«خموش» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «خموش» در غزلیات حافظ شیرازی
- تیر آه ما ز گردون بگذرد حافظ خموش
رحم کن بر جان خود پرهیز کن از تیر ما - در اندرون من خسته دل ندانم کیست
که من خموشم و او در فغان و در غوغاست - خموش حافظ و این نکته های چون زر سرخ
نگاه دار که قلاب شهر صراف است - اگر چه عرض هنر پیش یار بی ادبیست
زبان خموش ولیکن دهان پر از عربیست - راز درون پرده چه داند فلک خموش
ای مدعی نزاع تو با پرده دار چیست - حافظ اسرار الهی کس نمی داند خموش
از که می پرسی که دور روزگاران را چه شد - ز مرغ صبح ندانم که سوسن آزاد
چه گوش کرد که با ده زبان خموش آمد - گفتم زمان عشرت دیدی که چون سر آمد
گفتا خموش حافظ کاین غصه هم سر آید - خموش حافظ و از جور یار ناله مکن
تو را که گفت که در روی خوب حیران باش - لطف خدا بیشتر از جرم ماست
نکته سربسته چه دانی خموش - تا چند همچو شمع زبان آوری کنی
پروانه مراد رسید ای محب خموش - بر بساط نکته دانان خودفروشی شرط نیست
یا سخن دانسته گو ای مرد عاقل یا خموش - به درد عشق بساز و خموش کن حافظ
رموز عشق مکن فاش پیش اهل عقول - سعدی شیرازی
- «خموش» در غزلیات سعدی شیرازی
- خیام نیشابوری
- «خموش» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «خموش» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- خمش كن در خموشی جان كشد چون كهربا آن را
كه جانش مستعد باشد كشاكشهای بالا را - خمش كن در خموشی جان كشد چون كهربا آن را
كه جانش مستعد باشد كشاكشهای بالا را - خموشید خموشید كه تا فاش نگردید
كه اغیار گرفتست چپ و راست خدایا - چون همیرفتی به سكته حیرتی حیران بدم
چشم باز و من خموش و میشد آن اقبالها - غیرتت لب بگزید و به دلم گفت خموش
دل من تن زد و بنشست و بیفكند لوا - عاشق خموش خوشتر دریا به جوش خوشتر
چون آینهست خوشتر در خامشی بیانها - من هم خموش كردم و رفتم عقیب گل
از من سلام و خدمت ریحان و لاله را - خموش كردم ای جان جان جان تو بگو
كه ذره ذره ز عشق رخ تو شد گویا - خموش باش كه گفتی بسی و كس نشنید
كه این دهل ز چه بامست و این بیان ز كجا - خموش باش كه تا شرح این همو گوید
كه آب و تاب همان به كه آید از بالا - دهان پر است جهان خموش را از راز
چه مانعست فصیحان حرف پیما را - چو مرده زنده كنی پیر را جوان سازی
خموش كردم و مشغول میشوم به دعا - خموش باش كه گر حق نگویدش كه بده
چه جای نان ندهد هم به صد سنان حلوا - خموش باش و مزن آتش اندر این بیشه
نمیشكیبی مینال پیش او تنها - خموش باش و ز سوی ضمیر ناطق باش
كه نفس ناطق كلی بگویدت افلا - خموش باش كه تا وحیهای حق شنوی
كه صد هزار حیاتست وحی گویا را - عرق جنسیت برادر جون قیامت میكند
خود تو بنگر من خموشم و هوا علم بالصواب - هزار بارت گفتم خموش و سودت نیست
یكی بیار و عوض گیر صد هزار مخسب - خمش كن همچو عالم باش خموش و مست و سرگردان
وگر او نیست مست مست چرا افتان و خیزانست - خمش كردم خموشانه به من ده
كه دل را گفت پیوستهست هیهات - گر لب ز سلام تو خموش است
بس هم سخن است با نهایت - من غره به سست خنده او
ایمن گشتم كه او خموش است - همه آهنگ لقا كن خمش و صید رها كن
