زن، زندگی، آزادی
«دریغ» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «دریغ» در غزلیات حافظ شیرازی
- قدم دریغ مدار از جنازه حافظ
که گر چه غرق گناه است می رود به بهشت - همچو حافظ همه شب ناله و زاری کردیم
کای دریغا به وداعش نرسیدیم و برفت - راز حافظ بعد از این ناگفته ماند
ای دریغا رازداران یاد باد - گذشت بر من مسکین و با رقیبان گفت
دریغ حافظ مسکین من چه جانی داد - زر از بهای می اکنون چو گل دریغ مدار
که عقل کل به صدت عیب متهم دارد - شهنشاه مظفر فر شجاع ملک و دین منصور
که جود بی دریغش خنده بر ابر بهاران زد - دریغ قافله عمر کان چنان رفتند
که گردشان به هوای دیار ما نرسد - دریغ و درد که در جست و جوی گنج حضور
بسی شدم به گدایی بر کرام و نشد - ز من چو باد صبا بوی خود دریغ مدار
چرا که بی سر زلف توام به سر نرود - مکارم تو به آفاق می برد شاعر
از او وظیفه و زاد سفر دریغ مدار - صبا ز منزل جانان گذر دریغ مدار
وز او به عاشق بی دل خبر دریغ مدار - چو ذکر خیر طلب می کنی سخن این است
که در بهای سخن سیم و زر دریغ مدار - به شکر آن که شکفتی به کام بخت ای گل
نسیم وصل ز مرغ سحر دریغ مدار - غبار غم برود حال خوش شود حافظ
تو آب دیده از این رهگذر دریغ مدار - حریف عشق تو بودم چو ماه نو بودی
کنون که ماه تمامی نظر دریغ مدار - جهان و هر چه در او هست سهل و مختصر است
ز اهل معرفت این مختصر دریغ مدار - کنون که چشمه قند است لعل نوشینت
سخن بگوی و ز طوطی شکر دریغ مدار - در لب تشنه ما بین و مدار آب دریغ
بر سر کشته خویش آی و ز خاکش برگیر - دریغ مدت عمرم که بر امید وصال
به سر رسید و نیامد به سر زمان فراق - دریغ و درد که تا این زمان ندانستم
که کیمیای سعادت رفیق بود رفیق - برو به هر چه تو داری بخور دریغ مخور
که بی دریغ زند روزگار تیغ هلاک - عیان نشد که چرا آمدم کجا رفتم
دریغ و درد که غافل ز کار خویشتنم - همایی چون تو عالی قدر حرص استخوان تا کی
دریغ آن سایه همت که بر نااهل افکندی - به رخ چو مهر فلک بی نظیر آفاق است
به دل دریغ که یک ذره مهربان بودی - سینه مالامال درد است ای دریغا مرهمی
دل ز تنهایی به جان آمد خدا را همدمی - دریغا عیش شبگیری که در خواب سحر بگذشت
ندانی قدر وقت ای دل مگر وقتی که درمانی - سعدی شیرازی
- «دریغ» در غزلیات سعدی شیرازی
- به چشم های تو کان چشم کز تو برگیرند
دریغ باشد بر ماه آسمان انداخت - تو امیر ملک حسنی به حقیقت ای دریغا
اگر التفات بودی به فقیر مستمندت - چه دل ها بردی ای ساقی به ساق فتنه انگیزت
دریغا بوسه چندی بر زنخدان دلاویزت - خوشست نام تو بردن ولی دریغ بود
در این سخن که بخواهند برد دست به دست - گر بزنندم به تیغ در نظرش بی دریغ
دیدن او یک نظر صد چو منش خونبهاست - به یادگار کسی دامن نسیم صبا
گرفته ایم و دریغا که باد در چنگست - قوی به چنگ من افتاده بود دامن وصل
ولی دریغ که دولت به تیزچنگی نیست - بخت و رای و زور و زر بودم دریغ
کاندر این غم هر چهار از دست رفت - دریغ پای که بر خاک می نهد معشوق
چرا نه بر سر و بر چشم ما گذر دارد - ترسم که نمانم من از این رنج دریغا
کاندر دل من حسرت روی تو بماند - سحرست چشم و زلف و بناگوششان دریغ
کاین مؤمنان به سحر چنین بگرویده اند - به تیغ اگر بزنی بی دریغ و برگردی
چو روی باز کنی دوستی ز سر گیرند - اگر نصیب نبخشی نظر دریغ مدار
شکرفروش چنین ظلم بر مگس نکند - جانم دریغ نیست ولیکن دل ضعیف
