«صوفی» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «صوفی» در غزلیات حافظ شیرازی
- آن تلخ وش که صوفی ام الخبائثش خواند
اشهی لنا و احلی من قبله العذارا - صوفی بیا که آینه صافیست جام را
تا بنگری صفای می لعل فام را - شکفته شد گل حمرا و گشت بلبل مست
صلای سرخوشی ای صوفیان باده پرست - صوفی از پرتو می راز نهانی دانست
گوهر هر کس از این لعل توانی دانست - در صومعه زاهد و در خلوت صوفی
جز گوشه ابروی تو محراب دعا نیست - صوفی ار باده به اندازه خورد نوشش باد
ور نه اندیشه این کار فراموشش باد - صوفیان جمله حریفند و نظرباز ولی
زین میان حافظ دلسوخته بدنام افتاد - صوفی نهاد دام و سر حقه باز کرد
بنیاد مکر با فلک حقه باز کرد - ساقی بیا که شاهد رعنای صوفیان
دیگر به جلوه آمد و آغاز ناز کرد - عجب می داشتم دیشب ز حافظ جام و پیمانه
ولی منعش نمی کردم که صوفی وار می آورد - نقد صوفی نه همه صافی بی غش باشد
ای بسا خرقه که مستوجب آتش باشد - صوفی ما که ز ورد سحری مست شدی
شامگاهش نگران باش که سرخوش باشد - صوفی مجلس که دی جام و قدح می شکست
باز به یک جرعه می عاقل و فرزانه شد - صوفیان واستدند از گرو می همه رخت
دلق ما بود که در خانه خمار بماند - شکر ایزد که میان من و او صلح افتاد
صوفیان رقص کنان ساغر شکرانه زدند - گر شوند آگه از اندیشه ما مغبچگان
بعد از این خرقه صوفی به گرو نستانند - حافظ به کوی میکده دایم به صدق دل
چون صوفیان صومعه دار از صفا رود - کجاست صوفی دجال فعل ملحدشکل
بگو بسوز که مهدی دین پناه رسید - صوفی که بی تو توبه ز می کرده بود دوش
بشکست عهد چون در میخانه دید باز - صوفی گلی بچین و مرقع به خار بخش
وین زهد خشک را به می خوشگوار بخش - صوفی سرخوش از این دست که کج کرد کلاه
به دو جام دگر آشفته شود دستارش - صوفی ز کنج صومعه با پای خم نشست
تا دید محتسب که سبو می کشد به دوش - صوفی شهر بین که چون لقمه شبهه می خورد
پاردمش دراز باد آن حیوان خوش علف - شراب تلخ صوفی سوز بنیادم بخواهد برد
لبم بر لب نه ای ساقی و بستان جان شیرینم - صوفی صومعه عالم قدسم لیکن
حالیا دیر مغان است حوالتگاهم - چون صوفیان به حالت و رقصند مقتدا
ما نیز هم به شعبده دستی برآوریم - خیز تا خرقه صوفی به خرابات بریم
شطح و طامات به بازار خرافات بریم - صوفی بیا که خرقه سالوس برکشیم
وین نقش زرق را خط بطلان به سر کشیم - بیرون جهیم سرخوش و از بزم صوفیان
غارت کنیم باده و شاهد به بر کشیم - در این صوفی وشان دردی ندیدم
که صافی باد عیش دردنوشان - از این مزوجه و خرقه نیک در تنگم
به یک کرشمه صوفی وشم قلندر کن - صوفی پیاله پیما حافظ قرابه پرهیز
ای کوته آستینان تا کی درازدستی - یک حرف صوفیانه بگویم اجازت است
ای نور دیده صلح به از جنگ و داوری - می ای دارم چو جان صافی و صوفی می کند عیبش
خدایا هیچ عاقل را مبادا بخت بد روزی - محتسب نمی داند این قدر که صوفی را
جنس خانگی باشد همچو لعل رمانی - بیفشان زلف و صوفی را به پابازی و رقص آور
که از هر رقعه دلقش هزاران بت بیفشانی - که ای صوفی شراب آن گه شود صاف
که در شیشه برآرد اربعینی - بوی یک رنگی از این نقش نمی آید خیز
دلق آلوده صوفی به می ناب بشوی - می صوفی افکن کجا می فروشند
