«یاقوت» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «یاقوت» در غزلیات حافظ شیرازی
- علاج ضعف دل ما به لب حوالت کن
که این مفرح یاقوت در خزانه توست - یاد باد آن که چو یاقوت قدح خنده زدی
در میان من و لعل تو حکایت ها بود - همت عالی طلب جام مرصع گو مباش
رند را آب عنب یاقوت رمانی بود - باده گلرنگ تلخ تیز خوش خوار سبک
نقلش از لعل نگار و نقلش از یاقوت خام - من که از یاقوت و لعل اشک دارم گنج ها
کی نظر در فیض خورشید بلنداختر کنم - تا بو که دست در کمر او توان زدن
در خون دل نشسته چو یاقوت احمریم - به هوای لب شیرین پسران چند کنی
جوهر روح به یاقوت مذاب آلوده - یاقوت جان فزایش از آب لطف زاده
شمشاد خوش خرامش در ناز پروریده - گر پرتوی ز تیغت بر کان و معدن افتد
یاقوت سرخ رو را بخشند رنگ کاهی - سعدی شیرازی
- «یاقوت» در غزلیات سعدی شیرازی
- مولوی
- «یاقوت» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- چو خورشید حمل آمد شعاعش در عمل آمد
ببین لعل بدخشان را و یاقوت زكاتی را - یاقوت زكات دوست ما راست
درویش خورد زر غنی را - سنگ از خورشید شد یاقوت و لعل
چشم از خورشید شد بینای چرخ - از مات تو قوتی كن یاقوت شو او را تو
تا او تو شوی تو او این حصن و مفر باشد - یاقوت كرم قوت شما بازنگیرد
خود را گرو نفس علف خوار مدارید - بپوشیده ز خود تشریف فقرش
هم از یاقوت خود داده زكاتش - شمس تبریزی چو كان عشق باقی را نمود
خون دل یاقوت وار از عكس آن برخاسته - لاهوت و ناسوت من او هاروت و ماروت من او
مرجان و یاقوت من او بر رغم هر بدكارهای - چو تویی یار مرا تو به از این دار مرا تو
برسان قوت حیاتم كه تو یاقوت زكاتی - قوت یاقوت گیر از خورشید
تا در اخلاق او به پیوندی - فوجهك سیدی! شمسی و بدری
و نثری منك یاقوت الزكاة - فردوسی
- «یاقوت» در شاهنامه فردوسی
- از یاقوت سرخست چرخ کبود
نه از آب و گرد و نه از باد و دود - همه روی گیتی شب لاژورد
از آن شمع گشتی چو یاقوت زرد - به چنگ آمدش چندگونه گهر
چو یاقوت و بیجاده و سیم و زر - تو گفتی که بر گنبد لاژورد
بگسترد خورشید یاقوت زرد - نشستند فرزانگان شادکام
گرفتند هر یک ز یاقوت جام - نشسته برو شهریاری چو ماه
ز یاقوت رخشان به سر بر کلاه - ز دینار و خز و ز یاقوت و زر
ز گستردنیهای بسیار مر - همان تخت پیروزه و تاج زر
همام مهر یاقوت و زرین کمر - ز دینار و یاقوت و مشک و عبیر
ز دیبای زربفت و چینی حریر - چو زد بر سر کوه بر تیغ شید
چو یاقوت شد روی گیتی سپید - که هر روز یاقوت بار آورد
برش تازیان بر کنار آورد - به مشک و به عنبر سرش بافته
به یاقوت و زمرد تنش تافته - حمایل یکی دشنه اندر برش
ز یاقوت سرخ افسری بر سرش - شده بام از آن گوهر تابناک
به جای گل سرخ یاقوت خاک - همه پیکرش سرخ یاقوت و زر
شده زر همه ناپدید از گهر - به پیش پدر شد چو خورشید شرق
به یاقوت و زر اندرون گشته غرق - منوچهر برخاست از تخت عاج
ز یاقوت رخشنده بر سرش تاج - پر از مشک و کافور و یاقوت و زر
ز پیروزهی چند چندی گهر - بیاراست تن را به دیبا و زر
به در و به یاقوت پرمایه سر - ز یاقوت مر تخت را پایه بود
که تخت کیان بود و پرمایه بود - یکی جامهی شهریاری به زر
ز یاقوت و پیروزه تاج و کمر - ازان پس همه گنج شاه جهان
چه از تاج یاقوت و گرز گران - سیم هفته چون کارها گشت راست
می و جام یاقوت و میخواره خواست - ز یاقوت جامی پر از مشک ناب
ز پیروزه دیگر یکی پر گلاب - دو یاقوت خندان دو نرگس دژم
ستون دو ابرو چو سیمین قلم - ز ایوان سالار تا پیش در
همه در و یاقوت بارید و زر - ز پیروزه پیکر ز یاقوت گاه
گهر بافته بر جلیل سیاه - به ایوانش یاقوت برده بکار
ز پیروزه کرده برو بر نگار - سه یاقوت رخشان به سه مهره زر
از ایران فرستاده بودش پدر - بیراستندش به دیبای زرد
به یاقوت و پیروزه و لاجورد - دگر ایزدی هر چه بایست بود
یکی سرخ یاقوت بد نابسود - چو کاووس را دید بر تخت عاج
ز یاقوت رخشنده بر سرش تاج - نشست از بر تخت سودابه شاد
