«عرش» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «عرش» در غزلیات حافظ شیرازی
- تو را ز کنگره عرش می زنند صفیر
ندانمت که در این دامگه چه افتادست - یار ما چون گیرد آغاز سماع
قدسیان بر عرش دست افشان کنند - صبحدم از عرش می آمد خروشی عقل گفت
قدسیان گویی که شعر حافظ از بر می کنند - ای ملک العرش مرادش بده
و از خطر چشم بدش دار گوش - شاها اگر به عرش رسانم سریر فضل
مملوک این جنابم و مسکین این درم - شکر خدا که باز در این اوج بارگاه
طاووس عرش می شنود صیت شهپرم - من آن مرغم که هر شام و سحرگاه
ز بام عرش می آید صفیرم - کوس ناموس تو بر کنگره عرش زنیم
علم عشق تو بر بام سماوات بریم - خرد که ملهم غیب است بهر کسب شرف
ز بام عرش صدش بوسه بر جناب زده - سعدی شیرازی
- «عرش» در غزلیات سعدی شیرازی
- مولوی
- «عرش» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- مخدوم جانم شمس دین از جاهت ای روح الامین
تبریز چون عرش مكین از مسجد اقصی بیا - بنما تو لعل روشنت بر كوری هر ظلمتی
تا بر سر سنگین دلان از عرش بارد سنگها - عالی خداوند شمس دین تبریز از او جان زمین
پرنور چون عرش مكین كو رشك شد انوار را - امشب غنیمت دارمت باشم غلام و چاكرت
فردا ملك بیهش شود هم عرش بشكافد قبا - ایا معشوق هر قدسی چو میدانی چه میپرسی
كه سر عرش و صد كرسی ز تو ظاهر شود پیدا - این همه بازیچه گردد چون رسیدی در كسی
كش سما سجدهاش برد وان عرش گوید مرحبا - در آسمان ز غلغل لبیك حاجیان
تا عرش نعرهها و غریوست از صدا - به آبریز برد چونك خورد حلوا تن
به سوی عرش برد چونك خورد جان حلوا - ما به پر میپریم سوی فلك
زانك عرشیست اصل جوهر ما - فاش مكن فاش تو اسرار عرش
در سخنی زاده ز تحت الثری - گر درد و فریادی بود در عاقبت دادی بود
من فضل رب محسن عدل علی العرش استوی - كاد رب العرش یخفی حسنه من نفسه
غیره منه علی ذاك الكمال المنتهی - شاخ عشق اندر ازل دان بیخ عشق اندر ابد
این شجر را تكیه بر عرش و ثری و ساق نیست - گر بگویم ای برادر خیره مانی زین عجب
عرش و كرسی آسمانها این همه كردار مست - آن آفتاب كز دل در سینهها بتافت
بر عرش و فرش و گنبد خضرا مباركست - بانگ آمد ز عرش مژده تو را
كه ز من درگذشت نور عطات - چندان فروخور آن دهان تا پیشت آید ناگهان
كرسی و عرش اعظمش كالصبر مفتاح الفرج - از جان هر سبحانیی هر دم یكی روحانیی
مست و خراب و فانیی تا عرش سبحان میرود - درآید سنگ در گریه درآید چرخ در كدیه
ز عرش آید دو صد هدیه چو او درس نظر گوید - چو هفت صد پرده دل را به نور خود بدراند
ز عرشش این ندا آید بنامیزد بنامیزد - بر هر چه همیلرزی میدان كه همان ارزی
زین روی دل عاشق از عرش فزون باشد - در عشق بود بالغ از تاج و كمر فارغ
كز كرسی و از عرشش منشور ظفر آمد - بگشای به امیدی تو دیده جاویدی
تا تابش خورشیدش از عرش فرازآید - عید آمد ای مجنون غلغل شنو از گردون
كان معتمد سدره از عرش مجید آمد - رخت بربندید ای یاران كه سلطان دو كون
ایستاده بر فراز عرش سنجق میزند - از فراز عرش و كرسی بانگ تحسین میرسید
تا به پشت گاو و ماهی از رخش پرنور بود - چونك بر كرسی برآید پادشاه روح او
