«ابرو» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «ابرو» در غزلیات حافظ شیرازی
- خمی که ابروی شوخ تو در کمان انداخت
به قصد جان من زار ناتوان انداخت - عقل دیوانه شد آن سلسله مشکین کو
دل ز ما گوشه گرفت ابروی دلدار کجاست - گر غالیه خوش بو شد در گیسوی او پیچید
ور وسمه کمانکش گشت در ابروی او پیوست - شیدا از آن شدم که نگارم چو ماه نو
ابرو نمود و جلوه گری کرد و رو ببست - خدا چو صورت ابروی دلگشای تو بست
گشاد کار من اندر کرشمه های تو بست - در کعبه کوی تو هر آن کس که بیاید
از قبله ابروی تو در عین نماز است - در صومعه زاهد و در خلوت صوفی
جز گوشه ابروی تو محراب دعا نیست - در خرقه زن آتش که خم ابروی ساقی
بر می شکند گوشه محراب امامت - محراب ابرویت بنما تا سحرگهی
دست دعا برآرم و در گردن آرمت - پس از چندین شکیبایی شبی یا رب توان دیدن
که شمع دیده افروزیم در محراب ابرویت - ز چین زلف کمندت کسی نیافت خلاص
از آن کمانچه ابرو و تیر چشم نجاح - دوتا شد قامتم همچون کمانی
ز غم پیوسته چون ابروی فرخ - سر ما فرونیاید به کمان ابروی کس
که درون گوشه گیران ز جهان فراغ دارد - خم ابروی تو در صنعت تیراندازی
برده از دست هر آن کس که کمانی دارد - گوشه ابروی توست منزل جانم
خوشتر از این گوشه پادشاه ندارد - نماز در خم آن ابروان محرابی
کسی کند که به خون جگر طهارت کرد - آه و فریاد که از چشم حسود مه چرخ
در لحد ماه کمان ابروی من منزل کرد - بجز ابروی تو محراب دل حافظ نیست
طاعت غیر تو در مذهب ما نتوان کرد - عدو با جان حافظ آن نکردی
که تیر چشم آن ابروکمان کرد - عفاالله چین ابرویش اگر چه ناتوانم کرد
به عشوه هم پیامی بر سر بیمار می آورد - نگارم دوش در مجلس به عزم رقص چون برخاست
گره بگشود از ابرو و بر دل های یاران زد - طربسرای محبت کنون شود معمور
که طاق ابروی یار منش مهندس شد - در نمازم خم ابروی تو با یاد آمد
حالتی رفت که محراب به فریاد آمد - مرغ دل باز هوادار کمان ابرویست
ای کبوتر نگران باش که شاهین آمد - پیش کمان ابرویش لابه همی کنم ولی
گوش کشیده است از آن گوش به من نمی کند - پیش از این کاین سقف سبز و طاق مینا برکشند
منظر چشم مرا ابروی جانان طاق بود - دل که از ناوک مژگان تو در خون می گشت
باز مشتاق کمانخانه ابروی تو بود - نقش می بستم که گیرم گوشه ای زان چشم مست
طاقت و صبر از خم ابروش طاق افتاده بود - چو ماه نو ره بیچارگان نظاره
زند به گوشه ابرو و در نقاب رود - جهان بر ابروی عید از هلال وسمه کشید
هلال عید در ابروی یار باید دید - شکسته گشت چو پشت هلال قامت من
کمان ابروی یارم چو وسمه بازکشید - در کمینگاه نظر با دل خویشم جنگ است
ز ابرو و غمزه او تیر و کمانی به من آر - حدیث توبه در این بزمگه مگو حافظ
که ساقیان کمان ابرویت زنند به تیر - هر دم به خون دیده چه حاجت وضو چو نیست
بی طاق ابروی تو نماز مرا جواز - کمان ابروی جانان نمی پیچد سر از حافظ
