«کسری» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «کسری» در غزلیات حافظ شیرازی
- فردوسی
- «کسری» در شاهنامه فردوسی
- برین گونه تا گشت کسری بزرگ
یکی کودکی شد دلیر و سترگ - به درگاه کسری یکی باغ بود
که دیوار او برتر از راغ بود - به کسری سپردند یکسر سخن
خردمند و دانندگان کهن - چو کسری نشست از بر گاه نو
همیخواندندی ورا شاه نو - به مزدک چنین گفت خندان قباد
که از دین کسری چه داری به یاد - به مزدک چنین گفت کسری که رو
بدرگاه باغ گرانمایه شو - چو بشنید کسری به نزد قباد
بیامد ز مزدک سخن کرد یاد - به سر شد کنون داستان قباد
ز کسری کنم زین سپس نام یاد - همانگه ز کسری بپرسید شاه
که از دین به بگذری نیست راه - یکی دار فرمود کسری بلند
فروهشت از دار پیچان کمند - چنین گفت کسری به پیش گروه
به مزدک که ای مرد دانشپژوه - بدو گفت کسری چو یابم زمان
بگویم که کژست یکسر گمان - ز کسری چنان شاد شد شهریار
که شاخش همی گوهر آورد بار - گرانمایه کسری ورا یار گشت
دل مرد بیدین پرآزار گشت - ورا گفت کسری زمان پنج ماه
ششم را همه بازگویم به شاه - هر آنکس که بینید خط قباد
به جز پند کسری مگیرید یاد - چنان دان که کسری نه بر دین ماست
ز دین سر کشیدن وراکی سزاست - به کسری سپردش همانگاه شاه
ابا هرک او داشت آیین و راه - فرستاد کسری به هر جای کس
که دانندهیی دید و فریادرس - به کسری سپردم سزاوار تخت
پس از مرگ ما او بود نیکبخت - چو این گفته شد دست کسری گرفت
بدو مانده بد شاه ایران شگفت - چو بابک سپه را همه بنگرید
درفش و سر تاج کسری ندید - شهنشاه کسری چو بگشاد گوش
ز دیوان بابک برآمد خروش - بخندید کسری و مغفر بخواست
درفش بزرگی برافراشت راست - چو کسری نشست از بر تخت عاج
به سر برنهاد آن دلافروز تاج - دگرباره کسری برانگیخت اسب
چپ و راست برسان آذرگشسب - به کسری رسید آن سزاوار تاج
ببخشید بر جای ده یک خراج - خردمند کسری چنان کرد رای
کزان مرز لختی بجنبد ز جای - نخستین سر نامه کرد از مهست
شهنشاه کسری یزدانپرست - جهاندار بیدار کسری بمرد
زمان و زمین دیگری را سپرد - چو از ره سوی رام برزین رسید
بگفت آنچ از شاه کسری شنید - اگر چرخ را کوش صدری بدی
همانا که صدریش کسری بدی - تو با شاه کسری بسنده نهای
وگر پیل و شیر دمنده نهای - چو بشنید فرزند کسری که تخت
بپردخت زان خسروانی درخت - جوانی دل شاه کسری مسوز
مکن تیره این آب گیتیفروز - خبر زین به شهر مداین رسید
ازان که آمد از پور کسری پدید - مرا دین کسری نباید همی
دلم سوی مادر گراید همی - که جز مرگ را کس ز مادر نزاد
ز کسری بر آغاز تا نوشزاد - گروهی که یارند با نوشزاد
که جز مرگ کسری ندارند یاد - دل شاه کسری پر از داد بود
به دانش دل ومغزش آباد بود - یکی از ردان نامش آزادسرو
ز درگاه کسری بیامد به مرو - نگه کرد کسری بداننده گفت
که دانش چرا باید اندر نهفت - فرستاده از پیش کودک برفت
برتخت کسری خرامید تفت - جهاندار کسری درو خیره ماند
