«غزل» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «غزل» در غزلیات حافظ شیرازی
- غزل گفتی و در سفتی بیا و خوش بخوان حافظ
که بر نظم تو افشاند فلک عقد ثریا را - زلف آشفته و خوی کرده و خندان لب و مست
پیرهن چاک و غزل خوان و صراحی در دست - در این زمانه رفیقی که خالی از خلل است
صراحی می ناب و سفینه غزل است - آن که در طرز غزل نکته به حافظ آموخت
یار شیرین سخن نادره گفتار من است - تا مطربان ز شوق منت آگهی دهند
قول و غزل به ساز و نوا می فرستمت - غزلیات عراقیست سرود حافظ
که شنید این ره دلسوز که فریاد نکرد - مطربا مجلس انس است غزل خوان و سرود
چند گویی که چنین رفت و چنان خواهد شد - مطرب از گفته حافظ غزلی نغز بخوان
تا بگویم که ز عهد طربم یاد آمد - نه من بر آن گل عارض غزل سرایم و بس
که عندلیب تو از هر طرف هزارانند - غزل سرایی ناهید صرفه ای نبرد
در آن مقام که حافظ برآورد آواز - فکند زمزمه عشق در حجاز و عراق
نوای بانگ غزل های حافظ از شیراز - حافظ از مشرب قسمت گله ناانصافیست
طبع چون آب و غزل های روان ما را بس - زبور عشق نوازی نه کار هر مرغیست
بیا و نوگل این بلبل غزل خوان باش - بلبل از فیض گل آموخت سخن ور نه نبود
این همه قول و غزل تعبیه در منقارش - شعر حافظ همه بیت الغزل معرفت است
آفرین بر نفس دلکش و لطف سخنش - گر به دیوان غزل صدرنشینم چه عجب
سال ها بندگی صاحب دیوان کردم - ساقی به صوت این غزلم کاسه می گرفت
می گفتم این سرود و می ناب می زدم - نذر کردم گر از این غم به درآیم روزی
تا در میکده شادان و غزل خوان بروم - چو در دست است رودی خوش بزن مطرب سرودی خوش
که دست افشان غزل خوانیم و پاکوبان سر اندازیم - دلم از پرده بشد حافظ خوشگوی کجاست
تا به قول و غزلش ساز نوایی بکنیم - بردم از ره دل حافظ به دف و چنگ و غزل
تا جزای من بدنام چه خواهد بودن - به صحرا رو که از دامن غبار غم بیفشانی
به گلزار آی کز بلبل غزل گفتن بیاموزی - وصال دوستان روزی ما نیست
بخوان حافظ غزل های فراقی - مرغان باغ قافیه سنجند و بذله گوی
تا خواجه می خورد به غزل های پهلوی - هر مرغ به دستانی در گلشن شاه آمد
بلبل به نواسازی حافظ به غزل گویی - سعدی شیرازی
- «غزل» در غزلیات سعدی شیرازی
- مطرب همین طریق غزل گو نگاه دار
کاین ره که برگرفت به جایی دلالتست - هر غزلم نامه ایست صورت حالی در او
نامه نوشتن چه سود چون نرسد سوی دوست - که نه تنها منم ربوده عشق
هر گلی بلبلی غزل خوان داشت - ز خاطرم غزلی سوزناک روی نمود
که در دماغ فراغ من این قدر می گشت - صوفی نظر نبازد جز با چنین حریفی
سعدی غزل نگوید جز بر چنین غزالی - چون سعدی صد هزار بلبل
گلزار رخ تو را غزل گوی - مولوی
- «غزل» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- رستم از این بیت و غزل ای شه و سلطان ازل
مفتعلن مفتعلن مفتعلن كشت مرا - كه باقی غزل را تو بگویی
به رشك آری تو سحر سامری را - جواب آن غزل كه گفت شاعر
بقایی شاء لیس هم ارتحالا - بماند نیم غزل در دهان و ناگفته
ولی دریغ كه گم كردهام سر و پا را - عیب مكن گر غزل ابتر بماند
نیست وفا خاطر پرنده را - ای عارف عاشق این غزل گو
كت عشق ز عاشقان گزیدهست - هر غزل كان بیمن آید خوش بود
كاین نوا بیفر ز چنگ و تار ماست - باقی این غزل را ای مطرب ظریف
زین سان همیشمار كه زین سانم آرزوست - ماه ازل روی او بیت و غزل بوی او
