زن، زندگی، آزادی
«جفا» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «جفا» در غزلیات حافظ شیرازی
- بر من جفا ز بخت من آمد وگرنه یار
حاشا که رسم لطف و طریق کرم نداشت - گر ز دست زلف مشکینت خطایی رفت رفت
ور ز هندوی شما بر ما جفایی رفت رفت - حاشا که من از جور و جفای تو بنالم
بیداد لطیفان همه لطف است و کرامت - نه هر درخت تحمل کند جفای خزان
غلام همت سروم که این قدم دارد - گر از سلطان طمع کردم خطا بود
ور از دلبر وفا جستم جفا کرد - هاتف آن روز به من مژده این دولت داد
که بدان جور و جفا صبر و ثباتم دادند - عتاب یار پری چهره عاشقانه بکش
که یک کرشمه تلافی صد جفا بکند - دستخوش جفا مکن آب رخم که فیض ابر
بی مدد سرشک من در عدن نمی کند - به فتراک جفا دل ها چو بربندند بربندند
ز زلف عنبرین جان ها چو بگشایند بفشانند - جفا نه پیشه درویشیست و راهروی
بیار باده که این سالکان نه مرد رهند - ما جفا از تو ندیدیم و تو خود نپسندی
آن چه در مذهب ارباب طریقت نبود - از دماغ من سرگشته خیال دهنت
به جفای فلک و غصه دوران نرود - وفا خواهی جفاکش باش حافظ
فان الربح و الخسران فی التجر - بدین سپاس که مجلس منور است به دوست
گرت چو شمع جفایی رسد بسوز و بساز - هر که چون لاله کاسه گردان شد
زین جفا رخ به خون بشوید باز - باغبان گر پنج روزی صحبت گل بایدش
بر جفای خار هجران صبر بلبل بایدش - بوسه بر درج عقیق تو حلال است مرا
که به افسوس و جفا مهر وفا نشکستم - آن که پامال جفا کرد چو خاک راهم
خاک می بوسم و عذر قدمش می خواهم - می سوزم از فراقت روی از جفا بگردان
هجران بلای ما شد یا رب بلا بگردان - در پیش شاه عرض کدامین جفا کنم
شرح نیازمندی خود یا ملال تو - به اختیارت اگر صد هزار تیر جفاست
به قصد جان من خسته در کمان داری - بکش جفای رقیبان مدام و جور حسود
که سهل باشد اگر یار مهربان داری - سعدی شیرازی
- «جفا» در غزلیات سعدی شیرازی
- در این روش که تویی بر هزار چون سعدی
جفا و جور توانی ولی مکن یارا - قیمت عشق نداند قدم صدق ندارد
سست عهدی که تحمل نکند بار جفا را - سلطان که خشم گیرد بر بندگان حضرت
حکمش رسد ولیکن حدی بود جفا را - و گر تو جور کنی رای ما دگر نشود
هزار شکر بگوییم هر جفایی را - دیوانه کوی خوبرویان
دردش نکند جفای بواب - معلمت همه شوخی و دلبری آموخت
جفا و ناز و عتاب و ستمگری آموخت - با جور و جفای تو نسازیم چه سازیم
چون زهره و یارا نبود چاره مداراست - مالک ملک وجود حاکم رد و قبول
هر چه کند جور نیست ور تو بنالی جفاست - هر که به جور رقیب یا به جفای حبیب
عهد فرامش کند مدعی بی وفاست - تندی و جفا و زشتخویی
هر چند که می کنی نکویی - سیلاب ز سر گذشت یارا
ز اندازه به درمبر جفا را - از هر جفات بوی وفایی همی دهد
در هر تعنتیت هزار استمالتست - دست سعدی به جفا نگسلد از دامن دوست
ترک لؤلؤ نتوان گفت که دریا خطرست - سعدی جفا نبرده چه دانی تو قدر یار
تحصیل کام دل به تکاپوی خوشترست - اگر هزار غمست از جفای او بر دل
هنوز بنده اویم که غمگسار منست - مرا جفا و وفای تو پیش یک سانست
که هر چه دوست پسندد به جای دوست نکوست - وفای عهد نگه دار و از جفا بگذر
به حق آن که نیم یار بی وفا ای دوست - جفا مکن که بزرگان به خرده ای ز رهی
چنین سبک ننشینند و سرگران ای دوست - گر دوست واقفست که بر من چه می رود
باک از جفای دشمن و جور رقیب نیست - هر که با غمزه خوبان سر و کاری دارد
سست مهرست که بر داغ جفا صابر نیست - مرد باید که جفا بیند و منت دارد
نه بنالد که مرا طاقت بدخویان نیست - ای که شمشیر جفا بر سر ما آخته ای
