زن، زندگی، آزادی
«گیو» در غزلستان
- فردوسی
- «گیو» در شاهنامه فردوسی
- چو طوس و چو گودرز کشواد و گیو
چو خراد و گرگین و رهام نیو - خبر شد به طوس و به گودرز و گیو
به رهام و گرگین و گردان نیو - برفتند با او بزرگان نیو
چو طوس و چو گودرز و رهام و گیو - به زال آنگهی گفت گیو از خدای
همی خواهم آنک او بود رهنمای - کمر بست و رفت از بر شاه گیو
ز لشکر گزین کرد گردان نیو - بفرمود پس گیو را شهریار
دوباره ز لشکر گزیدن هزار - چو طوس و فریبرز و گودرز و گیو
چو رهام و گرگین و فرهاد نیو - ازان میمنه تا بدان میسره
بشد گیو چون گرگ پیش بره - به طوس و به گودرز کشوادگان
به گیو و به گرگین آزادگان - سپهبد بفرمود تا گیو و طوس
به پشت سپاه اندر آرند کوس - چو فرهاد و خراد و برزین و گیو
برفتند با نامداران نیو - وزان سوی گودرز کشواد بود
چو گیو و چو شیدوش و میلاد بود - گرفتند ناگاه کاووس را
چو گودرز و چون گیو و چون طوس را - بدان دژ فرستاد کاووس را
همان گیو و گودرز و هم طوس را - سپهدار چون گیو و گودرز و طوس
بدرید دلتان ز آوای کوس - چو از دژ رها کرد کاووس را
همان گیو و گودرز و هم طوس را - خبر یافت زو رستم و گیو و طوس
برفتند با لشکری گشن و کوس - چو طوس و چو گودرز کشوادگان
چو بهرام و چون گیو آزادگان - به مستی چنین گفت یک روز گیو
به رستم که ای نامبردار نیو - بدان‌گونه شد گیو در کارزار
چو شیری که گم کرده باشد شکار - به مستی همی گیو را خواستی
همه جنگ با رستم آراستی - چنین گفت پس گیو با پهلوان
که ای نازش شهریار و گوان - چو طوس و چو گودرز نیزه‌گذار
چو گرگین و چون گیو گرد و سوار - چو طوس و چو گودرز کشواد و گیو
چو گرگین و بهرام و فرهاد نیو - بر آن برنهادند یکسر که گیو
به زابل شود نزد سالار نیو - به گیو آنگهی گفت برسان دود
عنان تگاور بباید بسود - پیاده شدش گیو و گردان بهم
هر آنکس که بودند از بیش و کم - به روز چهارم برآراست گیو
چنین گفت با گرد سالار نیو - بدان‌گونه دیدند گردان نیو
که پیش تو آید گرانمایه گیو - یکی بانگ بر زد به گیو از نخست
پس آنگاه شرم از دو دیده بشست - ز گفتار او گیو را دل بخست
که بردی برستم بران‌گونه دست - برآشفت با گیو و با پیلتن
فرو ماند خیره همه انجمن - دگر روز فرمود تا گیو و طوس
ببستند شبگیر بر پیل کوس - چو برگشت رستم بر شهریار
از ایران سپه گیو بد پاسدار - بدانست رستم کز ایران سپاه
به شب گیو باشد طلایه به راه - بگفتش به گیو آن کجا کرده بود
چنان شیرمردی که آزرده بود - بدو گفت کان پور گودرز گیو
که خوانند گردان وراگیو نیو - ز خیمه نگه کرد رستم بدشت
ز ره گیو را دید کاندر گذشت - وزان روی رستم سپه را بدید
سخن راند با گیو و گفت و شنید - چنین گفت با رستم گرد گیو
کزین گونه هرگز ندیدیم نیو - بدو گفت گیو ای سپهدار شاه
نه با من برابر بدی بی‌سپاه - بدو گیو گفت این سخن خودمگوی
که من تاختم پیش نخچیرجوی - خود و گیو گودرز و چندی سوار
برفتند شاد از در شهریار - همی راند در پیش با طوس گیو
پس اندر پرستنده‌ای چند نیو - بفرمود تا با سپه گیو و طوس
برفتند با نای رویین و کوس - چو گودرز و چون گیو و برزین و طوس
ببندند بر کوهه‌ی پیل کوس - همان گیو کز بیم او روز جنگ
