«اشک» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «اشک» در غزلیات حافظ شیرازی
- حافظ ز دیده دانه اشکی همی فشان
باشد که مرغ وصل کند قصد دام ما - سوز دل بین که ز بس آتش اشکم دل شمع
دوش بر من ز سر مهر چو پروانه بسوخت - باغبان همچو نسیمم ز در خویش مران
کآب گلزار تو از اشک چو گلنار من است - یار من باش که زیب فلک و زینت دهر
از مه روی تو و اشک چو پروین من است - چندان گریستم که هر کس که برگذشت
در اشک ما چو دید روان گفت کاین چه جوست - اشکم احرام طواف حرمت می بندد
گر چه از خون دل ریش دمی طاهر نیست - اشک غماز من ار سرخ برآمد چه عجب
خجل از کرده خود پرده دری نیست که نیست - اشک حافظ خرد و صبر به دریا انداخت
چه کند سوز غم عشق نیارست نهفت - امروز که در دست توام مرحمتی کن
فردا که شوم خاک چه سود اشک ندامت - می گریم و مرادم از این سیل اشکبار
تخم محبت است که در دل بکارمت - چشمی که نه فتنه تو باشد
چون گوهر اشک غرق خون باد - اشک خونین بنمودم به طبیبان گفتند
درد عشق است و جگرسوز دوایی دارد - اشک من رنگ شفق یافت ز بی مهری یار
طالع بی شفقت بین که در این کار چه کرد - سواد دیده غمدیده ام به اشک مشوی
که نقش خال توام هرگز از نظر نرود - ترسم که اشک در غم ما پرده در شود
وین راز سر به مهر به عالم سمر شود - دارم امید بر این اشک چو باران که دگر
برق دولت که برفت از نظرم بازآید - ترک درویش مگیر ار نبود سیم و زرش
در غمت سیم شمار اشک و رخش را زر گیر - چه گویمت که ز سوز درون چه می بینم
ز اشک پرس حکایت که من نیم غماز - غسل در اشک زدم کاهل طریقت گویند
پاک شو اول و پس دیده بر آن پاک انداز - گر کمیت اشک گلگونم نبودی گرم رو
کی شدی روشن به گیتی راز پنهانم چو شمع - در میان آب و آتش همچنان سرگرم توست
این دل زار نزار اشک بارانم چو شمع - اگر به رنگ عقیقی شد اشک من چه عجب
که مهر خاتم لعل تو هست همچو عقیق - پاک کن چهره حافظ به سر زلف ز اشک
ور نه این سیل دمادم ببرد بنیادم - دیشب به سیل اشک ره خواب می زدم
نقشی به یاد خط تو بر آب می زدم - حافظا شاید اگر در طلب گوهر وصل
دیده دریا کنم از اشک و در او غوطه خورم - بازکش یک دم عنان ای ترک شهرآشوب من
تا ز اشک و چهره راهت پرزر و گوهر کنم - من که از یاقوت و لعل اشک دارم گنج ها
کی نظر در فیض خورشید بلنداختر کنم - سوز دل اشک روان آه سحر ناله شب
این همه از نظر لطف شما می بینم - اشک آلوده ما گر چه روان است ولی
به رسالت سوی او پاک نهادی طلبیم - ببار ای شمع اشک از چشم خونین
که شد سوز دلت بر خلق روشن - گفتم به دلق زرق بپوشم نشان عشق
غماز بود اشک و عیان کرد راز من - آن کو تو را به سنگ دلی کرد رهنمون
ای کاشکی که پاش به سنگی برآمدی - ز پرده کاش برون آمدی چو قطره اشک
که بر دو دیده ما حکم او روان بودی - درآمدی ز درم کاشکی چو لمعه نور
که بر دو دیده ما حکم او روان بودی - من این مراد ببینم به خود که نیم شبی
به جای اشک روان در کنار من باشی - اشک حرم نشین نهانخانه مرا
زان سوی هفت پرده به بازار می کشی - چون اشک بیندازیش از دیده مردم
آن را که دمی از نظر خویش برانی - سیل این اشک روان صبر و دل حافظ برد
بلغ الطاقه یا مقله عینی بینی - سعدی شیرازی
- «اشک» در غزلیات سعدی شیرازی
- تو را در آینه دیدن جمال طلعت خویش
بیان کند که چه بودست ناشکیبا را - ز دست رفتن دیوانه عاقلان دانند
که احتمال نماندست ناشکیبا را - باران اشکم می رود وز ابرم آتش می جهد
با پختگان گوی این سخن سوزش نباشد خام را - کاشکی پرده برافتادی از آن منظر حسن
تا همه خلق ببینند نگارستان را - تو شبی در انتظاری ننشسته ای چه دانی
که چه شب گذشت بر منتظران ناشکیبت - ای کاشکی میان منستی و دلبرم
پیوندی این چنین که میان من و غمست - چو ابر زلف تو پیرامن قمر می گشت
ز ابر دیده کنارم به اشک تر می گشت - هیچ کس را بر من از یاران مجلس دل نسوخت
شمع می بینم که اشکش می رود بر روی زرد - تو قدر خویش ندانی ز دردمندان پرس
کز اشتیاق جمالت چه اشک می ریزند - چشم حسرت به سر اشک فرو می گیرم