صلح کردیم که ما را سر پیکار تو نیست - چندان که جفا خواهی می کن که نمی گردد
غم گرد دل سعدی با یاد طربناکت - گر هزارم جفا و جور کنی
دوست دارم هزار چندانت - گر از جفای تو روزی دلم بیازارد
کمند شوق کشانم به صلح بازآرد - جفا و هر چه توانی بکن که سعدی را
که ترک خویش گرفت از جفا چه غم دارد - بکی العذول علی ماجری لا جفانی
رفیق غافل از این ماجرا چه غم دارد - نه مردی گر به شمشیر از جفای دوست برگردی
دهل را کاندرون بادست ز انگشتی فغان دارد - چندین وفا که کرد چو من در هوای تو
وان گه ز دست هجر تو چندین جفا که برد - گر از جفای تو در کنج خانه بنشینم
خیالت از در و بامم به عنف درگیرد - وجود خسته من زیر بار جور فلک
جفای یار به سربار بر نمی گیرد - جفای پرده درانم تفاوتی نکند
اگر عنایت او پرده دار ما باشد - نه چنین حساب کردم چو تو دوست می گرفتم
که ثنا و حمد گوییم و جفا و ناز باشد - تو گمان مبر که سعدی ز جفا ملول گردد
که گرش تو بی جنایت بکشی جفا نباشد - چه خوشست مرغ وحشی که جفای کس نبیند
من و مرغ خانگی را بکشند و پر نباشد - بیش احتمال سنگ جفا خوردنم نماند
کز رقت اندرون ضعیفم چو جام شد - پیر بودم ز جفای فلک و جور زمان
باز پیرانه سرم عشق جوان بازآمد - جفا و سلطنتت می رسد ولی مپسند
که گر سوار براند پیاده درماند - خیلتاشان جفاکار و محبان ملول
خیمه را همچو دل از صحبت ما برکندند - طمع از دوست نه این بود و توقع نه چنین
مکن ای دوست که از دوست جفا نپسندند - از وفاها هر چه بتوان می کنم
وز جفاها هر چه نتوان می کند - سعدی به جفا ترک محبت نتوان گفت
بر در بنشینم اگر از خانه برانند - دانی چه جفا می رود از دست رقیبت
حیفست که طوطی و زغن هم قفسانند - خوبرویان جفاپیشه وفا نیز کنند
به کسان درد فرستند و دوا نیز کنند - طریق عشق جفا بردنست و جانبازی
دگر چه چاره که با زورمند برنایند - سعدی سپاس دار و جفا بین و دم مزن
کز دست نیکوان همه چیزی نکو بود - عیبی نباشد از تو که بر ما جفا رود
مجنون از آستانه لیلی کجا رود - سعدی به در نمی کنی از سر هوای دوست
در پات لازمست که خار جفا رود - سعدیا بار کش و یار فراموش مکن
مهر وامق به جفا کردن عذرا نرود - سعدی فغان از دست ما لایق نبود ای بی وفا
طاقت نمیارم جفا کار از فغانم می رود - آن که برگشت و جفا کرد به هیچم بفروخت
به همه عالمش از من نتوانند خرید - ز چرخ عربده جو بس خدنگ تیر جفا
بجست و در دل مردان هوشیار آید - تیغ جفا گر زنی ضرب تو آسایشست
روی ترش گر کنی تلخ تو شیرین گوار - شرطست جفا کشیدن از یار
خمرست و خمار و گلبن و خار - یار آن بود که صبر کند بر جفای یار
ترک رضای خویش کند در رضای یار - یاران شنیده ام که بیابان گرفته اند
بی طاقت از ملامت خلق و جفای یار - ای سخت جفای سست پیوند
رفتی و چنین برفت تقدیر - هر که را با گل آشنایی بود
گو برو با جفای خار بساز - چه کند پای بند مهر کسی
که نبیند جفای اصحابش - گر آید از تو به رویم هزار تیر جفا
جفاست گر مژه بر هم زنم ز پیکانش - به جفایی و قفایی نرود عاشق صادق
مژه بر هم نزند گر بزنی تیر و سنانش - دگر به یار جفاکار دل منه سعدی
نمی دهیم و به شوخی همی برند از پیش - چندان که می بینم جفا امید می دارم وفا
چشمانت می گویند لا ابروت می گوید نعم - می زد به شمشیر جفا می رفت و می گفت از قفا
سعدی بنالیدی ز ما مردان ننالند از الم - تو ملولی و مرا طاقت تنهایی نیست
تو جفا کردی و من عهد وفا نشکستم - می نماید که جفای فلک از دامن من
