«سوسن» در غزلستان
- حافظ شیرازی
- «سوسن» در غزلیات حافظ شیرازی
- از زبان سوسن آزاده ام آمد به گوش
کاندر این دیر کهن کار سبکباران خوش است - به سان سوسن اگر ده زبان شود حافظ
چو غنچه پیش تواش مهر بر دهن باشد - عارفی کو که کند فهم زبان سوسن
تا بپرسد که چرا رفت و چرا بازآمد - ز مرغ صبح ندانم که سوسن آزاد
چه گوش کرد که با ده زبان خموش آمد - راست چون سوسن و گل از اثر صحبت پاک
بر زبان بود مرا آن چه تو را در دل بود - خود گرفتم کافکنم سجاده چون سوسن به دوش
همچو گل بر خرقه رنگ می مسلمانی بود - جهان چو خلد برین شد به دور سوسن و گل
ولی چه سود که در وی نه ممکن است خلود - زبان کشیده چو تیغی به سرزنش سوسن
دهان گشاده شقایق چو مردم ایغاغ - حیف است بلبلی چو من اکنون در این قفس
با این لسان عذب که خامش چو سوسنم - بی تو ای سرو روان با گل و گلشن چه کنم
زلف سنبل چه کشم عارض سوسن چه کنم - به بندگی قدش سرو معترف گشتی
گرش چو سوسن آزاده ده زبان بودی - صد بار بگفتی که دهم زان دهنت کام
چون سوسن آزاده چرا جمله زبانی - ای صبا بندگی خواجه جلال الدین کن
که جهان پرسمن و سوسن آزاده کنی - سعدی شیرازی
- «سوسن» در غزلیات سعدی شیرازی
- مولوی
- «سوسن» در دیوان شمس - غزلیات مولوی
- زبان سوسن از ساقی كرامتهای مستان گفت
شنید آن سرو از سوسن قیام آورد مستان را - تا غنچه برگشاید با سرو سر سوسن
لاله بشارت آرد مر بید و ارغوان را - سوسن با صد زبان از تو نشانم نداد
گفت رو از من مجو غیر دعا و ثنا - باز بنفشه رسید جانب سوسن دوتا
باز گل لعل پوش میبدراند قبا - تا روز ساغر می در گردش است و بخشش
تا روز گل به خلوت با سوسنست امشب - اندر آن پیوند كردن آب و آتش یك شدهست
غنچه آن جا سنبلست و سرو آن جا سوسنست - این چه باغست این كه جنت مست اوست
وین بنفشه و سوسن و ریحان كیست - پهلوی او نشین كه امیر است و پهلوان
گل در رهش بكار كه سروی و سوسنی است - ز سوسن بشنو ای ریحان كه سوسن صد زبان دارد
به دشت آب و گل بنگر كه پرنقش و نگار آمد - به بلبل گفت گل بنگر به سوی سوسن اخضر
كه گر چه صد زبان دارد صبور و رازدار آمد - سپاه گلشن و ریحان بحمدالله مظفر شد
كه تیغ و خنجر سوسن در این پیكار تیز آمد - گل خواجه سوسن شد آرایش گلشن شد
زیرا كه از آن خنده رعنای تو میآید - بربند لب و تن زن چون غنچه و چون سوسن
رو صبر كن از گفتن چون صبر كلید آمد - گلشن ز بهار و باغ سوسن
وز سرو لطیف قد نترسد - آمد بهار خرم و رحمت نثار شد
سوسن چو ذوالفقار علی آبدار شد - سوسن با تیغ و سمن با سپر
هر یك تكبیر غزا میكند - بیمی از شمس الحق تبریز مست گفتنم
طوطیم یا بلبلم یا سوسنم این الفرار - با جنس همچو سوسن و با غیر جنس گنگ
با جنس خویش چون گل و با غیر جنس خار - ای سرو گوش دار كه سوسن به شرح تو
سر تا به سر زبان شد بر طرف جویبار - سوسن با تیغ و سمن با سپر
سبزه پیادست و گل تر سوار - چو آمد خار گل را اسپری بخش
چو خصم آمد به سوسن خنجر انداز - سوسن استایش او كرد كز او یافت زبان
سرو آزادی او كرد كه بخشید قدش - سوسن زبان گشاده و گفته به گوش سرو