ولیکن خنده می آید بدین بازوی بی زورش - شیوه و ناز تو شیرین خط و خال تو ملیح
چشم و ابروی تو زیبا قد و بالای تو خوش - چو بید بر سر ایمان خویش می لرزم
که دل به دست کمان ابروییست کافرکیش - از خم ابروی توام هیچ گشایشی نشد
وه که در این خیال کج عمر عزیز شد تلف - ابروی دوست کی شود دست کش خیال من
کس نزده ست از این کمان تیر مراد بر هدف - در عین گوشه گیری بودم چو چشم مستت
و اکنون شدم به مستان چون ابروی تو مایل - حافظ ار میل به ابروی تو دارد شاید
جای در گوشه محراب کنند اهل کلام - بعد از اینم چه غم از تیر کج انداز حسود
چون به محبوب کمان ابروی خود پیوستم - ابروی یار در نظر و خرقه سوخته
جامی به یاد گوشه محراب می زدم - کمان ابرویت را گو بزن تیر
که پیش دست و بازویت بمیرم - در مسجد و میخانه خیالت اگر آید
محراب و کمانچه ز دو ابروی تو سازم - گر ببینم خم ابروی چو محرابش باز
سجده شکر کنم و از پی شکرانه روم - بر ما بسی کمان ملامت کشیده اند
تا کار خود ز ابروی جانان گشاده ایم - در گوشه امید چو نظارگان ماه
چشم طلب بر آن خم ابرو نهاده ایم - عمری گذشت تا به امید اشارتی
چشمی بدان دو گوشه ابرو نهاده ایم - کو جلوه ای ز ابروی او تا چو ماه نو
گوی سپهر در خم چوگان زر کشیم - شدم فسانه به سرگشتگی و ابروی دوست
کشید در خم چوگان خویش چون گویم - به چشم و ابروی جانان سپرده ام دل و جان
بیا بیا و تماشای طاق و منظر کن - به آهوان نظر شیر آفتاب بگیر
به ابروان دوتا قوس مشتری بشکن - می ترسم از خرابی ایمان که می برد
محراب ابروی تو حضور نماز من - حافظ ار در گوشه محراب می نالد رواست
ای نصیحتگو خدا را آن خم ابرو ببین - گفتا برون شدی به تماشای ماه نو
از ماه ابروان منت شرم باد رو - مطبوعتر ز نقش تو صورت نبست باز
طغرانویس ابروی مشکین مثال تو - تا آسمان ز حلقه به گوشان ما شود
کو عشوه ای ز ابروی همچون هلال تو - تو کافردل نمی بندی نقاب زلف و می ترسم
که محرابم بگرداند خم آن دلستان ابرو - غلام چشم آن ترکم که در خواب خوش مستی
نگارین گلشنش روی است و مشکین سایبان ابرو - اگر چه مرغ زیرک بود حافظ در هواداری
به تیر غمزه صیدش کرد چشم آن کمان ابرو - هلالی شد تنم زین غم که با طغرای ابرویش
که باشد مه که بنماید ز طاق آسمان ابرو - رقیبان غافل و ما را از آن چشم و جبین هر دم
هزاران گونه پیغام است و حاجب در میان ابرو - روان گوشه گیران را جبینش طرفه گلزاریست
که بر طرف سمن زارش همی گردد چمان ابرو - دگر حور و پری را کس نگوید با چنین حسنی
که این را این چنین چشم است و آن را آن چنان ابرو - مرا چشمیست خون افشان ز دست آن کمان ابرو
جهان بس فتنه خواهد دید از آن چشم و از آن ابرو - ابروی دوست گوشه محراب دولت است
آن جا بمال چهره و حاجت بخواه از او - ز ساقی کمان ابرو شنیدم
که ای تیر ملامت را نشانه - با چشم و ابروی تو چه تدبیر دل کنم
وه زین کمان که بر من بیمار می کشی - دل ز ناوک چشمت گوش داشتم لیکن