دست کوته نکند تا نکند بنیادم - من دوست می دارم جفا کز دست جانان می برم
طاقت نمی دارم ولی افتان و خیزان می برم - تو به حال من مسکین به جفا می نگری
من به خاک کف پایت به وفا می نگرم - گر قصد جفا داری اینک من و اینک سر
ور راه وفا داری جان در قدمت ریزم - ز دوستان به جفا سیرگشت مردی نیست
جفای دوست زنم گر نه مردوار کشم - بارکشیده جفا پرده دریده هوا
راه ز پیش و دل ز پس واقعه ایست مشکلم - چون دوست موافقست سعدی
سهلست جفای خلق عالم - مرد و زن گر به جفا کردن من برخیزند
گر بگردم ز وفای تو نه مردم که زنم - شرطست احتمال جفاهای دشمنان
چون دل نمی دهد که دل از دوست برکنم - تا کی آخر جفا بری سعدی
چه کنم پای بند احسانم - مشنو که همه عمر جفا برده ام از کس
جز بر سر کوی تو که دیوار زبونم - ضرورتست که عهد وفا به سر برمت
و گر جفا به سر آید هزار چندینم - بگرد بر سرم ای آسیای دور زمان
به هر جفا که توانی که سنگ زیرینم - آن که صبر از جمال او نبود
به ضرورت جفای او ببریم - به درشتی و جفا روی مگردان از ما
که به کشتن برویم از نظرت یا نرویم - مردی که ز شمشیر جفا روی بتابد
در کوی وفا مرد مخوانش که زنست آن - سعدی چو به میوه می رسد دست
سهلست جفای بوستانبان - اگرم نمی پسندی مدهم به دست دشمن
که من از تو برنگردم به جفای ناپسندان - کسان گویند چون سعدی جفا دیدی تحول کن
رها کن تا بمیرم بر سر کوی وفاداران - من ترک مهر اینان در خود نمی شناسم
بگذار تا بیاید بر من جفای آنان - من نمی یارم از جفای رقیب
درد با یار مهربان گفتن - اگر هزار جفا سروقامتی بکند
چو خود بیاید عذرش بباید آوردن - بر سر کوی تو گر خوی تو این خواهد بود
دل نهادم به جفاهای فراوان دیدن - زیبا نبود شکایت از دوست
زیبا همه روز گو جفا کن - شد سپر از دست عقل تا ز کمین عتاب
تیغ جفا برکشید ترک زره موی من - جفای عشق تو چندان که می برد سعدی
خیال وصل تو از سر نمی کند بیرون - غرور نیکوان باشد نه چندان
جفا بر عاشقان باشد نه چندین - تحمل کن جفای یار سعدی
که جور نیکوان ذنبیست معفو - ای که شمشیر جفا بر سر ما آخته ای
دشمن از دوست ندانسته و نشناخته ای - عقل کهن بار جفا می کشد
دم به دم از عشق نوآموخته - ای یار جفاکرده پیوندبریده
این بود وفاداری و عهد تو ندیده - بر من از دست تو چندان که جفا می آید
خوشتر و خوبتر اندر نظرم می آیی - من از این در به جفا روی نخواهم پیچید
گر ببندی تو به روی من و گر بگشایی - تو جفای خود بکردی و نه من نمی توانم
که جفا کنم ولیکن نه تو لایق جفایی - مشتاق توام با همه جوری و جفایی
محبوب منی با همه جرمی و خطایی - بیداد تو عدلست و جفای تو کرامت
دشنام تو خوشتر که ز بیگانه دعایی - گله از فراق یاران و جفای روزگاران
نه طریق توست سعدی کم خویش گیر و رستی - اگر دانی که تا هستم نظر با جز تو پیوستم
پس آن گه بر من مسکین جفا کردن صوابستی - گفته بودی با تو در خواهم کشیدن جام وصل
جرعه ای ناخورده شمشیر جفا برداشتی - سعدی سپر از جفا نیندازد
گل با گیه ست و صاف با دردی - عنایت با من اولیتر که تأدیب جفا دیدم
گل افشان بر سر من کن که خارم در قدم کردی - قلم بر بی دلان گفتی نخواهم راند و هم راندی
جفا بر عاشقان گفتی نخواهم کرد و هم کردی - من از جفای زمان بلبلا نخفتم دوش
تو را چه بود که تا صبح می خروشیدی - سعدی به جور و جفا مهر از تو برنکند
من خاک پای توام ور خون من بخوری - مرا دلیست گرفتار عشق دلداری
سمن بری صنمی گلرخی جفاکاری - تو جفا کنی و صولت دگران دعای دولت
چه کنند از این لطافت که تو پادشاه داری - سعدی به جفا دست امید از تو ندارد
