«طره» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «طره» در غزلیات حافظ شیرازی
- به بوی نافه ای کاخر صبا زان طره بگشاید
ز تاب جعد مشکینش چه خون افتاد در دل ها - گفتم ای شام غریبان طره شبرنگ تو
در سحرگاهان حذر کن چون بنالد این غریب - بنفشه طره مفتول خود گره می زد
صبا حکایت زلف تو در میان انداخت - بار دل مجنون و خم طره لیلی
رخساره محمود و کف پای ایاز است - بگیر طره مه چهره ای و قصه مخوان
که سعد و نحس ز تاثیر زهره و زحل است - حکایت لب شیرین کلام فرهاد است
شکنج طره لیلی مقام مجنون است - در آن زمین که نسیمی وزد ز طره دوست
چه جای دم زدن نافه های تاتاریست - در چین طره تو دل بی حفاظ من
هرگز نگفت مسکن مالوف یاد باد - بنفشه دوش به گل گفت و خوش نشانی داد
که تاب من به جهان طره فلانی داد - چو جان فدای لبش شد خیال می بستم
که قطره ای ز زلالش به کام ما افتد - چو دام طره افشاند ز گرد خاطر عشاق
به غماز صبا گوید که راز ما نهان دارد - سایه تا بازگرفتی ز چمن مرغ سحر
آشیان در شکن طره شمشاد نکرد - سیل سرشک ما ز دلش کین به درنبرد
در سنگ خاره قطره باران اثر نکرد - گریه شام و سحر شکر که ضایع نگشت
قطره باران ما گوهر یک دانه شد - مصلحت دید من آن است که یاران همه کار
بگذارند و خم طره یاری گیرند - با چشم پرنیرنگ او حافظ مکن آهنگ او
کان طره شبرنگ او بسیار طراری کند - گفتم گره نگشوده ام زان طره تا من بوده ام
گفتا منش فرموده ام تا با تو طراری کند - زان طره پرپیچ و خم سهل است اگر بینم ستم
از بند و زنجیرش چه غم هر کس که عیاری کند - دی گله ای ز طره اش کردم و از سر فسوس
گفت که این سیاه کج گوش به من نمی کند - پیش چشمم کمتر است از قطره ای
این حکایت ها که از طوفان کنند - من سرگشته هم از اهل سلامت بودم
دام راهم شکن طره هندوی تو بود - عافیت می طلبد خاطرم ار بگذارند
غمزه شوخش و آن طره طرار دگر - ای آن که ره به مشرب مقصود برده ای
زین بحر قطره ای به من خاکسار بخش - گو دلم حق وفا با خط و خالت دارد
محترم دار در آن طره عنبرشکنش - خیال حوصله بحر می پزد هیهات
چه هاست در سر این قطره محال اندیش - طره شاهد دنیی همه بند است و فریب
عارفان بر سر این رشته نجویند نزاع - روز ازل از کلک تو یک قطره سیاهی
بر روی مه افتاد که شد حل مسائل - زلف را حلقه مکن تا نکنی دربندم
طره را تاب مده تا ندهی بر بادم - هر مرغ فکر کز سر شاخ سخن بجست
بازش ز طره تو به مضراب می زدم - به شوق چشمه نوشت چه قطره ها که فشاندم
ز لعل باده فروشت چه عشوه ها که خریدم - غلام مردم چشمم که با سیاه دلی
هزار قطره ببارد چو درد دل شمرم - تاب بنفشه می دهد طره مشک سای تو
پرده غنچه می درد خنده دلگشای تو - از تاب آتش می بر گرد عارضش خوی
چون قطره های شبنم بر برگ گل چکیده - بگفتمی که چه ارزد نسیم طره دوست
گرم به هر سر مویی هزار جان بودی - ز پرده کاش برون آمدی چو قطره اشک
که بر دو دیده ما حکم او روان بودی - اگر دلم نشدی پایبند طره او
کی اش قرار در این تیره خاکدان بودی - در ره منزل لیلی که خطرهاست در آن
شرط اول قدم آن است که مجنون باشی - حافظ دگر چه می طلبی از نعیم دهر
