«زهره» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «زهره» در غزلیات حافظ شیرازی
- در آسمان نه عجب گر به گفته حافظ
سرود زهره به رقص آورد مسیحا را - بگیر طره مه چهره ای و قصه مخوان
که سعد و نحس ز تاثیر زهره و زحل است - یا رب آن شاهوش ماه رخ زهره جبین
در یکتای که و گوهر یک دانه کیست - زهره سازی خوش نمی سازد مگر عودش بسوخت
کس ندارد ذوق مستی میگساران را چه شد - بیاور می که نتوان شد ز مکر آسمان ایمن
به لعب زهره چنگی و مریخ سلحشورش - وان گهم درداد جامی کز فروغش بر فلک
زهره در رقص آمد و بربط زنان می گفت نوش - در زوایای طربخانه جمشید فلک
ارغنون ساز کند زهره به آهنگ سماع - ز چنگ زهره شنیدم که صبحدم می گفت
غلام حافظ خوش لهجه خوش آوازم - بر جهان تکیه مکن ور قدحی می داری
شادی زهره جبینان خور و نازک بدنان - سعدی شیرازی
- «زهره» در غزلیات سعدی شیرازی
- بیایمت که ببینم کدام زهره و یارا
روم که بی تو نشینم کدام صبر و جلادت - با جور و جفای تو نسازیم چه سازیم
چون زهره و یارا نبود چاره مداراست - دلشده پای بند گردن جان در کمند
زهره گفتار نه کاین چه سبب وان چراست - چنان غریو برآورده بودم از غم عشق
که بر موافقتم زهره نوحه گر می گشت - زهره مردان نداری چون زنان در خانه باش
ور به میدان می روی از تیرباران برمگرد - اگر آفتاب با او زند از گزاف لافی
مه نو چه زهره دارد که بود سم سمندش - بلبلان نیک زهره می دارند
با گل از دست باغبان گفتن - ای برق اگر به گوشه آن بام بگذری
آن جا که باد زهره ندارد خبر بری - آینه را تو داده ای پرتو روی خویشتن
ور نه چه زهره داشتی در نظرت برابری - چه نیکبخت کسانی که با تو هم سخنند
مرا نه زهره گفت و نه صبر خاموشی - خیام نیشابوری
- «زهره» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «زهره» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- مقبلترین و نیك پی در برج زهره كیست نی
زیرا نهد لب بر لبت تا از تو آموزد نوا - ای طوطی عیسی نفس وی بلبل شیرین نوا
هین زهره را كالیوه كن زان نغمههای جان فزا - گوهر كنی خرمهره را زهره بدری زهره را
سلطان كنی بیبهره را شاباش ای سلطان ما - زهره قرین شد با قمر طوطی قرین شد با شكر
هر شب عروسیی دگر از شاه خوش سیمای ما - خاموش كامشب زهره شد ساقی به پیمانه و به مد
بگرفته ساغر میكشد حمرای ما حمرای ما - چو شهر لوط ویرانم چو چشم لوط حیرانم
سبب خواهم كه واپرسم ندارم زهره و یارا - هلا ای زهره زهرا بكش آن گوش زهرا را
تقاضایی نهادستی در این جذبه دل ما را - چو شهر لوط ویرانم چو چشم لوط حیرانم
سبب خواهم كه واپرسم ندارم زهره و یارا - ای مطرب صاحب دل در زیر مكن منزل
كان زهره به میزان شد تا باد چنین بادا - خواهی كه بگویم بده آن جام صبوحی
تا چرخ به رقص آید و صد زهره زهرا - آن وعده كه كردهای مرا دوش
كو زهره كه تا كنم تقاضا - زیر هر گلبن نشسته ماه رویی زهره رخ
