«حقیقت» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «حقیقت» در غزلیات حافظ شیرازی
- خم ها همه در جوش و خروشند ز مستی
وان می که در آن جاست حقیقت نه مجاز است - قلندران حقیقت به نیم جو نخرند
قبای اطلس آن کس که از هنر عاریست - از این مرض به حقیقت شفا نخواهم یافت
که از تو درد دل ای جان نمی رسد به علاج - فردا که پیشگاه حقیقت شود پدید
شرمنده ره روی که عمل بر مجاز کرد - گر این نصیحت شاهانه بشنوی حافظ
به شاهراه حقیقت گذر توانی کرد - جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه
چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند - نقشی بر آب می زنم از گریه حالیا
تا کی شود قرین حقیقت مجاز من - گفتند خلایق که تویی یوسف ثانی
چون نیک بدیدم به حقیقت به از آنی - سخنی بی غرض از بنده مخلص بشنو
ای که منظور بزرگان حقیقت بینی - سعدی شیرازی
- «حقیقت» در غزلیات سعدی شیرازی
- دوست نباشد به حقیقت که او
دوست فراموش کند در بلا - همه را دیده به رویت نگرانست ولیکن
خودپرستان ز حقیقت نشناسند هوا را - تو امیر ملک حسنی به حقیقت ای دریغا
اگر التفات بودی به فقیر مستمندت - آدمی را که جان معنی نیست
در حقیقت درخت بی ثمرست - حقیقت آن که نه درخورد اوست جان عزیز
ولیک درخور امکان و اقتدار منست - دریای عشق را به حقیقت کنار نیست
ور هست پیش اهل حقیقت کنار اوست - آن قامتست نی به حقیقت قیامتست
زیرا که رستخیز من اندر قیام اوست - درست ناید از آن مدعی حقیقت عشق
که در مواجهه تیغش زنند و سر خارد - که گفت من خبری دارم از حقیقت عشق
دروغ گفت گر از خویشتن خبر دارد - هر کو سر پیوند تو دارد به حقیقت
دست از همه چیز و همه کس درگسلاند - گر سرت مست کند بوی حقیقت روزی
اندرونت به گل و لاله و ریحان نرود - از همه باشد به حقیقت گزیر
وز تو نباشد که نداری نظیر - هر که دیدار دوست می طلبد
دوستی را حقیقتست و مجاز - من غلام توام از روی حقیقت لیکن
با وجودت نتوان گفت که من خود هستم - مرا به منظر خوبان اگر نباشد میل
درست شد به حقیقت که نقش دیوارم - گر به رخسار چو ماهت صنما می نگرم
به حقیقت اثر لطف خدا می نگرم - در سرو رسیدست ولیکن به حقیقت
از سرو گذشتست که سیمین بدنست آن - من آدمی به جمالت نه دیدم و نه شنیدم
اگر گلی به حقیقت عجین آب حیاتی - غم و اندیشه در آن دایره هرگز نرود
به حقیقت که تو چون نقطه میانش باشی - در سر کار تو کردم دل و دین با همه دانش
مرغ زیرک به حقیقت منم امروز و تو دامی - تو را که در نظر آمد جمال طلعت خویش
حقیقتست که دیگر نظر به ما نکنی - چه خبر دارد از حقیقت عشق
پای بند هوای نفسانی - اول چنین نبودی باری حقیقتی شد
دی حظ نفس بودی امروز قوت جانی - ندانمت به حقیقت که در جهان به که مانی
جهان و هر چه در او هست صورتند و تو جانی - هر چه در حسن تو گویند چنانی به حقیقت
عیبت آنست که با ما به ارادت نه چنانی - ای که نیازموده ای صورت حال بی دلان
عشق حقیقتست اگر حمل مجاز می کنی - خود کشته ابروی توام من به حقیقت
گر کشتنیم بازبفرمای به ابروی - خیام نیشابوری
- «حقیقت» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «حقیقت» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- اصل حقیقت وفا سر خلاصه رضا
خواجه روح شمس دین بود صفای نفس ما - هر كه را نیست نمك گر چه نماید خدمت
خدمت او به حقیقت همه زرقست و ریا - اگر نمود به ظاهر كه عشق زاد ز من
همیبدان به حقیقت كه عشق زاد مرا - نمیگویم كه در تقدیر شه بود
حقیقت بود و صد چندین فزونست - خیال روی شه را سجده میكن
خیال شه حقیقت را وزیرست - عقل و عشق و معرفت شد نردبان بام حق
لیك حق را در حقیقت نردبانی دیگرست - این جهان و آن جهان یك گوهر است
در حقیقت كفر و دین و كیش نیست - جان سوی جسم آمد و تن سوی جان نرفت
وان سو كه تیر رفت حقیقت كمان نرفت - علاقه را چو ببرد به مرگ و بازپرد