همی چرم روباه پوشد پلنگ - چو فرهاد و شیدوش و گرگین و گیو
چو بهرام و رهام و شاپور نیو - چو طوس و چو گودرز و گیو دلیر
چو شاپور و فرهاد و رهام شیر - بیاراست بر میمنه گیو و طوس
سواران بیدار با پیل و کوس - چو بشنید گیو این سخن بردمید
بزد دست و تیغ از میان برکشید - برآویختند آن دو جنگی به هم
دمان گیو گودرز با پیلسم - یکی نیزه زد گیو را کز نهیب
برون آمدش هر دو پا از رکیب - سوی پارس شد طوس و گودرز و گیو
سپاهی چنان نامبردار و نیو - بیامد کمربسته گیو دلیر
یکی بارکش بادپایی به زیر - ز گردان ایران و گردنکشان
نیابد جز از گیو ازو کس نشان - پر اندیشه مر گیو را پیش خواند
وزان خواب چندی سخنها براند - نبیند کس او را ز گردان نیو
مگر نامور پور گودرز گیو - بدو گفت گیو ای پدر بنده‌ام
بکوشم به رای تو تا زنده‌ام - کنون گیو را ساختی پیل مست
میان یلان گشت نام تو پست - غمی شد دل گیو و خیره بماند
بدان خیرگی نام یزدان بخواند - ازان زخم گوپال گیو دلیر
سران را همی شد سر از جنگ سیر - بدو گفت گیو ای جهاندار کی
سرافراز و بیدار و فرخنده پی - که آمد ز ایران سرافراز گیو
به نزدیک بیدار دل شاه نیو - بدو گفت گیو ای سر راستان
ز گودرز با تو که زد داستان - به فرمان او گیو بسته میان
بیامد به کردار شیر ژیان - همی بود تاپیش او رفت گیو
چنین گفت بیدار دل شاه نیو - دل گیو خندان شد از زور خشم
که چون چشمه بودیش دریا به چشم - سپهبد نشست از بر اسپ گیو
پیاده همی رفت بر پیش نیو - سر گیو بر نیزه سازید گفت
فرنگیس را خاک باید نهفت - بدانگه که گردد جهاندار نیو
ز ایران بیاید سرافراز گیو - بدو گفت گیو ای شه سرفراز
سزد کاشکارا بود بر تو راز - به دل گفت گیو این بجز شاه نیست
چنین چهره جز در خور گاه نیست - ازیشان بیفگند بسیار گیو
ستوه آمدند آن سواران ز نیو - زدی گیو بیدار دل گردنش
به زیر گل و خاک کردی تنش - ز پیمودن راه و رنج شبان
جهانجوی را گیو بد پاسبان - بدو گفت گیو ای سر سرکشان
ز فر بزرگی چه داری نشان - ز اسپ اندر آمد جهاندیده گیو
همی آفرین خواند بر شاه نیو - به دل گفت کاین گرد جز گیو نیست
بدین مرز خود زین نشان نیونیست - چه کردید با گیو و خسرو کجاست
سخن بر چه سانست برگوی راست - نشست از بر اسپ سالار نیو
پیاده همی رفت بر پیش گیو - دو تن خفته و گیو با رنج و خشم
به راه سواران نهاده دو چشم - برهنه تن خویش بنمود شاه
نگه کرد گیو آن نشان سیاه - چنین گفت با گیو کای برده رنج
ببین تا ز گوهر چه خواهی ز گنج - چو آمد برش گیو بردش نماز
بدو گفت کای نامور سرافراز - که گیو دلاور به گردان چه کرد
دلت سیر گردد به دشت نبرد - به کردار باد هوا بردمید
بپرید وز گیو شد ناپدید - به برگستوان اندرون اسپ گیو
چنان چون بود ساز مردان نیو - چو گیو آن نشان دید بردش نماز
همی ریخت آب و همی گفت راز - چو افتاد بر خواسته چشم گیو
گزین کرد درع سیاووش نیو - چنین داد پاسخ ورا شهریار
که تو گیو گودرزی ای نامدار - بدو گفت گیو ای سر بانوان
انوشه روان باش تا جاودان - بپیچید گیو سرافراز یال
کمند اندرافگند و کردش دوال - چو رعد بهاران بغرید گیو
ز سالار لشکر همی جست نیو - بشد گیو و گوشش به خنجر بسفت