هم جور تو بهتر که ز روی تو صبوری - جفای عشق تو بر عقل من همان مثلست
که سرگزیت به کافر همی دهد غازی - ز دست ترک ختایی کسی جفا چندان
نمی برد که من از دست ترک شیرازی - به چشم رحم به رویم نظر همی نکند
به دست جور و جفا گوشمال داده بسی - عجب مدار ز من روی زرد و ناله زار
که کوه کاه شود گر برد جفای خسی - گر بکشی کجا روم تن به قضا نهاده ام
سنگ جفای دوستان درد نمی کند بسی - هزار تندی و سختی بکن که سهل بود
جفای مثل تو بردن که سابق کرمی - کسی در آینه شخصی بدین صفت بیند
کند هرآینه جور و جفا و کبر و منی - من با تو دوستی و وفا کم نمی کنم
چندان که دشمنی و جفا بیشتر کنی - سعدی خویش خوانیم پس به جفا برانیم
سفره اگر نمی نهی در به چه باز می کنی - به هرزه عمر من اندر سر هوای تو شد
جفا ز حد بگذشت ای پسر چه می خواهی - مولوی
- «جفا» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- ای دل چه اندیشیدهای در عذر آن تقصیرها
زان سوی او چندان وفا زین سوی تو چندین جفا - گلزار و باغ عالمی چشم و چراغ عالمی
هم درد و داغ عالمی چون پا نهی اندر جفا - چون خون نخسپد خسروا چشمم كجا خسپد مها
كز چشم من دریای خون جوشان شد از جور و جفا - در عشق ترك كام كن ترك حبوب و دام كن
مر سنگ را زر نام كن شكر لقب نه بر جفا - از تو جفا كردن روا وز ما وفا جستن خطا
پای تصرف را بنه بر جان خون پالای ما - آنچ كند شاه جفا آبله دان بر كف شه
آنك بیابد كف شه بوسه دهد آبله را - گفتم ای چرخ فلك مرد جفای تو نیم
گفت زبون یافت مگر ای سره این مرد مرا - وان دم كه ز بدخویی دشنام و جفا گویی
میگو كه جفای تو حلواست همه حلوا - بنه بر خوان جفان كالجوابی
مكرم كن نیاز مشتری را - بس خجل گشتم ز رویش آن زمان تا لاجرم
هر زمان زنار میببریدم از جور و جفا - من جفاگر بیوفا جستم كه هم جامم شود
پیش جام او بدیدم مست افتاده وفا - منگر رنج و بلا را بنگر عشق و ولا را
منگر جور و جفا را بنگر صد نگران را - آن دلی را كه به صد شیر و شكر پروردی
مچشانش پس از آن هر نفسی زهر جفا - گر در عسل نشینی تلخت كنند زود
ور با وفا تو جفت شوی گردد آن جفا - درخت اگر متحرك بدی ز جای به جا
نه رنج اره كشیدی نه زخمهای جفا - وفا چه میطلبی از كسی كه بیدل شد
چو دل برفت برفت از پیش وفا و جفا - بكش تو خار جفاها از آن كه خاركشی
به سبزه و گل و ریحان و یاسمین كشدا - چون بجهند از حجب خواب خویش
بازبمالند سبال جفا - جفا میكن جفاات جمله لطفست
خطا میكن خطای تو صوابست - بند این جام جفا جام وفا را برگیر
تا نگویند كه ساقی ز وفا برگشتهست - كارم به یك دم آمد از دمدمه جفا
هنگام مردنست زمان عقار نیست - جفات نیز شكروار چاشنی دارد
زهی جفا كه در او صد هزار گنج وفاست - خورند چوب خلیفه شهان چو شاه شوند
جفای عشق كشیدن فن سلاطین است - نظیر آنك نظامی به نظم میگوید
جفا مكن كه مرا طاقت جفای تو نیست - آن كه ز دیو زاده بد دست جفا گشاده بد
هیچ گمان مبر كه او در بر حور میرود - گاه سوی وفا روی گاه سوی جفا روی
آن منی كجا روی بیتو به سر نمیشود - جور و جفا و دوریی كان كنكار میكند
بر دل و جان عاشقان چون كنه كار میكند - لطف بهار بشكند رنج خمار باغ را
گر چه جفای دی كنون سوی خمار میكشد - لذت بیكرانه ایست عشق شدست نام او
قاعده خود شكایتست ور نه جفا چرا بود - كلوخ انداز خوبان را برای خواندن باشد
جفای دوستان با هم نه از بهر نفار آمد - ای خفته شب تیره هنگام دعا آمد
وی نفس جفاپیشه هنگام وفا آمد - از جرم و جفاجویی چون دست نمیشویی
