زن، زندگی، آزادی
«فریاد» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «فریاد» در غزلیات حافظ شیرازی
- مرا در منزل جانان چه امن عیش چون هر دم
جرس فریاد می دارد که بربندید محمل ها - هر ناله و فریاد که کردم نشنیدی
پیداست نگارا که بلند است جنابت - برو به کار خود ای واعظ این چه فریادست
مرا فتاد دل از ره تو را چه افتادست - نشان عهد و وفا نیست در تبسم گل
بنال بلبل بی دل که جای فریادست - فریاد حافظ این همه آخر به هرزه نیست
هم قصه ای غریب و حدیثی عجیب هست - گفتمش در عین وصل این ناله و فریاد چیست
گفت ما را جلوه معشوق در این کار داشت - فریاد که از شش جهتم راه ببستند
آن خال و خط و زلف و رخ و عارض و قامت - عشقت رسد به فریاد ار خود به سان حافظ
قرآن ز بر بخوانی در چارده روایت - فریاد که آن ساقی شکرلب سرمست
دانست که مخمورم و جامی نفرستاد - خون خور و خامش نشین که آن دل نازک
طاقت فریاد دادخواه ندارد - آه و فریاد که از چشم حسود مه چرخ
در لحد ماه کمان ابروی من منزل کرد - غزلیات عراقیست سرود حافظ
که شنید این ره دلسوز که فریاد نکرد - خدا را محتسب ما را به فریاد دف و نی بخش
که ساز شرع از این افسانه بی قانون نخواهد شد - در نمازم خم ابروی تو با یاد آمد
حالتی رفت که محراب به فریاد آمد - گریه آبی به رخ سوختگان بازآورد
ناله فریادرس عاشق مسکین آمد - بنمای رخ که خلقی واله شوند و حیران
بگشای لب که فریاد از مرد و زن برآید - جمال بخت ز روی ظفر نقاب انداخت
کمال عدل به فریاد دادخواه رسید - حافظ اندیشه کن از نازکی خاطر یار
برو از درگهش این ناله و فریاد ببر - محمل جانان ببوس آن گه به زاری عرضه دار
کز فراقت سوختم ای مهربان فریاد رس - می مخور با همه کس تا نخورم خون جگر
سر مکش تا نکشد سر به فلک فریادم - رحم کن بر من مسکین و به فریادم رس
تا به خاک در آصف نرسد فریادم - به فریادم رس ای پیر خرابات
به یک جرعه جوانم کن که پیرم - جهان پیر است و بی بنیاد از این فرهادکش فریاد
که کرد افسون و نیرنگش ملول از جان شیرینم - چو گل به دامن از این باغ می بری حافظ
چه غم ز ناله و فریاد باغبان داری - به فریاد خمار مفلسان رس
خدا را گر می دوشینه داری - تو به تقصیر خود افتادی از این در محروم
از که می نالی و فریاد چرا می داری - مسکین چو من به عشق گلی گشته مبتلا
و اندر چمن فکنده ز فریاد غلغلی - سعدی شیرازی
- «فریاد» در غزلیات سعدی شیرازی
- فریاد می دارد رقیب از دست مشتاقان او
آواز مطرب در سرا زحمت بود بواب را - فریاد من از دست غمت عیب نباشد
کاین درد نپندارم از آن من تنهاست - فریاد من از فراق یارست
و افغان من از غم نگارست - فریاد مردمان همه از دست دشمنست
فریاد سعدی از دل نامهربان دوست - عاشق ز سوز درد تو فریاد درنهاد
مؤمن ز دست عشق تو زنار برگرفت - همه از دست غیر ناله کنند
سعدی از دست خویشتن فریاد - گر در خیال خلق پری وار بگذری
فریاد در نهاد بنی آدم اوفتد - دل می برد به دعوی فریاد شوق سعدی
الا بهیمه ای را کز دل خبر نباشد - فریاد که گر جور فراق تو نویسم
فریاد برآید ز دل هر که بخواند - گل را همه کس دست گرفتند و نخوانند
بلبل نتوانست که فریاد نخواند - سعدی تو در این بند بمیری و نداند
