«صحرا» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «صحرا» در غزلیات حافظ شیرازی
- خلوت گزیده را به تماشا چه حاجت است
چون کوی دوست هست به صحرا چه حاجت است - بخواه دفتر اشعار و راه صحرا گیر
چه وقت مدرسه و بحث کشف کشاف است - تو نیز باده به چنگ آر و راه صحرا گیر
که مرغ نغمه سرا ساز خوش نوا آورد - مژدگانی بده ای خلوتی نافه گشای
که ز صحرای ختن آهوی مشکین آمد - کمند صید بهرامی بیفکن جام جم بردار
که من پیمودم این صحرا نه بهرام است و نه گورش - دیده دریا کنم و صبر به صحرا فکنم
و اندر این کار دل خویش به دریا فکنم - خاک کوی تو به صحرای قیامت فردا
همه بر فرق سر از بهر مباهات بریم - بعد از این نشکفت اگر با نکهت خلق خوشت
خیزد از صحرای ایذج نافه مشک ختن - به صحرا رو که از دامن غبار غم بیفشانی
به گلزار آی کز بلبل غزل گفتن بیاموزی - سعدی شیرازی
- «صحرا» در غزلیات سعدی شیرازی
- بیا که وقت بهارست تا من و تو به هم
به دیگران بگذاریم باغ و صحرا را - زین تنگنای خلوتم خاطر به صحرا می کشد
کز بوستان باد سحر خوش می دهد پیغام را - همه دانند که من سبزه خط دارم دوست
نه چو دیگر حیوان سبزه صحرایی را - بوی گل و بانگ مرغ برخاست
هنگام نشاط و روز صحراست - ابنای روزگار به صحرا روند و باغ
صحرا و باغ زنده دلان کوی دلبرست - ز آب روان و سبزه و صحرا و لاله زار
با من مگو که چشم در احباب خوشترست - روی از جمال دوست به صحرا مکن که روی
در روی همنشین وفاجوی خوشترست - آنان که در بهار به صحرا نمی روند
بوی خوش ربیع بر ایشان محرمست - وقت آنست که مردم ره صحرا گیرند
خاصه اکنون که بهار آمد و فروردینست - صبحدم خاکی به صحرا برد باد از کوی دوست
بوستان در عنبر سارا گرفت از بوی دوست - هر کسی را دل به صحرایی و باغی می رود
هر کس از سویی به دررفتند و عاشق سوی دوست - مرا از آن چه که بیرون شهر صحراییست
قرین دوست به هر جا که هست خوش جاییست - من دگر میل به صحرا و تماشا نکنم
که گلی همچو رخ تو به همه بستان نیست - دلم از دست غمت دامن صحرا بگرفت
غمت از سر ننهم گر دلت از ما بگرفت - روز آنست که مردم ره صحرا گیرند
خیز تا سرو بماند خجل از بالایت - شیراز مشکین می کند چون ناف آهوی ختن
گر باد نوروز از سرش بویی به صحرا می برد - تو را خود یک زمان با ما سر صحرا نمی باشد
چو شمست خاطر رفتن بجز تنها نمی باشد - باری به ناز و دلبری گر سوی صحرا بگذری
واله شود کبک دری طاووس شهپر برکند - حاجت صحرا نبود آیینه هست
گر نگارستان تماشا می کند - میل بین کان سروبالا می کند
سرو بین کاهنگ صحرا می کند - نشاید که خوبان به صحرا روند
همه کس شناسند و هر جا روند - حلالست رفتن به صحرا ولیک
نه انصاف باشد که بی ما روند - آه سعدی جگر گوشه نشینان خون کرد
خرم آن روز که از خانه به صحرا آیند - نفسی وقت بهارم هوس صحرا بود
با رفیقی دو که دایم نتوان تنها بود - هرگز اندیشه یار از دل دیوانه عشق
به تماشای گل و سبزه و صحرا نرود - سروبالایی به صحرا می رود
رفتنش بین تا چه زیبا می رود - هر که را در شهر دید از مرد و زن
دل ربود اکنون به صحرا می رود - وقت آنست که صحرا گل و سنبل گیرد