چنگ عشرت مینوازد از پی خاقان ما - تن ما به ماه ماند كه ز عشق میگدازد
دل ما چو چنگ زهره كه گسسته تار بادا - به گداز ماه منگر به گسستگی زهره
تو حلاوت غمش بین كه یكش هزار بادا - در هوای چشم چون مریخ او
ساز ده ای زهره باز آن چنگ را - چون خوان این جهان را سرپوش آسمانست
از خوان حق چه گویم زهره بود زبان را - ز دست زهره به مریخ اگر رسد جامش
رها كند به یكی جرعه خشم و صفرا را - اگر چیم ز چراگاه جان برون كردست
كجاست زهره و یارا كه گویمش كه چرا - مگر ز زهره شنیدی دلا به وقت صبوح
كه بزم خاص نهادم صلای عیش صلا - زهره دارد حوادث طبعی
كه بگردد بگرد لشكر ما - این خواجه چرخست كه چون زهره و ماهست
وین خانه عشق است كه بیحد و كرانهست - صد زهره ز اسرار به آواز درآمد
كز ابر برآ ای مه تابان خرابات - بدرد زهره او گر نبیند
درون را كو به زشتی شكل چونست - مشتری در طالع است و ماه و زهره در حضور
یار چوگان زلف مه رو میر این میدان شدست - روی زمین چو نور بگیرد ز ماه تو
گویی هزار زهره و خورشید بر سماست - زهره و مه دف زن شادی ماست
بلبل جان مست گلستان ماست - بوطربون گشت مه و مشتری
زهره مطرب طرب از سر گرفت - زهره را دیدم همیزد چنگ دوش
ای همه چون دوش ما شبهای چرخ - گر بو بری زین روشنی آتش به خواب اندرزنی
كز شب روی و بندگی زهره حریف ماه شد - افتد عطارد در وحل آتش درافتد در زحل
زهره نماند زهره را تا پرده خرم زند - مریخ بگذارد نری دفتر بسوزد مشتری
مه را نماند زهره را تا پرده خرم زند - گر بو بری زان روشنی آتش به خواب اندرزنی
كز شب روی و بندگی زهره حریف ماه شد - زهره نداشت هیچ كس تا بر او زند نفس
پخته شود از این سپس چون به تنور میرود - زهره عشق هر سحر بر در ما چه میكند
دشمن جان صد قمر بر در ما چه میكند - طوطی جان مست من از شكری چه میشود
زهره می پرست من از قمری چه میشود - بتی كو زهره و مه را همه شب شیوه آموزد
دو چشم او به جادویی دو چشم چرخ بردوزد - چه زهره دارد اندیشه كه گرد شهر من گردد
كی قصد ملك من دارد چو او خاقان من باشد - بدرم زهره زهره خراشم ماه را چهره
برم از آسمان مهره چو او كیوان من باشد - مرا دلبر چنان باید كه جان فتراك او گیرد
مرا مطرب چنان باید كه زهره پیش او میرد - خضر از كرم ایزد بر آب حیاتی زد
نك زهره غزل گویان در برج قمر آمد - زندان صبوحی همه مخمور خمارند
ای زهره كلید در خمار كی دارد - چه داند لطف زهره زهره رفته
كه او را گوشه چادر نگیرد - ز ماه و زهره میپرسم همه شب
كه آن مه رو بر این بالا كجا شد - آن مطرب آسمان كه زهرهست
هم طاقت كار ما ندارد - ای زهره ییان به بام این مه
بر پرده زیر و بم بزارید - یوسف در عشق بد زلیخا
نی زهره و چنگ و نی نوا بود - اینك آن جویی كه چرخ سبز را گردان كند
اینك آن رویی كه ماه و زهره را حیران كند - جگر و جان عزیزان چو رخ زهره فروزان
همه چون ماه گدازان كه تمنای تو دارد - فلكی چو آسمانها كه بدوست قصد جانها
