«بیابان» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «بیابان» در غزلیات حافظ شیرازی
- صبا به لطف بگو آن غزال رعنا را
که سر به کوه و بیابان تو داده ای ما را - دور است سر آب از این بادیه هش دار
تا غول بیابان نفریبد به سرابت - از هر طرف که رفتم جز وحشتم نیفزود
زنهار از این بیابان وین راه بی نهایت - شب ظلمت و بیابان به کجا توان رسیدن
مگر آن که شمع رویت به رهم چراغ دارد - فراز و شیب بیابان عشق دام بلاست
کجاست شیردلی کز بلا نپرهیزد - در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم
سرزنش ها گر کند خار مغیلان غم مخور - جمال کعبه مگر عذر ره روان خواهد
که جان زنده دلان سوخت در بیابانش - در بیابان طلب گر چه ز هر سو خطریست
می رود حافظ بی دل به تولای تو خوش - ور چو حافظ ز بیابان نبرم ره بیرون
همره کوکبه آصف دوران بروم - در بیابان فنا گم شدن آخر تا کی
ره بپرسیم مگر پی به مهمات بریم - کاروان رفت و تو در خواب و بیابان در پیش
وه که بس بی خبر از غلغل چندین جرسی - کاروان رفت و تو در خواب و بیابان در پیش
کی روی ره ز که پرسی چه کنی چون باشی - سعدی شیرازی
- «بیابان» در غزلیات سعدی شیرازی
- صید بیابان سر از کمند بپیچد
ما همه پیچیده در کمند تو عمدا - گر در طلب رنجی ما را برسد شاید
چون عشق حرم باشد سهلست بیابان ها - چون تشنه بسوخت در بیابان
چه فایده گر جهان فراتست - کمندش می دواند پای مشتاق
بیابان را نپرسد چند میلست - سعدی اگر طالبی راه رو و رنج بر
کعبه دیدار دوست صبر بیابان اوست - آخر ای کعبه مقصود کجا افتادی
که خود از هیچ طرف حد بیابان تو نیست - دیدار یار غایب دانی چه ذوق دارد
ابری که در بیابان بر تشنه ای ببارد - هلاک ما به بیابان عشق خواهد بود
کجاست مرد که با ما سر سفر دارد - عاقبت سر به بیابان بنهد چون سعدی
هر که در سر هوس چون تو غزالی دارد - دل که بیابان گرفت چشم ندارد به راه
سر که صراحی کشید گوش ندارد به پند - وصال کعبه میسر نمی شود سعدی
مگر که راه بیابان پرخطر گیرند - سفر قبله درازست و مجاور با دوست
روی در قبله معنی به بیابان نرود - یاران شنیده ام که بیابان گرفته اند
بی طاقت از ملامت خلق و جفای یار - ز کعبه روی نشاید به ناامیدی تافت
کمینه آن که بمیریم در بیابانش - خوشست درد که باشد امید درمانش
دراز نیست بیابان که هست پایانش - ساربانا جمال کعبه کجاست
که بمردیم در بیابانش - زمستانست و بی برگی بیا ای باد نوروزم
بیابانست و تاریکی بیا ای قرص مهتابم - ای خوبتر از لیلی بیمست که چون مجنون
عشق تو بگرداند در کوه و بیابانم - صید بیابان عشق چون بخورد تیر او
سر نتواند کشید پای ز زنجیر او - میان عاشق و معشوق اگر باشد بیابانی
درخت ارغوان روید به جای هر مغیلانی - تو آهوچشم نگذاری مرا از دست تا آن گه
که همچون آهو از دستت نهم سر در بیابانی - مولوی
- «بیابان» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- در شهر و در بیابان همراه آن مهیم
ای جان غلام و بنده آن ماه خوش لقا - كوته شود بیابان چون قبله او بود
پیش و سپس چمن بود و سرو دلربا - كرانی ندارد بیابان ما
قراری ندارد دل و جان ما - اگر گیری ور اندازی چه غم داری چه كم داری
كه عاشق چون گیا این جا بیابان در بیابانست - چون آهو از آن شیر رمیدم به بیابان
آن شیر گه صید به كهسار مرا یافت - از شهر مگو كه در بیابان
موسیست رفیق من و سلواست - والله كه شهر بیتو مرا حبس میشود
آوارگی و كوه و بیابانم آرزوست - عرصه دل بیكران گم شده در وی جهان
ای دل دریاصفت سینه بیابان كیست - رسیدم در بیابانی كه عشق از وی پدید آید
بیابد پاكی مطلق در او هر چه پلید آید - ارزد كه برای حج در ریگ و بیابانها
با شیر شتر سازد یغمای عرب بیند - در بیابان غم از دوری دارالملك وصل
چند غم بردار بودستم كه غم بر دار بود - ما بیابان عدم گیریم هم در بادیه
در وجود این جمله بند و در عدم چندین گشاد - شجری خوش و خرامان به میانه بیابان