فریاد بکن یا بکشد یا برهاند - بیم آنست دمادم که برآرم فریاد
صبر پیدا و جگر خوردن پنهان تا چند - ای مسلمانان به فریادم رسید
کان فلانی بی وفایی می کند - برآرند فریاد عشق از ختا
گر این شوخ چشمان به یغما روند - بازآی و بر چشمم نشین ای دلستان نازنین
کآشوب و فریاد از زمین بر آسمانم می رود - سعدیا این همه فریاد تو بی دردی نیست
آتشی هست که دود از سر آن می آید - چه عاشقست که فریاد دردناکش نیست
چه مجلسست کز او های و هو نمی آید - دل جان همی سپارد و فریاد می کند
کآخر به کار تو درم ای دوست دست گیر - ناوک فریاد من هر ساعت از مجرای دل
بگذرد از چرخ اطلس همچو سوزن از حریر - شبان دانم که از درد جدایی
نیاسودم ز فریاد جهان سوز - بوی بهار آمد بنال ای بلبل شیرین نفس
ور پایبندی همچو من فریاد می خوان از قفس - فریاد سعدی در جهان افکندی ای آرام جان
چندین به فریاد آوری باری به فریادش برس - تو از ما فارغ و ما با تو همراه
ز ما فریاد می آید تو خاموش - نکوگویان نصیحت می کنندم
ز من فریاد می آید که خاموش - هیچ شک نیست که فریاد من آن جا برسد
عجب ار صاحب دیوان نرسد فریادم - گفتم که برآرم از تو فریاد
فریاد که نشنوی چه سودم - گر نام تو بر سرم بگویند
فریاد برآید از روانم - و گر بنشیند اندر محفل عام
دو صد فریاد برخیزد ز هر سو - همی دانم که فریادم به گوشش می رسد لیکن
ملولی را چه غم دارد ز حال ناشکیبایی - چو عندلیب چه فریادها که می دارم
تو از غرور جوانی همیشه در خوابی - چونست حال بستان ای باد نوبهاری
کز بلبلان برآمد فریاد بی قراری - موجب فریاد ما خصم نداند که چیست
چاره مجروح عشق نیست بجز خامشی - سعدی گلت شکفت همانا که صبحدم
فریاد بلبلان سحرخیز می کنی - روزی چو پادشاهان خواهم که برنشینی
تا بشنوی ز هر سو فریاد دادخواهی - خیام نیشابوری
- «فریاد» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «فریاد» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- ای بادهای خوش نفس عشاق را فریادرس
ای پاكتر از جان و جا آخر كجا بودی كجا - ما مور بیچاره شده وز خرمن آواره شده
در سیر سیاره شده هم تو برس فریاد ما - ما چنگ زدیم از غم در یار و رخان ما
ای دف تو بنال از دل وی نای به فریاد آ - تا شید برآرد وی و آید به سر كوی
فریاد برآرد كه تمنیت تمنا - فریاد ز تیرهای غمزه
وز ابروهای چون كمانها - گر درد و فریادی بود در عاقبت دادی بود
من فضل رب محسن عدل علی العرش استوی - صد حاجت گوناگون در لیلی و در مجنون
فریادكنان پیشت كای معطی بیحاجت - ساكنان آب و گل گر عشق ما را محرمند
پس درون گنبد دل غلغله و فریاد چیست - از سر درد و دریغ از پس هر ذره خاك
آه و فریاد همیآید گوش تو كرست - مینهد بر لب خود دست دل من كه خموش
این چه وقت سخنست و چه گه فریادست - تو باخبر نشوی گر كنم بسی فریاد
كه از درون دلم موجهای فریادست - بخوان بر سینه دل این عزیمت
كه تا فریاد از پریان برآید - خفتیم میانه خموشان
كز حد بردیم بانگ و فریاد - مطربا این پرده زن كز رهزنان فریاد و داد
خاصه این رهزن كه ما را این چنین بر باد داد - خود از آن كس كه تراشیده تو را زو بتراش