اسرار عشق بلبل و حسن خصال گل - هم كوه و هم عنقا تویی هم عروه الوثقی تویی
هم آب و هم سقا تویی هم باغ و سرو و سوسنم - گاه چو سوسن پی گل شاعر و مداح شدم
گاه چو بلبل به سحر سخره تكرار شدم - چو سوسن صد زبان دارد جهان در شكر و آزادی
كز آن جان و جهان خورش مزید اندر مزیدستم - ز رویت جان ما گلشن بنفشه و نرگس و سوسن
ز ماهت ماه ما روشن چه همراهی نمیدانم - چون سروم و چون سوسن هم بسته هم آزادم
چون سنگم و چون آهن در سینه شرر دارم - در حضرت شمس الحق تبریز ببارم
تا سوسنها روید بر شكل زبانم - گر خودم گر جوشن پیروزم پیروزم
گر سروم گر سوسن آزادم آزادم - چو خاك پای عشقم تو یقین دان
كز این گل چون گل و سوسن برآیم - تا نبینم روی چون گلزار آن صد نوبهار
همچو لاله من سیه دل صدزبان چون سوسنم - گرهی ز نقد غنچه بنهم به پیش سوسن
صفتی ز رنگ لاله به بنفشه زار گویم - نقل و باده چه كم آید چو در این بزم دریم
سرو و سوسن چه كم آید چو میان چمنیم - نفخ قیامتی تو و من شخص مردهام
تا جان نوبهاری و من سرو و سوسنم - تا باغ گلستان جمال تو دیدهایم
چون سرو سربلند و زبانور چو سوسنیم - می دود آن زیبا بر گل و سوسنها
گو بیا ما را بین ما از آن گلزاریم - كو سوسن و كو نسترن كو سرو و لاله و یاسمن
كو سبزپوشان چمن كو ارغوان كو ارغوان - آن گولخن گلشن شود خاكسترش سوسن شود
چون خلق یار من شود كان می نگنجد در دهن - زهی دریای پرگوهر زهی افلاك پراختر
زهی صحرای پرعبهر زهی بستان پرسوسن - چو ابراهیم در آذر درآمد همچو نقد زر
برویید از رخ آتش سمن زار و گل و سوسن - اگر پوشیدم این اطلس سخن پوشیده گویم بس
اگر خود صد زبان دارم نگویم حرف چون سوسن - این باید و آن باید از شرك خفی زاید
آزاد بود بنده زین وسوسه چون سوسن - پی بوسه گل را كه فر بخشد مل را
جهانی است زبانها برون كرده چو سوسن - از آن نوری كه از لطفش برستهست
ز آتش گلبن و نسرین و سوسن - چو دیدی روی او در دل بروید
گل و نسرین و بید و سرو و سوسن - خاری كه به باغ دوست روید
خوشتر ز هزار سرو و سوسن - تا بشكفد از درون هر خار
صد نرگس و یاسمین و سوسن - سوسنا افسوس می داری زبان كردی برون
یا زبان دركش چو ما و یا بكن حالی بیان - شاخهها سرمست و رقصانند از باد بهار
ای سمن مستی كن و ای سرو بر سوسن بزن - سرو سوسن را همیگوید زبان را برگشا
سنبله با لاله می گوید وفا را تازه كن - لالهها دستك زنان و یاسمین رقصان شده
سوسنك مستك شده گوید چه باشد خود سمن - لالهها دستك زنان و یاسمین رقصان شده
سوسنك مستك شده گوید كه باشد خود سمن - آتش به امر یزدان گردد به پیش مردان
لاله و گل و شكوفه ریحان و بید و سوسن - سوسن زبان برون كند افسوس میكند
گوید سمن فسوس مكن بر كس ای لسین - داد سخن دادمی سوسن آزادمی
لیك ز غیرت گرفت دل ره گفتار من - غلام سوسنم ایرا كه دید گلشن تو
ز شرم نرگس تو ده زبانش شد الكن - گل چو تو را دید به سوسن بگفت
سرو من آمد به گلستان من - ز طنازی شكوفه لب گشادهست
به غمازی زبان گشتهست سوسن - دل دی خراب و مست و خوش هر سو همیافتاد از او
در گلبنش جان صدزبان چون سوسن آزاد از او - قسمت گل خنده بود گریه ندارد چه كند