بوی بود قسم آنك محرم دیدار نیست - غزل رها كن از این پس صلاح دین را بین
از آنك خلعت نو را غزل رفوست بدست - به هر غزل كه ستایم تو را ز پرده شعر
دلم ز پرده ستاید هزار چندانت - دل بیخود از باده ازل میگفت خوش خوش این غزل
گر می فروگیرد دمش این دم از این خوشتر زند - در غزلم جبر و قدر هست از این دو بگذر
زانك از این بحث بجز شور و شری مینشود - مرا برید و خون آمد غزل پرخون برون آمد
برید از من صلاح الدین به سوی آن دیار آمد - خضر از كرم ایزد بر آب حیاتی زد
نك زهره غزل گویان در برج قمر آمد - عید آمد ره جویان رقصان و غزل گویان
كان قیصر مه رویان زان قصر مشید آمد - این غزل كوتاه كردم باقی این در دل است
گویم ار مستم كنی از نرگس خمار خود - تو ز لوح دل فروخوان به تمامی این غزل را
منگر تو در زبانم كه لب و زبان نماند - هین خمش كز پی باقی غزل
شاه گوینده ما میآید - در آفتاب روی خودم دار زانك من
مانند این غزل ترم از بیم و از امید - بگو غزل كه به صد قرن خلق این خوانند
نسیج را كه خدا بافت آن نفرسوید - ز لوح عشق نبشتیم این غزلها را
به شمس مفخر تبریز از این غلام برید - غزل سرا شدم از دست عشق و دست زنان
بسوخت عشق تو ناموس و شرم و هر چم بود - تا چند غزلها را در صورت و حرف آری
بیصورت و حرف از جان بشنو غزلی دیگر - مطربا در پیش شاهان چون شدستی پرده دار
برمدار اندر غزل جز پردههای شاهوار - بیتهای این غزل گر شد دراز از وصلها
پرده دیگر شد ولی معنی همانست ای پسر - هله ای شارح دلها تو بگو شرح غزل
من اگر شرح كنم نیز برنجد دل میر - من چو داوودم شما مرغان پاك
وین غزلها چون زبور مستطر - بعد من صد سال دیگر این غزل
چون جمال یوسفی باشد سمر - اینك غزلی دیگر الخمس مع الخمسین
زان پیش كه برخوانم كه شانیك الابتر - آمد عثمان شهاب دین هین
واگو غزل مرا مكرر - هشتیم غزل كه نوبت توست
مردانه درآ و چست و سرتیز - باقی غزل مگو كه حیفست
ما در گفتار و دوست خاموش - بهل ابتر تو غزل را به ازل حیران باش
كه تمامش كند و شرح دهد هم صمدش - چون غزلی به سر بری مدحت شمس دین بگو
وز تبریز یاد كن كوری خصم ناخلف - چون غزلی به سر بری مدحت شمس دین بگو
از تبریز یاد كن كوری خصم ناخلف - هله بنشین تو بجنبان سر و میگوی بلی
شمس تبریز نماید به تو اسرار غزل - پیام كرد مرا بامداد بحر عسل
كه موج موج عسل بین به چشم خلق غزل - این غزلم جواب آن باده كه داشت پیش من
گفت بخور نمیخوری پیش كسی دگر برم - یك روز غزل گویان والله سپارم جان
زیرا كه چو مو شد جان از بس كه همیمویم - بستیم دهان خود و باقی غزل را
آن وقت بگوییم كه ما بسته دهانیم - نیست شهرت طلب و خسرو شاعرباره
كش به بیت غزل و شعر روان بفریبم - طبل باز شهم ای باز بر این بانگ بیا
پیش از آن كه بروم نظم غزلها نكنم - ای مطرب این غزل گو كی یار توبه كردم
از هر گلی بریدم وز خار توبه كردم - یك غزل بیتو هیچ گفته نشد
تا رسید آن مشرفه مفهوم - بس به ذوق سماع نامه تو
غزلی پنج شش بشد منظوم - خشك نماید بر تو این غزل
چون نشدی تر ز نم كوثرم - از پی هر غزل دلم توبه كند ز گفت و گو
راه زند دل مرا داعیه اله من - مطلع این غزل شتر بود از آن دراز شد
ز اشتر كوتهی مجو ای شه هوشیار من - در جنت چو تنگ آمد مثال چشمه سوزن
اگر خواهی چو پشمی شو لتغزل ذاك تغزیلا - بود كان غزل در سوزن نگنجد كاین دمت غزل است
كه می ریسی ز پنبه تن كه بافی حله ادكن - لباس حله ادكن ز غزل پنبگی ناید