به خموشیت میسر شود این صید وحوشت - تو دهان را چو ببندی خمشی را بپسندی
كشش و جذب ندیمان نگذارند خموشت - هله خامش به خموشیت اسیران برهند
ز خموشانه تو ناطق و خاموش بجست - مینهد بر لب خود دست دل من كه خموش
این چه وقت سخنست و چه گه فریادست - بفزا شراب خامش و ما را خموش كن
كاندر درون نهفتن اشیاء مباركست - خموش باش مگو راز اگر خرد داری
ز ما خرد مطلب تا پری ما با ماست - اذان فاخته دیدیم و قامت اشجار
خموش كن كه سخن شرط نیست وقت صلات - خموش باش كه پرست عالم خمشی
مكوب طبل مقالت كه گفت طبل تهیست - خموشید خموشید خموشی دم مرگست
هم از زندگیست اینك ز خاموش نفیرید - خموشید خموشید خموشانه بنوشید
بپوشید بپوشید شما گنج نهانید - خموشید كه گفتار فروخورد شما را
خریدار چو طوطیست شما شكر و قندید - خموش از حرف زیرا مرد معنی
بگرد حرف لا و لم نگردد - دل با دل دوست در حنین باشد
گویای خموش همچنین باشد - خفتیم میانه خموشان
كز حد بردیم بانگ و فریاد - هین خمش كن در خموشی نعره میزن روح وار
تو كی دیدی زین خموشان كو به جان گویا نبود - ای خموش از گفت خویش و ای جدا از جفت خویش
چون چنین حیران شدی از عقل زیركسار خود - هله من خموش كردم برسان دعا و خدمت
چه كند كسی كه در كف بجز از دعا ندارد - من خموشم میوه نطق مرا
می بپالاید كه پالاینده باد - هین خموش و از خمول حق بترس
ممن اقبال مرعش چون بود - ای شمس حق تبریز در گفتنم كشیدی
روزی دو در خموشی دم دركشید باید - خامش كه در فصاحت عمر عزیز بردی
در روضه خموشان چندی چرید باید - این نفس مطمنه خموشی غذای اوست
وین نفس ناطقه سوی گفتار میرود - چون لب خموش باشد دل صدزبان شود
خاموش چند چند بخواهیش آزمود - دست و دهان را بشو نه بخور و نه بگو
آن سخن و لقمه جو كان به خموشان رسید - بانگ زدم من كه دل مست كجا میرود
گفت شهنشه خموش جانب ما میرود - خموش كن كه هجا را به خود كشد دل نادان
همیشه بود نظرهای كژنگر نه كنون شد - خموش باش كه آن كس كه بحر جانان دید
نشاید و نتواند كه گرد جو گردد - خموش كن به زبان مدحت و ثنا كم گوی
كه تا خدای تو را مدحت و ثنا سازد - خموش اگر سر گنجینه ضمیرستت
كه در ضمیر هدی دل رسد زبان نرسد - خموش باش كه این كودنان پست سخن
حشیشیاند و همین لحظه ژاژخات كنند - خموش باش كه گفتی از این سپیتر چیست
خسان سیاه گلیمند اگر چه یاسمنند - خموش باش كه گفتار بیزبان داری
كه تار او نبود نطق و بانگ و حرفش پود - خموش كن كه سخن را وطن دمشق دلست
مگو غریب ورا كش چنین وطن باشد - خموش باش كه كس باورت نخواهد كرد
كه مس بد نخورد آنچ كیمیا گوید - خموش كن خبر من صمت نجا بشنو
اگر رقیب سخن جوی ما روا دارد - چو آینهست و ترازو خموش و گویا یار
ز من رمیده كه او خوی گفت و گو دارد - خموش باش و مگو ریگ را شمار مكن
شمار چون كنی آن را كه بیعدد باشد - به حق گلشن اقبال كاندر او مستی
چو گل خموش كه تا بلبلت ثنا گوید - خموش آینه منمای در ولایت زنگ
نما به قیصر رومش كه تا مرید شود - بیافت كوزه زرین و آب بیحد خورد
خموش باش كه تا ز آب هم شكم ندرید - اگر فقیری و ناگفته راز میشنوی
بگو اشارت آن ناطق خموش چه بود - خمش كن تا خموش ما بگوید
