی - بار دگر آوردی زان می كه سحر خوردی
پر میدهیم گر نی این شیشه بنشكستی - گر شمس و قمر خواهی نك شمس و قمر باری
ور صبح و سحر خواهی نك صبح و سحر باری - از غمزه جادواش شمس الحق تبریزی
در سحر نمیبندد جز سینه آگاهی - از این هم درگذشتم چونی ای جان
كه این دم رستخیز سحرهایی - بدید این دل درون دل بهاری
سحرگه دید طرفه مرغزاری - ای داده تو چشم گلرخان را
مخموری و سحر و دلستانی - آن ز سحری تر نماید چون بگیری شاخ او
میبرد شاخش تو را با خواجه قارون تا ثری - شش جهت گوسالهای زرین و بانگش بانگ زر
گاوكان بر بانگ زر مستان سحر سامری - جان من چون سفره خود را دركشد از سحر او
گرده گرم از تنورت بخشدش پهناییی - سحرالعین چه باشد كه جهان خشك نماید
بر عام و بر عارف چو گلستان رضایی - سحری چون قمر آیی به خرابات درآیی
بت و بتخانه بسوزی دل و دلدار فریبی - به سحرگاه و مشارق كه شود تیره رخ مه
كی بود نیم چراغی كه كند نورفزایی - شب من نشان مویت سحرم نشان رویت
قمر از فلك درافتد چو نقاب برگشایی - تو هنوز ناپدیدی ز جمال خود چه دیدی
سحری چو آفتابی ز درون خود برآیی - به دم خوش سحرگه همه خلق زنده گردد
تو چگونه دلستانی كه دم سحر نداری - سحر است خیز ساقی بكن آنچ خوی داری
سر خنب برگشای و برسان شراب ناری - اگر آن میی كه خوردی به سحر نبود گیرا
بستان میی كه یابی ز تفش ز خود رهایی - بس كن و سحر مكن اول خود را برهان
كه اسیر هوس جادویی و شعبدهای - این چه سحر است كه خلق از نظرش محرومند
یا چه ابر است بر آن ماه لقایی عجبی - گه سحر حمله برد بر دو جهان خورشیدش
گه به شب گشت كند بر دل و جان چون عسسی - در دلت چیست عجب كه چو شكر میخندی
دوش شب با كی بدی كه چو سحر میخندی - سحری كرد ندایی عجب آن رشك پری
كه گریزید ز خود در چمن بیخبری - باش شبها بر من تا به سحر تا كه شبی
مه برآید برهی از ره و همراه غوی - گه سحر حمله برد بر همه چون خورشیدی
گه به شب گشت كند بر دل و جان چون عسسی - قدر غم گر چشم سر بگریستی
روز و شبها تا سحر بگریستی - هر سحرگه پیش قانونهای تو
سجده آرد دین پاك احمدی - لا تعجل به مرور و نوی
بدل اللیل بض السحر - از چشم عاشقانت شب خواب شد رمیده
زیرا كه بیدلان را وقت سحر كشیدی - ای بلبل سحرگه ما را بپرس گه گه
آخر تو هم غریبی هم از دیار مایی - سحر حلال آمد بگشاد پر و بال
افسانه گشت بابل و دستان سامری - هر سحری مستمر منتظرم منتظر
زانك مرا بیشتر وقت سحر میكشی - ای گل تر راست گو بر چه دریدی قبا
ای مه لاغرشده بر چه سحر عاشقی - زانك وظیفهست هر سحر ز كف تو
دور بگردان كه آفتاب لقایی - تمام این تو بگو ای تمام در خوبی
كه بسته كرد مرا سكر باده سحری - به هر سحر كه درخشی خروس جان گوید
بیا كه جان و جهانی برو كه سلطانی - میان خار و گل این سینهها چو بلبل مست
ضمیر عشق دل اندر سحر به سحر آری - گر آن روی چون مه به گردون نمایی
به صبح جمالت سحر را ببندی - چو خلاق بیچون فسون بر تو خواند
هرانچ بخوردی سحرگه بزایی - خار سیهی بد سوختنی
گردش گل تر باد سحری - چو سحر پرده میدرد تو پس پرده میروی
چو به شب پرده میكشد تو به شب پرده میدری - هر سحر مر ترا ندا آید
سو ما آ، كه داغ ما داری - به خدا دوش تا سحر همه شب
باده بیصرفه، صرف خوردستی - از مه من مست دو صد مشتری
غمزه او سحر دو صد سامری - یا من زارنی، وقتالسحر
یا من عشقه نور نظری - عشقت جملة اجزاء وجودی قمرا
عاینته سحرا من افق الالاء - «سحر» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- ای باد سحر خبر بده مر ما را
در ره دیدی آن دل آتشپا را - ای شب هردم که جانب ما نگری
بیروشنی سحر نبینی ما را - ای دل دو سه شام تا سحرگاه مخسب
در فرقت آفتاب چون ماه مخسپ - این باد سحر محرم رازست مخسب
هنگام تفرع و نیاز است مخسب - خوش خسب که من تا به سحر خواهم گفت
فریاد ز نرگسان خواب آلودت - آنکس که بروی خواب او رشک پریست
آمد سحری و بر دل من نگریست - ای مطرب چنگ و نای را تا بسحر
بنواز بر این صفت که تا روز خوش است - وانکس که ز چشم سحر مطلق میزد
بر خود ز غمت هزار گون دق میزد - ای آنکه نخست بر سحر چشم تو زد
وز با نمکی راه نظر چشم تو زد - ارزانکه نخواهی که بنالم سحری
دریاب که هنگام عنایت برسید - چشم تو هزار سحر مطلق دارد
هر گوشه هزار جان معلق دارد - بنوازد آن رباب را تا به سحر
ور خواب آید گلوش را بفشارد - دل دوش در این عشق حریف ما بود
شب تا به سحرگاه نخفت و ناسود - دی چشم تو رای سحر مطلق میزد
روی تو ره گنبد از رق میزد - میآید گرگ نزد ما وقت سحر
هم فقربه میرباید و هم لاغر - احوال دلم هر سحر از باد بپرس
تا شاد شوی از من ناشاد بپرس - بر یاد تو کاس و طاس تا وقت سحر
میخوردم و میزدم همی دوش خروش - از چشم تو سحر مطلق آموختهام
وز عشق تو شمع روحافروختهام - در ده پرده بهر سحر ساغر جان
ای تو پدر جان من و مادر جان - ای باد سحر به کوی آن سلسله موی
احوال دلم بگوی اگر یابی روی - ای باد سحر تو از سر نیکوئی
شاید که حکایتم به آن مه گوئی - آن سلسلهی سحر ترا، آن شاید
کش میگزی و میکنی و میخایی - رقصان شده سر سبز مثال شجری
یا حاجب خورشید بسان سحری - شبخیزتر از تو من ندیدم سحری
پرذوقتر از تو من ندیدم شکری - من دوش به کاسهی رباب سحری
مینالیدم ترانهی کاسهگری - فردوسی
- «سحر» در شاهنامه فردوسی