می می خوری و طره دلدار می کشی - که را رسد که کند عیب دامن پاکت
که همچو قطره که بر برگ گل چکد پاکی - در آستین جان تو صد نافه مدرج است
وان را فدای طره یاری نمی کنی - ساقی مگر وظیفه حافظ زیاده داد
کآشفته گشت طره دستار مولوی - کلک تو بارک الله بر ملک و دین گشاده
صد چشمه آب حیوان از قطره سیاهی - آن طره که هر جعدش صد نافه چین ارزد
خوش بودی اگر بودی بوییش ز خوش خویی - سعدی شیرازی
- «طره» در غزلیات سعدی شیرازی
- حذر کنید ز باران دیده سعدی
که قطره سیل شود چون به یک دگر پیوست - این باد روح پرور از انفاس صبحدم
گویی مگر ز طره عنبرفشان توست - حقیر تا نشماری تو آب چشم فقیر
که قطره قطره باران چون با هم آمد جوست - ای صورت دیبای خطایی به نکویی
وی قطره باران بهاری به نظافت - سعدی دل روشنت صدف وار
هر قطره که خورد گوهر آورد - ابر چشمانم اگر قطره چنین خواهد ریخت
بوالعجب دارم اگر سیل به دریا نرسد - آن دم که جعد زلف پریشان برافکند
صد دل به زیر طره طرار بنگرید - باغ بنفشه و سمن بوی ندارد ای صبا
غالیه ای بساز از آن طره مشک بوی او - عرقت بر ورق روی نگارین به چه ماند
همچو بر خرمن گل قطره باران بهاری - خیام نیشابوری
- «طره» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «طره» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- كوه از غمت بشكافته وان غم به دل درتافته
یك قطره خونی یافته از فضلت این افضالها - چشم محمد با نمت واشوق گفته در غمت
زان طرهای اندرهمت ای سر ارسلنا بیا - آخر چه گوید غرهای جز ز آفتابی ذرهای
از بحر قلزم قطرهای زین بینهایت ماجرا - چون قطرهای بنمایدت باقیش معلوم آیدت
ز انبار كف گندمی عرضه كنند اندر شرا - یك قطرهاش گوهر شود یك قطرهاش عبهر شود
وز مال و نعمت پر شود كفهای كف خاران ما - قطره تویی بحر تویی لطف تویی قهر تویی
قند تویی زهر تویی بیش میازار مرا - ملاحتهای هر چهره از آن دریاست یك قطره
به قطره سیر كی گردد كسی كش هست استسقا - یك قطره از این ساغر كار تو كند چون زر
جانم به فدا باشد این ساغر زرین را - ز تو هر ذره جهانی ز تو هر قطره چو جانی
چو ز تو یافت نشانی چه كند نام و نشان را - ز شعاع مه تابان ز خم طره پیچان
دل من شد سبك ای جان بده آن رطل گران را - همت من همچو رعد نكته من همچو ابر
قطره چكد ز ابر من چون بفشارد مرا - چو ضرب دیدی اكنون بیا و قسمت بین
كه قطرهای را چون بخش كرد در دریا - كه جان ذرهست و او كیوان كه جان میوهست و او بستان
كه جان قطرهست و او عمان كه جان حبهست و او كانست - ای مژده كه آن غمزه غماز مرا جست
وی بخت كه آن طره طرار مرا یافت - بسی سرها ربوده چشم ساقی
به شمشیری كه آن یك قطره آبست - شكنهایی كه دارد طره او
بهای مشك بشكستهست هیهات - عجب آن غمزه غماز چونست
عجب آن طره طرار چونست - عجب آن نافه تاتار چونست
عجب آن طره بلغار چونست - گه در یم و گاه سوی ساحل
در جستن قطرهاش سری هست - زان طرههای زلف كمرساز بنده را
كز شهر دررمیدم كهسارم آرزوست - هندوی طرهات چه رسن باز لولییست
لولی گری طره طرارم آرزوست - آه كه چه بیبهرهاند باخبران زانك هست