بر روی بزن آبی میقات صلا آمد - همه جور و جفا و محنت عشق
بر او شیرین چو مهر مادری شد - ای كز تو همه جفا وفا شد
آن عهد و وفای تو كجا شد - آن شخص كه مردنیست فردا
امروز چرا جفا نماید - ما خاك شما شدیم در خاك
تخم ستم و جفا مكارید - از جفاها یاد ماور ای حریف باوفا
زانك یاد آن جفاها در ره تو سد شود - خنك آن كس كه چو ما شد همگی لطف و رضا شد
ز جفا رست و ز غصه همه شادی و وفا شد - صنما جفا رها كن كرم این روا ندارد
بنگر به سوی دردی كه ز كس دوا ندارد - به چه نوع شكر گویم كه شكرستان شكرم
ز در جفا برون شد ز در وفا درآمد - رو ترش كرده چو ابری كه ببارید جفا
از وفا رست جفا هم به وفایی برسد - آنك دانست یقین مادر گلها خارست
همچو گل خندد چون خار جفایی برسد - گر چه جان از وی ندید الا جفا
از وفاها بر امید او رمید - آن الم را بر كرمها فضل داد
وان جفا را از وفاها برگزید - گوش خود را ز جفا پاك كنید
زانك بانگی ز سما میآید - تشنیع میزنی كه جفا كرد آن نگار
خوبی كه دید در دو جهان كو جفا نكرد - هست صواب صواب گر چه خطایی كند
هست وفای وفا گر به جفا میرود - مرا به لطف گزیدی چرا ز من برمیدی
ایا نموده وفاها مكن جفا كه نشاید - نه مار را مدد و پشت دار موسی ساخت
نه لحظه لحظه ز عین جفا وفا سازد - غمش جفا نكند ور كند حلالش باد
به هر چه آب كند تشنه صد رضا دارد - تو خود جفا نكنی ور كنی جفا بر دل
بكن بكن كه به كردار تو رضا دارد - چرا نباشد راضی بدان جفای لطیف
كه او طراوت آب و دم صبا دارد - چو تو عذر خواهی گنه و جفا را
چه كند جفاها كه وفا نباشد - لب بگشا هیكل عیسی بخوان
كز دم دجال جفا مردهاند - جام جفا باشد دشوارخوار
چون ز كف دوست بود خوش بود - گر چه خزان كرد جفاها بسی
بین كه بهاران چه وفا میكند - جفا از سر گرفتی یاد میدار
نكردی آن چه گفتی یاد میدار - تا ذوق جفاش دید جانم
در عشق جفاست از وفا سیر - نه در وفات گذارد نه در جفا دلدار
نه منكرت بگذارد نه بر سر اقرار - درون تو چو یكی دشمنیست پنهانی
بجز جفا نبود هیچ دفع آن سگسار - به هر جفا و به هر زخم اندك اندك آن
رود ز چهره دل گه به خواب و گه بیدار - اگر به خواب گریزی به خواب دربینی
جفای یار و سقطهای آن نكوكردار - گر عاشقی از جان و دل جور و جفای یار كش
ور زانك تو عاشق نهای رو سخره میكن خار كش - سر و پا گم مكن از فتنه بیپایانت
تا چو حیران بزنم پای جفا بر سر خویش - جفای او كه روان گریزپای مرا
حریف مرغ وفا كرد دانه و دامش - ور تو گواهان مرا رد می كنی ای پرجفا
ای قاضی شیرین قضا باری فروخوان محضرم - میر شكار فلكی تیر بزن در دل من
ور بزنی تیر جفا همچو زمین پی سپرم - پیل به خرطوم جفا قاصد كعبه شده است
من چو ابابیل حقم یاور هر كرگدنم - می پرم چون تیر سوی عشرت و نوشت
ای دوست بمشكن به جفاهات كمانم - نی تو گفتی از جفای آن جفاگر نشكنم
نی تو گفتی عالمی در عشق او برهم زنم - ابر نبود ماه ما را تا جفای شب كشیم
مرگ نبود عاشقان را تا غم ماتم خوریم - ز جفای تو حزینم جز عشقت نگزینم
هوسی نیست جز اینم جز از این كار ندارم - سگ او گزید پایم بنمود بس جفایم
نگزم چو سگ من او را لب خویش را گزیدم - پس تو خود این گو كه از تیغ جفا
عاشقی را قصد و بیسر می كنم - هر جفاكش طالب روز وفاست
من جفاكش از وفا نشكیفتم - هر جفایی كه كند می رسدش
هر جفایی كه كند بردارم - گر چه انگور همه خون گرید
كه از این جور و جفا بیزارم - گر ناخن جفا بخراشد رگ مرا
من خوش صدا چو چنگ ز آسیب ناخنم - ما آن نهاله را كه بر و میوهاش جفاست