ویست اصل سخن سلطان گفتار - ور این نكنی خموش گردم
دانی چه كنم خموشی اندر - ماییم چو جان خموش و گویا
حیران شده در خموش دیگر - خموش باش كه این هم كشاكش قدرست
تو را به شعر و به اطلس مرا سوی اشعار - چو واعظان خضركسوه بهار ای جان
زبان حال گشا و خموش باش ای یار - خموش اگر شمرم من عطا و بخششهاش
از آن شمار شود گیج و خیره روز شمار - میزندم نرگس چشمك خموش
خطبه مرغان چمن گوش دار - خموش كن ز بهانه كه حبهای نخرند
در این مقام ز تزویر و حیله طناز - ز آسمان شنوم من كه عاقبت محمود
خموش باش كه محمود گشت كار ایاز - بگفتمش مه روزهست و روز گفت خموش
كه نشكند می جان روزه و صیام مترس - این دل مجنون مست بند بدرید و جست
با سرمستان مپیچ هیچ مگو رو خموش - توبه من درست نیست خموش
من بیتوبه را به كس مفروش - بس كن و چون ماهیان باش خموش اندر آب
تا نه چو تابه شود بر سر نارم طواف - سحرگه ناله مرغان رسولی از خموشانست
جهان خامش نالان نشانش در دهان اینك - اشارت میكند جانم كه خامش كه مرنجانم
خموشم بنده فرمانم رها كردم بیان اینك - خامش كه بلبل باز را گفتا چه خامش كردهای
گفتا خموشی را مبین در صید شه صدمردهام - ای دل خموش از قال او واقف نهای ز احوال او
بر رخ نداری خال او گر چون مهی ای جان عم - چند به دل بگفتهام خون بخور و خموش كن
دل كتفك همیزند كه تو خموش من كرم - ز عشق این حرف بشنیدم خموشی راه خود دیدم
بگو عشقا كه من با دوست لا و لم نمیدارم - زین واقعه مدهوشم باهوشم و بیهوشم
هم ناطق و خاموشم هم لوح خموشانم - چو ماهی وقت خاموشی خموشیم
به وقت گفت ماه بیغباریم - ماننده ماهی ار خموشم
چون موج و چو بحر بیقرارم - گر بگویم ور خموشم ور بجوشم ور نجوشم
اندر این فتنه خوشم من تو برو می باش سالم - هله این لحظه خموشم چو می عشق بنوشم
زره جنگ بپوشم صف پیكار برآرم - چو بدیدم كه دهانم شد غماز نهانم
سخن فاش چه گویم كه ز مرموز خموشم - به ره عشق خیالش چو قلاووز من آمد
ز رهش گویم لیكن ز قلاووز خموشم - ز غم افروخته گشتم به غم آموخته گشتم
ز غم ار ناله برآرم ز غم آموز خموشم - بزن آن پرده دوشین كه من امروز خموشم
ز تف آتش عشقت من دلسوز خموشم - منم آن باز كه مستم ز كله بسته شدستم
ز كله چشم فرازم ز كله دوز خموشم - ز نگار خوش پنهان ز یكی آتش پنهان
چو دل افروخته گشتم ز دلفروز خموشم - پس از این خموش باشم همه گوش و هوش باشم
كه نه بلبلم نه طوطی همه قند و شاخ وردم - به زبان خموش كردم كه دل كباب دارم
دل تو بسوزد ار من ز دل كباب گویم - تو خموش تا قرنفل بكند حكایت گل
بر شاهدان گلشن چو رسید نوبهارم - هله خاموش كه سرمست خموش اولیتر
من فغان را چه كنم نی ز لبش مهجورم - یك زمانم بهل ای جان كه خموشانه خوش است
ما سخن گوی خموشیم كه چون میزانیم - نی خمش كن كه خموشانه بباید دادن
پاسبان را چو به شب ما سوی كاشانه شویم - خموش باش كه گر نی ز خوف فتنه بدی
هزار پرده دریدی زبان من هر دم - خموش كردم تا وقت خلوت تو رسد
ولی مبر تو گمان بد ای گرفتارم - خموش باش زمانی بساز با خمشی
كه تا برای سماع تو چنگ ساز كنم - خموش كی هلدم تشنگی این یاران