چهره او آفتاب طره او عنبریست - طره خویش ای نگار خوش به كف من سپار
هر كه در این چه فتاد داد رسن واجبست - صلاح ذره صحرا و قطره دریا
بداند و مدد آرد كه علم او كر نیست - حدیث قصه آن بحر خوشدلیها گو
كه قطره قطره او مایه دو صد دریاست - به حق چشم خمار لطیف تابانت
به حلقه حلقه آن طره پریشانت - كه به هر قطره از پیاله او
مرده زنده شود عجوز فتات - كیست كه هر ساعت پنجاه بار
بسته آن طره چون شست نیست - این قطرههای هوشها مغلوب بحر هوش شد
ذرات این جان ریزهها مستهلك جانانه شد - زان صد هزاران قطرهها یك قطره ناید بر زمین
ور زانك آید بر زمین جمله جهان ویران شود - درآ ای جان و غسلی كن در این دریای بیپایان
كه از یك قطره غسلت هزاران داد و دید آید - هر آن قطره كز این دریا به ظاهر صورتی یابد
یقین میدان كه نام او جنید و بایزید آید - یا چون صدف تشنه بگشاده دهان آید
تا قطره به خود گیرد در خویش گهر یابد - شب رو شو و عیاری در عشق چنان یاری
تا باز شود كاری زان طره كه بفشاند - دریای دل از لطفش پرخسرو و پرشیرین
وز قطره اندیشه صد گونه گهر سازد - یك قطره از آن بحر جدا شد كه جدا نیست
كدم ز تك صلصل فخار برآمد - بزن گردن املها را به باده
كز آن هر قطره خنجر میتوان كرد - ز سایه طرههای درهم او
ز هر همسایهای درهم نگردد - همه در غصه و در تاب و عشاق
به سوی طره پرتاب رفتند - تو دریایی و من یك قطره ای جان
ولیكن جزو را كل میتوان كرد - هر ذره مثال آفتاب آید
هر قطره به موهبت عدن گردد - مشك آمد پیش طره او
كان طره ز حسن بر سر آمد - آهوان را بوی مشك از طرهاش بر ناف زد
تا مشام شیر صید مرجها غرنده شد - عاشقان بر درت از اشك چو باران كارند
خوش به هر قطره دو صد گوهر جان بردارند - چون رسد طره تو مشك دگر دم نزند
چون رسد پرتو تو عقل دگر سر نكند - گر چه صدف ز ساحل قطره ربود و گم شد
در بحر جوید او را غواص كشنا شد - از میل مرد و زن خون جوشید وان منی شد
وانگه از آن دو قطره یك خیمه در هوا شد - تا چون صدف ز دریا بگشاید او دهانی
دریای ما و من را چون قطره دررباید - گر هیچ كس ز جرات ماهیش خواند او را
هر قطرهای به قهرش مانند تیر باشد - قطره آب منی كز حیوان میزهد
لایق قربان نشد تا نشد آن گوسفند - رو به دل اهل دلی جای گیر
قطره به دریا در و مرجان شود - قطره دریای منی دم چه زنی بیش
غرقه شو و جان صدف پر ز گهر دار - ماننده ابری تو هم مظلم و بیباران
تاریك مكن ای ابر یك قطره ببار آخر - چون طره بیفشانی مشك افتد در پایت
چون جعد براندازی خطیت دهد عنبر - یعقوب وطن ساخت به جان طره شب را
تا بوسه زد آخر به رخ و زلف پسر بر - زهی دریا كه آگندی ز گوهر
كه هر قطره نمود انبار دیگر - چو قطره از وطن خویش رفت و بازآمد
مصادف صدف او گشت و شد یكی گوهر - ز قطرههای دو دیده زمین شدی سرسبز
اگر نه قطره برآمیختی به خون جگر - باغ جان خوش ز سنگ بارانست
ما نخواهیم قطره سنگ ببار - جوشش خون را ببین از جگر ممنان
وز ستم و ظلم آن طره كافر مپرس - وگر دزدی زند نقبی بدزدد رخت عاشق را
میان طره مشكین آن طرار جوییدش - رویش خوش و مویش خوش وان طره جعدینش