صندوق سر توست نخواهم که بشکنند - به تیغ اگر بزنی بی دریغ و برگردی
چو روی باز کنی بازت احترام کنند - مویی چنین دریغ نباشد گره زدن
بگذار تا کنار و برت مشک بو بود - گر من فدای جان تو گردم دریغ نیست
بسیار سر که در سر مهر و وفا رود - دریغ نیست مرا هر چه هست در طلبت
دلی چه باشد و جانی چه در حساب آید - دریغا عیش اگر مرگش نبودی
دریغ آهو اگر بگذاشتی یوز - آه دریغ و آب چشم ار چه موافق منند
آتش عشق آن چنان نیست که وانشانمش - حد زیبایی ندارند این خداوندان حسن
ای دریغا گر بخوردندی غم غمخوار خویش - مرا به گوش تو باید حکایت از لب خویش
دریغ باشد پیغام ما به دست رسول - تنم فرسود و عقلم رفت و عشقم همچنان باقی
و گر جانم دریغ آید نه مشتاقم که کذابم - بدین دو دیده که امشب تو را همی بینم
دریغ باشد فردا که دیگری نگرم - گویند پای دار اگرت سر دریغ نیست
گو سر قبول کن که به پایش درافکنم - جانست و از محبت جانان دریغ نیست
اینم که دست می دهد ایثار می کنم - به روزگار عزیزان که روزگار عزیز
دریغ باشد بی دوستان به سر بردن - گر به رعنایی برون آیی دریغا صبر و هوش
ور به شوخی درخرامی وای عقل و دین من - دل خود دریغ نیست که از دست من برفت
جان عزیز بر کف دستست گو بخواه - جز این عیبت نمی دانم که بدعهدی و سنگین دل
دلارامی بدین خوبی دریغ ار مهربانستی - کمال حسن رویت را مخالف نیست جز خویت
دریغا آن لب شیرین اگر شیرین جوابستی - دریغ بازوی تقوا که دست رنگینت
به عقل من به سرانگشت می کند بازی - وفای یار به دنیا و دین مده سعدی
دریغ باشد یوسف به هر چه بفروشی - در شکنج سر زلف تو دریغا دل من
که گرفتار دو مارست بدین ضحاکی - آن بودی گل و سنبل و نالیدن بلبل
خوش بود دریغا که نکردند دوامی - ای دریغا گر شبی در بر خرابت دیدمی
سرگران از خواب و سرمست از شرابت دیدمی - دریغا عهد آسانی که مقدارش ندانستم
ندانی قدر وصل الا که درمانی به هجرانی - می گفتمت که جانی دیگر دریغم آید
گر جوهری به از جان ممکن بود تو آنی - دریغ نیست ز تو هر چه هست سعدی را
وی آن کند که تو گویی دگر چه می خواهی - مولوی
- «دریغ» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- چون هر كسی درخورد خود یاری گزید از نیك و بد
ما را دریغ آید كه خود فانی كنیم از بهر لا - دلق من و خرقه من از تو دریغی نبود
و آنك ز سلطان رسدم نیم مرا نیم تو را - صاحب مروتیست كه جانش دریغ نیست
لیكن گرت بگیرد ماندی در ابتلا - بماند نیم غزل در دهان و ناگفته
ولی دریغ كه گم كردهام سر و پا را - تو آن ماری كه سنگ از تو دریغ است
سرت را كس نكوبد جز به سنگت - از سر درد و دریغ از پس هر ذره خاك
آه و فریاد همیآید گوش تو كرست - دریغا و دریغا كه در این خانه نگنجند
كه ایشان همه كانند و شما بند مكانید - ای دریغا كه حریفان همه سر بنهادند
باده عشق عمل كرد و همه افتادند - ای دریغا راز ما با همدگر
كو دگر كس را چنین همراز كرد - برای من مگری و مگو دریغ دریغ
به دوغ دیو درافتی دریغ آن باشد - دریغ پرده هستی خدای بركندی
چنانك آن در خیبر علی حیدر كند - طراز خلعت آن خوش نظر چو دیده شود
هزار جامه ز درد و دریغ و غم بدرید - گویی كه نیست از مه غیبم بجز دریغ
وز جام و خمر روح مرا نیست جز خمار - جان بسپارم به تیغ هیچ نگویم دریغ
از جهت زخم تیغ ساخت حقم چون سپر - هزار آتش و دود و غمست و نامش عشق
هزار درد و دریغ و بلا و نامش یار - برو مگوی جنون را ز كوره معقولات