ابروی کماندارت می برد به پیشانی - گشاد کار مشتاقان در آن ابروی دلبند است
خدا را یک نفس بنشین گره بگشا ز پیشانی - حافظا سجده به ابروی چو محرابش بر
که دعایی ز سر صدق جز آن جا نکنی - به چشم کرده ام ابروی ماه سیمایی
خیال سبزخطی نقش بسته ام جایی - امید هست که منشور عشقبازی من
از آن کمانچه ابرو رسد به طغرایی - سعدی شیرازی
- «ابرو» در غزلیات سعدی شیرازی
- هر پارسا را کان صنم در پیش مسجد بگذرد
چشمش بر ابرو افکند باطل کند محراب را - چشمان ترک و ابروان جان را به ناوک می زنند
یا رب که دادست این کمان آن ترک تیرانداز را - سروبالای کمان ابرو اگر تیر زند
عاشق آنست که بر دیده نهد پیکان را - هزار صید دلت پیش تیر بازآید
بدین صفت که تو داری کمان ابرو را - هر کو نظری دارد با یار کمان ابرو
باید که سپر باشد پیش همه پیکان ها - ابروش کمان قتل عاشق
گیسوش کمند عقل داناست - وان وسمه بر ابروان دلبند
یا قوس قزح بر آفتابست - از رشک آفتاب جمالت بر آسمان
هر ماه ماه دیدم چون ابروان توست - از دست کمان مهره ابروی تو در شهر
دل نیست که در بر چو کبوتر نطپیدست - کارم چو زلف یار پریشان و درهمست
پشتم به سان ابروی دلدار پرخمست - شاهدش دیدار و گفتن فتنه اش ابرو و چشم
نادرش بالا و رفتن دلپذیرش طبع و خوست - مردم هلال عید بدیدند و پیش ما
عیدست و آنک ابروی همچون هلال دوست - خصمی که تیر کافرش اندر غزا نکشت
خونش بریخت ابروی همچون کمان دوست - ولوله در شهر نیست جز شکن زلف یار
فتنه در آفاق نیست جز خم ابروی دوست - دیگران را عید اگر فرداست ما را این دمست
روزه داران ماه نو بینند و ما ابروی دوست - در همه شهر ای کمان ابرو
کس ندانم که صید تیر تو نیست - به نماز آمده محراب دو ابروی تو دید
دلش از دست ببردند و به زنار برفت - هر دم کمند زلفت صیدی دگر بگیرد
پیکان غمزه در دل ز ابروی چون کمانت - و ابرو که تو داری ای پری زاد
در صید چه حاجت کمانت - ابرویش خم به کمان ماند و قد راست به تیر
کس ندیدم که چنین تیر و کمانی دارد - کمان چفته ابرو کشیده تا بن گوش
چو لشکری که به دنبال صید می تازد - صورت کنند زیبا بر پرنیان و دیبا
لیکن بر ابروانش سحر مبین نباشد - که دارد در همه لشکر کمانی
که چون ابروی زیبای تو باشد - بر استوای قامتشان گویی ابروان
بالای سرو راست هلالی خمیده اند - آن کمان ابرو که تیر غمزه اش
هر زمانی صید دیگر می زند - تیر مژگان و کمان ابروش
عاشقان را عید قربان می کند - رخ از ما تا به کی پنهان کند عید
هلال آنک به ابرو می نماید - با همه خلق نمودم خم ابرو که تو داری
ماه نو هر که ببیند به همه کس بنماید - من از تو سیر نگردم و گر ترش کنی ابرو
جواب تلخ ز شیرین مقابل شکر آید - ندانم ابروی شوخت چگونه محرابیست
که گر ببیند زندیق در نماز آید - من از این هر دو کمانخانه ابروی تو چشم
برنگیرم و گرم چشم بدوزند به تیر - نه شرط عشق بود با کمان ابروی دوست
که جان سپر نکنی پیش تیربارانش - سحرست کمان ابروانت