که اگر راه دهم قافله بر گل برود - گناه توست اگر وقتی بنالد ناشکیبایی
ندانستی که چون آتش دراندازی دخان آید - چون کنم کز دل شکیبایم ز دلبر ناشکیب
چون کنم کز جان گزیرست و ز جانان ناگزیر - تا تو را دیدم که داری سنبله بر آفتاب
آسمان حیران بماند از اشک چون پروین من - کاشکی صد چشم از این بی خوابتر بودی مرا
تا نظر می کردمی در منظر زیبای تو - دگر چون ناشکیبایی ببینم صادقش خوانم
که من در نفس خویش از تو نمی بینم شکیبایی - همی دانم که فریادم به گوشش می رسد لیکن
ملولی را چه غم دارد ز حال ناشکیبایی - کاشکی خاک بودمی در راه
تا مگر سایه بر من افکندی - هر زمان گویم ز داغ عشق و تیمار فراق
دل ربود از من نگارم جان ربودی کاشکی - ناله های زار من شاید که گر کس نشنود
لابه های زار من یک شب شنودی کاشکی - عشق جانان در جهان هرگز نبودی کاشکی
یا چو بود اندر دلم کمتر فزودی کاشکی - سعدی از جان می خورد سوگند و می گوید به دل
وعده هایش را وفا باری نمودی کاشکی - آزمودم درد و داغ عشق باری صد هزار
همچو من معشوقه یک ره آزمودی کاشکی - نغنویدم زان خیالش را نمی بینم به خواب
دیده گریان من یک شب غنودی کاشکی - از چه ننماید به من دیدار خویش آن دلفروز
راضیم راضی چنان روی ار نمودی کاشکی - ور چو خورشیدت نبینم کاشکی همچون هلال
اندکی پیدا و دیگر در نقابت دیدمی - این تمنایم به بیداری میسر کی شد
کاشکی خوابم گرفتی تا به خوابت دیدمی - اگر قدم ز من ناشکیب واگیری
و گر نظر ز من ناتوان بگردانی - خیام نیشابوری
- «اشک» در رباعیات خیام نیشابوری
- مولوی
- «اشک» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- ای اشک روان بگو دلافزای مرا
آن باغ و بهار و آن تماشای مرا - در چشم آمد خیال آن در خوشاب
آن لحظه کزو اشک همی رفت شتاب - در کوی غم تو صبر بیفرمانست
در دیده ز اشک تو بر او حرمانست - رویم چو زر زمانه میبین و مپرس
این اشک چو ناردانه میبین و مپرس - اشکسته بخواهدم و چون سر بکشم
بر سر زندم که سر مکش چوب مباش - ماننده چنگ شده همه اشکالم
هر پرده که میزنی مرا مینالم - شبخیزی و نور چهره و زردی روی
سوز دل و اشک دیده و بیداری - همچون قدحم شکست وانگه پرکرد
آخر ز گزاف نیست اشکست کسی - مردی که فلک رخنه کند از دردی
مردی که خداش کاشکی ناوردی - اندر ره طبل اشکم و نای و گلو
این رنج ز نخ به ضرب دندان تا کی - فردوسی
- «اشک» در شاهنامه فردوسی
- بباید بدین بود همداستان
که من ناشکبیم بدین داستان - همی سوخت باغ و همی خست روی
همی ریخت اشک و همی کند موی - پلنگش بدی کاشکی مام و باب
مگر سایهای یافتی ز آفتاب - جهان آفرین بشنود گفت من
مگر کاشکارا شوی جفت من - نزادی مرا کاشکی مادرم
وگر زاد مرگ آمدی بر سرم - همی اشک بارید بر کوه سیم
دو لاله ز خوشاب شد به دو نیم - نگه کرد کاووس بر چهر او
بدید اشک خونین و آن مهر او - بدو گفت گیو ای شه سرفراز
سزد کاشکارا بود بر تو راز - نبودی بگیتی چنین کهترم
که هزمان بدو دیو و پیل اشکرم - باشکش بفرمود تا سی هزار
دمنده هژبران نیزه گزار - چو لهراسب و چون اشکش تیز چنگ
که از ژرف دریا ربودی نهنگ - مرا کاشکی پیش فرخ زریر
زمانه فگندی به چنگال شیر - کزو شادمانیم و زو ناشکیب
گهی در فراز و گهی در نشیب - چو دارا بدید آن ز دل درد او
روان اشک خونین رخ زرد او - همان خسرو و اشک و فریان و فور
همان نامور خسرو شهرزور - کنون ای سراینده فرتوت مرد
سوی گاه اشکانیان بازگرد - نخست اشک بود از نژاد قباد
دگر گرد شاپور خسرو نژاد - ز یک دست گودرز اشکانیان
چو بیژن که بود از نژاد کیان - چو بنشست بهرام ز اشکانیان
ببخشید گنجی با رزانیان - گیا چون سخن دان و دانش چو کوه
که همواره باشد مر او راشکوه - چو از دخت بابک بزاد اردشیر
که اشکانیان را بدی دار وگیر - بزرگی مر اشکانیان را سزاست
اگر بشنود مرد داننده راست - برون کرد یک پای خویش از رکیب
شد آن مرد بیدار دل ناشکیب - کجا اسپ شبدیز و زرین رکیب
که زیر تو اندر بدی ناشکیب - مرا کاشکی این خرد نیستی
گر اندیشه نیک و بد نیستی - شهنشاه در جنگ شد ناشکیب
همیزد به تیغ و به پای و رکیب