دگران حیله گر و ظالم و بیفریادند - آتش دل سهل نیست هیچ ملامت مكن
یا رب فریاد رس ز آتش دل داد داد - چو نیم كاره شد این قصه چون دهان بستی
ز بیم ولوله و شر و فتنه و فریاد - چو غیرت تو دلم را ز خواب بجهانید
خمار خیزد و فریاد دردهد فریاد - دو پای یوسف آماس كرد از شبخیز
به درد آمد چشمش ز گریه و فریاد - صبر با عشق بس نمیآید
عقل فریادرس نمیآید - آنك چو یوسف به چهم درفكند
باز به فریادم هم او رسید - ای كافر زلف تو شاه حشم زنگی
فریاد كه ایمان شد اندر سر تو كافر - نیست در آخرزمان فریادرس
جز صلاح الدین صلاح الدین و بس - گه نشاط انگیز همچون گلشنش
گه چو بلبل نال و خوش فریاد باش - گرد او گردم كه دل را گرد كرد
كو رسد فریادم از غوغای دل - جراحت همه را از نمك بود فریاد
مرا فراق نمكهاش شد وبال وبال - ای بلبل آمد داد تو من بنده فریاد تو
تو شاد گل ما شاد تو كی شكر این احسان كنیم - به لخت این دل پاره مگر رحمت شد آواره
مرا فریاد رس آخر كه در دریای آفاتم - فریاد كه آن مریم رنگی دگر است این دم
فریاد كز این حالت فریاد نمیدانم - ولیك آن را كه طوفان بلا برد
فروشد گر چه من فریاد كردم - خمش كن كینه زنگار گیرد
چو بر وی دم زدم فریاد كردم - چو از صبرم همه فریاد كردند
چنان باشد كه من فریاد كردم - گه از آن كف گوهر هستی و سرمستی بریم
گه از آن دف نعره و فریاد زیر و بم خوریم - زین چرخ دولابی تو را آمد گران خوابی تو را
فریاد از این عمر سبك زنهار از این خواب گران - كردهست امشب یاد او جان مرا فرهاد او
فریاد از این قانون نو كاسكست چنگش تار من - صد غلغله اندر بتان افتاد و اندر بتگران
تا دستها برداشتند بر چرخ در فریاد از او - آن بلبل مست ما بر گلشن ما نالان
چون فاخته ما پران فریادكنان كوكو - از قوت شراب به فریاد جام تو
وز پرتو نشاط به فریاد وقت تو - تو بگریزی و من فریاد در پی
كه یك دم صبر كن ای تیزگام - ساقی جان صرفه مكن روز ببردی به سخن
مال یتیمان بمخور دست به فریاد مده - فریاد رس ای جانان ما را ز گران جانان
ای از عدمی ما را در چرخ درآورده - كی سرد شود عشق ز آواز ملامت
هرگز نرمد شیر ز فریاد زنانه - فریاد ز یار خشم كرده
سوگند به خشم و كینه خورده - عقل است شبان به گرد احوال
فریاد از این شبان خیره - ای خداوند شمس دین فریاد از این حرف رهی
ز آنك هر حرفی از این با اژدها آمیخته - بنگر در این فریاد كن آخر وفا هم یاد كن
برتاب شاها داد كن این سو عنان را ساعتی - از آتش ناپیدا دارم دل بریانی
فریاد مسلمانان از دست مسلمانی - چون بسته كنی راهی آخر بشنو آهی
از بهر خدا بشنو فریاد و علی اللهی - این دانش من گشته بر دانش تو پرده
فریاد من مسكین از دانش و آگاهی - خاموش كه اینها همه موقوف به وقت است
گر وقت بدی داعیه فریادرسستی - همه از دست دل فریاد كردند
فتادم زین حدیث اندر گمانی - تا چند كنم ز مرگ فریاد
با همچو تو آب زندگانی - گریان شدم به زاری گفتم كه حكم داری
فریاد رس به یاری ای اصل روشنایی - چو نام باده برم آن تویی و آتش تو
وگر غریو كنم در میان فریادی - به فریاد من رس، كه این وقت رحمست
كه صد جا به فریاد جانم رسیدی - گر ندمیدی غم او در دلم