كه كسی به سایه او چو بخفت مست خیزد - گمرهان را ز بیابان همه در راه آرد
مصطفی بر ره حق تا به ابد رهبان باد - آب حیوان كه نهفتهست و در آن تاریكیست
پر شود شهر و كهستان و بیابان چه شود - آب حیوان كه در آن تاریكیست
پر شود شهر و بیابان چه شود - آب حیوان كه در آن تاریكیست
پر شود شهر و بیابان چه شود - به دوغ گنده و آب چه و بیابانها
حیات خویش به بیهوده چند فرسایید - چنانش كرد كه در شهرها نمیگنجید
ملول شد ز بیابان و رفت سوی بحار - جان سرگردان كه گم شد در بیابان فراق
از بیابانها سوی دارالامان آوردمش - ای شمس تبریزی نظر در كل عالم كی كنی
كاندر بیابان فنا جان و دل افگار آمدم - در چاه تخمی كاشتن بیعقل را باشد روا
این جا به داد عقل كل كشت بیابانی كنم - خوش شدهام خوش شدهام پاره آتش شدهام
خانه بسوزم بروم تا به بیابان برسم - دخلت التیه بالبلوی و ذقت المن و السلوی
چهل سال است چون موسی به گرد این بیابانم - یكی آهوی جان پرور برآمد از بیابانی
كه شیر نر ز بیم او زند بر ریگ سوزان دم - یكی آهوی چون جانی برآمد از بیابانی
كه شیر نر ز بیم او زند بر ریگ سوزان دم - هین كه بكلربك شادی به سعادت برسید
پر شد این شهر و بیابان سپه و طبل و علم - من ز وصلت چون به هجران می روم
در بیابان مغیلان می روم - این چمنها وین سمن وین میوهها خود رزق ماست
آن گیا و خار و گل كاندر بیابان است آن - ای خوش بیابان كه در او عشق است تازان سو به سو
جز حق نباشد فوق او جز فقر نبود پست او - موسی كه در این خشك بیابان به عصایی
صد چشمه روان كرد از این خاره ما كو - مگر غول بیابانی ره مدین نمیدانی
كه فوق سقف گردونی تو را قصر است و درساره - ببرش سوی بیابان و كن او را تشنه
یك سقایی حجری سینه سبكسارش ده - وگر غولان اندیشه همه یك گوشه رفتندی
بیابانهای بیمایه پر از نوش و نوایستی - اگر آب و گل ما را چو جان و دل پری بودی
به تبریز آمدی این دم بیابان را بپیمودی - بپرد دل بیابانها شود پیش از همه جانها
به ناگاهش تو پیش آیی كه سبحان الذی اسری - شنیدم كاشتری گم شد ز كردی در بیابانی
بسی اشتر بجست از هر سوی كرد بیابانی - همیرست از غبار نعل اسبش
بیابان در بیابان خوش عذاری - چه داند و چه شناسد نوای بلبل مست
كلاغ بهمنی و لك لك بیابانی - گر بگریزی ز خراجات شهر
باركش غول بیابان شوی - «بیابان» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- فردوسی
- «بیابان» در شاهنامه فردوسی
- شکیبایی و هوش و رای و خرد
هژبر از بیابان به دام آورد - بیابان چو دریای خون شد درست
تو گفتی که روی زمین لاله رست - نشیب و فراز بیابان و کوه
به هر سو شده مردمان هم گروه - بیابان و آن مرد با تیز داس
کجا خشک و تر زو دل اندر هراس - چو از دامن ابر چین کم شود
بیابان ز باران پر از نم شود - بجوشید گفتی همه ریگ و شخ
بیابان سراسر چو مور و ملخ - دهاده برآمد ز هر دو گروه
بیابان نبود ایچ پیدا ز کوه - سوی پارس فرمود تا برکشید
به راه بیابان سر اندر کشید - وزان پس بفرمود افراسیاب
که از غار و کوه و بیابان و آب - چو افراسیاب آگهی یافت زوی
که سوی بیابان نهادست روی - شماساس چون در بیابان رسید
ز ره قارن کاوه آمد پدید - ز ایران بیامد دمادم سپاه
ز راه بیابان سوی رزمگاه - بیابان همه زیر او بود پاک
روان خون گرم از بر تیره خاک - که پیشم چه شیر و چه دیو و چه پیل
بیابان بیآب و دریای نیل - به گرد بیابان یکی بنگرید
شد آن اژدهای دژم ناپدید - بیابان همه سر به سر بنگرید
بجز تیرگی شب به دیده ندید - ابا می یکی نیز طنبور یافت
بیابان چنان خانهی سور یافت - همه جای جنگست میدان اوی
بیابان و کوهست بستان اوی - زمین کوه تا کوه پرخون کنیم
ز دشمن بیابان چو جیحون کنیم - دگر سو سرخس و بیابانش پیش
گله گشته بر دشت آهو و میش - به راه بیابان برون تاختند
همه جنگ را گردن افراختند - چو نزدیکی مرز توران رسید
بیابان سراسر پر از گور دید - بیابان پر از مار دیدم به خواب
