«مرو» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «مرو» در غزلیات حافظ شیرازی
- به بال و پر مرو از ره که تیر پرتابی
هوا گرفت زمانی ولی به خاک نشست - مرو به خانه ارباب بی مروت دهر
که گنج عافیتت در سرای خویشتن است - به مهلتی که سپهرت دهد ز راه مرو
تو را که گفت که این زال ترک دستان گفت - به ناامیدی از این در مرو بزن فالی
بود که قرعه دولت به نام ما افتد - بیا به میکده و چهره ارغوانی کن
مرو به صومعه کان جا سیاه کارانند - از ره مرو به عشوه دنیا که این عجوز
مکاره می نشیند و محتاله می رود - مرو به خواب که حافظ به بارگاه قبول
ز ورد نیم شب و درس صبحگاه رسید - مرو چو بخت من ای چشم مست یار به خواب
که در پی است ز هر سویت آه بیداری - سعدی شیرازی
- «مرو» در غزلیات سعدی شیرازی
- سعدی چو جورش می بری نزدیک او دیگر مرو
ای بی بصر من می روم او می کشد قلاب را - سعدی نگفتمت که مرو در کمند عشق
تیر نظر بیفکند افراسیاب را - هر که در آتش عشقش نبود طاقت سوز
گو به نزدیک مرو کآفت پروانه پرست - نی نی ای باد مرو حال من خسته مگوی
تا غباری ننشیند به دل خرم دوست - ای خواجه به کوی دلستانان
زنهار مرو که ره به در نیست - ای که گفتی مرو اندر پی خون خواره خویش
با کسی گوی که در دست عنانی دارد - مرو هر سوی و هر جاگه که مسکینان نیند آگه
نمی بیند کست ناگه که او شیدا نمی باشد - ای که گفتی مرو اندر پی خوبان سعدی
چند گویی مگس از پیش شکر می نرود - مرو ای دوست که ما بی تو نخواهیم نشست
مبر ای یار که ما از تو نخواهیم برید - مرو به خواب که خوابت ز چشم برباید
گرت مشاهده خویش در خیال آید - سعدیا با تو نگفتم که مرو در پی دل
نروم باز گر این بار که رفتم جستم - ای که مهار می کشی صبر کن و سبک مرو
کز طرفی تو می کشی وز طرفی سلاسلم - گر بزنی به خنجرم کز پی او دگر مرو
نعره شوق می زنم تا رمقیست در تنم - سعدیا در قفای دوست مرو
چه کنم می برد به اکراهم - چند نصیحتم کنی کز پی نیکوان مرو
چون نروم که بیخودم شوق همی برد کشان - بی رخت چشم ندارم که جهانی بینم
به دو چشمت که ز چشمم مرو ای بینایی - ای که گفتی مرو اندر پی خوبان زمانه
ما کجاییم در این بحر تفکر تو کجایی - تو را که زلف و بناگوش و خد و قد اینست
مرو به باغ که در خانه بوستان داری - ای که نصیحتم کنی کز پی او دگر مرو
در نظر سبکتکین عیب ایاز می کنی - مولوی
- «مرو» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- ای ساربان با قافله مگذر مرو زین مرحله
اشتر بخوابان هین هله نه از بهر من بهر خدا - ای علم عالم نو پیش تو هر عقل گرو
گاه میا گاه مرو خیز به یك بار بیا - دور مرو سفر مجو پیش تو است ماه تو
نعره مزن كه زیر لب میشنود ز تو دعا - از این سو میكشانندت و زان سو میكشانندت
مرو ای ناب با دردی بپر زین درد رو بالا - گر هست دلش خارا مگریز و مرو یارا
كاول بكشد ما را و آخر بكشد ما را - تا چند تو پس روی به پیش آ
