غزل شماره ۳۸

چون به اصل اصل در پيوسته بى تو جان توست

پس تويى بى تو که از تو آن تويى پنهان توست

اين تويى جزوى به نفس و آن تويى کلى به دل

ليک تو نه اين نه آنى بلکه هر دو آن توست

تو درين و تو در آن تو کى رسى هرگز به تو

زانکه اصل تو برون از نفس توست و جان توست

بود تو اينجا حجاب افتاد و نابودت حجاب

بود و نابودت چه خواهى کرد چون نقصان توست

چون ز نابود و ز بود خويش بگذشتى تمام

مى ندانم تا به جز تو کيست کو سلطان توست

هر چه هست و بود و خواهد بود هر سه ذره است

ذره را منگر چو خورشيد است کو پيشان توست

تو مبين و تو مدان، گر ديد و دانش بايدت

کانچه تو بينى و تو دانى همه زندان توست

بى سر و پا گر برون آيى ازين ميدان چو گو

تا ابد گر هست گويى در خم چوگان توست

عين عينت چون به غيب الغيب در پوشيده اند

پس يقين مى دان که عينت غيب جاويدان توست

صدر غيب الغيب را سلطان جاويدان تويى

جز تو گر چيزى است در هر دو جهان دوران توست

هم ز جسم و جان تو خاست اين جهان و آن جهان

هم بهشت و دوزخ از کفر تو و ايمان توست

هم خداوندت سرشت و هم ملايک سجده کرد

پس تويى معشوق خاص و چرخ سرگردان توست

اى عجب تو کور خويش و ذره ذره در دو کون

با هزاران ديده دايم تا ابد حيران توست

بر دل عطار روشن گشت همچون آفتاب

کاسمان نيلگون فيروزه اى از کان توست

نظرات نوشته شده

غزل بسیار بلند و بالایی است که به شرح و بیان مفصلی نیاز دارد. اگر چه در بادی امر به نظر می‌رسد عطار مسئله را پیچانده و به لفّاظی و بازی‌های لفظی روی آورده است اما وقتی به ستیغِ معنا می‌رسیم در‌می‌یابیم که عطار با چه مشکل بزرگی مواجه است و در قالب خشک و تنگِ عبارت و کلام ریختن این معانی روحانی جز از مردِ کهنی چون خودش بر‌نمی‌آید.
ممنون از انتخاب و باز نشر این غزل