سوسن و گل میشكفد در دل هشیارم از او - پشیمانم پشیمانم پشیمان تو پشیمان تو
چو سوسن صد زبانم من زبان و نطق و سوسن تو - از عشق زبان روید جان را مثل سوسن
میدار زبان خامش از سوسن گیر این خو - سوسنی با صد زبان گر حال من با او بگفت
تو چو نرگس بیزبان از چشم اسراری بگو - خشمی است همچو خاك و یكی خاك بر دهد
نسرین و سوسن و گل صدبرگ مشك بو - سوسن تیغی كشید خون سمن را بریخت
تیغ به سوسن كی داد نرگس خون خوار تو - گل و سوسن از آن تو همه گلشن از آن تو
تلفش از خزان تو طربش از بهار تو - با آن نشین كو روشن است كز دل سوی دل روزن است
خاك از چه ورد و سوسن است كش آب هم مسكن شده - از بهر چنین سری در سوسنها بنگر
دستوری گفتن نی سر جمله زبان گشته - همه سرسبزتر از سوسن و از شاخ گلیم
روح مطلق شده و تابش جانیم همه - خاموش خاموش ای زبان همچون زبان سوسنان
مانند نرگس چشم شو در باغ كن نظارهای - ای بلبل از گلشن بگو زان سرو و زان سوسن بگو
زان شاخ آبستن بگو پنهان مكن روشن بگو - خاك كه خاكی نهلد سوسن و نسرین نشود
تا نكنی دلق كهن خلعت سلطان نبری - باغ و بهار خیره سر كز چه نسیم میوزی
سوسن و سرو مست تو تا چه گلی چه عبهری - گلبن جان به عشق تو گفت اگر نترسمی
سوسن وار گشتمی سر همه سر زبانمی - چو سوسن صد زبان داری زبان دركش از این زاری
ز غنچه بسته لب بشنو ز خاموشان خبر باری - بیا ای باغ و ای گلشن بیا ای سرو و ای سوسن
برای كوری دشمن بگو ما را اغا پوسی - زبان داری تو چون سوسن نمایی آب را روغن
چرا بیگانه ای با من چو تو از عین خویشانی - زبان چون سوسن تازه به مدحت ای خوش آوازه
الا گلزار ربانی بدین سوسن نمیآیی - آن جا روش و دین نی جز باغ نوآیین نی
جز گلبن و نسرین نی جز لاله و سوسن نی - گوید به تو هر گلشن هر نرگس و هر سوسن
كز زحمت و رنج ما ای باد صبا چونی - ای سوسن صدزبان فروخوان
بر مرغ حكایت همایی - سوسن گوید خمش كه مستم
از جام میی گران بهایی - نرگس گوید به سوسن آخر
برگوی تو هجو یا ثنایی - تا كه سرو از شرم قدت قد خود پنهان كند
تا زبان اندركشد سوسن كه تو سوسنتری - به سمن بگفت سوسن به دو چشم راست روشن
كه گذاشت خاك خاكی و گذاشت خار خاری - شب و روز آن نكوتر كه به پیش یار باشی
به میان سرو و سوسن گل خوش عذار باشی - الله الله كاین جهان از روی خود
پرگل و نسرین و سوسن كردهای - صدزبان شد سوسن اندر شرح تو
گلرخا خوش سوی سوسن میروی - سوسن به غنچه گوید هر چند بسته چشمی
چشمت گشاده گردد كز بخت در مزیدی - سبزه و سوسن لاله و سنبل
گفت بروید هر چه بكاری - هزار سوسن نادر ز روی گل بشكفتی
هزار رسم دل افزا بدان چمن بنهادی - به نور رفعت ماهی به لطف چون گلزار
ولی چو سرو و چو سوسن ز هر دو آزادی - چون سرو و سوسن تا روز روشن
خوبیم و زیبا كامشب نخسپی - بس! كه برد سر و پی این زبان
حسره كه من سوسن آزادمی - از تو چرا تازه نباشم؟! كه تو
تازگی سرو و گل و سوسنی - ای آهوی خوش ناف بران ناف عبر، باف
كز سوسن و از سنبل آن پار چریدی - «سوسن» در دیوان شمس - رباعیات مولوی
- فردوسی
- «سوسن» در شاهنامه فردوسی