كه زحل نیارد آن جا كه به زهره برستیزد - خمش ای عقل عطارد كه در این مجلس عشق
حلقه زهره بیانت همه تسخر گیرند - میدهد چون مه صلاح الدین ضیا
كارغنون را زهره جان ساز كرد - روی چون ماهت اگر بنمایی
تا رود زهره به میزان چه شود - روی چون ماهت اگر بنمایی
تا رود زهره به میزان چه شود - چون مطرب هوایت چنگ طرب نوازد
مر زهره فلك را كی كسب و كار ماند - غم خود چه زهره دارد تا دست و پا برآرد
چون خردهاش بسوزم گر خرده بین نباشد - چون تو از آن مایی در زهر اگر درآیی
كی زهر زهره دارد تا انگبین نباشد - رفت عطارد ز دست لوح و قلم درشكست
در پی او زهره جست مست به فرقد رسید - پرده دل میزند زهره هم از بامداد
مژده كه آن بوطرب داد طربها بداد - زهره من بر فلك شكل دگر میرود
در دل و در دیدهها همچو نظر میرود - نبشته بر دف مطرب كه زهره بنده تو
نبشته بر كف ساقی كه طالعت مسعود - چو زور و زهره نباشد سلاح و اسب چه سود
چو دل دلی ننماید جگر چه سود كند - اگر چه ماه به ده دست روی خود شوید
چه زهره دارد كان چهره را غلام بود - خدای گفت قم اللیل و از گزاف نگفت
ز شب رویست فرو قد زهره و فرقد - زهره بر چنگ این نوا میزد
كان قمر عاقبت به چنگ آمد - دست زهره در حنی او كی سلحشوری كند
مرغ خاكی را به موج و غره دریا چه كار - بدود روح پیاده سر گنجینه گشاده
رخ چون زهره نهاده غلطی روی قمر بر - زهره در خویش نگنجد ز نواهای لطیف
همچو بلبل كه شود مست ز گل فصل بهار - تو عشق نوش كه تریاق خاك فاروقیست
كه زهر زهره ندارد كه دم زند ز ضرار - هنگام صبوح آمد ای مرغ سحرخوانش
با زهره درآ گویان در حلقه مستانش - گفت زحل زهره را زخمه آهسته زن
وی اسد آن ثور را شاخ بگیر و بدوش - بیا كه چشمه خورشید زیر سایه تست
هزار زهره تو داری بر آسمان سماع - میگشتی و میگفتی ای زهره به من بنگر
سرمستم و آزادم ز ادبارك و اقبالك - پیش طبیبش سر بنه یعنی مرا تریاق ده
زیرا در این دام نزه من زهرها نوشیدهام - دیده سیر است مرا جان دلیر است مرا
زهره شیر است مرا زهره تابنده شدم - زهره بدم ماه شدم چرخ دو صد تاه شدم
یوسف بودم ز كنون یوسف زاینده شدم - چنگ زن ای زهره من تا كه بر این تنتن تن
گوش بر این بانگ نهم دیده به دیدار روم - تو خورشیدی و یا زهره و یا ماهی نمیدانم
وزین سرگشته مجنون چه می خواهی نمیدانم - ز مطرب ناله سرنای خواهم
ز زهره زاری طنبور خواهم - به صفا مثال زهره به رضا به سان مهره
نه نصیبه جو نه بهره كه ببردم و نبردم - برگشا مشك طرب را كه ز رشك كف تو
از كف زهره به صد لابه قدح نستدهایم - شمس تبریز مرا طالع زهره دادهست
تا چو زهره همه شب جز به بطر می نروم - غم را چه زهره باشد تا نام ما برد
دستی بزن كه از غم و غمخواره فارغیم - به زیر چرخ ننوشم شراب ای زهره
كه من عدو قدحهای زهربار توام - چو آب و روغن با هر كی مرغ آبی نیست
كه زهره طالعم و شكر سكرتأثیرم - ترانهها ز من آموزد این نفس زهره