چون دگران بیدم و فریادمی - «فریاد» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- جستم که یکی بوسه ستانم ز لبش
فریاد برآورد که یغما یغما - فریاد رباب عشق از زحمهی او است
زنهار مگو همین ربابست رباب - خوش خسب که من تا به سحر خواهم گفت
فریاد ز نرگسان خواب آلودت - با نی گفتم که بر تو بیداد ز کیست
بیهیچ زیان ناله و فریاد تو چیست - گفتا که ز شکری بریدند مرا
بیناله و فریاد نمیدانم زیست - بر عشق چرا لرزم اگر او خوش نیست
ور عشق خوش است این همه فریاد چراست - گفتند که شش جهت همه نور خداست
فریاد ز حلق خاست کان نور کجاست - کوتاهی عمر بین به وصلم دریاب
تا پیش از اجل مرا به فریاد رسد - از درد چو جان تو به فریاد آید
آنگه ز خدای عالمت یاد آید - فریاد همی زنی که من سوختهام
فریاد مکن سوختهای خام که دید - ای نی تو از این لب آمدی در فریاد
آن لب را بین که این لبت را دم داد - فریاد همی زنی که من سوختهام
فریاد مکن، سوختهی خام که دید - خوش چشمی و محبوب عذاری همه خوش
فریاد رس جانفکاری همه خوش - آن لحظه که ساکن و خموشم چو زمین
چون رعد به چرخ میرسد فریادم - یک یافتنی از او به فریاد دو کون
این هست از آن نیست که ما دانستیم - گر نقش خیال خود ببینی روزی
فریاد کنی که من ز خود بیزارم - گویم به زبان حال و هر یک ذره
فریاد همی کند که من ذره نیم - گر باد دگر ز من خلافی بینی
فریاد مرس به هیچ درماندگیم - روز آمد کز شبت به فریاد رسم
فریاد مرا ز دست فریادرسان - میگفت و همی گریست و انگشت گزان
فریاد من از خوی بد و بار گران - من طالب داد و جمله بیداد از من
فریاد من از جمله و فریاد از من - ای داد که هست جمله بیدار از من
ای من که هزار آه و فریاد از من - ای رفته ز یاران تو به یک گوشه کران
فریاد تو از خوی بد و بار گران - من کاغذهای مصر و بغداد ای جان
کردم پر ز آه و فریاد ای جان - از رنج و ملال ما چه فریاد کنی
آن به که به شکر وصل را شاد کنی - اندر دو جهان دلبر و جانم تو بسی
زیرا که بهر غمیم فریادرسی - ای آنکه تو خون عاشقان آشامی
فریاد ز عاشقی و بیآرامی - در هر دو جهان دلبر و یارم تو بسی
زیرا که به هر غمیم فریاد رسی - بیگاه شده است روز ما را صبح است
فریاد از این ولولهی بیگاهی - فردوسی
- «فریاد» در شاهنامه فردوسی
- همی بر خروشید و فریاد خواند
جهان را سراسر سوی داد خواند - سپاس از جهاندار فریادرس
نگیرد به سختی جز او دست کس - درخشیدن آتش و باد خاست
خروش سواران و فریاد خاست - سوی آسمان سربرآورد راست
ز دادآور آنگاه فریاد خواست - چنین داد پاسخ که من روز و شب
همی برگشایم به فریاد لب - ز هر دو سپه خاست فریاد و غو
فرستاده آمد به نزدیک زو - که در خورد تاج کیان جز تو کس
نبینیم شاها تو فریادرس - کنون گر نباشی تو فریادرس
نبینی بمازندران زنده کس - کجا پادشا دادگر بود و بس
نیازش نیاید بفریادرس - اگر مرگ دادست بیداد چیست
ز داد این همه بانگ و فریاد چیست - چنان دان که دادست و بیداد نیست
چو داد آمدش جای فریاد نیست - چنان باد کاندر جهان جز تو کس
نباشد به هر کار فریادرس - بنالید سودابه و داد خواست
ز شاه جهاندار فریاد خواست - سیاوش به یک روی زان شاد شد
به دیگر پر از درد و فریاد شد - که این را بجایی بریدش که کس