ز سوگند برتر درشتی نگفت - که گر گیو و خسرو به ایران شوند
زنان اندر ایران چه شیران شوند - جهاندیده گیو اندر آمد به آب
چو کشتی که از باد گیرد شتاب - بدو گفت گیو ای سپهدار شیر
سزد گر به آب اندر آیی دلیر - بدو گفت گیو ای دلیر سپاه
چرا سست گشتی به آوردگاه - نشسته فرنگیس بر پاس گاه
به دیگر کران خفته بد گیو و شاه - چو لشکر هزیمت شد از پیش گیو
چنان لشکری گشن و مردان نیو - نکرد ایچ گیو آزمون را شتاب
بدان تا برآمد سپهبد ز آب - دوان شد بر گیو و آگاه کرد
بران خفتگان خواب کوتاه کرد - به کیخسرو اندر نگه کرد گیو
بدان تا چه فرمان دهد شاه نیو - ز بالا به پستی بپیچید گیو
گریزان همی شد ز سالار نیو - بدو گفت گیو ای مه بانوان
چرا رنجه کردی بدینسان روان - به گیو آن زمان گفت کای سرافراز
کشیدی بسی رنج راه دراز - هم‌آورد با گیو نزدیک شد
جهان چون شب تیره تاریک شد - بدو گفت گیو ای شه سرفراز
جهان را به نام تو آمد نیاز - بدو گفت گیو ای سگ بی‌خرد
توگفتی که این آب مردم خورد - چنین گفت با گیو پس باج خواه
که آب روان را چه چاکر چه شاه - نباشد چنان در صف کارزار
کجا گیو تنها بد ای شهریار - بدو گفت گیو آنچ خواهی بخواه
گذر ده که تنگ اندر آمد سپاه - من آن دیدم از گیو کز پیل و شیر
نبیند جهاندیده مرد دلیر - بدو گفت گیو ای گسسته خرد
سخن زان نشان گوی کاندر خورد - که گر گیو و کیخسرو دیوزاد
شوند ابر غرنده گر تیز باد - یکی گیو گودرز بودست و بس
سوار ایچ با او ندیدند کس - بدو گفت گیو ار تو کیخسروی
نبینی ازین آب جز نیکوی - که چون گیو و خسرو ز جیحون گذشت
غم و رنج ما باد گردد بدشت - ستوه آمد از چنگ یک تن سپاه
همی رفت گیو و فرنگیس و شاه - پس او فرنگیس و گیو دلیر
نترسد ز جیحون و زان آب شیر - رسیدند پس گیو و خسرو بر آب
همی بودشان بر گذشتن شتاب - گمان برد کاو گیو رایافتست
به پیروزی از پیش بشتافتست - ز پیش پدر گیو بنمود پشت
دلش پر ز گفتارهای درشت - چو آمد پدیدار با شاه گیو
پیاده شدند آن سواران نیو - چو با گیو کیخسرو آمد به زم
جهان چند ازو شاد و چندی دژم - دژم گیو برخاست از پیش او
که خام آمدش دانش و کیش او - ببوسید چشم و سر گیو گفت
که بیرون کشیدی سپهر از نهفت - نوندی به هر سو برافگند گیو
یکی نامه از شاه وز گیو نیو - کنون گیو چندی به سختی ببود
به توران مرا جست و رنج آزمود - فرستاده‌ی گیو روشن روان
نخستین بیامد بر پهلوان - من آن دیدم از گیو کز پیل مست
نبیند به هندوستان بت پرست - سپهبد فرستاده را پیش خواند
بران نامه‌ی گیو گوهر فشاند - پیمبر سرافراز گیو دلیر
که چنگ یلان داشت و بازوی شیر - چو چشم سپهبد برآمد به شاه
همان گیو را دید با او به راه - بفرمود تا گیو با نیزه تفت
به نزدیک آن بر شده باره رفت - بشد گیو نیزه گرفته به دست
پر از آفرین جان یزدان پرست - خروش آمد و ناله‌ی بوق و کوس
ز قلب سپه گیو و گودرز و طوس - همان گیو گفت این شکار منست
برافروختن کوه کار منست - چو طوس و چو گودرز و گیو دلیر
چو گرگین و گستهم و بهرام شیر - همه خواسته گیو را داد شاه
بدو گفت کای نامدار سپاه - ز لشکر برفتند آزادگان
چو گیو و چو گودرز کشوادگان - سبک بیژن گیو بر پای جست