در كفر مرو به سوی كیش آ - به جو چه گویم كای جو مرو چه جنگ كنم
برو بگو تو به دریا مجوش ای دریا - هم برو از جا و هم از جا مرو
جا ز كجا حضرت بیجا كجا - به جان تو كه مرو از میان كار مخسب
ز عمر یك شب كم گیر و زنده دار مخسب - گر بگویی پس روم نی پس مرو
ور بگویی پیش نی ره پیش نیست - نی غلطم در طلب جان جان
پیش میا پس به مرو دور نیست - در این بازار عطاران مرو هر سو چو بیكاران
به دكان كسی بنشین كه در دكان شكر دارد - در اگر بر تو ببندد مرو و صبر كن آن جا
ز پس صبر تو را او به سر صدر نشاند - بس كن از این امر و نهی بین كه تو نفس حرون
چونش بگویی مرو لنگ بتر میرود - دلا بخسب ز فكرت كه فكر دام دل آمد
مرو بجز كه مجرد بر خدا كه نشاید - نگفتمت مرو آن جا كه مبتلات كنند
كه سخت دست درازند بسته پات كنند - مكن یار مكن یار مرو ای مه عیار
رخ فرخ خود را مپوشان به یكی بار - طبیبی بلك تو عیسی وقتی
مرو ما را چنین بیمار مگذار - مشتاب مرو كه كیمیایی
تا مس بچرد ز كیمیا سیر - برشو از گرمابه و گلخن مرو
جامه كن دربنگر آن نقش و نگار - سر ز خدا تافتی هیچ رهی یافتی
جانب ره بازگرد یاوه مرو خیر خیر - ز گازران مگریز و به زیر ابر مرو
كه ابر را و تو را من درآورم به نیاز - من توام تو منی ای دوست مرو از بر خویش
خویش را غیر مینگار و مران از در خویش - در میان خون هر مسكین مرو
جز قباد و شاه خاقان را مكش - در خواب بیسو می روی در كوی بیكو می روی
شش سو مرو وز سو مگو چون غیر سو آموختم - گفت مرا دولت نو راه مرو رنجه مشو
زانك من از لطف و كرم سوی تو آینده شدم - پرده مكن پرده مدر در سپس پرده مرو
راه بده راه بده یا تو برون آ ز حرم - یك نفسی عنان بكش تیز مرو ز پیش من
تا بفروزد این دلم تا به تو سیر بنگرم - سخت دلم همیطپد یك نفسی قرار كن
خون ز دو دیده می چكد تیز مرو ز منظرم - مرا گویی مرو شپشپ كه حرمت را زیان دارد
ز حرمت عار می دارم از آن بر عار می گردم - مرا گوید مرو هر سو تو استادی بیا این سو
كه من آن سوی بیسو را نمیدانم نمیدانم - گر از عقبات روح جستی
مستانه مرو كه در كمینیم - نگفتمت مرو آن جا كه آشنات منم
در این سراب فنا چشمه حیات منم - نگفتمت كه منم بحر و تو یكی ماهی
مرو به خشك كه دریای باصفات منم - بیا بیا درویش من درویش من مرو مرو از پیش من از پیش من
تویی تویی هم كیش من هم كیش من تویی تویی هم خویش من هم خویش من - چون می روی بیمن مرو ای جان جان بیتن مرو
وز چشم من بیرون مشو ای شعله تابان من - خاشاك اگر گردان بود از موج جان از جا مرو
سرنای خود را گفته تو من دم زنم تو دم مزن - ای دل مرو در خون من در اشك چون جیحون من
نشنیدهای شب تا سحر آن نالههای زار من - چون می روی بیمن مرو ای جان جان بیتن مرو
وز چشم من بیرون مشو ای مشعله تابان من - آن سو مرو این سو بیا ای گلبن خندان من
ای عقل عقل عقل من ای جان جان جان من - گفت بنه تو نیش را تازه مكن تو ریش را