در تیره خاك حرص مغرس نمیكنیم - دل آر خسته به خار جفا و گل بستان
چه تحفه آری ماورد را كه ما وردیم - قصد جفاها نكنی ور بكنی با دل من
وا دل من وا دل من وا دل من وا دل من - قصد جفاها نكنی ور بكنی با دل من
وا دل من وا دل من وا دل من وا دل من - ای شده از جفای تو جانب چرخ دود من
جور مكن كه بشنود شاد شود حسود من - سیر نمیشوم ز تو ای مه جان فزای من
جور مكن جفا مكن نیست جفا سزای من - با ستم و جفا خوشم گر چه درون آتشم
چونك تو سایه افكنی بر سرم ای همای من - نی نی به از این باید با دوست وفا كردن
نی نی كم از این باید تقصیر و جفا كردن - و اگر قدم فشردی به جفا و نذر كردی
بشكن تو نذر خود را چه شود كفارتی كن - منگر كه كیست گریان ز جفا و كیست عریان
نه وصی آدمی تو بنشین و كار خود كن - نی غلط گفتم جهان چون عاشق است
او به جان جوید جفای نیكوان - جان عاشق زنده از جور و جفاست
ای مسلمان جان كه را دارد زیان - عادت خوبان جفا باشد جفا
هم بر آن عادت بر او احسان مكن - گر چه دل بر مرگ خود بنهادهایم
در جفا آهستهتر چندان مكن - ماییم و موج سودا شب تا به روز تنها
خواهی بیا ببخشا خواهی برو جفا كن - میبینمت كه عزم جفا میكنی مكن
عزم عتاب و فرقت ما میكنی مكن - در حسد افتادهایم دل به جفا دادهایم
جنگ كه میافكند یار سخن چین من - جفای تلخ تو گوهر كند مرا ای جان
كه بحر تلخ بود جای گوهر و مرجان - رحم را سیلاب برد یا نكوكاری بمرد
ای زده تیر جفا ای كمان كرده نهان - ای همه كردی ولی برنگشت از تو دلی
ای جفا و جور تو به ز لطف دیگران - دب طیف فی الحشا نعم ماش قد مشا
قد سقانا ما یشا فی كأس كالجفان - ای شمس تبریزی بیا ای جان و دل چاكر تو را
گر چه نبشتی از جفا نام مرا بر آب جو - بلبل مست تا به كی ناله كنی ز ماه دی
ذكر جفا بس است هی شكر كن از وفا بگو - ما را كه برای دل حساد جفا گفت
امروز چو خلوت شد ما را بستود او - بگریختیم از جور او یك مدتی وز دور او
چون دشمنان بودیم ما اندر جفا آویخته - تا خود چه فسون گفتی با گل كه شد او خندان
تا خود چه جفا گفتی با خارك پژمرده - پرجفایانی كه ایشان با همه كافردلی
مر وفا را گوش مالیده وفا آموخته - ای خداوند یكی یار جفاكارش ده
دلبری عشوه ده سركش خون خوارش ده - رخ نفسی بر رخ این مست نه
جنگ و جفا را نفسی پست نه - بازرهان جمله اسیران جفا را جز من
تا به جفا هم نكنی در جز بنده نظری - هم به وفا با تو خوشم هم به جفا با تو خوشم
نی به وفا نی به جفا بیتو مبادم سفری - باز ترش شدی مگر یار دگر گزیدهای
دست جفا گشادهای پای وفا كشیدهای - آنك بخورد دم به دم سنگ جفای صدمنی
غم نخورد از آنك تو روی بر او ترش كنی - از ابلیسی جدا بودی سقط او را ثنا بودی
جفا او را وفا بودی سقم او را كرم بودی - ادر كأسا باجفانی فدا روحی و ریحانی
و انت المحشر الثانی فاحیینا بمدرار - مها یك دم رعیت شو مرا شه دان و سالاری
اگر مه را جفا گویم بجنبان سر بگو آری - چه با لذت جفاكاری كه میبكشی بدین زاری
پس آنگه عاشق كشته تو را گوید چو خوش خویی - با جمله جفاكاری پشتی كند و یاری
گر پشتی او نبود پشت همه بشكستی - در وقت جفا دل را صد تاج و كمر بخشی
در وقت جفا اینی تا وقت وفا چونی - گر قصد هوا كردی ور عزم جفا كردی
كو زهره كه تا گویم ای دوست چرا كردی - این جمله جفا كردی اما چو نمودی رو
زهرم چو شكر كردی وز درد دوا كردی - خورشید جهانی تو سلطان شهانی تو
بیهوشی جانی تو گیرم كه جفا كردی - جان بیتو یتیم آمد مه بیتو دو نیم آمد
گلزار جفا گردد چون تخم جفا كاری - چون سركشی آغازی یا اسب جفا تازی