پیوسته کشیده تا بناگوش - چندان که می بینم جفا امید می دارم وفا
چشمانت می گویند لا ابروت می گوید نعم - زین سبب خلق جهانند مرید سخنم
که ریاضت کش محراب دو ابروی توام - گر به مسجد روم ابروی تو محراب منست
ور به آتشکده زلف تو چلیپا دارم - یک روز کمان ابروانش
می بوسم و گو بزن به تیرم - چشم جادوی تو بی واسطه کحل کحیل
طاق ابروی تو بی شائبه وسمه و سیم - نشاط زاهد از انواع طاعتست و ورع
صفای عارف از ابروی نیکوان دیدن - بتی دارم که چین ابروانش
حکایت می کند بتخانه چین - نماز شام به بام ار کسی نگاه کند
دو ابروان تو گوید مگر هلالست این - مه گر چه به چشم خلق زیباست
تو خوبتری به چشم و ابرو - من از دست کمانداران ابرو
نمی یارم گذر کردن به هر سو - سپر صبر تحمل نکند تیر فراق
با کمان ابرو اگر جنگ نیاغازی به - تا شکاری ز کمند سر زلفت نجهد
ز ابروان و مژه ها تیر و کمان ساخته ای - تابنده تر ز روی تو ماهی ندیده چرخ
خوشتر ز ابروی تو هلالی نیافته - مرغ دل صاحب نظران صید نکردی
الا به کمان مهره ابروی خمیده - ز ابروی زنگارین کمان گر پرده برداری عیان
تا قوس باشد در جهان دیگر نبیند مشتری - نسخه چشم و ابرویت پیش نگارگر برم
گویمش این چنین بکن صورت قوس و مشتری - وقتی کمند زلفت دیگر کمان ابرو
این می کشد به زورم وان می کشد به زاری - ای زلف تو کمندی ابروی تو کمانی
وی قامت تو سروی وی روی تو بهاری - بسیست تا دل گم کرده باز می جستم
در ابروان تو بشناختم که آن داری - نمایندت به هم خلقی به انگشت
چو بینند آن دو ابروی هلالی - ایام را به ماهی یک شب هلال باشد
وان ماه دلستان را هر ابرویی هلالی - تفاوتی نکند گر ترش کنی ابرو
هزار تلخ بگویی هنوز شیرینی - وز بهر شکار دل نهاده
تیر مژه در کمان ابروی - خود کشته ابروی توام من به حقیقت
گر کشتنیم بازبفرمای به ابروی - با لشکرت چه حاجت رفتن به جنگ دشمن
تو خود به چشم و ابرو برهم زنی سپاهی - مولوی
- «ابرو» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- دل گفت حسن روی او وان نرگس جادوی او
وان سنبل ابروی او وان لعل شیرین ماجرا - در دو جهان لطیف و خوش همچو امیر ما كجا
ابروی او گره نشد گر چه كه دید صد خطا - چو ابرو را چنین كردی چه صورتهای چین كردی
مرا بیعقل و دین كردی بر آن نقش و بر آن حورا - رو صاحب آن چشم شو ای خواجه چو ابرو
كو راست كند چشم كژ كژنگری را - فریاد ز تیرهای غمزه
وز ابروهای چون كمانها - آهوی آن نرگسش صید كند جز كه شیر
راست شود روح چون كژ كند ابرویها - میان ابروت ای عشق این زمان گرهیست
كه نیست لایق آن روی خوب از آن بازآ - میان ابروی خود چون گره زند از خشم
گره گره شود از غم دل فكار چرا - گشاده ابروست و بسته كیسه
مشو غره كه او را سیم و رختست - كمان ابروان و تیر مژگان
گواهانند كو بر جان امیرست - صیادی تیر غمزهها را
آن ابروهای چون كمان گفت - ابروم میجهید و دل بنده میطپید
این مینمود رو كه چنین بخت در قفاست - بخند بر همه عالم كه جای خنده تو راست