چرخ را برهم دراند عرش را لرزان كند - قد و بالایی كه عشقش برفراشت
برگذشت آن قدش از عرش مجید - دود و بویی میرسد از عرش غیب
ای نهانان سوی بوی آن پرید - جان عرشی سوی عیسی میرود
جان فرعونی به قارون میرود - هرگز چنین سری را تیغ اجل نبرد
كاین سر ز سربلندی بر ساق عرش ساید - در عشق بیقرارش بنمودنست كارش
از عرش میستاند بر فرش میفشاند - ما را نبید و باده از خم غیب آید
ما را مقام و مجلس عرش مجید باید - خصوص باده عرشی ز ذوالجلال كریم
سخاوت و كرم آن مگر خدا گوید - ز عرش تا به ثری ذره ذره گویااند
كه داند آنك به ادراك عرش وار بود - لعل عرشی تو چو رو بنمود
تن كی باشد كه سنگها جان شد - وی بدن مرده برون آ ز گور
صور دمیدند ز عرش مجید - در وقت سماع صوفیان را
از عرش رسد خروش دیگر - التماس آتشینم سوی گردون میرود
جبرئیل از عرش گوید یا رب آمین یاد دار - هر دم ز خلق پرسی احوال عرش و كرسی
آن را و صد چنان را دانی و چیز دیگر - بر تو و برگرد تو هر كس كه هست
دم به دم از عرش سلامی دگر - الدوله عیشیه و القهوه عرشیه
و المجلس منثور باللوز مع السكر - گر نیازت را پذیرد شمس تبریزی ز لطف
بعد از آن بر عرش نه تو چاربالش بهر ناز - نور گرفته از برش كرسی و عرش اكبرش
روح نشسته بر درش مینگرد به بام دل - هان ای طبیب عاشقان دستی فروكش بر برم
تا بخت و رخت و تخت خود بر عرش و كرسی بر برم - زین آسمان چون تتق من گوشه گیرم چون افق
ذوالعرش را گردم قنق بر ملك جباری كنم - چو زندانم بود چاهی كه در قعرش بود یوسف
خنك جان من آن روزی كه در زندان شدن باشم - با آیت كرسی به سوی عرش پریدیم
تا حی بدیدیم و به قیوم رسیدیم - از عشق تو بر فراز عرشم
گر بالایم وگر فرودم - چون براق عشق عرشی بود زیر ران ما
گنبدی كردیم و سوی چرخ گردون تاختیم - گر چرخ و عرش و كرسی از خلق سخت دور است
بیدار و خفته هر دم مستانه می برآیم - چو آتشهای عشق او ز عرش و فرش بگذشتهست
در این آتش ندانم كرد من روپوش شمس الدین - آن حكم كه از هیبت در عرش نمیگنجد
بر پشت زمان می نه بر روی زمین می كن - شعرش از سر بركشیم و حور را در بر كشیم
فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن - نوش و جوش عاشقان تا عرش و تا كرسی رسید
برگذشت از عرش و فرش این كاروان ای عاشقان - بوی عنبر می رود بر عرش و بر روحانیان
گر چه جان تو خورد هم نیم شب از می نهان - خاطرش از زیركی یا آن ضمیرش از صفا
بر فراز عرش رفتی یاد كردی یار من - تو خور این باده عرشی كه اگر یك قدح از وی
بنهی بر كف مرده بدهد پاسخ تلقین - ای آفتاب عرشی ای شمس حق تبریز
چون ماه نو نزارم رویم تو در قمر كن - كرسی عدل نه تو به تبریز شمس دین
تا عرش نور گیرد و حیران شود جهان - كه مكر حق چنان تند است كز وی دیده جانت
تو را عرشی نماید او و گر باشی زمینی تو - آهوی عرشی كه او خود عاشق نافه خود است
التفات او به دانه طوف او بر دام كو - سر تا قدم ز عشق مرا شد زبان حال
افغان به عرش برده و پرسان ز حال تو - و آن لعل چو بگشاید تا قند شكر خاید
از عرش نثار آید بس گوهر ناسفته - شمس الحق تبریزی آن كو به تو بازآید
آن باز بود عرشی بر عرش كند لانه - هم رایت احسان را هم آیت ایمان را