خواب بكن تو خویش را خواب مرو حسام دین - اگر پاكی و ناپاكی مرو زین خانهای زاكی
گناهی نیست در عالم تو را ای بنده چون رفتن - مرو زین خانه ای مجنون كه خون گریی ز هجران خون
چو دستی را فروبری عجایب نیست خون رفتن - بیا بیا و بازآ به صلح سوی خانه
مرو مرو ز پیشم كتف چنین مجنبان - مرو هر سو به سوی بیسویی رو
كه هر مسكین بدان سو یافت مسكن - دیر آمدهای مرو شتابان
ای رفتن تو چو رفتن جان - از ما مرو ای چراغ روشن
تا زنده شود هزار چون من - دیده بگشا زین سپس با دیده مردم مرو
كان فلانت گبر گوید وان فلانت مرد دین - چون سمندر در دل آتش مرو
وز مری تو خویش را رسوا مكن - از ما مدزد خویش به بیگانگان مرو
دزدیده سوی غیر نظر میكنی مكن - راه قنق را گرفت غیرت و گفتش مرو
جمله افق را گرفت ابر شكرریز من - مكن مكن كه روا نیست بیگنه كشتن
مرو مرو كه چراغی و دیده روشن - مجهول مرو با غول مرو
زنهار سفر با قافله كن - چو فتادی به چاه و گو كه ببخشید جان نو
به سوی او بیا مرو مكن انكار یاد كن - بس كن گستاخ مرو هین خموش
پیش شهنشاه نهان دان من - هیچ حسود از پی كس نیك نگوید صنما
آنج سزد از كرم دوست به پیش آر و مرو - همچو خسان هر نفسی خویش به هر باد مده
وسوسهها را بزن آتش تو به یك بار و مرو - روشنی خانه تویی خانه بمگذار و مرو
عشرت چون شكر ما را تو نگهدار و مرو - عشوه دهد دشمن من عشوه او را مشنو
جان و دلم را به غم و غصه بمسپار و مرو - دشمن ما را و تو را بهر خدا شاد مكن
حیله دشمن مشنو دوست میازار و مرو - مرو ای یوسف خوبان ز پیش چشم یعقوبان
شب قدری كن این شب را چراغ بیت احزان شو - در آن دریا مرو بیامر دریا
نمیترسی برای تو ضمان كو - در خم چوگانت میتازم چو چشمت با من است
همچنین در من نگر بیمن مران بیمن مرو - ای فلك بیمن مگرد و ای قمر بیمن متاب
ای زمین بیمن مروی و ای زمان بیمن مرو - چون حریف شاه باشی ای طرب بیمن منوش
چون به بام شه روی ای پاسبان بیمن مرو - این جهان با تو خوش است و آن جهان با تو خوش است
این جهان بیمن مباش و آن جهان بیمن مرو - وای آن كس كو در این ره بینشان تو رود
چو نشان من تویی ای بینشان بیمن مرو - ای عیان بیمن مدان و ای زبان بیمن مخوان
ای نظر بیمن مبین و ای روان بیمن مرو - وای آن كو اندر این ره میرود بیدانشی
دانش راهم تویی ای راه دان بیمن مرو - شب ز نور ماه روی خویش را بیند سپید
من شبم تو ماه من بر آسمان بیمن مرو - دیگرانت عشق میخوانند و من سلطان عشق
ای تو بالاتر ز وهم این و آن بیمن مرو - خار ایمن گشت ز آتش در پناه لطف گل
تو گلی من خار تو در گلستان بیمن مرو - خوش خرامان میروی ای جان جان بیمن مرو
ای حیات دوستان در بوستان بیمن مرو - هجر خویشم منما هجر تو بس سنگ دل است
ای شده لعل ز تو سنگ بدخشان تو مرو - آفتاب و فلك اندر كنف سایه توست
گر رود این فلك و اختر تابان تو مرو - كی بود ذره كه گوید تو مرو ای خورشید
كی بود بنده كه گوید به تو سلطان تو مرو - ای كه درد سخنت صافتر از طبع لطیف