خلق بیرون شده هر قوم به صحرای دگر - گردن افراشته ام بر فلک از طالع خویش
کاین منم با تو گرفته ره صحرا در پیش - این تویی با من و غوغای رقیبان از پس
وین منم با تو گرفته ره صحرا در پیش - ساعتی چون گل به صحرا درگذر
یک زمان چون سرو در بستان خرام - مجال صبر تنگ آمد به یک بار
حدیث عشق بر صحرا فکندم - منم این بی تو که پروای تماشا دارم
کافرم گر دل باغ و سر صحرا دارم - گر به صحرا دیگران از بهر عشرت می روند
ما به خلوت با تو ای آرام جان آسوده ایم - عهد کردیم که بی دوست به صحرا نرویم
بی تماشاگه رویش به تماشا نرویم - با جوانان راه صحرا برگرفتم بامداد
کودکی گفتا تو پیری با خردمندان نشین - صوفی و کنج خلوت سعدی و طرف صحرا
صاحب هنر نگیرد بر بی هنر بهانه - روز صحرا و سماعست و لب جوی و تماشا
در همه شهر دلی نیست که دیگر بربایی - هر کس به تماشایی رفتند به صحرایی
ما را که تو منظوری خاطر نرود جایی - خواهم که بامدادی بیرون روی به صحرا
تا بوستان بریزد گل های بامدادی - راحت جانست رفتن با دلارامی به صحرا
عین درمانست گفتن درد دل با غمگساری - این روی به صحرا کند آن میل به بستان
من روی ندارم مگر آن جا که تو داری - وقت آن آمد که خوش باشد کنار سبزه جوی
گر سر صحرات باشد سروبالایی بجوی - سرو سیمینا به صحرا می روی
نیک بدعهدی که بی ما می روی - جان نخواهد بردن از تو هیچ دل
شهر بگرفتی به صحرا می روی - خیام نیشابوری
- «صحرا» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «صحرا» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- منم ای برق رام تو برای صید و دام تو
گهی بر ركن بام تو گهی بگرفته صحرا را - منم ناكام كام تو برای صید و دام تو
گهی بر ركن بام تو گهی بگرفته صحرا را - ببین ذرات روحانی كه شد تابان از این صحرا
ببین این بحر و كشتیها كه بر هم میزنند این جا - برخیز بخیلانه در خانه فروبند
كان جا كه تویی خانه شود گلشن و صحرا - كوه طور و دشت و صحرا از فروغ نور او
چون بهشت جاودانی گشته از فر و ضیا - گلشن رخسار تو سرسبز بادا تا ابد
كان چراگاه دلست و سبزه و صحرای ما - دهل به زیر گلیم ای پسر نشاید زد
علم بزن چو دلیران میانه صحرا - مباد روزی كاندر جهان تو درندمی
كه یك گیاه نروید ز جمله صحرا - كجاست شیر شكاری و حملههای خوشش
كه پر كنند ز آهوی مشك صحرا را - آن جا كه وصال دوستانست
والله كه میان خانه صحراست - دی تماشا رفته بودم جانب صحرای دل
آن نگنجد در نظر چه جای پیدا كردنست - ای نوبهار حسن بیا كان هوای خوش
بر باغ و راغ و گلشن و صحرا مباركست - صلاح ذره صحرا و قطره دریا
بداند و مدد آرد كه علم او كر نیست - سگ محله و بازار صید كی گیرد
مقام صید سر كوه و بیشه و صحراست - شمس تبریز شاه تركانست
رو به صحرا كه شه به خرگه نیست - باز به بط گفت كه صحرا خوشست
گفت شبت خوش كه مرا جا خوشست - آن آهوی شیرافكن پیداست در آن چشمش
كو از دو جهان بیرون صحرای دگر دارد - شمس الحق تبریزی اندیشه چو باد خوش
جان تازه كند زیرا صحرای تو میآید - ز هر آهو نه صحرا مشك یابد
ز هر گاوی جهان عنبر نگیرد - بغرد شیر عشق و گله غم
چو صید از شیر در صحرا گریزد - چو دیوانه همیگردم به صحرا
كه آن آهو در این صحرا كجا شد - صحرا گیریم همچو آهو