كه بنده قد و ابروی تست هر كژ و راست - میان ابروی او خشمهای دیرینهست
گره در ابروی لیلی هلاك مجنونست - ابروی غماز اشارت كنان
جانب آن چشم خمیدن گرفت - صد پرده در پرده گر باشد در چشمی
ابروی كمان شكلش از تیر همیدرد - هین توشه ده از خوشه ابروی ظریفت
زان پیش كه جان را ز تو وقت سفر آید - از تیر مژه چه صید میكرد
وان ابروی چون كمان چه میشد - زان سنبل ابروش حیاتم
با برگ و لطیف و اخضر آمد - صوفیان طاق دو ابروی تو را سجده برند
عارفان آنچ نداری بر تو آن آرند - چون موی ابروی را وهمش هلال بیند
بر چشمش آفتابت كی مستدیر باشد - ز اول روز این خمار كرد مرا بیقرار
میكشدم ابروار عشق تو چون تندباد - شیوه ابرو كند هر نفسی پیش ما
گر چه كه از تیر غمز سخته كمان آمدند - ابروی چون سنبله بیخبرست از مهش
گر خبرستش چرا فوق قمر میرود - من ابروش او ماه وش او روز و من همچو شبش
او جان و من چون قالبش حیران از آن خوبی و فر - آن روح لطیف صورتی شد
با ابرو و چشم و رنگ اسمر - زان گوش همچون جیم تو زان چشم همچو صاد تو
زان قامت همچون الف زان ابروی چون نون خوش - بگفت ابروش تكبیری بزد چشمش یكی تیری
دلم از تیر تقدیری شد آن لحظه گرفتارش - از گل رخسار او سرسبز دیدم باغ خویش
ز ابروی چون سنبل او پخته دیدم نان خویش - در شكرستان دل قند بود هم خجل
تو ز كجا آمدی ابرو و سیما ترش - پس خمش كردم و با چشم و به ابرو گفتم
سخنانی كه نیاید به زبان و به سجل - هر آن دلی كه به خدمت خمید چون ابرو
گشاد از نظرش صد هزار چشم كمال - مرا آن صورت غیبی به ابرو نكته می گوید
كه غمزه چشم و ابرو را نمیدانم نمیدانم - خمش كن تا به ابرو و به غمزه
هزاران ماجرا بر وی بخوانم - گر كژ نهدم كمان ابرو
در حكم كمان او چو تیرم - آن خیال رخ خوبت كه قمر بنده اوست
وان خم ابروی مانند هلالت بردیم - از چشم ترك دوست چه تیری كه خوردهام
وز طاق ابروش چه كمانی خریدهام - هر كی ز روی مرحمت از قد من بپرسدت
ابروی خویش عرضه ده گشته دوتا كه همچنین - بی لب می فروش تو كی شكند خمار دل
بی خم ابروی كژت راست نگشت كار جان - گر طعنه زنی گویی تو مذهب كژ داری
من مذهب ابرویش بخریدم و دادم جان - فرمانده خوبانی ابرو چو بجنبانی
این بنده تو را گوید آن می كن و این می كن - تو صد شكرستانی ترش چه كردی ابرو
سبكتر از صبایی چرا شوی گران جان - ای گلشن روی تو ز دی ایمن و فارغ
وی سنبل ابروی تو ایمن ز درودن - چو فرمان موقع داشت رویش
كشید ابروی او طغرای مستان - تا تراشیده نگردی تو به تیشه صبر و شكر
لایلقیها فرو می خوان و الاالصابرون - بر كلوخی است رخ و چشم و لب عاریتی
پیش بیچشم به جد شیوه ابروی مكن - شب فعل و دستان میكند او عیش پنهان میكند
نی چشم بندد چشم او كژ مینهد ابروی او - زان غمزه چون تیرش و ابروی كمان گیرش
اسرار سلحشوری با تیر و كمان برگو - با تارك گل آمد موبند فروهشته
ابروی خود از وسمه آن كور سیه كرده - كو شیوه ابروی تو كو غمزه چشمت