كه صد دریغ كه دیوانه گشتهای یك بار - پرها بر هم زند یعنی دریغا خواجهام
روزگار نازنین را میدهد بر آنموس - زین بگذشتیم دریغست و حیف
آن رخ خوش طلعت زیبا ترش - ای دریغا كه شب آمد همه از هم ببریم
مجلس آخر شد و ما تشنه و مخمورسریم - ز خاص خاص خودم لطف كی دریغ آید
كه از كمال كرم دستگیر اغیارم - ای دریغا كه كان نفرین را
از طمع چند آفرین گفتم - رفت دریغا خر من مرد به ناگه خر من
شكر كه سرگین خری دور شدهست از در من - نمیآید دریغ او را چو دریا گوهرافشانی
ولیكن تو روا داری بدین آن را فریبیدن - بیندیش و خمش باش چنین راز مگو فاش
دریغ است بر اوباش چنین گوهر و مرجان - ای دریغا چشم بودی تا بدیدی در هوا
تا روان دیدی روان گشته روان عاشقان - سرما چو گشت سركش هیزم بنه در آتش
هیزم دریغت آید هیزم به است یا تن - زان جام بیدریغ در اندیشهها بریز
در بیخودی سزای دل خودپسند كن - ای قمر زیر میغ خویش ندیدی دریغ
چند چو سایه دوی در پی این دیگران - دریغ شرح نگشت و ز شرح میترسم
كه تیغ شرع برهنهست در شریعت او - آه دریغ مغز تو در ره پوست باخته
آه دریغ شاه تو در غم مات ریخته - ای دریغا ای دریغا ای دریغا ای دریغ
بر چنان چشم عیان چشم گمان بگریسته - اندر این ماتم دریغا تاب گفتارم نماند
تا مثالی وانمایم كان چنان بگریسته - چو دیده كحل نپذرفت از شه تبریز
زهی دریغ و ندم لا اله الا الله - بر دل من زن همه را ز آنك دریغ است و غبین
زخم تو و سنگ تو بر سینه و جان دگری - درده بیدریغ از آن شیره و شیر رایگان
شیر و نبید خلد را نیست حدی و غایتی - دریغا قالبم را هم ز بخشش نیم پر بودی
كه بر تبریزیان در ره دواسپه او برافزودی - دریغا كز میان ای یار رفتی
به درد و حسرت بسیار رفتی - دریغا لفظها بودی نوآیین
كز این الفاظ ناقص شد معانی - وز یارك خود دریغ داری
ای ماه بگو كه كی برآیی - تو چنین نهان دریغی كه مهی به زیر میغی
بدران تو میغ تن را كه مهی و خوش لقایی - بهلم دگر نگویم كه دریغ باشد ای جان
بر كور یوسفی را حركات و خودنمایی - ای دریغا در این خانه دمی بگشودی
مونس خویش بدیدی دل هر موجودی - ای دریغا خلق دیدی مر تو را
چون نهان از جمله خلقان میروی - خاموش اگر چه بحر دهد در بیدریغ
لیكن مباح نیست كه من رام یشتری - گفتم ای روح قدس آخر ما را بپرس
گفت چه پرسم دریغ حال مرا دانیی - دریغ دلبر جان را به مال میل بدی
و یا فریفته گشتی به سیدی چلبی - منزهی و درآمیختن عجب صفتی است
دریغ پرده اسرار درنوردندی - دریغ از تو كه در آرزوی غیری تو
جمال خویش ندیدی كه بیندیدستی - دریغ دیده بختم به كحل خاك درش
ز بهر روشنی چشم یافتی نظری - فردوسی
- «دریغ» در شاهنامه فردوسی
- دریغ آن کمربند و آن گردگاه
دریغ آن کیی برز و بالای شاه - همان جوشن و خود و زوپین و تیغ
کلاه و کمر هم نبودش دریغ - فروزندهی میغ و برنده تیغ
بجنگ اندرون جان ندارم دریغ - دریغست ایران که ویران شود
کنام پلنگان و شیران شود - دریغ آیدم کاین چنین یال و سفت
همی از پلنگان بباید نهفت - دریغ این بر و بازو و یال تو
میان یلی چنگ و گوپال تو - دریغ آن رخ و برز و بالای تو
دریغ آن همه مردی و رای تو - دریغ این غم و حسرت جان گسل
ز مادر جدا وز پدر داغدل - دریغ آن گل و مشک و خوشاب سی
همان تیغ برندهی پارسی - دریغ آن بر و برز و بالای او
رکیب و خم خسرو آرای او - دریغ آن گو نامبرده سوار
که چون او نبیند دگر روزگار - دریغ ارغوانی رخت همچو ماه
دریغ آن کیی برز و بالای شاه - گر ایدونک از من نداری دریغ