دست كی رسد در تو گر پای نیفشاری - گر جور و جفا این است پس گشت وفا كاسد
ای دل به جفای او جان باز چه میپایی - جفایی كز بر معشوق آید
نثارش كن به شادی مرحبایی - درآ در مجلس سلطان باقی
ببین گردان جفان كالجوابی - بستان باغی اگر گلی دادی
برخور ز وفا اگر جفا دیدی - ای زنده كننده هر دلی را
آخر به جفا دلم شكستی - باجفا شو با كسی كو عاشق هشیاری است
تا بیابی ذوقها اندر وفای بیخودی - شمس تبریزی جفا كردی و دانم این قدر
كز میان هر جفایی صد وفا آوردهای - پر و بال تو بریدم غم و آه تو شنیدم
هله بازت بخریدم كه نه درخورد جفایی - ز غم دلم چه شادی به جفا چه اوستادی
دم شاد برنیارم هله تا تو شاد باشی - ننگ مردانی اگر او به جفا نیزه كشد
به سوی او نروی و پی جوشن گیری - گر تو ما را به جفای صنمان ترسانی
شكم گرسنگان را تو به نان ترسانی - برمكن تو دل خود از من ازیرا به جفا
گر كه قاف شود دل تو ز بیخش بكنی - هر كی در عهد تو از جور زمانه گله كرد
سزد ار كفش جفا بر دهن او بزنی - باوفا یارا جفا آموختی
این جفا را از كجا آموختی - هر كجا زشتی جفاكاری رسید
خوبیش دادی وفا آموختی - در صبر و توبه عصمت اسپر سرشتهای
و اندر جفا و خشم سنانی نهادهای - تو خاك آن جفا شدهای وین گزاف نیست
در زیر این جفا تو وفایی بدیدهای - سوگند خوردهای كه از این پس جفا كنی
سوگند بشكنی و جفا را رها كنی - ظالم جفا كند ز تو ترساندش اسیر
حق با تو آن كند كه تو در حق ما كنی - چون تو كنی جفا ز كی ترساندت كسی
جز آنك سر نهد به هر آنچ اقتضا كنی - به شهد جذبه من آب جفا بیامیزم
كه شهد صرف گلو گیردت ز شیرینی - به غیر ناز و جفا هر چه میكند معشوق
مباش ایمن كان فتنه است و طراری - خوشست تلخی دارو و سیلی استاد
غنیمتست ز یار وفا جفاكاری - بگو به عشق كه ای عشق خوش گلوگیری
گه جفا و وفا خوب و خوب كرداری - مجو مجو پس از این زینهار راه جفا
مكن مكن كه كشد كار ما به رسوایی - ز جفای مستان، نروی ز دستان
كه لطیف كیشی، نه چو زخم تیری - هذا محمد قتلی تغمد
انا معود حمد الجفایی - آن جفاها كه كردهای با من
نكند هیچ یار با یاری - دوش ز هجر تو جفا دیدهام
ای كه تو سلطان وفا بودهای - یار سرور و دولتم، خواجهی هر سعادتم
لیك تو با همه جفا خوشتر ازین همه بدی - لو تمزجها بالدم، من ادمع اجفانی
یزداد لها صبغ فی احمر القانی - نی نی، نه حد جفاست این كار
یا معتمدی و یا شفایی - گویند كه: « در جفاست، اسرار »
باور كردم ز عشق آن یار - طیبالله عیشكم، لا اوحشالله من ابی
لست انسی احبتی، والجفا لیس مذهبی - كیف هذاالجفا و انت وفا؟
كیف اردیتنی بنسیان - «جفا» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- از آتش عشق در جهان گرمیها
وز شیر جفاش در وفا نرمیها - این کان ندامتی صدودا و جفا
مولای عفیالله عفیالله عفا - آنجا که توئی همه غم و جنگ و جفاست
چون غرقهی ما شدی همه لطف و وفاست - درمان غم عشق نه صبر و نه ریاست
در عشق حقیقی نه وفا و نه جفاست - آن مرگ لقاست نی جفا و کین است
نامرده همی میرد و مرگش این است - گویند وفای او چه لذت دارد
ز آنم خبری نیست جفاهاش خوش است - هرچند فراق پشت امید شکست
هرچند جفا دو دوست آمال ببست - جانم ز جفا خرم و خندان باشد
زیرا ز جفا بوی وفای تو رسد - در کشتن ما چه میزنی تیغ جفا
ما را سر تازیانهای بس باشد - ای دل ز جفای دلستانان مگریز
دزدی خواهی ز پاسبانان مگریز - گر عمر وفا کند جفاهای ترا
در دل دارم که تا قیامت بکشم - از درد همیشه من دوا میبینم
در قهر و جفا لطف و وفا میبینم - بر بوی وفا دست زنانت باشم