صد رحمت هر ساعت بر جانش و بر دینش - آن طره پرچین را چون باد بشوراند
صد چین و دو صد ماچین گم گردد در چینش - میگفت چشم شوخش با طره سیاهش
من دم دهم فلان را تو درربا كلاهش - تو صحرای دل بین در آن قطره خون
زهی دشت بیحد در آن كنج تنگ - آن جهان یك تابش از خورشید دل
وین جهان یك قطره از دریای دل - به جان و سر كه از این آب بر سر ار ریزد
هزار طره بروید ز مشك بر سر كل - از باغ و از عرجون او وز طره میگون او
اینك رسن بازی خوش همچون كدو آموختم - زان رنگ چه بیرنگم زان طره چو آونگم
زان شمع چو پروانه یا رب چه پریشانم - زان طره روحانی زان سلسله جانی
زنار تو بربسته هم ممن و ترسا هم - ور زان كه چكانم تو ببین قدرت حق را
كز بحر بدان قطره جواهر بستانم - از روم بتازیم سوم بار سوی شام
كز طره چون شام مطرای دمشقیم - یكی قطره كه هم قطرهست و دریا
من این اشكالها را آزمونم - چكم از ناودان من قطره قطره
چو طوفان من خراب صد سرایم - حریف غمزه غماز گشتیم
ندیم طره طرار بودیم - حریف غمزه غماز گشتیم
به پیش طره طرار بودیم - مسلمانی بیاموزیم از وی
اگر آن طره كافر بگیریم - بس شانه مكن كه طره عشق
بیرون ز حدود شانه دیدم - بر قنطره بست باج دارم
از بهر عبور ده جوازم - هم خسته غمزه چو تیریم
هم بسته طره سیاهیم - چون درون طرهاش دریافتم دل را عجب
در درون مشك رفتم عنبری را یافتم - در میان طرهاش رخسار چون آتش ببین
گو میان مشك و عنبر مجمری را یافتم - قطرهای تو سوی بحری كی توانی آمدن
سوی بحرت آورد چون سیل و چون باران صیام - هفت دریا بر ما غرقه یك قطره بود
كه به كف شعشعه جوهر انسان داریم - من چو از دریای عمان قطرهام
قطره قطره سوی عمان می روم - حیث ما كنتم فولوا شطره
با زجاجه دل پری خوان توییم - براق عشق گزیدم كه تا به دور ابد
به سوی طره هندو به ترك تاز روم - می كند دلداری وان همه طراری
حق آن طره او كه همه طراریم - دریا نباشد قطرهای با ساحل دریای جان
شادی نیرزد حبهای در همت غمناك من - تاج من است دست تو چون بنهیش بر سرم
طره توست چون كمر بسته بر این میان من - یكی قطره منی بودی منی انداز كردت حق
چو سیمابی بدی وز حق شدستی شاه سیمین تن - منی دیگری داری كه آن بحر است و این قطره
قراضه است این منی تو و آن من هست چون معدن - چو یك قطره چشیدم من ز ذوق اندركشیدم من
یكی رطلی كه شد بویش در این ره ره نمای من - اندر دل هر ذره تابان شده خورشیدی
در باطن هر قطره صد جوی روان ای جان - گر توبه شود دریا یك قطره نیابم من
ور خاك درآیم من آن خاك شود سوزان - ای طره پربندت بگشاده گرهها را
این یك گره دیگر بر زلف مشوش زن - ز آفتابی كفتاب آسمان یك جام او است
ذرهها و قطرهها را مست و دست انداز بین - زان میی كز قطره جان بخش دل افروز او
می شود دریای غم همچون مزاجش شادمان - قطره خون دلم را چون جهانی كردهای
تا ز حیرانی ندانم قطرهای را از جهان - تن ما دو قطره خون بد كه نظیف و آدمی شد
صفت پلید را هم صفت طهارتی كن - رخ همچو زعفران را چو گل و چو لاله گردان
سه چهار قطره خون را دل بابشارتی كن - همه عالم به یكی قطره دریا غرقند