یکی باره و جوشن و گرز و تیغ - ببخشم ترا هرچ خواهی ز من
ندارم دریغ از تو پرمایه تن - ازیشان یکی کان بگیرد به تیغ
ندارم ازو تخت شاهی دریغ - نباید زدن چون بیابدش تیغ
که از تیغ باشد چنان رخ دریغ - چنین گفت کین هدیه آن را که رنج
ندارد دریغ از پی نام و گنج - دریغ آن فرود سیاوش دریغ
که با زور و دل بود و با گرز و تیغ - که کهتر پسر بود و پرخاشجوی
دریغ آنچنان خسرو ماهروی - دریغ آن دلیران و چندین سپاه
که با فر و برزند و با تاج و گاه - ببرد سران گرازان بتیغ
ندارم ازو گنج گوهر دریغ - ز من هرچ خواهی ندارم دریغ
ازین افسر و مهر و دینار و تیغ - دریغ آنچنان مرد نام آورا
ابا رادمردان همه سرورا - دریغ آن شه پروریده به ناز
بشد روی او باب نادیده باز - دریغ آن نکو روی همرنگ ماه
که بازش ندید آن خردمند شاه - گرفت از گرامی نبرده دریغ
گرامی کفش بود برنده تیغ - دریغ آن نبرده سوار هژبر
که بازش ندید آن خردمند پیر - دریغ آن سوار گرانمایه نیز
که افگنده شد رایگان بر نه چیز - که همچون پدر بود و همتای اوی
دریغ آن نکو روی و بالای اوی - دریغ آن گو شاهزاده دریغ
چو تابنده ماه اندرون شد به میغ - ز باره در افتاد پس شهریار
دریغ آن نکو شاهزاده سوار - دریغا سوارا گوا مهترا
که بختش جدا کرد تاج از سرا - دریغا سوارا شها خسروا
نبرده دلیرا گزیده گوا - گه بزم زر و گه رزم تیغ
ز خواهنده هرگز ندارد دریغ - ستاره همی جست راه گریغ
سپه را همی نامدی جان دریغ - دریغش نیاید ز بخشیدن ایچ
نه آرام گیرد به روز بسیچ - دریغت نیاید همی خویشتن
سپاهی شده زین نشان انجمن - دریغ این همه رنج و پیکار ما
پشیمانی آمد همه کار ما - دریغ آیدت جای شاهی همی
مرا از جهان دور خواهی همی - ندارم ازو گنج و گوهر دریغ
نه برگستوان و نه گوپال و تیغ - ازو نیستی گنج و گوهر دریغ
نه برگستوان و نه گوپال و تیغ - بدو گفت گازر که اینت سخن
دریغ آن شده رنجهای کهن - اگر خاک داری تو از من دریغ
نشاید سپردن هوا را چو میغ - نشاید که داریم چیزی دریغ
ز دارندهی لشکر و تاج و تیغ - ندارم دریغ از شما گنج خویش
نه هرگز براندیشم از رنج خویش - دریغش نیاید ز بخشیدن ایچ
نه آرام گیرد به روز بیسچ - ز زرین ستام و ز گوپال و تیغ
ز فرزند چیزش نیامد دریغ - چو خشنود باشد جهاندار پاک
ندارد دریغ از من این تیره خاک - دریغ آن پراگندن گنج من
فرستادن مردم و رنج من - بگفت این و تاریک شد بخت اوی
دریغ آن سر و افسر و تخت اوی - به موبد چنین گفت کای روزبه
دریغست ویران چنین خوب ده - دریغ آن بر و کتف و بالای شاه
دریغ آن رخ مجلس آرای شاه - دریغ آن سرو تاج و نام و نژاد
که اکنون همیداد خواهی به باد - نباید که خواهد ز ما باژ و گنج
دریغ آیدش جان دانا به رنج - دگر سوی گر رفت با گرز و تیغ
که از شاه جان را ندارم دریغ - نداری دریغ آنچه داری ز دوست
اکر دیده خواهد اگر مغز و پوست - چه داری بزرگی تو از من دریغ
همی آفتاب اندر آری بمیغ - اگر دیده خواهی ندارم دریغ
که دیده به از گنج دینار و تیغ - چرا دور کردی تو او را ز من
دریغ آمدت او درین انجمن - جز از جوشن و خود و گوپال و تیغ
ز ما این نبودی کسی را دریغ - دریغ این سر و تاج و این داد و تخت
دریغ این بزرگی و این فر و بخت - دریغ این سر و تاج و این مهر و داد
که خواهدشد این تخت شاهی بباد - دریغ آن سر و تاج و بالای تو
دریغ آن دل و دانش و رای تو - دریغ آن سر تخمهی اردشیر
دریغ این جوان و سوار هژیر