گر رود صفوت این طبع سخندان تو مرو - لیك تو آب حیاتی همه خلقان ماهی
از كمال كرم و رحمت و احسان تو مرو - اهل ایمان همه در خوف دم خاتمتند
خوفم از رفتن توست ای شه ایمان تو مرو - هست طومار دل من به درازی ابد
برنوشته ز سرش تا سوی پایان تو مرو - تو مرو گر بروی جان مرا با خود بر
ور مرا مینبری با خود از این خوان تو مرو - گر نترسم ز ملال تو بخوانم صد بیت
كه ز صد بهتر وز هجده هزاران تو مرو - با تو هر جزو جهان باغچه و بستان است
در خزان گر برود رونق بستان تو مرو - گر رود دیده و عقل و خرد و جان تو مرو
كه مرا دیدن تو بهتر از ایشان تو مرو - همه سرسبزی جان تو ز اقبال دل است
هله چون سبزه و چون بید مرو زین لب جو - تو یقین دار كه بیتو نفسی جان نزید
در احسان بگشا و پس دیوار مرو - هله موسی زمان گرد برآر از دریا
دل فرعون مجو جانب انكار مرو - هله سرنای توام مست نواهای توام
مشكن چنگ طرب را مسكل تار مرو - همه رندان و حریفان و بتان جمع شدند
وقت كار است بیا كار كن از كار مرو - هله ای شاه مپیچان سر و دستار مرو
هله ای ماه كه نغزت رخ و رخسار مرو - هله عیسی قران صحت رنجور گران
از برای دو سه ترسا سوی زنار مرو - هله مخمور چه نالی بر مخمور دگر
پهلوی خم بنشین از بر خمار مرو - هله باقی غزل را ز شهنشاه بجوی
همگی گوش شو اكنون سوی گفتار مرو - در همه روی زمین چشم و دل باز كه راست
مكن آزار مكن جانب اغیار مرو - هله ای شاهد جان خواجه جانهای شهان
شیوه كن لب بگز و غبغبه افشار مرو - هله جان بخش بیا ای صدقات تو حیات
به از این خیر نباشد بجز این كار مرو - مبر از یار مبر خانه اسرار مسوز
گل و گلزار مكن جانب هر خار مرو - هله صدیق زمانی به تو ختم است وفا
جز سوی احمد بگزیده مختار مرو - خاتم حسن و جمالی هله ای یوسف دهر
سوی مكاری اخوان ستمكار مرو - مكن ای یار ستیزه دغل و جنگ مجوی
هله آن بار برفتی مكن این بار مرو - جبرئیل كرمی سدره مقام و وطنت
همچو مرغان زمین بر سر شخسار مرو - هله دیدار مهل برمگزین فكر و خیال
از عیان سر مكشان در پی آثار مرو - بنده و چاكر و پرورده و مولای توایم
ای دل و دین و حیات خوش ناچار مرو - ای بكرده رخت عشاقان گرو
خون مریز این عاشقان را و مرو - آب حیوان نه كه در تاریكی است
بطلب در شب و مشتاب مرو - شب روان فلكی پرنورند
تو هم از صحبت اصحاب مرو - شمع بیدار نه در طشت زر است
به زمین در تو چو سیماب مرو - شب روان را بنماید مه رو
منتظر شو شب مهتاب مرو - به حریفان بنشین خواب مرو
همچو ماهی به تك آب مرو - همچو دریا همه شب جوشان باش
نی پراكنده چو سیلاب مرو - پند نگار خود شنو از بر او برون مرو
ای دل و دیده دیدهای ای دل و دیده من او - رو رو دلا با قافله تنها مرو در مرحله
زیرا كه زاید فتنهها این روزگار حامله - هم تو تویی هم تو منم هیچ مرو از وطنم
مرغ تویی چوژه منم چوزه به هر خاد مده - همچو خران به كاه و جو نیست روا چنین مرو