که در تابم از دست زهد ریایی - سعدی شیرازی
- «صوفی» در غزلیات سعدی شیرازی
- سعدی علم شد در جهان صوفی و عامی گو بدان
ما بت پرستی می کنیم آن گه چنین اصنام را - سعدی ملامت نشنود ور جان در این سر می رود
صوفی گران جانی ببر ساقی بیاور جام را - بلای عشق تو بنیاد زهد و بیخ ورع
چنان بکند که صوفی قلندری آموخت - گر آن حلوا به دست صوفی افتد
خداترسی نباشد روز غارت - تیرباران بر سر و صوفی گرفتار نظر
مدعی در گفت و گوی و عاشق اندر جست و جوست - شوری ز وصف روی تو در خانگه فتاد
صوفی طریق خانه خمار برگرفت - ما توبه شکستیم که در مذهب عشاق
صوفی نپسندند که خمار نباشد - به در نمی رود از خانگه یکی هشیار
که پیش شحنه بگوید که صوفیان مستند - بگیر جامه صوفی بیار جام شراب
که نیک نامی و مستی به هم نیامیزند - من طاقت شکیب ندارم ز روی خوب
صوفی به عجز خویشتن اقرار می کند - از سر صوفی سالوس دوتایی برکش
کاندر این ره ادب آنست که یکتا آیند - روی بنمای که صبر از دل صوفی ببری
پرده بردار که هوش از تن عاقل برود - محتسب در قفای رندانست
غافل از صوفیان شاهدباز - عوام خلق ملامت کنند صوفی را
کز این هوا و طبیعت چرا نیایی باز - ساقی اگر باده از این خم دهد
خرقه صوفی ببرد می فروش - در این سماع همه ساقیان شاهدروی
بر این شراب همه صوفیان دردآشام - دیدم همه صوفیان آفاق
مثل تو قلندری ندیدم - بارگاه زاهدان درهم نورد
کارگاه صوفیان درهم شکن - سغبه خلقم چو صوفی در کنش
شهره شهرم چو غازی بر رسن - صوفی چگونه گردد گرد شراب صافی
گنجشک را نگنجد عنقا در آشیانه - صوفی و کنج خلوت سعدی و طرف صحرا
صاحب هنر نگیرد بر بی هنر بهانه - بیار ای لعبت ساقی بگو ای کودک مطرب
که صوفی در سماع آمد دوتایی کرد یکتایی - یارا قدحی پر کن از آن داروی مستی
تا از سر صوفی برود علت هستی - گر تو پری چهره نپوشی نقاب
توبه صوفی به زیان آوری - ترسم نماز صوفی با صحبت خیالت
باطل بود که صورت بر قبله می نگاری - صوفی نظر نبازد جز با چنین حریفی
سعدی غزل نگوید جز بر چنین غزالی - بسیار سفر باید تا پخته شود خامی
صوفی نشود صافی تا درنکشد جامی - مولوی
- «صوفی» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- یا باده ده حجت مجو یا خود تو برخیز و برو
یا بنده را با لطف تو شد صوفیانه ماجرا - والله كه این دم صوفیان بستند از شادی میان
در غیب پیش غیبدان از شوق استسقای ما - استاد خدا آمد بیواسطه صوفی را
استاد كتاب آمد صابی و كتابی را - كو دست و لب پاك كه گیرد قدح پاك
كو صوفی چالاك كه آید سوی حلوا - دل و جانم بدان حلواست پیوست
كه صوفی را صفا آرد نه صفرا - هم بزن بر صافیان آن درد دردانگیز را
هم بخور با صوفیان پالوده بیدود را - آن یكی صوفی مقیم صومعه پاكی شده
وین مقامر در خراباتی نهاده رختها - ترس جان در صومعه افتاد زان ترساصنم
میكش و زنار بسته صوفیان پارسا - اندر آن موج اندرآیی چون بپرسندت از این
تو بگویی صوفیم صوفی بخواند مامضی - پس جمله صوفیانیم از خانقه رسیده
رقصان و شكرگویان این لوت رایگان را - این لوت را اگر جان بدهیم رایگانست
خود چیست جان صوفی این گنج شایگان را - ما صوفیان راهیم ما طبل خوار شاهیم
پاینده دار یا رب این كاسه را و خوان را - در جنبش اندرآور زلف عبرفشان را