تا عرش برآوردی فی لطف امان الله - در سایههای عشقت ای خوش همای عرشی
هر لحظه باز جانها تا عرش برپریده - چونك نماید جمال گوش سوی غیب دار
عرش پر از نعرههاست فرش پر از وه وهه - همای عرش خداوند شمس تبریزی
كه هفت بحر بود پیش او یكی قطره - عشقوا لرأیه ربهم و تعلقوا
و العرش یخضع حالهم بعماده - جان لطیف بانمك بر عرش گردد چون ملك
نبود دگر زیر فلك مانند هر سیارهای - چهره فقر را فدا فقر منزه از ردا
كز رخ فقر نور شد جمله ز عرش تا ثری - ز جام باده عرشی حصار فرش ویران كن
پس آنگه گنج باقی بین در این ویرانهای ساقی - بگفتا جان ربایم من قدم بر عرش سایم من
به آب و گل كم آیم من مگر در وقت و هر حینی - زان ماه پرافزایش آن فارغ از آرایش
این فرش زمینی را چون عرش بیارایی - ای روح چو طاووس بیفشان تو پر عقل
یا یاد نداری تو كه بر عرش پریدی - از عرش سوی فرش فتادی و قضا بود
دادی تو پر خویش و دو سه دانه خریدی - شمعی است برافروخته وز عرش گذشته
پروانه او سینه دلهای فلاحی - عرش و فلك و روح در این گردش احوال
اشتر به قطارند و تو آن بازپسینی - در آن دكان تو تخته تخته بودی
اگر خود این زمان عرش مجیدی - ز شب رفتن ز چالاكی چه آید
چو ذوالعرشت كند می پاسبانی - ای مرغ ز طاق عرش میپری
وی شیر ز مرغزار میآیی - آن جا كه تویی كی راه یابد
زان جانب چرخ و عرش و كرسی - به میان دلق مستی به قمارخانه جان
بر خلق نام او بد سوی عرش نیك نامی - نفسی روی به مغرب نفسی روی به مشرق
نفسی به عرش و كرسی كه ز نور اولیایی - ور نتانی بگریز آ بر شه شمس الدین
كو به جان هست ز عرش و به بدن تبریزی - نوش نوش مستیان بر عرش رفت
تا گرو شد زهد را سجادهای - در پی تو میدود اقبال رو
گر به عرش و گر به مفرش میروی - عرش از خدای پرسد كاین تاب كیست بر من
فرمایدش ز غیرت كاین تاب را ندانی - از غیرت الهی در عرش حیرت افتد
زیرا ز غیرت آمد پیغام لن ترانی - ای گوهر خدایی آیینه معانی
هر دم ز تاب رویت بر عرش ارمغانی - چون پر جبرئیلی كو پیك عرش آمد
تا زان سفر دهد او احكام را روایی - ملكش شدی مهیا از عرش تا ثریا
از زیر هفت دریا در بقا ربودی - ای مرغ عرش آمده در دام آب و گل
در خون و خلط و بلغم و صفرا چگونهای - هین كز فراخنای دلت تا به عرش رفت
هیهای وصل و خنده و قهقه چه شستهای - دمی به خاك درآمیزی از وفا و دمی
ز عرش و فرش و حدود دو كون برگذری - ز عرش و كرسی و لوح قلم فزون باشد
دل خراب كه آن را كهی بنشماری - بهانهست اینها بیا شمس تبریز
كه مفتاح عرشی و فتاح بابی - منزلناالعرش و ما فوقه
عمرك یا نفس قمی، سافری - «عرش» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- تا عرش ز سودای رخش ولولههاست
در سینه ز بازار رخش غلغلههاست - ما را ملکالعرش چنین خو کرده است
کار او دارد که او چنین رو کرده است - در مغز فلک چو عشق تو جا گیرد
تا عرش همه فتنه و غوغا گیرد - در بحر غمی که ساحل و قعرش نیست
نظارهگر آمدیم و پست افتادیم - مردان تو در دایرهی کن فیکون
دل نقطهی وحدتست و از عرش فزون - رخسار قلندری، چه روشن، چه سیاه
بر کنگره عرش، چه خورشید چه ماه - عرش است نشیمن تو شرمت ناید
چون سایه مقیم خطهی خاک شوی - فردوسی
- «عرش» در شاهنامه فردوسی