در وقت جفا دست گرانت باشم - من دوش فراق را جفا میگفتم
با دهر فراق پیش میآشفتم - من قاعدهی درد و دوا میشکنم
من قاعدهی مهر و جفا میشکنم - ای عادت تو خشم و جفا ورزیدن
وز چشم تو شاید این سخن پرسیدن - دوشست دیدم یار جدائی جویان
با من به جفا و کین جدا شو گریان - یارب تو یکی یار جفا کارش ده
یک دلبر بدخوی جگر خوارش ده - ای پر ز جفا چند از این طراری
پنهان چه کنی آنچه به باطن داری - ای دوست بهر سخن در جنگ زنی
صد تیر جفا بر من دلتنگ زنی - زان میترسم در جفا باز کنی
مکر اندیشی بهانه آغاز کنی - رو ای غم و اندیشه خطا میگوئی
از کان وفا چرا جفا میگوئی - هر کودک را گر از جفا ترسانند
من پیر شدم در این مرا میگوئی - گر خار بدین دیدهی چون جوی زنی
ور تیر جفا بر دل چون موی زنی - فردوسی
- «جفا» در شاهنامه فردوسی
- نشستند هر دو به اندیشگان
شده تیره روز جفاپیشگان - دو مرد جفا پیشه را دل ز درد
بپیچید و شد رویشان لاژورد - ازین پس به خیره مریزید خون
که بخت جفاپیشگان شد نگون - پدر مهر و پیوند بفگند خوار
جفا کرد بر کودک شیرخوار - کرا گم شود راه آموزگار
سزد گر جفا بیند از روزگار - درفش جفاپیشه افراسیاب
همی تابد از گرد چون آفتاب - چنین تا به نزدیکی پل رسید
چو آمد درفش جفا پیشه دید - خنیده به گیتی به مهر و وفا
ز آهرمنی دور و دور از جفا - بدو روز و دو شب بدرگه رسید
درنامور پرجفا پیشه دید - ندانیم ماکان جفاگر کجاست
به ابرست گر در دم اژدهاست - ز راه چرم بر سپدکوه شد
دلش پرجفا بود نستوه شد - ز آزردن مادر پارسا
که با ما چه کرد آن بد پرجفا - درفش جفا پیشه آمد پدید
سپه بر لب رود صف برکشید - کمان جفا پیشه چون ابر بود
هم آورد با جوشن و گبر بود - نکرد آن جفاپیشه فرمان من
نه فرمان این نامدار انجمن - نگر تا چه بد ساخت آن بیوفا
مر او را چه پیش آورید از جفا - جفاپیشه بدگوهر افراسیاب
ز کینه نیاید شب و روز خواب - جفا پیشه گشتم ازین پس بجنگ
نجویم بخون ریختن بر درنگ - جفا پیشه گشت آن دل نیکخوی
پر اندیشه شد رزم کرد آرزوی - چو روز جفاپیشه کوتاه کرد
به کابل یکی مهتری شاه کرد - جفا پیشگان ترا هم کنون
بیاویزم از دارشان سرنگون - به جان یاد دارم وفای ترا
نجویم به چیزی جفای ترا - هرانگه که زین تیرگی بگذرم
بگویم جفای تو با داورم - بگردند یکسر ز عهد و وفا
به بیداد یازند و جور و جفا - جفادیده ایرانیی بد به روم
چنانچون بود مرد بیداد و شوم - جفادیده چون روی شاپور دید
سرشکش ز دیده به رخ بر چکید - نکوهیده باشد جفا پیشه مرد
به گرد در آزداران مگرد - یکی گشت با باد نزدیک اوی
جفا پیشه شد جان تاریک اوی - یکی مهر خوانند و دیگر وفا
خرد دور شد درد ماند و جفا - جفا برگزیدی به جای وفا
وفا را جفا کی پسندی سزا - به شاه آنک تو کردی ای بیوفا
ببینی کنون زور تیغ جفا - به بیدادگر بر مرا مهر نیست
پلنگ و جفاپیشه مردم یکیست - جزان هرک ما را به دل دشمنست
ز تخم جفا پیشه آهرمنست - که با او چراکرد چندان جفا
ازان پس کزو دید مهر و وفا - دوچشمش پر از خون شد و روی زرد
ببهرام گفت ای جفاپیشه مرد - برلشکر شهریار آمدند
جفاپیشه و کینه دار آمدند - جفا پیشه گستهم و بند وی تیز
گرفتند زان کاخ راه گریز - جفا پیشه برپیل تنها برفت
سوی قلب خسرو خرامید تفت - چنین است رسم سرای جفا
نباید کزو چشم داری وفا - وفا کردن او و از ما جفا
تو خود کی شناسی جفا از وفا - جفا پیشه از پیش خانه بجست
لب شاه بگرفت ناگه به دست - به گیتی کسی رانماند وفا
روان و زبانها شود پر جفا - شدم تنگدل رزم کردم درشت
جفا پیشه ماهوی بنمود پشت