مگر كه از بر یاران به یار غار روم - خموش باش كه تا سر به سر زبان گردی
زبان نبود زبان تو ما زبان كردیم - بكش مرا كه چو كشتی به عشق زنده شدم
خموش كردم و مردم تمام گشت كلام - بیار ناطق كلی بگو تو باقی را
ز گفتنم برهان من خموش برهانم - دهان پر است و خموشم كه تا بگویی تو
كز آن لب شكرینت شكرفشان داریم - تو دهانم گرفتهای كه خموش
تو دهان گیر و من جهان گیرم - گفتم آنی بگفتهای خموش
در زبان نامدهست آن كه منم - رها كن تا بگوید او خموشی گیر و توبه جو
كه آن دلدار خو دارد به سوی تایبون رفتن - خموش از ذكر نی می باش یكتا
كه نی گوید كه یكتا را دو تا كن - خمش كن شد خموشی چون بلادر
بلادر گر ننوشی باش كودن - گفتی كه خموش من خموشم
گر زانك نیاریم به گفتن - خاكی بودم خموش و ساكن
مستم كردی به هست كردن - تا خموشم من ز گلزار تو ریحان می برم
چون بنالم عطر گیرد عالم از ریحان من - وان سه برگ و آن سمن وان یاسمین گویند نی
در خموشی كیمیا بین كیمیا را تازه كن - شمس تبریزی مرا دوش همیگفت خموش
چون تو را عشق لب ماست نگهدار زبان - هر سو از او خروشی او ساكن و خموشی
سرسبز و سبزپوشی جانم بماند حیران - ای دل خموش كن همه بیحرف گو سخن
بیلب حدیث عالم بیچون و چند كن - بیهوش شو چو موسی و همچون عصا خموش
مانند طور تو چه صدا میكنی مكن - گویی خموش كن تو خموشم نمیهلی
هر موی را ز عشق زبان میكنی مكن - بس كن گستاخ مرو هین خموش
پیش شهنشاه نهان دان من - ای تو خموش پرسخن چیست خبر بیا بگو
سوره هل اتی بخوان نكته لافتی بگو - پس از این جان كه دارمش به خموشی سپارمش
ز كجا خامشم هلد هوس جان سپار تو - به خموشی نهان شدن چو شكارم نتان شدن
كه شكار و شكاریان نجهند از شكار تو - بسی بهر قوافی برجهیدی
خموشی گیر و بیگفتار برجه - ای دل ز خود چو باخبری رو خموش كن
چون بیخبر مباش به اخبار آمده - خموش كردم از این پس كه از خموشی من
جدا شود حق و باطل چنانك دانه ز كاه - خموش باش سخن شرط نیست طالب را
كه او ز اشارت ابرو رسد به دنباله - یك نفسی خموش كن در خمشی خروش كن
وقت سخن تو خامشی در خمشی تو ناطقی - ای لب من خموش كن سوی اصول گوش كن
تا كند او به نطق خود نادره غمگساریی - چند خموش میكنم سوی سكوت میروم
هوش مرا به رغم من ناطق راز میكنی - مرا غیرت همیگوید خموش ار جانت میباید
ز جان خویش بیزارم اگر دارد شكیبایی - نباشد خامشی او را از آن كان درد ساكن شد
چو طاقت طاق شد او را خموش است او ز ناچاری - خمش باشم بدان شرطی كه بدهی می خموشانه
من از گولی دهم پندت نه ز آنك قابل پندی - آنها كه خموشند به مستی مزه نوشند
ای در سخن بیمزه گرم آمده تا كی - خامش كن و از راه خموشی به عدم رو
معدوم چو گشتی همگی حد و ثنایی - خاموش و دهان را به خموشی تو دوا كن
زیرا كه ز پستان سیه دیو چشیدی - ماییم ز عشق شمس تبریز
هم ناطق عشق هم خموشی - خاموش كنون كه در خموشی
از جمله خامشان گذشتی - همه اجزات خموشند ز تو اسرار نیوشند
همه روزی بخروشند كه بیا تا تو چه داری - به فلك برآ چو عیسی ارنی بگو چو موسی
كه خدا تو را نگوید كه خموش لن ترانی - بس كن آخر توبه كردی از مقال
در خموشیهاست دخل آگهی - باش از در معانی در حلقه خموشان