در رقص اندرآور جانهای صوفیان را - لطف تو مطربانه از كمترین ترانه
در چرخ اندرآرد صوفی آسمان را - ای صوفیان عشق بدرید خرقهها
صد جامه ضرب كرد گل از لذت صبا - دل از سخن پر آمد و امكان گفت نیست
ای جان صوفیان بگشا لب به ماجرا - زان حالها بگو كه هنوز آن نیامدهست
چون خوی صوفیان نبود ذكر مامضی - سر بر گریبان درست صوفی اسرار را
تا چه برآرد ز غیب عاقبت كار را - یافته معروفیی هر طرفی صوفیی
دست زنان چون چنار رقص كنان چون صبا - بپخته است خدا بهر صوفیان حلوا
كه حلقه حلقه نشستند و در میان حلوا - در جیب خاك كردی ارواح پاك جیبان
سر كرده در گریبان چون صوفیان مراقب - صوفیان عشق را خود خانقاهی دیگر است
جان ما را اندر آن جا كاسه و ادرار نیست - خضر وقت تو عشق است كه صوفی ز شكست
صافیست و مثل درد به پستی بنشست - در صوفی دلست و كویش جان
باده صوفیان ز خم خداست - صوفیان آمدند از چپ و راست
در به در كو به كو كه باده كجاست - صوفی چرا هوشیار شد ساقی چرا بیكار شد
مستی اگر در خواب شد مستی دگر بیدار شد - چرخ سجود میكند خرقه كبود میكند
چرخ زنان چو صوفیان چونك ز تو صلا رسد - تو پای همیكوبی و انگور نمیبینی
كاین صوفی جان تو در معصرهها كوبد - سماع صوفیان می درنگیرد
كه آتش هیزمی را تر نگیرد - در هر طرفی یكی نگاریست
صوفی تو نگر كه آن كی دارد - چو اسیری به گه حكم به اقرار و گواهی
تن صوفی به گواهی دل اقرار بداند - آنك نقل و می او در ره صوفی نقدست
رسدش گر به نظر گردن فردا بزند - صوفیان طاق دو ابروی تو را سجده برند
عارفان آنچ نداری بر تو آن آرند - كی گمان دارد كه او دزدی كند
خاصه شه صوفی شد آمد مو سترد - سالی دو عید كردن كار عوام باشد
ما صوفیان جان را هر دم دو عید باید - چون صوفیان گرسنه در مطبخ خرد
آیند و زلههای گران مایه جز كنند - صوفی چرخ خرقه و شال كبود خویش
تا جایگاه ناف به عمدا فرودرید - مبند آن در خانه به صوفیان نظری كن
مخور به رنج به تنها بگو صلا كه نشاید - فرمود صوفی كه آن نداری
باری بپرسش كه آن چه باشد - صوفیان در دمی دو عید كنند
عنكبوتان مگس قدید كنند - در وقت سماع صوفیان را
از عرش رسد خروش دیگر - صوفیان صاف را گویی كه دردی خوردهاند
صوفیان را صاف میدارد تو بستان درده گیر - چون شود قصد كه گیرند بپوشد ازرق
صوفیی گردد صافی صفت بیآزار - كفشگر گر خشم گیرد چاره شد
صوفیان را نعل و قبقابی دگر - گر نداند حرف صوفی دان كه هست
دردهای عشق را بابی دگر - از بعد ماجرای صفا صوفیان عشق
گیرند یك دگر را چون مستیان كنار - منه تو بر سر زانو سر خود ای صوفی
كز این تو پی نبری گر فروروی بسیار - ساقی صوفیان شرابی ده
كان نه از خم بود نه از انگور - آفتابی برآمد از اسرار
جامه شویی كنیم صوفی وار - تن ما خرقه ایست پرتضریب
جان ما صوفییست معنی دار - در سماع آفتاب این ذرهها چون صوفیان
كس نداند بر چه قولی بر چه ضربی بر چه ساز - اندك اندك گشت صوفی خرقه دوز
رفت وجد و حالت خرقه درش - چرا چو ذره نیاید به رقص هر صوفی
در آفتاب بقا تا رهاندش ز زوال - چو ابن وقت بود دامن پدر گیرد
چه صوفیم كه به سودای دی و فردایم - جسم چو خانقاه جان فكرتها چو صوفیان
