«اسیر» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «اسیر» در غزلیات حافظ شیرازی
- گدای کوی تو از هشت خلد مستغنیست
اسیر عشق تو از هر دو عالم آزادست - ز شوق روی تو شاها بدین اسیر فراق
همان رسید کز آتش به برگ کاه رسید - شکر آن را که تو در عشرتی ای مرغ چمن
به اسیران قفس مژده گلزار بیار - فلک چو دید سرم را اسیر چنبر عشق
ببست گردن صبرم به ریسمان فراق - برآی ای آفتاب صبح امید
که در دست شب هجران اسیرم - من آدم بهشتیم اما در این سفر
حالی اسیر عشق جوانان مه وشم - حافظ اسیر زلف تو شد از خدا بترس
و از انتصاف آصف جم اقتدار هم - اسیر عشق شدن چاره خلاص من است
ضمیر عاقبت اندیش پیش بینان بین - عمریست تا دلت ز اسیران زلف ماست
غافل ز حفظ جانب یاران خود مشو - بال بگشا و صفیر از شجر طوبی زن
حیف باشد چو تو مرغی که اسیر قفسی - خیال تیغ تو با ما حدیث تشنه و آب است
اسیر خویش گرفتی بکش چنان که تو دانی - سعدی شیرازی
- «اسیر» در غزلیات سعدی شیرازی
- مرا که عزلت عنقا گرفتمی همه عمر
چنان اسیر گرفتی که باز تیهو را - اسیر بند بلا را چه جای سرزنشست
گرت معاونتی دست می دهد دریاب - مطیع امر توام گر دلم بخواهی سوخت
اسیر حکم توام گر تنم بخواهی خست - گر چه تو امیر و ما اسیریم
گر چه تو بزرگ و ما حقیریم - من دگر در خانه ننشینم اسیر و دردمند
خاصه این ساعت که گفتی گل به بازار آمدست - به هر طریق که باشد اسیر دشمن را
توان خرید و نشاید خرید اسیر از دوست - خلاص بخش خدایا همه اسیران را
مگر کسی که اسیر کمند زیباییست - ای پری روی ملک صورت زیباسیرت
هر که با مثل تو انسش نبود انسان نیست - دل مردم دگر کسی نبرد
که دلی نیست کان اسیر تو نیست - بسیار کس شدند اسیر کمند عشق
تنها نه از برای من این شور و شر فتاد - ز درد عشق تو دوشم امید صبح نبود
اسیر عشق چه تاب شب دراز آرد - عجبست اگر توانم که سفر کنم ز دستت
به کجا رود کبوتر که اسیر باز باشد - با آن که اسیران را کشتی و خطا کردی
بر کشته گذر کردن نوع کرمی باشد - گر ایستاد حریفی اسیر عشق بماند
و گر گریخت خیالش به تاختن بکشد - ساربان رخت منه بر شتر و بار مبند
که در این مرحله بیچاره اسیری چندند - هر خم از جعد پریشان تو زندان دلیست
تا نگویی که اسیران کمند تو کمند - در گریز نبستست لیکن از نظرش
کجا روند اسیران که بند بر پایند - به کشتن آمده بود آن که مدعی پنداشت
که رحمتی مگرش بر اسیر می آید - سعدی چو اسیر عشق ماندی
تدبیر تو چیست ترک تدبیر - چون نرود در پی صاحب کمند
آهوی بیچاره به گردن اسیر - عیب کنندم که چند در پی خوبان روی
چون نرود بنده وار هر که برندش اسیر - ما در این شهر غریبیم و در این ملک فقیر
به کمند تو گرفتار و به دام تو اسیر - مه دوهفته اسیرش گرفت و بند نهاد
دو هفته رفت که از وی خبر نیامد بیش - تو آن کمند نداری که من خلاص بیابم
اسیر ماندم و درمان تحملست و تذلل - اسیر بند غمت را به لطف خویش بخوان
که گر به قهر برانی کجا شود مغلول - اگر ملول شوی یا ملامتم گویی
اسیر عشق نیندیشد از ملال و ملام - من از آن روز که دربند توام آزادم
پادشاهم که به دست تو اسیر افتادم - او را خود التفات نبودش به صید من
من خویشتن اسیر کمند نظر شدم - چه جان ها در غمت فرسود و تن ها
نه تنها من اسیر و مستمندم - نه نشاط دوستانم نه فراغ بوستانم
بروید ای رفیقان به سفر که من اسیرم - چون می گذری به خاک شیراز
گو من به فلان زمین اسیرم - خون می رود از چشم اسیران کمندش