حقیقت و سر هر چیز را ببیند چیست - نماید ساكن و جنبان نه جنبانست و نه ساكن
نماید در مكان لیكن حقیقت بیمكان باشد - هر آنك از عشق بگریزد حقیقت خون خود ریزد
كجا خورشید را هرگز ز مرغ شب غروب آمد - اندر سفرش بشد حقیقت
كو بیتو همه مجاز آمد - همچو شیران بدرانند و به لب میخندند
دشمن همدگرند و به حقیقت یارند - در دل مقام سازد همچون خیال آن كس
كاندر ره حقیقت ترك خیال گیرد - ستایشت به حقیقت ستایش خویش است
كه آفتاب ستا چشم خویش را بستود - چون حقیقت نهفته در خمشیست
ترك گفت مجاز باید كرد - شربتی دادش از حقیقت عشق
جمله اخلاصها از او برمید - هین دهان بربند و خامش كن از این پس چون صدف
كاین زیانت در حقیقت خصم جانست ای پسر - این فلك هست سطرلاب و حقیقت عشقست
هر چه گوییم از این گوش سوی معنی دار - كفر دان در طریقت جهل دان در حقیقت
جز تماشای رویت پیشه و كار دیگر - ای صد محال از قوتش گشته حقیقت عین حال
ما كان فی الدارین قط و الله مثل ذالقدم - مپرسید مپرسید ز احوال حقیقت
كه ما باده پرستیم نه پیمانه شماریم - تو مسافر شدهای تا كه مگر سود كنی
من از این سود حقیقت به مگر می نروم - همه سعادت بینم چو سوی نحس روم
همه حقیقت گردد اگر مجاز كنم - ای بیخیال روی تو جمله حقیقتها خیال
ای بیتو جان اندر تنم چون مردهای اندر كفن - زن آن باشد كه رنگ و بو بود او را ره و قبله
حقیقت نفس امارهست زن در بنیت انسان - در خرابات حقیقت پیش مستان خراب
در چنان صافی نبینی درد و خس و انساب كو - تخییلها را آن صمد روزی حقیقتها كند
تا دررسد در زندگی اشكال گمراه آمده - در حقیقت صد جهان بودی نبودی یك كسی
دوش دیدم آن جهان بر این جهان بگریسته - گاه مجاز بنده را حق و حقیقتی دهی
و آنك حقیقتی بود هزل و مجاز میكنی - چو باغ حسن شه دیدم حقیقت شد بدانستم
كه هم شه باغبانستی و هم شه باغ جانستی - بصیرت را بصیرت تو حقیقت را حقیقت تو
تو نور نور اسراری تو روح روح را جانی - گر كوكبه شاه حقیقت بنمودی
این كوس سلاطین بر تو چون جرسستی - تا كشف شود ز ناله تو
چیزی ز حقیقت خدایی - ناله بخشی خستگان را تا بدان ساكن شوند
چون حقیقت بنگرم در درد ما نالان تویی - ز شراب چون عقیقت شكفد گل حقیقت
كه حیات مرغ زاری و بهار مرغزاری - هله ای دلی كه خفته تو به زیر ظل مایی
شب و روز در نمازی به حقیقت و غزالی - بس كن این گفت خیال است مشو وقف خیال
چونك هستت به حقیقت نظر و دسترسی - از حقیقت خبرت نیست كه چون خواهد بود
تو بدان علم و هنر قوصره ابلیسی - هر كسی كه متلاشی شود و محو ز خویش
به سوی او كند از عین حقیقت نظری - از ما مجوی جانا اسرار این حقیقت
زیرا كه غرق غرقم از نكته مجازی - اندر قمارخانه چون آمدی به بازی
كارت شود حقیقت هر چند تو مجازی - ور عارفی حقیقت معروف جان منم
ور كاهلی چنان شوی از من كه برپری - حقیقت این شكم از آزپر نخواهد شد
اگر به ملك همه عالمش بینباری - به نو نو هلالی به نو نو خیالی
رسد تا نماند حقیقت نهانی - «حقیقت» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- از ذکر بسی نور فزاید مه را
در راه حقیقت آورد گمره را - نتوان به گمان دشمن از دوست برید
نتوان به خیالی ز حقیقت برخاست - پرسیدم از آن کسی که برهان داند
کان کیست که او حقیقت جان داند - بفرست شراب کاندلشدگان
نه مست حقیقتند و نی هشیارند - ای جان سماع و روزه و حج و نماز
وی از تو حقیقت شده بازی و مجاز - تا در نزنی بهر چه داری آتش
هرگز نشود حقیقت وقت تو خوش - اسرار حقیقت نشود حل به سال
نی نیز به درباختن حشمت و مال - بر زلف تو گر دست درازی کردم
والله که حقیقت نه مجازی کردم - در دیدهی ما نگر جمال حق بین
کاین عین حقیقت است و انوار یقین - نی حق نه حقیقت نه شریعت نه یقین
اندر دو جهان کرا بود زهرهی این - ای طالب دنیا تو یکی مزدوری
وی عاشق خلد ازین حقیقت دوری