ای چشم بد مرگ بدان هر دو رسیده - بست او گرهی میان ابرو
گم گشت خرد از این میانه - خموش باش سخن شرط نیست طالب را
كه او ز اشارت ابرو رسد به دنباله - تیرم چو قصد جه كنم پرم بده تا به كنم
ابرو نما تا زه كنم من آن كمان را ساعتی - كی افسون خواند در گوشت كه ابرو پرگره داری
نگفتم با كسی منشین كه باشد از طرب عاری - چو دیدی آن ترش رو را مخلل كرده ابرو را
از او بگریز و بشناسش چرا موقوف گفتاری - مثال تیر مژگانت شدم من راست یك سانت
چرا ای چشم بخت من تو با من كژ چو ابرویی - راه نظر ار بودی بیرهزن پنهانی
با هر مژه و ابرو كی تیر و كمانستی - با قوس دو ابروی تو یك دل به جهان نیست
تا خسته بدان غمزه چون تیر نكردی - ای كرده به زه كمان ابرو
برزن به نشانه چند خسبی - نه در ابروی تو چینی نه در آن خوی تو كینی
به عدو گوید لطفت كه بنینی و بناتی - غمزه عجبتر است كه چون تیر میپرد
یا ابروی كه بهر كمانی نهادهای - حذر ز سنبل ابرو كه چشم شه بر توست
هلا كه مینگرد سوی تو خریداری - گهی آفتابی ز بالا بتابی
گهی ابرواری چو گوهر بتابی - «ابرو» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- یک روز گره نبست او ابرو را
دارم بیمرگ و زندگانی او را - ای حسرت خوبان جهان روی خوشت
وی قبلهی زاهدان دو ابروی خوشت - زان ابروی چون کمانت ای بدر منیر
دل شیشهی پرخون شود از ضربت تیر - جانا صفت قدم ز ابروت بپرس
آشفتگیم ز زلف هندوت بپرس - بنمودت ابروی خود از زیر نقاب
چون قوس قزح تا بزنی انگشتک - زینگونه که ابروی تو با چشم خوش است
او را ز چه رو نمیتواند دیدن - در چشم منست ابروی همچو کمان
من روح سپر کرده و او تیر زنان - ای گوی زنخ زلف چو چوگان داری
ابروی کمان و تیر مژگان داری - فردوسی
- «ابرو» در شاهنامه فردوسی
- دلش گشت پردرد و سر پر ز کین
به ابرو ز خشم اندر آورد چین - به لشگرگه آمد دلی پر ز کین
چگر پر ز خون ابروان پر ز چین - چو بشنید تور از برادر چنین
به ابرو ز خشم اندر آورد چین - پر از خشم سر ابروان پر ز چین
همی بر نوشتند روی زمین - دو ابرو بسان کمان طراز
برو توز پوشیده ازمشک ناز - وزان پس به چشم و به روی دژم
به ابرو ز خشم اندر آورد خم - دو نرگس دژم و دو ابرو به خم
ستون دو ابرو چو سیمین قلم - دو یاقوت خندان دو نرگس دژم
ستون دو ابرو چو سیمین قلم - دو ابرو کمان و دو گیسو کمند
به بالا به کردار سرو بلند - دو چشمش گوزن و دو ابرو کمان
تو گفتی همی بشکفد هر زمان - بیا تا بگردیم و کین آوریم
بجنگ ابروان پر ز چین آوریم - ازان بوی شد شاه ایران دژم
پراندیشه جان ابروان پر ز خم - دو ابرو کمان و دو نرگس دژم
سر زلف را تاب داده به خم - به رخ چون بهار و به بالا بلند
به ابرو کمان و به گیسو کمند - وگر بر زمین گورگاهی بود
وگر نابرومند راهی بود - بشد موبدان را ازان دل دژم
روان پر زغم ابروان پر زخم - دو ابرو کمان و دو نرگس دژم
دهن پر ز باد ابروان پر زخم