یک بار نپرسد که کیانند و کدامان - گرت به گوشه چشمی نظر بود به اسیران
دوای درد من اول که بی گناه بخستی - دل دردمند ما را که اسیر توست یارا
به وصال مرهمی نه چو به انتظار خستی - روی به خاک می نهم گر تو هلاک می کنی
دست به بند می دهم گر تو اسیر می بری - همه دیده ها به سویت نگران حسن رویت
منت آن کمینه مرغم که اسیر دام داری - هر سلطنت که خواهی می کن که دلپذیری
در دست خوبرویان دولت بود اسیری - وصال ما و شما دیر متفق گردد
که من اسیر نیازم تو صاحب نازی - سخنی بگوی با من که چنان اسیر عشقم
که به خویشتن ندارم ز وجودت اشتغالی - سر از کمند تو سعدی به هیچ روی نتابد
اسیر خویش گرفتی بکش چنان که تو دانی - خیام نیشابوری
- «اسیر» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «اسیر» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- جمله به ماه عاشق و ماه اسیر عشق تو
ناله كنان ز درد تو لابه كنان كه ای خدا - بهار آمد بهار آمد رهیده بین اسیران را
به بستان آ به بستان آ ببین خلق نجاتی را - تو اسیر بو و رنگی به مثال نقش سنگی
بجهی چو آب چشمه ز درون سنگ خارا - اسیر شیشه كن آن جنیان دانا را
بریز خون دل آن خونیان صهبا را - شهید گشته به ظاهر حیات گشته به غیب
اسیر در نظر خصم و خسروی به خل - كرم دامن پر از زر كرد و آورد
كه تا وا میخرد هر جا اسیریست - من زارم اسیر ناله زیر
نپرسد روزكی كان زار چونست - در آن زلفین از آن میپیچد این جان
كه دل زنجیر زلفش را اسیرست - هله خامش به خموشیت اسیران برهند
ز خموشانه تو ناطق و خاموش بجست - بس تن اسیر خاك و دلش بر فلك امیر
بس دانه زیر خاك درختش منعش است - یك میر وانما كه تو را او اسیر نیست
یك شیر وانما كه تو را او شكار نیست - چه جای یوسف بس یوسفان اسیر توند
خدای عز و جل كی دهد بدیشانت - اگر مشهور شد شورم خدا داند كه معذورم
كاسیر حكم آن عشقم كه صد طبل و علم دارد - بمیرید بمیرید و زین نفس ببرید
كه این نفس چو بندست و شما همچو اسیرید - چو اسیری به گه حكم به اقرار و گواهی
تن صوفی به گواهی دل اقرار بداند - گر فاضلی و فردی آب خضر نخوردی
هر كو نخورد آبش در مرگ اسیر باشد - هر گلرخی كه بود ز سرما اسیر خاك
بر عشق گرمدار به بازار میرود - نفس به مصرست امیر در تك نیلست اسیر
باش بر او جبرئیل دود برآور ز عود - عجب مدار ز كوری كه نور دیده بجوید
و یا ز چشم اسیری كه اشك غربت بارد - اگر مرا نكشد هجر تو ز من بحلست
اسیر كشته ز غازی چه خونبها خواهد - افزود آتش من آب را خبر ببرید
اسیر میبردم غم ز كافرم بخرید - كه صد هزار اسیرند پیش زنگ از روم
مخنثی چه بود فك آن رقاب كنید - جمله جانهای پاك گشته اسیران خاك
عشق فروریخت زر تا برهاند اسیر - ببین دلی كه نگردد ز جان سپاری سیر
اسیر عشق نگردد ز رنج و خواری سیر - آنك به دل اسیرمش در دل و جان پذیرمش
گر چه گذشت عمر من باز ز سر بگیرمش - چه خواجست این چه خواجست این بنامیزد بنامیزد
هزاران خواجه میزیبد اسیر و بند دیدارش - اسیر درد و حسرت را بده پیغام لاتأسوا
قتول عشق حسنت را از این مقتل به قاتل كش - كان زمردیم ما آفت چشم مار غم
آنك اسیر غم بود حصه اوست وااسف - دیگر خیالی آوری ز اول رباید سروری
آن را اسیر این كنی ای مالك الملك و حشم - گر چه در این شور و شرم غرقه بحر شكرم
گر چه اسیر سفرم تازه به بوی وطنم - ممن عشقم ای صنم نعره عشق می زنم
همچو اسیركان ز غم تا به كی الامان كنم - چون ز بلاد كافری عشق مرا اسیر برد