جهان پر ز گرد آسمان پر عقاب - همی گشت گرد بیابان و کوه
به رنج و به سختی و دور از گروه - سر گنج را شاه کرد استوار
به راه بیابان برآراست کار - ز دربند دژ تا بیابان گنگ
سپاهست و پیلان و مردان جنگ - براه بیابان بباید شدن
نه نیکو بود راه شیران زدن - ز یک سو بیابان بی آب و نم
کلات از دگر سوی و راه چرم - بگودرز گفت این بیابان خشک
اگر گرد عنبر دهد باد مشک - چپ و راست آباد و آب روان
بیابان چه جوییم و رنج روان - همان به که لشکر بدین سو بریم
بیابان و فرسنگها نشمریم - همه کوه و غار و بیابان و دشت
بهر سو همی گرد لشکر بگشت - ز کشتی همه آب شد ناپدید
بیابان آموی لشکر کشید - بیابان و دریا و اسپان یله
به ناآشنا چون سپارم گله - بیابان گذارد به اندک سپاه
شود شاه پیروز و دشمن تباه - در و دشتها شد همه لالهگون
به دشت و بیابان همی رفت خون - همانگاه اندر گریغ اوفتاد
بشد رویش اندر بیابان نهاد - چو اندر شکست آن شب تیرهگون
به دشت و بیابان فرو خورد خون - بگردید بر گرد آن رزمگاه
به کوه و بیابان و بر دشت و راه - خردمند شد نامهی شاه برد
به تازنده کوه و بیابان سپرد - برفتند گردان لشکر همه
به کوه و بیابان و جای رمه - خود از بلخ زی زابلستان کشید
بیابان گذارید و سیحون بدید - نبیند کسی پای من بر بساط
مگر در بیابان کنم صد رباط - غمی شد در ارجاسپ را زان شگفت
هیون خواست و راه بیابان گرفت - بیابان و سیمرغ و سرمای سخت
که چون باد خیزد به درد درخت - چنین گفت کای دادگر یک خدای
به کوه و بیابان توی رهنمای - چو خواهد بیابان چو دریا کند
به بالای خورشید پهنا کند - ازان پس که اندر بیابان رسی
یکی منزل آید به فرسنگ سی - به گرد بیابان همه بنگرید
دو ترک اندران دشت پوینده دید - کسی را ندادم به جان زینهار
گیا در بیابان سرآورد بار - شما راه سوی بیابان برید
سنانها چو خورشید تابان برید - همی بود یکچند چوپان شاه
به کوه و بیابان و آرامگاه - همه زیردستان بیابند بهر
به کوه و بیابان و دریا و شهر - ازان کوه راه بیابان گرفت
غمی گشت و اندیشهی جان گرفت - ز راه بیابان به شهری رسید
ببد شاد کواز مردم شنید - سکندر دل از مردمان شاد کرد
ز راه بیابان تن آزاد کرد - بیابان و تاریکی آید به پیش
به سیری نیامد کس از جان خویش - ازان سبز دریا چو گشتند باز
بیابان گرفتند و راه دراز - بیابان چنان شد ز هر دو سپاه
که بر مور و بر پشه شد تنگ راه - همی راندی در بیابان و کوه
بران راه بیراه خود با گروه - همه دشت و کوه و بیابان کنام
کس او را به گیتی ندانست نام - بیابان سراسر همه کنده سم
همان روغن گاو در سم به خم - بیابان همی آتش افروختند
تر و خشک هیزم بسی سوختند - همی بود چندی خرید و فروخت
بیابان ز لشکر همی برفروخت - بیابان که من دیدهام زیر جز
شده چون بن نیزه بالای گز - بیابان سراسر پر از گور دید
همه بیشه از شیر پرشور دید - بیابان چو بازار چین شد ز بار
برانسو که بد لشکر شهریار - سپاه از پساندر همی تاختند
بیابان ز گوران بپرداختند - به کوه و بیابان بیراه رفت
به روز و به شبگاه و بیگاه رفت - چو شمشیر خواهد به رزم اندرون
بیابان شود همچو دریای خون - ز کوه و بیابان وز دشت و غار
ز یزدان همیخواستی زینهار - ز کوه و بیابان وز ریگ و شخ
بجوشید لشکر چو مور و ملخ - بخنجر بدریا بر افسون کنیم
بیابان سراسر پرازخون کنیم - بیابان گزینید وراه دراز
مدارید یکسر تن از رنج باز - وزان روی خسرو بیابان گرفت
همی از بد دشمنان جان گرفت - بیابان بیراه و جای دده
سرا پرده یی دید جایی زده - بدو گفت هفتاد فرسنگ بیش
شما را بیابان و کوهست پیش - همیتاخت اندر بیابان و کوه
پر از رنج و تیمار با آن گروه - همی چشمه گردد بیابان ز خون
مسیحا نبود اندرین رهنمون - از آواز اسپان و بانگ سپاه
بیابان همیجست بر کوه راه - همه ویژه گفتند کایدون کنیم
که کوه و بیابان پر از خون کنیم - یکی لشکرست این چومور وملخ
گرفته بیابان همه ریگ و شخ