هزار زهره غلام دماغ سكرانم - در طلب زهره رخ ماه رو
می نگرد جانب بالا دلم - جان من و جهان من زهره آسمان من
آتش تو نشان من در دل همچو عود من - من طربم طرب منم زهره زند نوای من
عشق میان عاشقان شیوه كند برای من - چشم مرا نگارگر ساخت به سوی آن قمر
تا جز ماه ننگرد زهره آسمان من - ز چشمه چشم پریان سر برآرند
چو ماه و زهره و خورشید و پروین - ای دوست كه زهره نیست جان را
تا از تو نشان دهد به تعیین - ای ز تو مه پای كوبان وز تو زهره دف زنان
می زنند ای جان مردان عشق ما بر دف زنان - شب چو شد خورشید غایب اختران لافی زنند
زهره گوید آن من دان ماه گوید آن من - زهره زهره درید و ماه را گردن شكست
شد عطارد خشك و بارد با رخ رخشان من - در كنار زهره نه تو چنگ عشرت همچنان
پای كوبان اندرآ ای ماه تابان همچنین - سال سال ماست و طالع طالع زهرهست و ماه
ای دل این عیش و طرب حدی ندارد تن بزن - چو خیال تو بتابد چو مه چارده بر من
بگزد ساعد و اصبع ز حسد زهره و پروین - هله تا جمع رسیدن بده آن می به كف من
پس من زهره بنوشد قدح از ساعد پروین - از لعل می فروشت سرمست كن جهان را
بستان ز زهره چنگش بر جام و ساغرش زن - زهره كمین كنیزك بزم و شراب توست
دفع كسوف دل كن و مه را غلام كن - آفت عالم شدهست ماه رخی زهره سوز
فتنه آدم شدهست سنبله یا مسلمین - باقی این را هم تو بگویی
ای مه مه رو زهره تابان - ای زهره و مه زان شعله رو
دو چشم مرا دو مشعله كن - شب كه جهان است پر از لولیان
زهره زند پرده شنگولیان - دوش به زهره همه شب میرسید
زاری این قالب چون چنگ من - چه باشد ماه یا زهره چو او بگشود آن چهره
چه دارد قند یا حلوا ز شیرینی خوی او - خریدی هندوی زشتی قبیحی را تو در چادر
تو ساده پوستین بر بوی زهره روی چینی تو - باریك شدهست از غم او ماه فلك نیز
آن زهره بابهره سیاره ما كو - چو زهره مینوازم چنگ عشرت
شب و روز ای قمر از شیوه تو - این بكند زهره كه چون ماه دید
او بزند چنگ طرب ساز نو - امروز نقاب از رخ خود ماه برانداخت
بر طلعت خورشید و مه و زهره فزود او - خواهی كه مه و زهره چون مرغ فرود آید
زان می كه به كف داری یك رطل به بالا ده - با صدق ابوبكری چون جمله همه مكری
كو زهره كه بشمارم این كرده و آن كرده - یا زهره و ماه است درآمیخته با هم
یا سرو روان است ز گلزار رسیده - ای زهره ز چشمهای هندو
تركانه تو تیر در كمان نه - ای مه و ای آفتاب پیش رخت مسخره
تا چه زند زهره از آینه و جندره - چو دیده بیشه آن شیرمست من باشد
چه زهره دارد گرگ و شكال در دیده - خلاصه دو جهان است آن پری چهره
چو او نقاب گشاید فنا شود زهره - چو بر براق معانی كنون سوار شود
به پیش سلطنت او كه را بود زهره - از رشك پنهان ای پری در جان درآ تا دل بری
ای زهره صد مشتری ای سر لطف ایزدی - اینها همه باشد ولی چون پرده بردارد رخش
نی زهره ماند نی نوا نی نوحه گر را وه وهی - خورشید دیدم نیم شب زهره درآمد در طرب