میان کشتن اژدها را ببست - همان بیژن گیو برجست زود
کجا بود در جنگ برسان دود - بفرمود تا گیو و گودرز و طوس
برفتند با نای رویین و کوس - ببر زد بدین گیو گودرز دست
میان رزم آن پهلوان را ببست - بشورید با گیو و گودرز و شاه
ز بهر فریبرز و تخت و کلاه - ورا بیژن گیو راند همی
که خون بسمان برفشاند همی - درفشی کجا پیکرش دیزه گرگ
نشان سپهدار گیو سترگ - ز گردان چو گودرز و رهام و گیو
چو گرگین و شیدوش و فرهاد نیو - کزایران سپاه آمد و پیل و کوس
همان گیو و گودرز و رهام و طوس - کجا بیژن و گیو آزادگان
جهانگیر گودرز کشوادگان - چو خراد با زنگه‌ی شاوران
دگر بیژن و گیو و کنداوران - بدین گفت و گوی اندرون بود طوس
که شد گیو را روی چون سندروس - سپهدار پس گیو را پیش خواند
بتخت گرانمایگان برنشاند - چو بشنید هومان برآشفت سخت
چنین گفت با گیو بیدار بخت - سپهبد بیامد بنزدیک شاه
ابا گیو گودرز و چندی سپاه - چنین گفت گودرز و گیو و سران
بزرگان و تیمارکش مهتران - چو گودرز کشواد و چون گیو و طوس
بناکام رزمی بود با فسوس - چو گیو و چو رهام کار آزمای
چو گرگین و خراد فرخنده رای - کجا گیو و گودرز کشوادگان
که سر داد باید همی رایگان - همان طوق کیخسرو و گوشوار
همان یاره‌ی گیو گوهرنگار - چو گودرز کشواد و فرهاد و گیو
چو گرگین میلاد و شاپور نیو - منم بیژن گیو ز ایران بجنگ
بزخم گراز آمدم بی‌درنگ - کس از انجمن هیچ پاسخ نداد
مگر بیژن گیو فرخ‌نژاد - چو زین جشنگاه آگهی یافتم
سوی گیو گودرز نشتافتم - چو بیژن چنین گفت گیو از کران
نگه کرد و آن کارش آمد گران - می سالخورده بجام بلور
برآورده با بیژن گیو شور - منم بیژن گیو لشکرشکن
سر خوک را بگسلانم ز تن - بدادند مر بیژن گیو را
مر آن نیک دل نامور نیو را - چه با رستم و گیو و با گژدهم
چه با طوس نوذر چه با گستهم - سپهدار چون گیو برگشت از وی
خروشان سوی جنگ بنهاد روی - ز پیش پدر گیو شد تا ببلخ
گرفته بیاد آن سخنهای تلخ - که آن جای جنگست و خون ریختن
چه با گیو و با رستم آویختن - دمان از پس گیو پیران دلیر
سپه را همی راند برسان شیر - بگفتند کمد سوی بلخ گیو
ابا ویژگان سپهدار نیو - چو دستان سام و چو گودرز و گیو
چو شیدوش و فرهاد و رهام نیو - چو گیو اندر آمد بپیش پدر
همی گفت پاسخ همه دربدر - بجیحون پر از نیزه دیوار کرد
چو با گیو گودرز دیدار کرد - دگر بیژن گیو با گستهم
چو گرگین چون زنگه و گژدهم - که گودرز و گیو اندر آمد بجنگ
سپه باید ایدر مرا بی درنگ - نه گودرز باید که ماند نه گیو
نه فرهاد و گرگین نه رهام نیو - زواره فریبرز و فرهاد و گیو
گرازه سپهدار و رهام نیو - چنین گفت با گیو پس پهلوان
که پیران بسیری رسید از روان - چو پاسخ چنین یافت برگشت گیو
ابا لشکری نامبردار و نیو - سپهدار پس گیو را پیش خواند
همه گفته‌ی شاه با او براند - دگر بیژن گیو و رهام گرد
کجا شاهشان از بزرگان شمرد - سپرد این سپه گیو گودرز را
بدو تازه شد دل همه مرز را - بیاری بپشت سپهدار گیو
برفتند گردان بیدار و نیو - کنون گاه کینست و آویختن
ابا گیو گودرز خون ریختن - کجا بسته بد گیو و کاوس و طوس
شده گوش کر یکسر از بانگ کوس - بیاوردم از بند کاوس را
همان گیو و گودرز و هم طوس را