در گوشها اگر چه چون گوشوار گشتی - خاموش و دركش این سر خوش خامشانه میخور
زیرا كه چون خموشی اسرار میكشانی - اجزای خویش دیدم اندر حضور خامش
بس نعرهها شنیدم در زیر هر خموشی - این دم خموش كردهای و من خمش كنم
آنگه بیان كنم كه تو نطق و بیان شوی - هر تخمه و ملول همیگویدم خموش
تو كردهای ستیزه به گفتار میكشی - دل موج میزند ز صفاتش ولی خموش
زیرا فزون ز شرح و بیان است آن یكی - مرا چو دیك بجوشی مگو خمش چه خروشی
چه جای صبر و خموشی چه آفتی چه بلایی - یكان یكان بنماید هر آنچ كاشت خموش
كه حاملهست صدفها ز در ربانی - خموش آب نگهدار همچو مشك درست
ور از شكاف بریزی بدانك معیوبی - خموش باش مكش رنج گفت و گوی بخسب
كه در پناه چنان یار مهربان رفتی - خموش باش و همیتاز تا لب دریا
چو دم گسسته شوی گر ره دهان گیری - خموش زیر زبان ختم كن تو باقی را
كه هست بر تو موكل غیور لالایی - خموش كردم و بگریختم ز خود صد بار
كشان كشان تو مرا سوی گفت میآری - خموش باش و چو ماهی در آب رو پنهان
بهل تو دعوت عامان چو ز اهل عمانی - هلا خموش كه دیوان دف تو تر كردند
كانیس دفتری و طالب دواوینی - خموش باش اگر چه كه جمله سیمبران
به آب زر بنویسند هر چه گفتستی - خموش وصف دل اندر بیان نمیگنجد
اگر به هر سر مویی دو صد زبان داری - تو خموش آخر كه رباب گشتی
كه به تن چو چوبی كه به دل چو مویی - تو چرا بكوشی جهت خموشی
كه جهان نماند تو اگر نگویی - خموشم ولیكن روا نیست جانا
كه از حال زارم نظر را ببندی - یا به صفاتی كه خموشان كنند
خامش و مخفی و خفا میروی - گر نكنی این همه خاموش باش
تا به خموشی همگی جان شوی - در عشق خوش است هم خموشی
یا معتمدی و یا شفایی - گفتم: « خموشی صعبست » گفتا:
یا ذاالمقال، صرذاالمعالی - «خموش» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- از آرزوی لبش مرا جان بلب است
ایزد داند خموش کاین شب چه شب است - این نعره عاشقان ز شمع طرب است
شمع آمد و پروانه خموش این عجب است - چون دست به دامنش زدم گفت بهل
گفتم که خموش روز گیراگیر است - میخندد گل به بلبلان میگوید
خاموش شوید و در خموشان نگرید - در صحبت حق خموش میباید بود
بیچشم و زبان و گوش میباید بود - هر کس هوس سخن فروشی داند
من بندهی آنم که خموشی داند - گفتم که تو بحر کرمی گفت خموش
در است چو سنگ رایگان نتوان کرد - نامش گویم و لیک دستوری نیست
من بندهی آنم که خموشی داند - بلبل گفتا به خون ما در بمجوش
سه ماه سخن گویم و نه ماه خموش - نرمک نرمک مرا همی گفت بگوش
کین دیدنیست گفتنی نیست خموش - در جامه همی سوز و همی باش خموش
کاخر ز پس نیش بود روزی نوش - در خاموشی چرا شوی کند و ملول
خو کن به خموشی که اصولست اصول - خود کو خموشی آنکه خمش میخوانی
صد بانک و غریو است و پیامست و رسول - آن لحظه که ساکن و خموشم چو زمین
چون رعد به چرخ میرسد فریادم - بخروشیدم گفت خموشت خواهم
خاموش شدم گفت خروشت خواهم - چون گفت به گریه درشدم پس گفتا
وامیگویم خموش وامیگویم - لب بستم و صد نکته خموشت گفتم
در گوش دل عشوه فروشت گفتم - اکنون بگشا در وفا گفت خموش
دیوانه کسی رها کند در خانه - ز این هر دو اگر سخت نکوشی نرهی
از خلق وز خود جز به خموشی نرهی