در شهر خویش آمد عجب سرگشتهای آوارهای - هم گل سرخ و سمنی در دل گل طعنه زنی
سوی فلك حمله كنی زهره و مه را ببری - ای نظرت ناظر ما ای چو خرد حاضر ما
لیك مرا زهره كجا تا به جهانم كه تویی - هم به فلك درفكند زهره ز بامش شرری
هم به زمین درفكند هیبت او زلزلهای - زهره عشق چون بزد پنجه خود در آب و گل
قامت ما چو چنگ شد سینه ما چغانهای - آنك به هر دمی نهان شعله زند به روح بر
آن دل و زهره كو كز آن دم بزند اشارتی - كمان را چون بجنباند بلرزد آسمان را دل
فروافتد ز بیم او مه و زهره ز بالایی - دل پردرد من امشب بنوشیدهست یك دردی
از آنچ زهره ساقی بیاوردش ره آوردی - چه زهره دارد و یارا كه خواب آرد حشر ما را
كه امشب مینماید عشق بر عشاق پامردی - به گوش زهره میگفتم كه گوشت گرم شد از می
سر اندر بزم سلطان كن ببین سودای سر باری - بدرد زهره جانت اگر ناگاه بینی تو
كه از اصحاب كهف دل چگونه دور و اغیاری - تو را هر جان همیجوید كه تا پای تو را بوسد
ندارد زهره تا گوید بیا این جا اغا پوسی - گر قصد هوا كردی ور عزم جفا كردی
كو زهره كه تا گویم ای دوست چرا كردی - از حیله او یك دو سخن دارم بشنو
چون زهره ندارم كه بگویم كه فلانی - و آن زهره نوای خوش برآورد
كو مطرب كیست آسمانی - گر فرمایی كه نیست هست است
كو زهره كه گویمت چرا نی - عشق جامه میدراند عقل بخیه میزند
هر دو را زهره بدرد چون تو دلدوزی كنی - آفتاب و ماه را خود كی بدی زهره شعاع
گر نه در رشك خدا سیماش پنهانیستی - ساخت بغراقان به رسم عید بغراقانیی
زهره آمد ز آسمان و میزند سرخوانیی - هله چنگیان بالا ز برای سیم و كالا
به سماع زهره ما بزنید تار باری - چو رسید نوبهاران بدرید زهره دی
چو كسی به نزع افتد بزند دم شماری - چون جهان زهره ندارد كه ستیزد با شاه
الله الله كه تو با شاه جهان نستیزی - زهره زخمه زن آخر بشنو زخمه دل
بتری غره مشو چنگ كنندت بتری - ماه میگوید با زهره كه گر مست شوی
ز آنچ من مست شدم ضرب پراكنده زنی - آب را در دهنم تلختر از زهر كنی
زهرهام را ببری در غم خود آب كنی - گل چه باشد كه اگر جانب گردون نگری
سرنگون زهره و مه را ز فلك درفكنی - آفتاب امروز گشتهست از پگاه
ساقی صد زهره و فرقد بلی - هیچ میدانی چه خون ریز است او
چون تویی را زهره كی بودهست كی - همچو زهره ناله كن هر صبحگاه
وآنگه از خورشید بین شاهنشهی - سر بریدی صد هزاران را به عشق
زهره نی جان را كه گوید های و هی - شاها ز بهر جانها زهره فرست مطرب
كفو سماع جانها این نای و دف تر نی - نی نی كه زهره چه بود چون شمس عاجز آمد
درخورد این حراره در هیچ چنگ و خور نی - گفتم غمت مرا كشت گفتا چه زهره دارد
غم این قدر نداند كخر تو یار مایی - ای زهره مزین زین هر دو یك نوا زن
یا پرده رهاوی یا پرده رهایی - ای زهرهای كه آتش در آسمان زدی
مریخ را بگو كه چه خنجر گرفتهای - زان رو كه زهره نیست فلك را كه دم زند
در خود همیبسوزد دارد علامتی - تا چند نعل ریز كند پیك ماه نیز