مگر این پنبه ابریشم شود ز اكسیر آن مخزن - مگر هم لطف شمس الدین تبریزیت برهاند
وگر نی این غزل می خوان و بر خود می دم این افسون - مرا گوید یكی صورت منم اصل غزل واگو
خمش كردم نشاید داد این خاتم به هر گرگین - همه مستان نبشتند این غزل را
به خون دل ز خون پالای مستان - ما وصف دو جنس مرغ گفتیم
بنگر ز كدامی ای غزل خوان - باقی غزل به سر بگوییم
نتوان گفتن به پیش خامان - شاد روزی كاین غزل را من بخوانم پیش عشق
سجدهای آرم بر زمین و جان سپارم در زمان - هر كسی را كاین غزل صحرا شود
عیش بیند زان سوی كون و مكان - غزل بیسر و بیپایان بین
كه ز پایان بردت تا به سران - یك غزل آغاز كن بر صفت حاضران
ای رخ تو همچو شمع خیز درآ در میان - كه تا تمام غزل را بگویمت فردا
كه گل پگاه بچینند مردم از گلشن - غزال خویش به من ده غزل ز من بستان
نمای چهره شعریت و شعر تازه ببین - چون سنان است این غزل در دل و جان دغل
بیشتر شد عیب نیست این درازی در سنان - ترك غزل گیر و نگر در ازل
كز ازل آمد غم و سودای من - هله باقی غزل را ز شهنشاه بجوی
همگی گوش شو اكنون سوی گفتار مرو - و آنگهی به یكی بار كی شوی قانع
غزل تمام كنم گوییم مكرر گو - چو جویم برای غزل قافیه
به خاطر بود قافیه گستر او - تو بگو باقی غزل كه كند در همه عمل
كه تویی عشق و عشق را نبود هیچ كس عدو - هله ای یار ماه رو دل هر عقربی مجو
غزل خویشتن بگو كه سلام علیكم - هر موی من از عشقت بیت و غزلی گشته
هر عضو من از ذوقت خم عسلی گشته - ساربان این غزل گو تا ز بعد خستگی
اشتران را مست بینی راه بطحا كوفته - برگو غزلی برگو پامزد خود از حق جو
بر سوخته زن آبی چون چشمه حیوانی - ای سوخته یوسف در آتش یعقوبی
گه بیت و غزل گویی گه پای عمل كوبی - سلطان غزلهاست و همه بنده اینند
هر بیتش مفتاح مرادات افندی - چه باشد ای صبا گر این غزل را
به خلوتخانه سلطان فرستی - باقی غزل ورای پرده
محجوب ز تو كه در ملالی - این غزل را بین كه خون آلود از خون دل است
بوی خون دل بیابی گر ببویی اندكی - دو هزار بار هر دم تو بخوانی این غزل را
اگر آن سوی حقایق سیران او بدانی - هله بس كنم كه شرحش شه خوش بیان بگوید
هله مطرب معانی غزلی بیار باری - گر من غزل نخوانم بشكافد او دهانم
گوید طرب بیفزا آخر حریف كاسی - ای ساقیی كه آن می احمر گرفتهای
وی مطربی كه آن غزل تر گرفتهای - ای ساقیی كه آن می احمر گرفتهای
وی مطربی كه آن غزل تر گرفتهای - عشق ار سماع باره و دف خواه نیستی
من همچو نای و چنگ غزل كی شخولمی - از غزل و شعر و بیت توبه دهی طبع را
تا دل و جان را به غیب بیدم و دفتر كشی - نفخ كند جان در دل ترسان
مطرب جویی در غزل آیی - فروكشیدم و باقی غزل نخواهم گفت
مگر بیابم چون خویش دوزخ آشامی - «غزل» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- کیم بر تو غزلسرایان روزی
وان قول مخالفش نمیید راست - بیت و غزل و شعر مرا آب ببرد
رختی که نداشتیم سیلاب ببرد - عقل و سبق و کتاب بر طاق نهاد
شعر و غزل دوبیتی آموخته شد - ما کار و دکان و پیشه را سوختهایم
شعر و غزل و دو بیتی آموختهایم - من عاشقی از کمال تو آموزم
بیت و غزل از جمال تو آموزم - گر چهرهی نهان کرد ز تو بیت و غزل
گر خط خوانی ز چهرهی ما برخوان - در فرقت و پیوند دو بیتی میگو
در عین غزل چند دو بیتی میگو - در زیر غزلها و نفیر و زاری
دردیست مرا ز چهرههای ناری