همچو روان عاشقان صاف و لطیف و سادهام - تا كه اسیر و عاشق آن صنم چو جان شدم
دیو نیم پری نیم از همه چون نهان شدم - با غمزه سرمست تو میریم و اسیریم
با عشق جوان بخت تو پیریم و جوانیم - غلام ماست ازرق پوش گردون
غلام خویشتن را چون اسیریم - چنینیم و چنان و هر چه هستیم
اسیر دام عشق بیامانیم - چند می باشی اسیر این و آن
گر برون آیی از این آنت كنم - گفتم كه بنده آمد گفت این دم تو دام است
من كی شكار دامم من كی اسیر شستم - خوشتر اسیری تو صد بار از امیری
خاصه دمی كه گویی ای خسته دل اسیرم - من آن كسم كه تو نامم نهی نمیدانم
چو من اسیر توام پس امیر میرانم - جز از اسیری و میری مقام دیگر هست
چو من فنا شوم از هر دو كس نفیرانم - چو شب بیاید میر و اسیر محو شوند
اسیر هیچ نداند كه از اسیرانم - نه چو كركس اسیر مرداریم
نه چو لك لك ز حرص مار خوریم - نه بدرم نه بدوزم نه بسازم نه بسوزم
نه اسیر شب و روزم نه گرفتار كسادم - گویند كه هر كی هست در گور اسیر آید
در حقه تنگ آن مشك نگذارد مشك افشان - چون جهان تاریك بینی از سپاه زنگ شب
از اسیران شب هجران كافر یاد كن - ز جهان روح جانها چو اسیر آب و گل شد
تو ز دار حرب گلشان برهان و غارتی كن - ما را اسیر كردی اماره را امیری
ما را امیر گردان او را غلام گردان - ای جان مست مجلس ابرار یشربون
بر گربه اسیر هوا ریش خند كن - جمال خود ز اسیران عشق هیچ مپوش
چو باغ لطف خدایی تو در فراز مكن - گه اسیر چار و پنج گه میان گنج و رنج
سود من بیروی تو بد زیان اندر زیان - اگر در تیر او باشی دوتا همچون كمان گردی
از او شیری كجا آید ز خرگوشی اسیر است او - ز هر چه پر كندم من سبوی تسلیمم
سبو اسیر سقاست چون گریزد از او - بال و پری كه او تو را برد و اسیر دام كرد
بال و پری است عاریت روز وفات ریخته - زهی سلطان زهی نجده سری بخشد به یك سجده
اسیر او شوی بهتر كاسیر نفس مكاره - ای بنده شیر تن هستی تو اسیر تن
دندان خرد بنما نعمت خور همواره - بازرهان جمله اسیران جفا را جز من
تا به جفا هم نكنی در جز بنده نظری - جان و دل فقیر را خسته دل اسیر را
از صدقات حسن خود گنج نیاز میكنی - هر كه اسیر سر بود دانك برون در بود
خاصه كه او بود دوسر هان كه قرابه نشكنی - ایا تبریز اگر سرت شدی محسوس هر حسی
غلام خاك تو سنجر اسیرت كیقبادستی - چگونه میر و سرهنگی كه ننگ صخره و سنگی
چگونه شیر حق باشد اسیر نفس سگساری - عاشق شو و عاشق شو بگذار زحیری
سلطان بچهای آخر تا چند اسیری - آن میر اجل نیست اسیر اجل است او
جز وزر نیامد همه سودای وزیری - ایم هو كی اسیرانه چه باشی
همان سلطان و بارون شو كه بودی - میركی گشته اسیر او گرو كرده كمر
او به پنهانی همیخندد كه ابله میركی - هم تو جان را گاه مسكین و اسیر انداختی
هم تواش سلطان و شاهنشاه و سنجر داشتی - خمش از سخن گزاری تو مگر قدم نداری
تو اگر بزرگواری چه اسیر تنگنایی - صنما تو همچو شیری من اسیر تو چو آهو
به جهان كی دید صیدی كه بترسد از رهایی - بس كن و سحر مكن اول خود را برهان
كه اسیر هوس جادویی و شعبدهای - ظالم جفا كند ز تو ترساندش اسیر
حق با تو آن كند كه تو در حق ما كنی - لیك عنایات حق هست طبق بر طبق
كو برهاند ز دام گر چه اسیر فخی - این مه و خورشید چون دو گاو خراسند
روز چرایی و شب اسیر شیاری - بت خیال تو سازی به پیش بت به نمازی
چو گبر اسیر بتانی چو زن حریف نفاسی - نگین عشق كاسیر ویند دیو و پری
ز دیو تن كی ستاند مگر سلیمانی - تو به خود چه سازی كه اسیر گازی