بر فقرا تو درنگر زر صدقات ریخته - به خواب كن همه را طاق شو از این جفتان
به سوی طاق و رواقش مرو به شب جفته - گفتم مها در ما نگر در چشم چون دریا نگر
آن جا مرو این جا نگر گفتا كه خه سودا نگر - خیره میا خیره مرو جانب بازار جهان
ز آنك در این بیع و شری این ندهی آن نبری - بیا ای شاه یغمایی مرو هر جا كه ما رایی
اگر بر دیگران تلخی به نزد ما چو حلوایی - بیرون مرو ای خواجه زین صورت دیباچه
این جاست تماشاها تو مرد تماشایی - مرو بر بوی پیراهان یوسف
كه چون یعقوب ماتم دار گشتی - ای دل تو مرو سوی خرابات
هر چند قلندر جهانی - ور ز آنك روی مرو تو با خویش
درپوش نشان بینشانی - نادیده مكن چو دیدهای تو
بیگانه مرو چو آشنایی - صورت او چون عصا و باطن او اژدها
چون نهای موسی مرو بر اژدهای قاهری - چون تو در بلخی روان شو سوی بغداد ای پدر
تا به هر دم دورتر باشی ز مرو و از هری - مهلتم ده خوش به خوش از سر مرو
صبر كن تا سر بخارم اندكی - هین خمش كن كژ مرو فرزین نهای
كی چو فرزین كژ رود فرزانهای - ای رخ تو چون قمر تك مرو آهسته تر
تا نخلد شاخ گل سینه نیلوفری - مرو مرو چه سبب زود زود میبروی
بگو بگو كه چرا دیر دیر میآیی - تماشا مرو نك تماشا تویی
جهان و نهان و هویدا تویی - مرو زیر و ما را ز بالا مگیر
به پستی بمنشین كه بالا تویی - ز هر باد چون كاه از جا مرو
كه چون كوه در مرتبت محكمی - چون در حضری بربند دهان
در ذكر مرو چون در حضری - خشم مرو خواجه! پشیمان شوی
جمع نشین، ورنه پریشان شوی - طیره مشو خیره مرو زین چمن
ورنه چو جغدان سوی ویران شوی - ای نقش خیال شهرهیاری
از دیدهی ما مرو تو، باری - «مرو» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- امروز مرو از برم ای یار بساز
ای گلبن صد برگ بدین خار بساز - لب میگزدش عقل که گستاخ مرو
گرچه در رحمت است زحمت ببریم - هم منزل عشق و هم رهت میبینم
در بنده و در مرو شهت میبینم - در باغ چو آمدی سوی خار مرو
جز با گل و یاسمین و نسرین منشین - ای جان جهان به حق احسانت مرو
مستم مستم ز شیر پستانت مرو - اندر قفسم شکر می افشان و مرو
ای طوطی جان زین شکرستانت مرو - انگور عدم بدی شرابت کردند
واپس مرو ای شراب انگور مشو - بر آتش چو دیک تو خود را میجو
میجوش تو خودبخود مرو بر هر سو - گر جمله برفتند نگارا تو مرو
ای مونس و غمگسار ما را تو مرو - پرمیکن و می ده و همی خند چو قند
ای ساقی خوب عالم آرا تو مرو - گه در دل ما نشین چو اسرار و مرو
گه بر سر ما نشین چو دستار و مرو - گفتی که چو دل زود روم زود آیم
عشوه مده ای دلبر عیار و مرو - اندر ره فقر بد مرو تا نرود
مردانه درآ که زندگانی بینی - مردانه درآ مرو تو زود ای ساقی
کاندر ازل آنچه هست بود ای ساقی - فردوسی
- «مرو» در شاهنامه فردوسی
- ز یک روی گیتی مرو را سپرد
ببوسید روی زمین مرد گرد - به مرو و نشاپور و بلخ و هری
فرستاد بر هر سویی لشکری - نرفتم که گفتند ز ایدر مرو
بمان تا بسیچد جهاندار نو - مرو پیش او جز به دیوانگی