ز یاقوت و زر افسری برنهاد - کسی کاو چو من دید بر تخت عاج
ز یاقوت و پیروزه بر سرش تاج - ز دینار وز بدرهای درم
ز یاقوت و پیروزه و بیش و کم - پرستار بسیار و چندی غلام
یکی پر ز یاقوت رخشنده جام - ندانست کس گنج او را شمار
ز یاقوت و ز تاج گوهرنگار - چو خورشید برزد سر از کوهسار
بگسترد یاقوت بر جویبار - یکی گنج آگنده دینار بود
زره بود و یاقوت بسیار بود - ز دینار وز گوهر شاهوار
ز یاقوت وز تاج گوهرنگار - همی تافت زان تخت خسرو چو ماه
ز یاقوت رخشنده بر سر کلاه - دو یاره ز یاقوت و طوقی به زر
به زر اندرون نقش کرده گهر - چو روز درخشان برآورد چاک
بگسترد یاقوت بر تیره خاک - پر از مشک جامی ز یاقوت زرد
ز پیروزه دیگر یکی لاژورد - چه از مشک و عنبر چه یاقوت و زر
سراپرده آراسته سربسر - ز عنبرش خاک و ز یاقوت سنگ
هوا مشکبوی و زمین رنگ رنگ - کتایون بیاندازه پیرایه داشت
ز یاقوت و هر گوهری مایه داشت - بها داد یاقوت را ششهزار
ز دینار و گنج از در شهریار - بسی هدیه بگزید با آن ز گنج
ز یاقوت و گوهر همه پنجپنج - چنین تا سپیده ز یاقوت زرد
بزد شید بر شیشهی لاژورد - به سوی کتایون فرستاد گنج
یکی افسر و سرخ یاقوت پنج - بینداخت پیراهن مشک رنگ
چو یاقوت شد مهر چهرش به رنگ - چو یاقوت شد روی برج بره
بخندید روی زمین یکسره - برش سرخ یاقوت و زر آمدست
همه برگ او زیب و فر آمدست - اگر نیکویی بینم اندر سرش
ز یاقوت و زر آورم افسرش - بیندازد آن چادر لاژورد
پدید آید از جام یاقوت زرد - کمرهای زرین و زرین ستام
ز یاقوت با زنگ زرین دو جام - به دست چپش سرخ دینار بود
سوی راست یاقوت شهوار بود - ز صندوق و یاقوت و بازوی خویش
ز دینار و دیبا به پهلوی خویش - فرستاده تازان بیامد ز جای
بیاورد یاقوت نزد همای - چو آن نامه برخواند و یاقوت دید
سرشکش ز مژگان به رخ بر چکید - یکی جام پر سرخ یاقوت کرد
یکی دیگری پر ز یاقوت زرد - بفرمود تا بر کفش برنهند
یکی سرخ یاقوت بر سر نهند - چو قیدافه را دید بر تخت عاج
ز یاقوت و پیروزه بر سرش تاج - ازو چارصد گوهر شاهوار
همان سرخ یاقوت بد زین شمار - کنار یکی پر ز یاقوت بود
یکی را پر از گوهر نابسود - یکی کوه دید از برش لاژورد
یکی خانه بر سر ز یاقوت زرد - یکی جام دیگر بدش لاژورد
نهاد اندرو شست یاقوت زرد - ز یاقوت سرخ از برش ده نگین
به فرمانبران داد و کرد آفرین - ز یاقوت وز گوهر شاهوار
ز دینار چندانک بودش به کار - بیاورد جامی ز یاقوت زرد
پر از شکر و پست با آب سرد - گهر خواست از گنج و دینار خواست
گرانمایه یاقوت بسیار خواست - ز یاقوت سرخ افسری بر سرش
درفشان ز زربفت چینی برش - ز دینار چندانک بایست نیز
ز خوشاب و یاقوت و هرگونه چیز - ز در و ز یاقوت و هر گوهری
ز هر بدرهیی بر سرش افسری - همه گرد بر گرد او شیر و گور
یکی دیده یاقوت و دیگر بلور - زبرجد به آخر درون ریخته
به یاقوت سرخ اندر آمیخته - همان گاو را چشم یاقوت بود
ز پیری سر گاو فرتوت بود - شتروار سیصد طرایف ز چین
فرستاد و یاقوت سیصد نگین - نثارش کن از گوهر شاهوار
سه یاقوت سرخ از در شهریار - بینداخت آن چادر لاژورد
بگسترد بر دشت یاقوت زرد - تو گفتی که جامی ز یاقوت زرد
نهادند بر چادر لاژورد - ز یاقوت والماس وز تیغ هند
همه تیغ هندی سراسر پرند - چوبدرید گوهر یکایک بخورد
همان در خوشاب و یاقوت زرد - چوپنهان شدی چادر لاژورد
پدید آمدی کوه یاقوت زرد - هه غرقه در آهن و سیم و زر
نه یاقوت پیدانه زرین کمر - ز زرینه و گوهر شاهوار
ز یاقوت وز جامهی زرنگار - مرو را گهر داد و دینار داد
گرانمایه یاقوت بسیار داد - بساسانیان تا ندارید امید
مجویید یاقوت از سرخ بید - دگر سی شتر بار دینار بود
همان در و یاقوت بسیار بود - صد و شست یاقوت چون ناردان
پسندیدهی مردم کاردان - به آواز او شاد می درکشید
همان جام یاقوت بر سرکشید - غلام و پرستنده از هر دری
ز در و ز یاقوت و هر گوهری - ز یاقوت وز گوهر شاهوار
همان آلت و جامهی زرنگار - نیاطوس را مهره دادم هزار
ز یاقوت سرخ از در گوشوار - همه در خوشاب بد پیکرش
ز یاقوت رخشنده بودی درش