چه قدر خورد تواند مگس از شكرشان - در طرههاش نسخه ایاك نعبد است
در چشمهاش غمزه ایاك نستعین - سلسله عاشقان با تو بگویم كه چیست
آنك مسلسل شود طره دلدار من - تو قلزمی و دو عالم ز توست یك قطره
قراضهای است دو عالم تویی دو صد معدن - ز بحر توست یكی قطره آب خاك آلود
كه جان شدهست به پیش جماعتی بیجان - قلزم مهری كه كناریش نیست
قطره آن الفت مرد است و زن - قطره به دریا چو رود در شود
قطره شود بحر به دریای من - من مست چشم شنگ تو و آن طره آونگ تو
كز باده گلرنگ تو وارستهایم از رنگ و بو - شعشاع ماه چارده از پرتو رخسار او
هم جعدهای عنبرین در طره شمشاد از او - مست فكرت دگر و مستی عشرت دگر است
قطرهای این كند آنك نكند زان دو سبو - چو روی روز نهان شد به زیر طره شب
بگیریم كه از آن طره معنبر گو - این دم سپه عشق چه خوش دست گشادند
چون یك گره از طره پربند گشود او - ز اندیشه جانت رسته شد راه خطرها بسته شد
آن كو به تو پیوسته شد پیوسته باشد در چله - چو او طره برافشاند سوی عاشق همیداند
كه از زنجیر جنبیدن بجنبد شور دیوانه - به عشق طرههای او كه جعد و شاخ شاخ آمد
دل من شاخ شاخ آید چو دندان در سر شانه - باغ آی و ز باران سخن نرگس و گل چین
نرگس ندهد قطره ای از بام چكیده - آن قطره بیوفا چه دیدهست
بحر گهر وفاست دیده - ذرهها اندر هوا و قطرهها در بحرها
در دماغ عاشقانش باده و افیون شده - قطره زهر و هزاران تنگ تریاق شفا
نفخه عیسی دولت با وبا آمیخته - او آب زندگانی میداد رایگانی
از قطره قطره او فردوس بردمیده - طبعی كه لاف زلف مطرا همیزدی
از جعد طره تو مطرا بسوخته - همای عرش خداوند شمس تبریزی
كه هفت بحر بود پیش او یكی قطره - نقشی است بیمثل آن رخش پرنور پاك خالقش
زلفی است مشكین طرهاش یا طیلسان احمدی - ای قطره گر آگه شوی با سیلها همره شوی
سیلت سوی دریا برد پیشت نباشد آفتی - آن نرگس سرمست او و آن طره چون شست او
و آن ساغری در دست او هر چاره بیچارهای - چرخ فروسكل تو خوش ننگ فلك دگر مكش
بوك به بوی طرهاش بر سر آن رسن رسی - قطره ز بحر فضل تو یافت عجب تبدلی
پاكدلی و صفوتی توسعه و احاطتی - ای تو مدد حیات را از جهت زكات را
طره دلربات را بر دل من ببستیی - یكی قطره شود گوهر چو یابد او علف از تو
كه قافی شود ذره چو دربندی و بستیزی - چو دید آن طره كافر مسلمان شد مسلمانی
صلا ای كهنه اسلامان به مهمانی به مهمانی - چنان چون میوههای خام از آن پخته شود شیرین
كه گاهش تاب خورشید است و گاهش طره شامی - تا جزو به كل تازد حبه سوی كان یازد
قطره سوی بحر آید از سیل كهستانی - غماز غمت گفتا در خانه بجوی آخر
آن طره كه دل دزدد ماننده طراری - آوه خنك آن دل را كو لازم آن جان شد
گه باده جان گیرد گه طره مشكینی - دیدم كه فراز آمد دریا و بشد قطره
من قطره و او قطره گشتیم چو همراهی - چون پیشترك رفتم دریا شد و بگرفتم
او قطره شده دریا من قطره شده گاهی - ز یك قطره چه خواهد خورد بحری
ز یك حبه چه دزدد گنج و كانی - بیا ای غم كه تو بس باوفایی
كه ابر قطرههای اشكهایی - ز هر قطره یكی جانی همیرست
همیپرید اندر لاله زاری - ای داده دو قطره خون دل را