چون مشك تتار ما نیامد - جانب صحرای رویش طرفه چاهی گفتهاند
قصد آن صحرا كنید و نیت آن چه كنید - به دو صد بام برآیم به دو صد دام درآیم
چه كنم آهوی جانم سر صحرای تو دارد - ما چو خورشیدپرستان همه صحرا كوبیم
سایه جویان چو زنان در پس دیوار شدند - گلنار پرگره شد و جوبار پرزره
صحرا پر از بنفشه و كه لاله زار شد - صحرا خوشست لیك چو خورشید فر دهد
بستان خوشست لیك چو گلزار بر دهد - آه كه بار دگر آتش در من فتاد
وین دل دیوانه باز روی به صحرا نهاد - جمله صحرا و دشت پر ز شكوفهست و كشت
خوف تتاران گذشت مشك تتاران رسید - ز ریحان و گلها كه روید ز دلها
سراسر همه دشت و صحرا چه میشد - چونك كمند تو دلم را كشید
یوسفم از چاه به صحرا دوید - به چشم جان چه دریا و چه صحرا
در آن عالم چه اقرار و چه انكار - در آن صحرا بچر گر مشك خواهی
كه میچرد در آن آهوی تاتار - بر لب دریای چشمم دیدهای صحرای عشق
پر ز شاخ زعفران و پر ز نسرین یاد دار - تو صحرای دل بین در آن قطره خون
زهی دشت بیحد در آن كنج تنگ - از زخم تیغ آن سپه در كشتن خصمان شه
پرخون شده صحرا و ره ره گشته خون آشام دل - این رقص موج خون نگر صحرا پر از مجنون نگر
وین عشرت بیچون نگر ایمن ز شمشیر اجل - ای ساقی روشن دلان بردار سغراق كرم
كز بهر این آوردهای ما را ز صحرای عدم - آنها تویی وینها تویی وزین و آن تنها تویی
وان دشت باپهنا تویی وان كوه و صحرای كرم - اگر بالاست پراختر وگر دریاست پرگوهر
وگر صحراست پرعبهر سر آن هم نمیدارم - در این درگاه بیچونی همه لطف است و موزونی
چه صحرایی چه خضرایی چه درگاهی نمیدانم - كی روید از این صحرا جز لقمه پرصفرا
كی تازد بر بالا این مركب پشمین سم - اخضر شده میدان و بغلطیم چو گویی
از زلف چو چوگان كه به صحرای دمشقیم - از درون باره این عقل خود ما را مجو
زانك در صحرای عشقش ما برون بارهایم - ز میان او مقامم كمر است و كوه و صحرا
بجهم از این میان و سخن و كنار گویم - لشكر رسید و عشق سپهدار لشكرست
صحرا و كوه پر شد از طبل و از علم - عشرت اكنون علم به صحرا زد
من چو فكرت چرا نهان گردم - سیل غمت خانه دل را ببرد
زود به صحرای تو بازآمدیم - دلهای شیران خون شده صحرا ز خون گلگون شده
مجنون كنان مجنون شده از شاهد لولاك من - زهی دریای پرگوهر زهی افلاك پراختر
زهی صحرای پرعبهر زهی بستان پرسوسن - ای خواجه سودایی می باش تو صحرایی
در گلشن شادی رو منگر به غم غمگین - هر كه صحرایی بود ایمن بود از زلزله
هر كه دریایی بود كی غم خورد از جامه كن - چون ز بیذوقی دل من طالب كاری بود
بسته باشم گر چه باشد دلگشا صحرای من - از ملولی هجر او چون سامری اندر جهان
جانم از جمله جهان گشتهست صحرا بر كران - راه صحرا را فروبست این سخن
كس نجوید راه صحرا را دهان - هر كه بر وی آن لبان صحرا نشد
او نه صحرا داند و نی آشیان - هر كسی را كاین غزل صحرا شود
عیش بیند زان سوی كون و مكان - مرغ خانه با هما پر وا مكن
پر نداری نیت صحرا مكن - روزی به سوی صحرا دیدم یكی معلا
اندر هوا به بالا میكرد رقص و جولان - تبریز شمس دین را بین كز ضیای جانی
پر كرده از جلالت صحرا كه همچنین كن - خواست كه پر وا كند روی به صحرا كند