سرافراز روزی دهان را بخواند - جهاندار کسری ورا پیش خواند
وزان خواب چندی سخنها براند - نهادند رخ سوی بوزرجمهر
که کسری همی زو برافروخت چهر - سمن بوی خوبان با ناز و شرم
همه پیش کسری برفتند نرم - چنین گفت کسری به بوزرجمهر
که از چادر شرم بگشای چهر - ندیدند ازین سان کسی در میان
برآشفت کسری چو شیر ژیان - نشست از بر تخت کسری دژم
ازان دیده گشته دلش پر ز غم - که چون شاه کسری خورش خواستی
یکی خوان زرین بیاراستی - ز اسبان که کسری همیبنگرید
یکی را بران داغ مهبود دید - بدو گفت کسری سخن راست گوی
مکن کژی و هیچ چاره مجوی - چنان بد بروم اندرون پادشهر
که کسری بپیمود و برداشت بهر - ورا سورستان کرد کسری به نام
که درسور یابد جهاندار کام - چنین گفت موبد که بر تخت عاج
چو کسری کسی نیز ننهاد تاج - به کسری چو برداشتند آگهی
بیاراست ایوان شاهنشهی - چوخاقان چینی نبود از مهان
گذشته ز کسری بگرد جهان - فرستادهگان راهمه پیش خواند
ز کسری فراوان سخنها براند - سخنهای کسری به گرد جهان
پراگنده شد درمیان مهان - گر ای دون که فرمان برد غاتفر
ببندد به فرمان کسری کمر - چنین گفت کسری که ای بخردان
جهان گشته و کار دیده ردان - شنیدم که کسری به گرگان رسید
همه روی کشور سپه گسترید - که کسری نفرمود ما را درنگ
نباید که گردد دل شاه تنگ - چنین گفت کسری که یزدان سپاس
که هستم خردمند و نیکیشناس - ز چیزی که برد اندران رای رنج
فرستاد کسری سراسر به گنج - دل و گوش کسری بگوینده داد
سخنها برو کرد گوینده یاد - به کسری چنین گفت کای پادشا
جهاندار و بیدار و فرمانروا - چنان گشت کسری ز بوزرجمهر
که گفتی بدوبخت بنمود چهر - گرانمایه دستی بپوشید و رفت
بر گاه کسری خرامید تفت - بفرمود تا رفت نزدیک تخت
دل شاه کسری غمی گشت سخت - برآورد گوینده راز از نهفت
گذشته همه پیش کسری بگفت - چنان بد که کسری بدان روزگار
برفت از مداین ز بهر شکار - نشست از بر اسب کسری بخشم
ز ره تا در کاخ نگشاد چشم - شنیدم کجا کسری شهریار
به هرمز یکی نامه کرد استوار - فرستاده از پیش کسری برفت
به نزدیک قیصر خرامید تفت - بفرمود کسری به کارآگهان
که جویند راز وی اندر نهان - چو قیصر نگه کرد وعنوان بدید
ز بیشی کسری دلش بردمید - سزا خود ز کسری چنین نامه بود
نه برکام بایست بدکامه بود - بیامد به نزدیک کسری رسید
بگفت آن کجا رفت و دید و شنید - که آگاهی آمد به آباد بوم
بنزد جهاندار کسری ز روم - چو رومی سر تاج کسری بدید
یکی باد سرد از جگر برکشید - پراندیشه شد جان کسری ز مرگ
شد آن لعل رخساره چون زرد برگ - همه پیش کسری پیاده شدند
کمر بسته و دل گشاده شدند - چو کسری مرا و تو را پیش خواند
بر تخت شاهنشهی برنشاند - توخاقان نژادی نه از کیقباد
که کسری تو را تاج بر سر نهاد - چون کسری نیا وچوهرمز پدر
کرا دانی ازمن سزاوارتر - هر آن شهرکز روم بستد قباد
چه هرمز چه کسری فرخ نژاد - ز هنگام کسری نوشین روان
که بادا همیشه روانش جوان