تا چند زهره بخش كند جام احمری - دوش همه شب دوش همه شب گشتم من بر بام حبیبی
اختر و گردون اختر و گردون برده ز زهره جام حبیبی - سنبله آتشین رسته كنی بر فلك
زهره مه روی را گوشه چادر كشی - چه چنگ درزدهای در جهان و قانونش
كه از ورای فلك زهره قوانینی - چه زهره دارد توبه كه با تو توبه كند
خبر كی باشد تا با تو ماندش خبری - تو خواه برجه و خواهی فروجه این نبود
كی زهره دارد با آفتاب سیاری - ستاره سجده كند ماه و زهره حال آرد
رها كن خرد و عقل سیر و رهواری - ازانك زهره بدرد دل ضعیفان را
چه تاب دارد خود جان آدمیزادی - بحل برج كژدم سوی زهره رو
كه كژدم ندارد بجز كژدمی - پیش رویت چو قرص مه خجلست
به چه رو كرد زهره بیرویی - هله ای زهره زیر چادر رو
رو نداری وقیحه بانویی - چشم مریخ دارد آن دشمن
تو چو مه دست زهره میبندی - زهره ندارم كه بگویم ترا
« بی من بیچاره چرا بودهای؟! » - «زهره» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- ای دل بچه زهره خواستی یاری را
کو کرد هلاک چون تو بسیاری را - در یاد من آتشی از صورت دوست
ای غصه اگر تو زهره داری یادا - آن زهرهی بیزهره چو دید آتش من
بربط بنهاد زود برجا و گریخت - امشب هردل که همچو مه در طلب است
مانندهی زهره او حریف طرب است - نی بیزر و زور شه سپه بتوان داشت
نی بیدل و زهره ره نگه بتوان داشت - ای زهرهی عیش کف رحمت بگشای
کاین مطرب و کف و دف ز کار افتادند - ای لاله بیا و از رخم رنگ آموز
وی زهره بیا و از دلم چنگ آموز - نی چارهی آنکه با تو باشم همراز
نی زهرهی آنکه بیتو پردازم راز - ای زهرهی ساقی دگر لاف نماند
کز سور قرابهی تو بر سنگ زدیم - من گردانم مطرب گردان خواهم
من زهرهی گردنده چو کیوان خواهم - ای یار بیا و بر دلم بر میزان
وی زهره بیا و از رخم زر میزان - نی حق نه حقیقت نه شریعت نه یقین
اندر دو جهان کرا بود زهرهی این - وی دوست که زهره نیست جان را هرگز
تا نام برد از تو به تعیین که توئی - با زهره و با ماه اگر انبازی
رو خانه ز ماه ساز اگر میسازی - در طالع خود ز زهره سوری داری
در سینه چو داود زبوری داری - گه با هاروت ساحر اندر چاهی
گه در دل زهره پاسبان ماهی - فردوسی
- «زهره» در شاهنامه فردوسی
- ندیدیم کس کاین چنین زهره داشت
بدین پایگه از هنر بهره داشت - به چهر تو ماند همی چهرهام
چو آن تو باشد مگر زهرهام - خود این گفت یارد کس اندر جهان
چنین زهره دارد کس اندر نهان - ز دیوان بسی شد به پیکان هلاک
بسی زهره کفته فتاده به خاک - هرانکس که آواز او یافتی
به تنش اندرون زهره بشکافتی - زن گازر و گازر و مهره را
بیارید بهرام و هم زهره را - که یارست گفت این خود اندر جهان
که دارد چنین زهره اندر نهان - کس اندر جهان زهرهی آن نداشت
زمردی همان بهرهی آن نداشت - ز بهرام و زهرهست ما را گزند
نشاید گذشتن ز چرخ بلند - جزاحسنت ازیشان نبد بهرهام
به کتف اندراحسنت شان زهرهام