حلقه زدند و در میان دل چو ابایزید من - من صوفی باصوفم من آمر معروفم
چون شحنه بود آن كس كو باشد در زندان - آسمان چون خرقه رقصان و صوفی ناپدید
ای مسلمانان كی دیدهست خرقه رقصان بیبدن - گر ز صوفی خانه گردونی ای صوفی برآ
و اندرآ اندر صف انا لنحن الصافون - نگذارد آن شكرخو بر ما ز ما یكی مو
چون صوفیان جان را این است سر ستردن - خانقاهش جمله از نور است فرشش علم و عقل
صوفیانش بیسر و پا غلبه قبقاب كو - صوفیانیم آمده در كوی تو
شیء لله از جمال روی تو - صوفیان را باز حلوا آرزو است
از لب حلوایی دلجوی تو - باشد سخی چون خایفی در غار ایثاری شده
صوفی چو بوبكری بود در مصطفی آویخته - رو دست بشو از وی ای صوفی روشسته
دل را بستر از وی ای مرد سراسترده - صوفی ز هوای او پشمینه شكافیده
عالم ز بلای او دستار كشان كرده - ای در هوست غرقه هم صوفی و هم خرقه
هم بنده بیچاره هم خواجه نسابه - هلا صوفی چو ابن الوقت باشد
گذر از پار و از پیرار برجه - از برای صوفیان صاف بزم آراسته
وانگهانی صوفیان را الصلا آموخته - وز میان صوفیان آن صوفی محبوب را
سر معشوقی مطلق در خلاء آموخته - ای صد درج خوشتر ز جان وصف تو ناید در زبان
الا كه صوفی گوید آن پیش آر آن را ساعتی - استغفرالله ای خرد صوفی بدو كی ره برد
هر مرغ زان سو كی پرد دركش زبان را ساعتی - با صوفیان صاف دین در وجد گردی همنشین
گر پای در بیرون نهی زین خانقاه شش دری - چو ابن الوقت شد صوفی نگردد كاهل فردا
سبك كاهل شود آن كس كه باشد گول و فردایی - كه خورشیدش لقب تاش است شمس الدین تبریزی
كه او آن است و صد چون آن كه صوفی گویدش آنی - فراز آسمان صوفی همیرقصید و میگفت این
زمین كل آسمان گشتی گرش چون من صفایستی - صلا ای صوفیان كامروز باری
سماع است و نشاط و عیش آری - صلا ای صوفیان كامروز باری
سماع است و وصال و عیش آری - صلا ای صوفیان كامروز باری
سماع است و شراب و عیش آری - ور گوش تو گرم شد ز مستی
صوفی سماع و های و هویی - ای دلبر بیدلان صوفی
حاشا كه ز جان بیوقوفی - خانقاه روحیان را از تو حلو و حمزهها
جان جان صوفیانی الصلا شاد آمدی - مگو نام فردا اگر صوفیی
همین دم یكی شو اگر همدمی - شمس تبریز شوربایی بپخت
صوفیان الصلای پنهانی - «صوفی» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- تن خرقه و اندر او دل ما صوفی
عالم همه خانقاه و شیخ اوست مرا - صوفی رونده گر توانی میجوی
بیرون تو مجو ز خود بجو تو آن را - تن خرقه و اندر آن دل من صوفی
عالم همه خانقاه و شیخ او است مرا - تا چهرهی آفتاب جان رخشانست
صوفی به مثال ذرهها رقصانست - دانی صوفی بهر چه بسیار خورد
زیرا که بایام یکی بار خورد - امشب منم و هزار صوفی پنهان
مانندهی جان جمله نهانند و عیان - صوفی نشوی به فوطه و پشمینه
نه پیر شوی ز صحبت دیرینه - صوفی باید که صاف دارد سینه
انصاف بده صوفی و آنگه کینه - صوفی و فقیه و زاهد و دانشمند
این جمله شدی ولی مسلمان نشدی - ای شمع تو صوفی صفتی پنداری
کاین شش صفت از اهل صفا میداری - بر کار گذشته بین که حسرت نخوری
صوفی باشی و نام ماضی نبری - خوش باش که خوش نهاد باشد صوفی
از باطن خویش شاد باشد صوفی - صوفی صاف است غم بر او ننشیند
کیخسرو و کیقباد باشد صوفی - فردوسی
- «صوفی» در شاهنامه فردوسی