نباشد ورا یار و فریادرس - گرفتند شیون به هر کوهسار
نه فریادرس بود و نه خواستار - بدو گفت کیخسرو اینست و بس
پناهم به یزدان فریادرس - همه واژگونه بود کار دیو
که فریادرس باد گیهان خدیو - ز گیتی نبینم همی یار کس
بجز ایزدم نیست فریادرس - نگر تا که دل را نداری تباه
ز اندیشه و داد فریاد خواه - چراگاه ما بود و فریاد ما
ایا شاه ایران بده داد ما - چو بشنید گفتار فریادخواه
بدرد دل اندر بپیچید شاه - بیاورد گرگین میلاد را
همواز ره را و فریاد را - ز هر سو بباید فرستاد کس
دلاور بزرگان فریادرس - همی رفت هیشوی با او به راه
جهانجوی میرین فریاد خواه - شما از پس پشتها منگرید
مجویید فریاد و سر مشمرید - که من بنده بر دست ایشان تباه
نگردم توی پشت و فریادخواه - نیازش نیابد به چیزی به کس
خورش هست و مردان فریادرس - نهادند پیمان دو جنگی که کس
نباشد بران جنگ فریادرس - به فریاد شد گازر از کار او
همی تیره شد تیز بازار او - فرستاد نزدیک داراب کس
که ای شیردل مرد فریادرس - نبینم همی در جهان یار کس
بجز ایزدم نیست فریادرس - ز خویشان کسی نیست فریادرس
امیدم به پروردگارست و بس - جز از خویشتن را نخواهند بس
کسی را نباشند فریادرس - بدین خواستن باش فریادرس
که فریادرس باشدم دسترس - ز لشکر سراسر برآمد خروش
ز فریاد لشکر بدرید گوش - سوی کید هندی فرستیم کس
که دانش پژوهست و فریادرس - همی برکشید آب چندین ز چاه
تو گشتی پر از رنج و فریادخواه - بدو باشد آباد شهر و سپاه
همان زیردستان فریادخواه - نچستی بداد اندر آزرم کس
چه کهتر چه فرزند فریادرس - ستمدیده را اوست فریادرس
منازید با نازش او به کس - سرای سپنجی نماند به کس
ترا نیکوی باد فریادرس - جهاندارمان باد فریادرس
که تخت بزرگی نماند به کس - فرستادگان آمدندی ز راه
همان زیردستان فریادخواه - برینبر یکی خوبی افزای پس
که باشد ز هر درد فریادرس - ز گیتی به یزدان پناهید و بس
که دارنده اویست و فریادرس - به نزدیک شنگل فرستاد کس
چنین گفت کای شاه فریادرس - برفتند یکسر بایوان شاه
ز بدگوی پردرد و فریادخواه - فرستاد کسری به هر جای کس
که دانندهیی دید و فریادرس - چو بشنید برخاست از پیش شاه
بیامد به نزدیک فریادخواه - ندارد ز شاهان کسی را بکس
چه کهتر بود شاه فریادرس - چوهرمز شنید آن فرستاد کس
به نزدیک گنجور فریادرس - گر ای دون که هرمزد بیداد بود
زمان و زمین زو بفریاد بود - فرستاد نزدیک بهرام کس
که تن را نگه دار و فریاد رس - وز ابر اندران شارستان باد خاست
بهر بر زنی بانگ و فریاد خاست - چو رومی نیابیم فریادرس
به نزدیک خاقان فرستیم کس - به مردی و دانش کجا داشت کس
جهان داورت باد فریاد رس - فرستاده خسرو به شاپور کس
که موسیل راباش فریادرس - نخواهم درین کار یاری ز کس
امیدم به یزدان فریادرس - بشهر اندرون بانگ و فریاد خاست
بهر بر زنی آتش وباد خاست - فرستاد نزد برادرش کس
همان نزد دستور فریادرس - به سختی نبودیم فریادرس
نهان باش و منمای رویت بکس - همه بندهی سیم و زرند و بس
کسی را نباشند فریادرس - چو یزدان بود یار و فریادرس
نیازد به نفرین ما هیچکس - فزون زین نباشد کسی را سپاه
ز لشکر که آمدش فریادخواه - چو هشتاد در پیش و هشتاد پس
پس شمع یاران فریادرس