مگردان زبان جز به بیگانگی - بگفتم که سوی کلات و چرم
مرو گر فشانند بر سر درم - ورا غول خوانند شاهان به نام
به روز جوانی مرو پیش دام - نباشی بسنده تو با پیلتن
از ایدر مرو بی یکی انجمن - یکی پیر بد نامش آزاد سرو
که با احمد سهل بودی به مرو - کنون بازگردم به گفتار سرو
فروزندهی سهل ماهان به مرو - چو من با سپاه اندرآیم به مرو
کنم روی کشور چو پر تذرو - به مرو آیم و زاستر نگذرم
نخواهم که رنج آید از لشکرم - به مرو اندر آورد خاقان سپاه
جهان شد ز گرد سواران سیاه - به مرو اندرون بانگ چنگ و رباب
کسی را نبد جای آرام و خواب - سپهبد ز کشمیهن آمد به مرو
شد از تاختن چارپایان چو غرو - به مرو اندر از چینیان کس نماند
بکشتند وز جنگیان بس نماند - بدینسان بیامد به نزدیک مرو
نپرد بدان گونه پران تذرو - بیاسود در مرو بهرامگور
چو آسوده شد شاه و جنگی ستور - بیاراست لشکر چو پر تذرو
بیامد ز زاولستان سوی مرو - من اینک به مرو آمدم کینهخواه
نماند به هیتالیان تاج و گاه - همه بازخواهم به شمشیر کین
بخ مرو آورم خاک توران زمین - یکی از ردان نامش آزادسرو
ز درگاه کسری بیامد به مرو - بیامد همه گرد مرو او بجست
یکی موبدی دید بازند و است - برفتند هر دو برابر ز مرو
خرامان چو زیر گل اندر تذرو - برفتم ز درگاه شاها به مرو
بگشتم چو اندر گلستان تذرو - به مادر چنین گفت پرمایه گو
کزین پرسش اندر زمانه مرو - دگر گفت انوشه بدی سال و ماه
به مرو اندرون پهلوان سپاه - ازان کس که بستد بدو بازده
ازان پس به مرو اندر آواز ده - بدو گفت کامروز ز ایدر مرو
که خوالیگری یافتستیم نو - وزین روی تا مرو لشکر کشید
شد از گرد لشکر زمین ناپدید - بدو گفت موسیل زایدر مرو
که آگاهی آید تو را نوبنو - ببالید و آمدش هنگام شوی
یکی خویش بد مرو را نامجوی - همان کشته رانیز بردار کرد
بران دار بر مرو را خوار کرد - مرو را گهر داد و دینار داد
گرانمایه یاقوت بسیار داد - همیگفت هرکس کز ایدر مرو
زرفتن کهن گردد این روز نو - وزان روی بهرام شد تا به مرو
بیاراست لشکر چو پر تذرو - نگه دار از آن ماه بهرام روز
برو تا در مرو گیتی فروز - قلون بستد آن مهر وت ازان چو غرو
بیامد ز شهر کشان تا به مرو - همیرفت برسان قمری ز سرو
بیامد برادرش تازان به مرو - فراوان فرستاده را هدیه داد
جهاندیده از مرو برگشت شاد - ازیشان یکی گورستان کن به مرو
که گردد زمین همچو پر تذرو - بدان مرزبانان خاقان چه کرد
که در مرو زیشان برآورد گرد - جهاندار چون کرد آهنگ مرو
به ماهوی سوری کنارنگ مرو - به مرو اندرون ساز جنگ آورد
مگر گنج ایران به چنگ آورد - سپاه از بخارا چوپران تذرو
بیامد به یک هفته تا شهر مرو - چه گفت آن گرانمایه دهقان مرو
که به نهفت بالای آن زاد سرو - به مرو اندرون رزم کردم سه روز
چهارم چو بفروخت گیتی فروز - به مرو اندرون بود لشکر دوماه
به خوبی نکرد ایچ برمانگاه - بیاوردم از مرو چندان بنه
بشد یزدگرد از میان یک تنه