باز مرا میفریفت از سخن پرفسون - آن من است او و به هر جا رود
عاقبت آید سوی صحرای من - رفتم سفر بازآمدم ز آخر به آغاز آمدم
در خواب دید این پیل جان صحرای هندستان تو - صحرای هندستان تو میدان سرمستان تو
بكران آبستان تو از لذت دستان تو - در نظاره عاشقان بودیم دوش
بر شمار ریگ در صحرای او - كی نهان گردد ز چوگان گوی دل
كاندر آن صحرا نه چاه است و نه گو - روپوش چون پوشد تو را ای روی تو شمس الضحی
ای كنج و خانه از رخت چون دشت و صحرا آمده - دانه به صحرا مكشان بر سر زاغان مفشان
جوهر فردیت خود هرزه به افراد مده - سوی صحرای عدم رو به سوی باغ ارم رو
می بیدرد نیابی تو در این دور زمانه - بگو به مور بهار است و دست و پا داری
چرا ز گور نسازی به سوی صحرا راه - به باغ روی تو آییم و خانه برشكنیم
هزار خانه چو صحرا كنیم مردانه - خداوندا تو میدانی كه صحرا از قفص خوشتر
ولیكن جغد نشكیبد ز گورستان ویرانی - در این دام است آن آهو تو در صحرا چه میگردی
گهر در خانه گم كردی به هر ویران چه میپویی - ز تاب روی تو ماها ز احسانهای تو شاها
شده زندان مرا صحرا در آن صحرا اغا پوسی - چو صحرای جمال او برای جان بود ممن
چرا در خوف میباشی چرا ممن نمیآیی - صحراست پر از شكر دریاست پر از گوهر
یك جو نبری زین دو بیكوشش و اسبابی - مه گرد درت گردد زیرا كه كجا یابد
چو چشم تو خماری چون روی تو صحرایی - به صحرا رو بدان صحرا كه بودی
در این ویرانهها بسیار گشتی - دلا رو رو همان خون شو كه بودی
بدان صحرا و هامون شو كه بودی - همه صحرا گل است و ارغوان است
بدان یك دم كه در صحرا دمیدی - خرمن آتش گرفته صحن صحراهای عشق
گندم او آتشین و جان او پیمانهای - وحش صحرا گشته و رسوای بازاری شده
از هوای خانه او صد هزاران خانگی - خنك آن دم كه برآید به هوا ابر عنایت
تو از آن ابر به صحرا گهر لطف بباری - چو نسیم شاخهها را به نشاط اندرآرد
بوزد به دشت و صحرا دم نافه تتاری - پیداست در دم تو كه از ناف مشك خاست
كاندر كدام سبزه و صحرا چریدهای - به چاه در نظری كردم از تعجب من
چه از ملاحت او گشته بود صحرایی - تو كان نباتی و دلها چو طوطی
تو صحرای سبزی و جانها چرایی - از این چاه هستی چو یوسف برآ
كه بستان و ریحان و صحرا تویی - «صحرا» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- آن عشق مجرد سوی صحرا میتاخت
دیدش دل من ز کر و فرش بشناخت - از کفر و ز اسلام برون صحرائیست
ما را به میان آن فضا سودائیست - یک قطره از آن آب در این بحر چکید
یگدانه ز انبار در این صحرا کاشت - گوئیکه به صحرای بهشتم ببرند
صحرای بهشت بر دلم تنگ آید - گر دریا را همه نهنگان گیرند
ور صحرا را همه پلنگان گیرند - صحرای دلم عشق تو شورستان کرد
تا مهر کسی دگر نروید هرگز - هر گه ز خیال گرگ ترسان گردی
در شهر گریز سوی صحرا مگریز - نظارهکنان بسوی صحرای دراز
صد روز قیامت است چه جای دراز - گر دریائی ماهی دریای توام
ور صحرائی آهوی صحرای توام - جاسوس دلی و پیک آن صحرائی
اسرار دلست هرچه میفرمائی - ای چون علم بلند در صحرائی
وی چون شکر شگرف در حلوائی - ای چون علم سپید در صحرائی
ای رحمت در رسیده از بالائی - فردوسی
- «صحرا» در شاهنامه فردوسی