اندیشه و فكر و خرده دانی - ای طره او چه پای بندی
وی غمزه او چه بیامانی - طرههای مشك را دربافتی دربافتی
تارهای صبر را بگسیختی بگسیختی - این عجب بحری كه بهر نازكی خاك تو
قطرهای گشتهست و ننماید همیدریاییی - نه دو قطره آب بودی كه سفینهای و نوحی
به میان موج طوفان چپ و راست میدوانی - بنگر به قطره خون كه دلش لقب نهادی
كه بگشت گرد عالم نه ز راه پر و پایی - ترك یك قطره كنی ماهی دریا باشی
ترك یك حبه كنی ملكت مخزن گیری - هر كی بندی است از این آب و از این گل برهد
گر تو یك بند از آن طره بر این بنده زنی - گر بباری تو چو باران كرم بر بامم
هر دو چشمم ز نم و قطره چو میزاب كنی - دنیا چو قنطرهست گذر كن چو پا شكست
با پای ناشكسته از این پول نگذری - چو در غزا تو بتازی ز بحر گرد برآری
هزار بحر بجوشد چو قطرهای بچكانی - به دست طره خوبان به جای دسته گل
به زیر پای بنفشه به جای محفوری - كه ذرههای هواها و قطرههای بحار
به گوش حلقه او كرد و بر میان كمری - چه قطرههاست كه از حرف عشق میبارد
ز گل گلی بفزاید ز خار هم خاری - یك قطره بود در ابر گران
در بحر فتد یابد گهری - ای ز هر تار موی طره تو
سرنگون سار بسته طراری - قطرهی باز رو سوی دریا
بنگر تا به پیش او چندی - چون تو بحری و صورتت ابرست
فیض دل قطرههای مرجانی - «طره» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- عشق آب حیاتست در این آب درآ
هر قطره از این بحر حیاتست جدا - ای آب حیات قطره از آب رخت
وی ماه فلک یک اثر از تاب رخت - هر ذره و قطره گر نهنگی گردد
آن جمله مثال ماهیی در دریاست - یک قطره از آن آب در این بحر چکید
یگدانه ز انبار در این صحرا کاشت - هرچند که زر ز راههای کانست
هر قطره طلسمیست و در او عمانست - هر روز حجاب بیقراران بیش است
زان درد من از قطرهی باران بیش است - صد نشتر عشق بر رگ روح زدند
یک قطره از آن چکید و نامش دل شد - صد قطره ز ابر اگر به دریا بارد
بیجنبش عشق در مکنون نشود - اسرار جهان چگونه پوشیده شود
بر خاطره آنکه با تو محرم باشد - این طرفه که یک قطرهی آب آمده است
تا دریای پر گهرش دست دهد - چندان به همه سوی جهان بیرون شد
کاین هر دو جهان به قطرهای باز آورد - از باغ بجای سبزه گو خار بروی
وز ابر بجای قطره گو سنگ ببار - چون مار ز افسون کسی میپیچم
چون طرهی جعد یار پیچاپیچم - جانها همه غرقهاند در بحر مقیم
یک قطره از او امید و باقی همه بیم - من بحر تمامم و یکی قطره نیم
احول نیم و چو احولان غره نیم - ور راه به سوی گوهر ما بودی
هر قطره ز جوش همچو دریا بودی - فردوسی
- «طره» در شاهنامه فردوسی
- دگر پیکرش در خوشاب بود
که هر دانهای قطرهای آب بود - چکانی سه قطره به چشم اندرون
شود تیرگی پاک با خون برون - نبینی به جایی یکی قطره آب
زمینش همی جوشد از آفتاب - که گر آب دریا بخواهد رسید
درو قطره باران نیاید پدید - میان بهی در خوشاب بود
که هر دانهیی قطرهی آب بود - گر از پشت من رفت یک قطره آب
به جای دگر یافته جای خواب - نشاید چشیدن یکی قطره آب
گر از تشنگی آب بیند بخواب - دگر پانصد در خوشاب بود
که هر دانه یی قطرهی آب بود