تو ز خود چه گویی چو ز كه صدایی - تو یكی سبویی چو اسیر جویی
جز جو چه جویی چو ز جو برآیی - ای جان اسیر تنی وی تن حجاب منی
وی سر تو در رسنی وی دل تو در وطنی - مها، بار دیگر نظر كن به چاكر
چنین دان، كاسیری ز كافر خریدی - گر آن جان جان را ندیدی دلا تو
اگر جمله چشمی، اسیر عمایی - «اسیر» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- فردوسی
- «اسیر» در شاهنامه فردوسی
- چو پوشیده رویان ایران سپاه
اسیران شوند از بد کینهخواه - همی رفت با لشکر و خواسته
اسیران و اسپان آراسته - همه گنج تاراج و لشکر اسیر
جوان دولت و بخت برگشت پیر - به دژ در چو آگه شدند از هجیر
که او را گرفتند و بردند اسیر - بتازیم و نزدیک پیران شویم
به تیمار و درد اسیران شویم - همی سر بریدند برنا و پیر
زن و کودک خرد کردند اسیر - همان دختران را ببردند اسیر
چنین کار دشوار آسان مگیر - سران و اسیران که آورده بود
بکشت آن کزو لشکر آزرده بود - سراسر بدوزم جگرشان به تیر
بیارم زن و کودکانشان اسیر - بدین سان دو دخت یکی پادشا
اسیریم در دست ناپارسا - بران رزمگه خسته تنها به تیر
همان خواهرانت ببرده اسیر - کنون گنج تاراج و دستان اسیر
پسر زار کشته به پیکان تیر - زن و کودکان نیز کردند اسیر
بکشتند چندی به شمشیر و تیر - زن و کودک و مرد گردند اسیر
نماند برین بوم برنا و پیر - زن و کودک شهریاران اسیر
وگر کشته خسته به ژوپین و تیر - یکی مرد بد نام او شهرگیر
به دستش زن و شوی گشته اسیر - چون آن پور قیدافه را شهرگیر
بیاورد گریان گرفته اسیر - اسیرم کنون در کف شهرگیر
روان خسته از اختر و تن به تیر - گرفتند زیشان فراوان اسیر
زن و کودک خرد و برنا و پیر - به پیش جهانجوی بردش اسیر
ز دور اردوان را بدید اردشیر - هرانکس که گردد به دستت اسیر
بدین بارگاه آورش ناگزیر - یکی شارستان بود آباد بوم
بپردخت بهر اسیران روم - برآمد خروشیدن داروگیر
ازیشان گرفتند چندی اسیر - ز ایوانش بردند و کردند اسیر
که دانا نبودند و دانشپذیر - چو شد طایر اندر کف او اسیر
بیامد برهنه دوان ناگزیر - از ایران همی برد رومی اسیر
نبود آن یلان را کسی دستگیر - هرانکس که بودند ز آبادبوم
اسیرند سرتاسر اکنون به روم - کنون هرک بردی ز ایران اسیر
همه باز خواهم ز تو ناگزیر - بفرمود تا شد به زندان دبیر
به انقاس بنوشت نام اسیر - زن و کودکانش اسیر تواند
جگر خسته از تیغ و تیر تواند - ز بهر اسیران یکی شهر کرد
جهان را ازان بوم پر بهر کرد - کنام اسیرانش کردند نام
اسیر اندرو یافتی خواب و کام - زن و کودک و مرد بردند اسیر
کس آن رنجها را نبد دستگیر - ز ایرانیان چند بردند اسیر
چه افگنده بر خاک و خسته به تیر - همان موبد موبدان اردشیر
اسیران که بودند برنا و پیر - اسیران و آن خواسته هرچ هست
که از رزمگاه آمدستت بدست - بسی کرد زان نامداران اسیر
بسی کشته شد هم بپیکان و تیر - اسیران وز خواسته هرچ بود
ز سیم و زر و گوهر نابسود - کشد آنک دارد ز ایران اسیر
قباد جهانجوی چون اردشیر - بزرگان ایران که هستند اسیر
قبادست با نامدار اردشیر - اسیران که از بربر آورده بود
ز روم وز هر جای کازرده بود - اسیران رومی که آوردهاند
بسی شیرخواره درو بردهاند - به توقیع گفت آنچه هستند خرد
ز دست اسیران نباید شمرد - زبهرامیان هرک گردد اسیر
به پیش من آرد کسی دستگیر - ز خون سران دشت شد آبگیر
زن و کودکانشان ببردند اسیر - به ایران و را دستگیر آوریم
همه رومیان را اسیر آوریم